FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

ibu
tio
np
roh
dis
tr
Konrad Grabiński
on
ly -
Wprowadzenie
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych jest najważniejszym standardem
z punktu widzenia formy prezentacji sprawozdań finansowych. Ostatnia istotna
zmiana tego standardu miała miejsce we wrześniu 2007 r. i zaczęła obowiązywać
od 1 stycznia 2009 r. Głównym celem wprowadzonych zmian było zwiększenie
użyteczności sprawozdań finansowych poprzez prezentację informacji sprawozdawczej według kryterium wspólnych cech. Najbardziej widocznym dla użytkowników efektem zmian było wprowadzenie sprawozdania z całkowitych dochodów
oraz ograniczenie sprawozdania ze zmian w kapitale własnym tylko do transakcji
z właścicielami. Pozostałe zmiany w kapitale własnym (niewynikające z transakcji
z właścicielami) zostały przeniesione do sprawozdania z całkowitych dochodów.
Sprawozdanie z całkowitych dochodów jest wzorowane na swoim amerykańskim odpowiedniku unormowanym w SFAS 130 Sprawozdawczość całkowitych
dochodów, który został opublikowany 10 lat wcześniej, tj. w roku 1997. MSR 1
obecnie dopuszcza możliwość prezentacji całkowitych dochodów w dwóch wariantach:
w jednym sprawozdaniu z całkowitych dochodów,
w dwóch odrębnych sprawozdaniach: sprawozdaniu przedstawiającym składniki wyniku (odrębne sprawozdanie z dochodów) oraz w sprawozdaniu, które
rozpoczyna się od wyniku i przedstawia składniki pozostałych całkowitych dochodów (sprawozdanie z całkowitych dochodów).
Regulacje amerykańskie SFAS 130 dopuszczają ponadto, aby pozostałe całkowite dochody były prezentowane w sprawozdaniu ze zmian w kapitałach własnych, chociaż zalecane są rozwiązania dopuszczone w MSR 1 (Chambers i in.,
2007, s. 560).
Pozostałe całkowite dochody (other comprensive income – OCI) obejmują (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, 2011, s. A 412) „pozycje
dochodów i kosztów (w tym korekty wynikające z przeklasyfikowania), które nie
zostały ujęte w wyniku zgodnie z tym, jak tego wymagają lub zezwalają inne
MSSF”. Pojawienie się sprawozdania (lub sprawozdań), w którym zostały zestawione pozycje obecnie określane mianem pozostałych całkowitych dochodów oraz
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny
– użyteczność decyzyjna w świetle badań naukowych
-
47
„Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, tom 66 (122), SKwP, Warszawa 2012, s. 47–56.
-
This copy is for personal u
Sprawozdanie z zysku całkowitego a bieżący zysk operacyjny – użyteczność decyzyjna ...
Dr Konrad Grabiński, adiunkt, Katedra Rachunkowości Finansowej, Wydział Finansów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, e-mail: [email protected]
ibu
tio
np
roh
dis
tr
on
ly -
-
wielkości wynikowej – sumy całkowitych dochodów narzuca pytanie, jak należy
rozumieć i interpretować tę wielkość, podczas gdy jednocześnie jest publikowana
pozycja wyniku.
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, która z powyższych kategorii wynikowych ma większą użyteczność decyzyjną. W tekście wykorzystano wyniki studiów literaturowych oraz przytoczono wyniki badań zagranicznych dotyczących
użyteczności decyzyjnej wyniku liczonego na podstawie koncepcji zysku całościowego oraz wyniku liczonego na podstawie bieżącego zysku operacyjnego.
W polskiej literaturze publikacje dotyczące problemów sprawozdania z całkowitych dochodów są jeszcze stosunkowo nieliczne. Problemy te są analizowane
z perspektywy teoretycznej (Szychta, 2010, s. 117–139; Gierusz, 2005, s. 219–
231), podejścia empirycznego (Wójtowicz, 2009, s. 155–165) oraz od strony formy
prezentacji w sprawozdaniu finansowym (Walińska, Bek-Gaik, 2011, s. 325–343;
Krasodomska, 2011, s. 58–67).
-
se
1. Koncepcja zysku całkowitego i bieżącego zysku operacyjnego
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Wprowadzenie sprawozdania z zysku całkowitego stanowi kluczowy moment
debaty w teorii i praktyce rachunkowości, która jest prowadzona od lat 30. ub. wieku
(Dhaliwal i in., 1999, s. 44), w której ścierały się dwie koncepcje: zysku całkowitego (comprehensive income lub all-inclusive) oraz bieżącego zysku operacyjnego
(current operating performance). Według koncepcji zysku całkowitego regulacje
rachunkowości zakładają model czystej nadwyżki (clean surplus), który oznacza, że
zmiana wartości księgowej kapitałów własnych z wyłączeniem transakcji z właścicielami (np. wypłata dywidend lub nowa emisja akcji) w danym okresie powinna
być odzwierciedlona w wyniku danego okresu (O’Hanlon, Pope, 1999, s. 459).
Koncepcja zysku całkowitego postuluje również przyjęcie za podstawę wyceny wartość godziwą (Szychta, 2010, s. 124; Kanagaretman i in., 2009, s. 352).
W szczególności oznacza to, że rachunek zysków i strat powinien ujmować
wszystkie pozycje przychodów i kosztów, niezależnie od tego, czy mają charakter powtarzalny, czy też nadzwyczajny oraz niezależnie od stopnia realizacji kasowej przychodów i kosztów, chociaż z uwzględnieniem zasady memoriałowej
(Cahan i in., 2000, s. 1277).
Amerykańskie Stowarzyszenie Rachunkowości Komitetu Standardów Rachunkowości Finansowej stwierdziło w 1997 r., że (Cahan i in., 2000, s. 1277) „przewidywania analityków mogą być użyteczne przy wycenie akcji tylko pod warunkiem,
jeśli odnoszą się do zysku całkowitego, ponadto wskaźnik cena – zysk można właściwie interpretować tylko, jeśli jest on liczony na podstawie zysku całkowitego”.
Inne argumenty na rzecz koncepcji zysku całkowitego to:
zysk całkowity lepiej przedstawia zdolność jednostki do generowania zysków
w przyszłości (Kanagaretman i in., 2009, s. 352);
koncepcja zysku całkowitego jako czystej nadwyżki jest wewnętrzne spójna,
mniej podatna na manipulacje oraz jest zgodna z teorią wyceny (Dhaliwal i in,
1999, s. 45);
Th
-
-
Konrad Grabiński
48
ibu
tio
np
roh
49
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
zysk całkowity obejmuje swoim zasięgiem wszystkie źródła tworzenia wartości
w jednostce;
zysk całkowity zobowiązuje zarząd do brania pod uwagę w swojej działalności
wszystkich czynników mających wpływ na tworzenie wartości w firmie;
zysk całkowity minimalizuje negatywne skutki związane ze zjawiskiem aktywnego kształtowania zysków przez zarząd jednostki (Chambers i in., 2007, s. 561).
Jak wskazuje A. Szychta (2010, s. 137), teoria i praktyka rachunkowości określa wynik ustalany na podstawie koncepcji zysku całkowitego jako miernik wzrostu bogactwa (wartości) właścicieli jednostki, natomiast wynik liczony na podstawie bieżącego zysku operacyjnego jest określany jako miernik dokonań podmiotów gospodarczych.
Kwestią sporną pozostaje, czy większą zdolność predykcyjną ma wynik liczony
zgodnie z koncepcją zysku całkowitego, czy też zgodnie z koncepcją bieżącego
zysku operacyjnego i jaki wpływ na to ma uwzględnianie pozycji nadzwyczajnych
i niepowtarzalnych. Stronnicy koncepcji bieżącego zysku operacyjnego twierdzą,
że ujmowanie pozycji nadzwyczajnych niezwiązanych z podstawową działalnością
jednostki negatywnie wpływa na zdolność predykcyjną wykazywanego wyniku
finansowego. Są oni zdania, że raportowane wyniki powinny się charakteryzować
trwałością w czasie (persistence), z tego względu przychody i koszty powinny
zostać ograniczone tylko do tych dotyczących powtarzalnej działalności podstawowej jednostki.
Ponadto podstawą ujęcia przychodów i kosztów powinny być transakcje zależne od działań zarządu jednostki (Gierusz, 2005, s. 226). Wycena w przypadku koncepcji bieżącego zysku operacyjnego powinna opierać się na koszcie historycznym
oraz uznawać tylko zyski zrealizowane (Kanagaretman, 2009, s. 352). Przychody
i koszty o charakterze niepowtarzalnym i przejściowym (nadzwyczajnym) oraz te,
które nie wynikają z działalności podstawowej jednostki, powinny zostać wykluczone z rachunku zysków i strat i przesunięte do innych elementów sprawozdania
finansowego (np. do bilansu jako korekta kapitałów własnych) lub przynajmniej
bardzo wyraźnie oddzielone od wyników operacyjnych.
Pozycje przychodów i kosztów, które są eliminowane z rachunku wyników
i bezpośrednio ujmowane w kapitałach własnych są określane mianem brudnej
nadwyżki (dirty surplus), która w polskiej literaturze znana jest również pod nazwą
zaciemnionej nadwyżki (Szychta, 2010, s. 123). Często spotykaną wadą brudnej
nadwyżki jest to, że jest ona trudna do zidentyfikowania dla użytkowników sprawozdań finansowych. W efekcie działanie takie może być wykorzystywane (w przypadku przesuwania kosztów) do zawyżania wyniku finansowego, co było podnoszone kolejno przez W. Patona w 1934 r., G.O. Maya w 1937 r. oraz A.C. Littletona w 1940 r. (O’Hanlon, Pope, 1990, s. 460). Z tego względu panuje przekonanie,
że koncepcja zysku całkowitego jest bardziej przejrzysta dla użytkowników sprawozdań finansowych.
Z reguły pozycje nadzwyczajne oraz niezwiązane z podstawową działalnością
jednostki charakteryzują się tym, że menedżerowie nie mają nad nimi kontroli lub
mają na nie mocno ograniczony wpływ. Z tego względu do stronników koncepcji
Th
-
ibu
tio
np
roh
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
bieżącego wyniku operacyjnego są zaliczani menedżerowie jednostek (Biddle,
Choi, 2006, s. 2), co można tłumaczyć również skłonnością do aktywnego kształtowania zysków.
Wybór pomiędzy koncepcją zysku całkowitego a koncepcja bieżącego zysku
operacyjnego to również pytanie, co jest doskonalszą miarą efektywności i lepszą
podstawą do rozliczania zarządu z powierzonych zasobów. Przyjmując powyższą
perspektywę wyniku jako formy rozliczania zarządu, postuluje się, aby bieżący
zysk operacyjny ujmował tylko te przychody i koszty, które są zależne od zarządu
i są skutkiem decyzji podejmowanych w bieżącym okresie, argumentując to w ten
sposób, że wynik taki stanowi lepszą miarę efektywności działań zarządu (Hendriksen, van Breda, 2002, s. 338).
Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Standards Board) podjęła pracę nad standardem SFAS 130 w roku 1995.
W roku 1996 opublikowano projekt standardu, w odpowiedzi otrzymano 281 opinii, w większości pozytywnych. Nieliczne głosy krytyki wskazywały, że sprawozdanie z całkowitych dochodów wprowadza zamieszanie poprzez przedstawienie
kilku miar efektywności. Zakwestionowano również, czy wprowadzone rozwiązanie dostarcza jakąkolwiek dodatkową użyteczną informację w porównaniu do dotychczasowej formy rachunku wyników.
Na przykład w opinii General Electric (Hirst, Hopkins, 1998, s. 52) stwierdzono, że zysk całkowity „stoi w całkowitej sprzeczności z tym, co obiecuje jego nazwa, a przedstawia bardziej zestaw przypadkowych liczb niż jest miarą efektywności działania jednostki”. Również instytucje finansowe i banki skrytykowały koncepcję zysku całkowitego i stwierdziły, że wynik przedstawiany w ten sposób cechuje się wyższą zmiennością, a to będzie oznaczać wyższe ryzyko przypisane do
jednostki i wyższy koszt pozyskania kapitału (Cahan i in., 2000, s. 1278). Ponadto
składniki pozostałych całkowitych dochodów są już prezentowane w sprawozdaniu
finansowym, tylko w innych miejscach (np. w informacji dodatkowej).
Powstaje zatem pytanie, czy miejsce prezentacji składników pozostałych dochodów jest istotne z punktu widzenia użytkownika; teoretycznie przy założeniu
efektywności rynków kapitałowych nie powinno to mieć znaczenia. Badania przeprowadzone przez grupę roboczą FASB wykazały, że istnieje ścisły związek pomiędzy miejscem prezentowania informacji w sprawozdaniu finansowym a jej
użytecznością decyzyjną (Walińska, Bek-Gaik, 2011, s. 327).
2. Sprawozdanie z całkowitych dochodów
w regulacjach światowych
Th
-
Konrad Grabiński
50
Na świecie są przyjmowane różne rozwiązania, z tym, że obecnie dominuje albo
podejście oparte na koncepcji zysku całkowitego, albo podejście, które można
określić jako podejście mieszane polegające na próbie pogodzenia obu koncepcji.
Na przykład założenia koncepcyjne FASB nr 5 opublikowane w 1985 r. stwierdzają,
że zysk całkowity powinien być najważniejszą raportowaną pozycją wynikową.
ibu
tio
np
roh
51
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Mimo przyjęcia koncepcji zysku całkowitego, regulacje rachunkowości w Stanach
Zjednoczonych i innych krajach łamały przyjętą zasadę ujmowania w rachunku
wyników wszystkich pozycji przychodów i kosztów. Niektóre z tych pozycji zostały wykluczone z rachunku wyników i zostały ujęte bezpośrednio w kapitałach (np.
kapitał z aktualizacji wyceny), co skutkowało przyjęciem w praktyce podejścia mieszanego.
Obecnie w wielu krajach jest jeszcze stosowane podejście mieszane, gdzie często wymagane jest zaprezentowanie wyniku na działalności podstawowej (operacyjnej), liczonego na podstawie kosztu historycznego oraz zrealizowanych przychodów i kosztów. Ponadto pozostałe elementy rachunku zysków i strat są m.in.
zdeterminowane wyceną (przeszacowaniem) w wartości godziwej wybranych pozycji aktywów i zobowiązań, a część z przeszacowań jest odnoszona na kapitały
własne z pominięciem rachunku wyników. Zakres wyboru jest zróżnicowany
w zależności od kraju i regulacji rachunkowości (Kanagaretman i in., 2009, s. 353).
Obecnie przyjęta formuła rachunku zysków i strat w polskiej ustawie o rachunkowości może stanowić przykład podejścia mieszanego.
Podejście mieszane jest źródłem niespójności w wycenie tych samych lub podobnych pozycji lub transakcji w zależności od tego, czy są one przypisane do
działalności podstawowej, czy też pozostałej. Skutkiem tego jest zmniejszenie
przejrzystości rachunku wyników, pogorszenie porównywalności i w końcu negatywny wpływ na użyteczność prezentowanych informacji z punktu widzenia decyzji ekonomicznych podejmowanych przez użytkowników.
Organy stanowiące normy rachunkowości różnych krajów w odpowiedzi na
krytykę wprowadziły regulacje idące w kierunku wprowadzenia pełnej koncepcji
zysku całkowitego, co nastąpiło kolejno w: ● Wielkiej Brytanii w 1992 r. ● Nowej
Zelandii w 1994 r. ● Stanach Zjednoczonych w 1997 r. ● Kanadzie w 2006 r.
Koncepcja zysku całkowitego jest obecnie również obowiązująca we wszystkich krajach stosujących MSR / MSSF. Przyjęcie koncepcji zysku całkowitego
przejawia się w ujmowaniu w rachunku wyników wszystkich pozycji przychodów
i kosztów z wyłączeniem transakcji z właścicielami zgodnie z modelem czystej
nadwyżki, eliminowaniu elementów, które można byłoby określić mianem brudnej
nadwyżki oraz możliwie coraz częstym stosowaniu wyceny w wartości godziwej.
Pomijając ważną kwestię wyceny, można uznać, że obecna formuła sprawozdania z całkowitych dochodów według MSR 1 stara się pogodzić dwa podejścia:
koncepcję bieżącego zysku operacyjnego oraz koncepcję zysku całkowitego.
Zgodnie z obecnymi regulacjami są prezentowane m.in. następujące pozycje:
wynik, który możemy uznać jako zgodny z koncepcją bieżącego wyniku operacyjnego i który może np. stanowić podstawę do zawierania kontraktów menedżerskich;
suma całkowitych dochodów, którą możemy uznać za zgodną z koncepcją zysku całkowitego, który ma szerszą zawartość informacyjną od wyniku.
P. Wójtowicz (2009, s. 163–164) stwierdza, że przyjęcie obowiązku ujawniania
wyniku całościowego nie jest rewolucją w sprawozdawczości finansowej, lecz
jedynie zwieńczeniem pewnego ewolucyjnego procesu. Ponadto stwierdza, że in-
Th
-
ibu
tio
np
roh
dis
tr
formacja zaprezentowana w sprawozdaniu z całkowitych dochodów nie tyle dostarcza nowej jakościowo informacji, gdyż była ona wcześniej dostępna (tylko
w innej postaci i w innym miejscu w sprawozdaniu finansowym), ile stanowi pewnego rodzaju uporządkowanie już prezentowanych informacji, a przez to ułatwienie dostępu do nich dla użytkowników sprawozdań finansowych.
3. Badania naukowe nad użytecznością wyniku według koncepcji
zysku całkowitego oraz bieżącego wyniku operacyjnego
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
Nowa formuła rachunku zysków i strat wymusiła postawienie pytania, która pozycja sprawozdania z całkowitych dochodów jest bardziej istotna z punktu widzenia
użytkowników sprawozdań finansowych. Można w tym zakresie wyróżnić dwa
podejścia:
pierwsze podejście przyznające prymat wynikowi,
drugie podejście przyznające prymat sumie całkowitych dochodów.
W poszczególnych krajach zostały przeprowadzone badania naukowe mające
na celu ustalenie użyteczności informacji sprawozdawczej przedstawionej w sprawozdaniu z całkowitych dochodów. Zastosowano różne podejścia do pomiaru
użyteczności poszczególnych pozycji sprawozdawczych, m.in. poziom użyteczności jest określany za pomocą:
związku raportowanej pozycji ze stopą zwrotu z akcji badanych spółek giełdowych lub ich wartością rynkową (kapitalizacją rynkową),
jako podstawa do przewidywania przyszłych przepływów pieniężnych lub wyniku jednostki,
jako podstawa do zawierania kontraktów menedżerskich.
Jednymi z pierwszych badań, których celem było ustalenie istotności wyniku
oraz sumy całkowitych dochodów, były badania D. Dhaliwala, K.R. Subramanyama i R. Trezevanta. W badanym okresie nie było jeszcze obowiązku publikowania
sprawozdania z zysku całkowitego, z tego względu sprawozdania zostały przekształcone do celów badawczych do formy sprawozdań z całkowitych dochodów.
Badania, które przeprowadzono na podstawie 11 425 rocznych obserwacji sprawozdań spółek amerykańskich za lata 1994–1995, nie potwierdziły tezy, że suma
całkowitych dochodów jest bardziej związana ze stopą zwrotu niż wynik jednostki.
Ponadto stwierdzono, że to właśnie wynik jest mocniej związany z wartością rynkową (kapitalizacją rynkową) badanych spółek oraz stanowi lepszą podstawę do
przewidywania przyszłych wyników i przepływów pieniężnych (wyjątek stanowią
tutaj firmy z sektora finansowego).
Wyniki badań wykazały, że jedynym istotnym składnikiem pozostałych całkowitych dochodów są niezrealizowane zyski / straty z wyceny krótkoterminowych
papierów wartościowych. Co więcej, korekta wyniku o niezrealizowane zyski
z wyceny krótkoterminowych papierów wartościowych powoduje, że wynik taki
jest jeszcze bardziej skorelowany ze stopą zwrotu z akcji badanych spółek giełdowych (Dhaliwal i in., 1999, s. 47).
Th
-
Konrad Grabiński
52
ibu
tio
np
roh
53
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Również badania J. O’Hanlona i P. Pope’a na bazie sprawozdań finansowych
brytyjskich spółek nie potwierdziły postawionej tezy, że składniki pozostałych
całkowitych dochodów są bardziej związane ze stopą zwrotu z akcji badanych
jednostek niż zysk netto (O’Hanlon, Pope, 1999, s. 479). Badania zostały przeprowadzone dla sprawozdań finansowych 158 spółek spoza sektora finansowego dla
okresu 1973–1992, czyli łącznie 3160 obserwacji. Za składniki brudnej nadwyżki
przyjęto m.in.:
wartość firmy w zakresie ujmowania utraty wartości,
przeszacowanie wartości aktywów trwałych – ujmowanie bezpośrednio w kapitałach własnych niezrealizowanych zysków i strat z tytułu przeszacowania,
wynik z przeliczenia transakcji i pozycji walutowych,
wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych.
Z kolei zespół S. Cahana przeprowadził badania na próbie sprawozdań finansowych 48 spółek giełdowych z Nowej Zelandii za lata 1993–1997, co z małymi
wykluczeniami oznaczało 237 obserwacji. W przypadku 37% wykazany zysk netto
nie różnił się od sumy całkowitych dochodów. Natomiast w grupie sprawozdań,
gdzie zysk netto różnił się od sumy całkowitych dochodów średnia występująca
różnica wynosiła około 11% zysku netto. Ogólnie stwierdzono, że zysk całkowity
jest bardziej istotny niż zysk netto (Cahan, 2000, s. 1297).
Kolejne badania G. Biddle’a i J.-H. Choia na bazie sprawozdań finansowych
spółek amerykańskich za lata 1994–1998 na bazie 23 427 obserwacji również wykazały, że to zysk całkowity jest najbardziej użyteczny decyzyjnie z punktu widzenia zawartości informacyjnej oraz powiązania ze zwrotem z akcji badanych spółek.
Jednak z punktu widzenia zawierania kontraktów menedżerskich istotniejszą miarą
jest zysk netto. Nie stwierdzono natomiast, aby zysk całkowity miał istotnie lepszą
wartość predykcyjną od zysku netto (Biddle, Choi, 2006, s. 10).
Analogiczne badania zostały przeprowadzone przez K. Kanagaretnama, R. Mathieu oraz M. Shehata na bazie sprawozdań finansowych 75 spółek kanadyjskich
za lata 1998–2003 (203 obserwacje spółka – rok), które jednocześnie były notowane na amerykańskich rynkach kapitałowych. Z tego względu badane spółki sporządzały sprawozdanie z całkowitych dochodów zgodnie ze SFAS 130, co jest wymagane przez Securities and Exchange Commission (SEC), a jednocześnie sporządzały rachunek zysków i strat zgodnie z regulacjami kanadyjskimi, które można było
uznać za zbliżone do koncepcji bieżącego zysku operacyjnego. Przyczyną przeprowadzenia badań było wprowadzenie w roku 2006 do kanadyjskich regulacji
rachunkowości rachunku wyników w formie sprawozdania z całkowitych dochodów. Wyniki badań wykazały, że zysk całkowity jest mocniej związany z ceną
akcji badanych spółek oraz ich stopą zwrotu niż zysk netto. Z drugiej strony zysk
netto ma większą wartość predykcyjną w odniesieniu do przyszłych zysków (Kanagaretnam i in., 2009, s. 355 i 364).
Badania zespołu D. Chambersa, które obejmowały dwa okresy, pierwszy za lata
1994–1997 (1727 obserwacji) sprzed wprowadzenia SFAS 130, oraz drugi 1998–2003
(2807 obserwacji) po wprowadzeniu SFAS 130, zidentyfikowały składniki pozostałych całkowitych dochodów, które są istotne dla użytkowników, zwłaszcza in-
Th
-
ibu
tio
np
roh
Tabela 1. Zestawienie wyników badań nad użytecznością sprawozdania z całkowitych dochodów
Liczebność
obserwacji
(spółek)
Stany Zjednoczone
J. O’Hanlon,
P. Pope
1973–1992
Wielka Brytania
S. Cahan,
S. Courtenay,
P. Gronewoller,
D. Upton
1993–1997
Nowa Zelandia
Zysk netto jest mocniej
związany z kapitalizacją
11 425
rynkową oraz stanowi
lepszą podstawę do przewidywania przyszłych zysków
Zysk netto jest mocniej
3160 (158) związany ze stopą zwrotu
z akcji
rso
1994–1995
1994–1998
K. Kanagaretnam,
R. Mathieu,
M. Shehata
1998–2003
for
pe
237 (48)
Stany Zjednoczone
23 427
is c
D. Chambers,
T. Linsmeier,
C. Shakespeare,
T. Sougiannis
op
y is
G. Biddle,
J.-H. Choi
Kanada
I okres
1994–1997;
Stany Zjednoczone
II okres
1998–2003
Th
D. Dhaliwal,
K.R. Subramanyam,
R. Trezevant
Wnioski
se
Miejsce
-
Okres
lu
Autorzy badań
-
on
ly -
dis
tr
westorów, tj. niezrealizowane zyski / straty z instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz wynik z przeliczenia transakcji i pozycji walutowych.
Ogólnie stwierdzono, że składniki pozostałych całkowitych dochodów są istotne
dla użytkowników. Ponadto stwierdzono, że miejsce, gdzie raportowane są pozostałe całkowite dochody jest istotne dla użytkowników i że informacje powinny
być umieszczane tam, gdzie tego oczekują użytkownicy. W przypadku badanych
sprawozdań finansowych użytkownicy oczekiwali, że pozostałe całkowite dochody
będą umieszczane w sprawozdaniu ze zmian w kapitale własnym (Chambers i in.,
2007, s. 590–591).
Zestawienie omówionych wyników badań zawiera tabela 1.
na
Konrad Grabiński
54
203 (75)
I okres
(1727);
II okres
(2807)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań literaturowych.
Zysk całkowity jest bardziej
istotny od zysku netto
Zysk całkowity jest najmocniej związany ze stopą
zwrotu z akcji, jednak z
punktu widzenia zawierania
kontraktów menedżerskich
bardziej użyteczny jest zysk
netto
Zysk całkowity jest mocniej
związany z ceną akcji
badanych spółek oraz ich
stopą zwrotu niż zysk netto,
jednak to zysk netto stanowi lepszą podstawę do
przewidywania przyszłych
zysków
Składniki pozostałych
dochodów są istotne dla
użytkowników
ibu
tio
np
roh
Podsumowanie
55
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
Na przestrzeni dziesięcioleci począwszy od lat 30. ub. wieku można było zaobserwować debatę, podczas której ścierały się dwie koncepcje: zysku całkowitego oraz
bieżącego zysku operacyjnego. Użytkownicy sprawozdań finansowych, a zwłaszcza inwestorzy domagali się prezentacji wyniku w możliwie najbardziej całościowym ujęciu zgodnym z koncepcją zysku całkowitego. Z drugiej strony menedżerowie zarządzający jednostkami chcieli być oceniani na podstawie wyniku, który
bazuje na przychodach i kosztach, nad którymi zarząd ma kontrolę i na który ma
wpływ (Biddle, Choi, 2006, s. 28).
W większości przedstawionych powyżej badań przedmiotem analizy były wielkości hipotetyczne, a nie rzeczywiście raportowane, z tego względu należy z ostrożnością podchodzić do otrzymanych wyników. Rezultaty badań nie dają jednoznacznego wskazania, czy to wynik netto jest bardziej istotny, czy też suma całkowitych dochodów. Wyniki są dwuznaczne, jeśli chodzi o relację w stosunku do
stopy zwrotu z akcji oraz cenę akcji badanych jednostek. Rezultaty również nie
dają jednoznacznej odpowiedzi odnośnie do tego, który wynik ma większą zdolność predykcyjną, chociaż wydaje się, że to właśnie wynik netto stanowi lepszą
podstawę do przewidywania przyszłych wyników.
Przyjmując natomiast perspektywę zawierania kontraktów menedżerskich,
można stwierdzić, że dotychczas panowało przekonanie, że to wynik netto stanowi
lepszą podstawę do oceny działalności zarządu. Jednak wydaje się, że zysk całkowity stanowi bardziej odporny miernik efektywności działania zarządu z punktu
widzenia aktywnego zarządzania zyskami.
for
Literatura
is c
op
y is
Biddle G., Choi J.-H. (2006), Is comprehensive income useful?, „Journal of Contemporary Accounting & Economics”, vol. 2, no. 1 (June).
Cahan S., Courtenay S., Gronewoller P., Upton D. (2000), Value relevance of mandated comprehensive income disclosures, „Journal of Business Finance & Accounting”, vol. 27, no. 9 & no. 10
(November / December).
Chambers D., Linsmeier T., Shakespeare C., Sougiannis T. (2007), An evaluation of SFAS no.130
comprehensive income disclosure, „Review of Accounting Studies”, vol. 12.
Dhaliwal D., Subramanyam K.R., Trezevant R. (1999), Is comprehensive income superior to net
income as a measure of firm performance, „Journal of Accounting and Economics”, vol. 26.
Gierusz J. (2005), Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości. Pojęcia. Klasyfikacja. Zakres ujawnień, ODDK, Gdańsk.
Hendriksen E.A., van Breda M.F (2002), Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
Hirst D., Hopkins P. (1998), Comprehensive income disclosures and analysts’ valuation judgements,
„Journal of Accounting Research”, vol. 36, issue 3 (Supplement).
Kanagaretnam K., Mathieu R., Shehata M. (2009), Usefulness of comprehensive income reporting in
Canada, „Journal of Accounting and Public Policy”, vol. 28.
Krasodomska J. (2011), The Revised IAS 1 in the Practice of WIG Companies, [w:] B. Micherda
(red.), Sprawozdawczość i rewizja finansowa. Kierunki zmian, Wydawnictwo Uniwersytetu
Ekonomicznego w Krakowie, Kraków, s. 58–67.
Th
-
ibu
tio
np
roh
on
ly -
dis
tr
O’Hanlon J., Pope P. (1999), The value-relevance of UK dirty surplus accounting flows, „British
Accounting Review”, vol. 31.
Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej MSSF (2012), t. I, SKwP, Warszawa.
Szychta A. (2010), Pomiar i prezentowanie wyniku całościowego spółki kapitałowej w sprawozdaniu
finansowym, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 59 (115), SKwP, Warszawa, s. 117–141.
Walińska E., Bek-Gaik B. (2011), Sprawozdanie z całkowitych dochodów w praktyce wybranych
spółek notowanych na GPW w Warszawie, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 62 (118),
SKwP, Warszawa.
Wójtowicz P. (2009), Czy wynik całościowy jest potrzebny rynkowi kapitałowemu?, [w:] I. Sobańska,
T. Wnuk-Pel (red.), Rachunkowość w procesie tworzenia wartości przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 155–165.
na
lu
se
Streszczenie
Artykuł przestawia teoretyczne podstawy i przyczyny wprowadzenia sprawozdania z całkowitych
dochodów. Przedstawione zostały podstawowe elementy debaty pomiędzy zwolennikami koncepcji
zysku całkowitego w opozycji do zwolenników koncepcji bieżącego zysku operacyjnego na tle
wprowadzania koncepcji zysku całkowitego w najważniejszych normach rachunkowości finansowej
na świecie. Następnie przedstawiono wybrane badania naukowe, w których uwaga badawcza była
skupiona na użyteczności wyniku liczonego według koncepcji zysku całkowitego oraz bieżącego
zysku operacyjnego. Badania były prowadzone m.in. z perspektywy powiązania wyniku ze stopą
zwrotu z akcji, ceną akcji (kapitalizacją rynkową spółki) i wartością predykcyjną wyniku oraz z perspektywy użyteczności przy zawieraniu kontraktów menedżerskich. Zestawienie wyników badań nie
daje jednoznacznych rezultatów co do tego, czy bardziej istotny jest wynik, czy też suma całkowitych
dochodów.
rso
Słowa kluczowe: zysk całkowity, bieżący wynik operacyjny.
op
y is
for
pe
Summary
Comprehensive income vs. current operating income – decision usefulness in the light of research findings
The article presents theoretical foundations of comprehensive income concept as well as forces driving implementation of all inclusive income concept in US, UK, Canadian and IFRS financial reporting
system. The most important arguments in debate on comprehensive income concept and current operating income concept were presented. The main aim of the article is to compare decision usefulness of
net income vs. comprehensive income on the basis of performed research studies. The main focus of
these studies was income in respect to stock return, share price (market capitalization), prediction
value and executive compensation. The summary of the results does not provide a clear picture or
conclusive evidence about which income (all inclusive or current operating) is more important from
the perspective of decision usefulness.
is c
Keywords: comprehensive income, current operating income.
Th
-
Konrad Grabiński
56

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Transkrypt

Podobne dokumenty

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

Wojciech J. Cynarski, Artur Litwiniuk Gry dydaktyczne i ich

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości

FULL TEXT - Miscellanea Anthropologica et Sociologica

This copy is for personal use only