Horacy i Tyrtajos

Horacy i Tyrtajos
Carmen III 30, Exegi monumentum
[Wybudowałem pomnik]
Carmen I 31, Quid dedicatum poscit
Apollinem
[Do Apollina]
Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu
strzelający nad ogrom królewskich piramid
nie naruszą go deszcze gryzące nie zburzy
oszalały Akwilon1 oszczędzi go nawet
łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków
Nie wszystek umrę wiem że uniknie pogrzebu
cząstka nie byle jaka i rosnący w sławę
potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol
O co poeta prosi Apollina
gdy młode wino rozlewa z patery?
O co się modli w ten dzień dedykacji?8
O nie o zbiory na żyznej Sardynii
ani o stada mnożące się w żarach
Kalabrii ani nie prosi o złoto
czy kość indyjską czy grunty zwilżane
po cichu nurtem spokojnym Lirysu
ma wstępować z milczącą westalką pontifeks2
I niech mówią że stamtąd gdzie Aufidus3 huczy
z tego kraju gdzie gruntom brak wody gdzie
Daunus4
rządził ludem rubasznym ja z nizin wyrosły
Łozy kaleńskie9 niech nożem okrzesa
kto panem winnic i kubku ze złota
bogaty kupiec niechaj pije wino
dobrze płacone syryjskim towarem10
pierwszy doprowadziłem nurt eolskiej pieśni5
do Italów przebiwszy najpewniejszą drogę
Bądź dumna z moich zasług i delfickim6 laurem
Melpomeno7 łaskawie opleć moje włosy
on z łaski nieba Atlantyckie wody
bezkarnie wita trzy razy do roku11
albo i cztery mnie do życia starczą
oliwki lekkie ślazy i cykoria
Synu Latony pozwól mi się cieszyć
tym co jest moje zdrowiem i nietkniętą
władzą umysłu pozwól niech się za mną
nie wlecze starość brzydka i bez lutni12
1
Akwilon – wiatr północny
pokąd na Kapitol ma wstępować z milczącą
westalką pontifeks – corocznie 15 marca urządzano
w Rzymie uroczystą procesję na Kapitol ku czci
Jowisza. Przewodził jej Wielki Kapłan (Pontifex
Maximus) w towarzystwie dziewicy, westalki.
3
Aufudis – rzeka, nad którą leżało rodzinne miasto
poety.
4
Daunus – mityczny król Apulii.
5
nurt eolskiej pieśni – Horacy czuł się spadkobiercą
poezji greckiej – Safony i Alkajosa.
6
delfickim – w Delfach miał swą wyrocznię Apollo,
opiekun muz.
7
Melpomena – muza tragedii (tu utożsamiana w
ogóle z natchnieniem)
2
8
dzień dedykacji – utwór został napisany w
związku z poświęceniem świątyni Apollina,
wzniesionej jako dowód wdzięczności po
zwycięstwie Oktawiana Augusta pod Akcjum w 31
r. p.n.e.
9
Łozy kaleńskie – tu: krzewy winorośli z Cales.
10
syryjskim towarem – z Syrii sprowadzano do
Rzymu m.in. purpurę, pieprz, wonne olejki.
11
Mowa o kupcu-żeglarzu i jego wyprawach
handlowych do miast na wybrzeżach Atlantyku.
12
Bez lutni – lutnia to symbol pieśni, natchnienia
poetyckiego.
Tyrtajos
Wezwanie do walki (fr.)
Piękne to jest dla dzielnego męża, w pierwszym szeregu
Polec w bitwie, gdy walczy za ten ojczysty swój kraj.
Własne zaś miasto opuścić i urodzajne łany,
Aby żebrać, czyż może być gorszy dla niego ból?[...]
Młodzi, razem walczcie, trwając w zwartym szeregu,
Niech was nie skusi podła ucieczka, nie spęta strach.
Wielkiego sobie zróbcie, mężnego ducha w pierdi,
Nie trzymajcie się życia, kiedy z mężami wasz bój.