Instytucjonalne i finansowe formy wsparcia

"Instytucjonalne i finansowe formy wsparcia przedsiębiorczości akademickiej w
województwie śląskim"
Przedsiębiorczość akademicka, kreowana przez naukowców i studentów, wiąże się z
potrzebą zapewnienia znacznego wsparcia zarówno merytorycznego jak i finansowego.
Tego typu działania wymagają ciągłego wspierania kreatywności osób chcących
opracować swój pomysł pod względem biznesowym i merytorycznym.
Na terenie województwa śląskiego utworzono rozległą siec instytucji okołobiznesowych
mających na celu realizację inicjatyw wspierających przedsiębiorczość środowiska
akademickiego. Zgodnie z danymi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego na
terenie Śląska działa obecnie blisko 200 organizacji okołobiznesowych. Są to organizacje
świadczące zarówno usługi szkoleniowo-doradcze, jak również finansowe oraz
wspierające rynek pracy.
Raport "Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce"1 wskazuje, iż na terenie Śląska
występuje największa w Polsce liczba organizacji o profilu działań nastawionym wyłącznie
na wspieranie przedsiębiorczości technologicznej i innowacji. Z corocznego raportu
wynika, iż w regionie występuje 87 organizacji tego typu, a liczba ta rokrocznie wzrasta.
Są to w większości ośrodki szkoleniowo-doradcze, a także inkubatory przedsiębiorczości,
parki technologiczne oraz instytucje wsparcia finansowego.
Instytucje otoczenia biznesu (IOB) świadczą usługi skierowane zarówno do
przedsiębiorców jak i projektodawców. Począwszy od lat 90-tych rozpoczął się etap
tworzenia instytucji mających na celu przekazywanie bezpośredniego wsparcia głównie
sektorowi MŚP. Pierwsze działania polegały głównie na tworzeniu licznych na Śląsku
agencji rozwoju lokalnego i inkubatorów przedsiębiorczości. W kolejnych etapach IOB
zajmowały się wspieraniem restrukturyzacji i stymulowaniem wzrostu zatrudniania. Wraz
z rozpoczęciem realizacji projektów finansowanych z programów przedakcesyjnych oraz
programów UE zwiększył się wachlarz oferowanych usług oraz liczba
wyspecjalizowanych instytucji.
Wsparcie przedsiębiorczości akademickiej jest bardzo często realizowane przez instytucje
wspierające również działania pro przedsiębiorcze innych grup społecznych. Instytucje
rozwinęły szeroki zakres usług dla różnych grup interesantów i jednocześnie zatarły
ewidentne różnice w całościowym zakresie swoich statutowych działań (parki
technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii). Wzrost
nakładów finansowych, związany z wejściem przez Polskę do Unii Europejskiej, umożliwił
IOB aplikowanie o środki przeznaczane na realizację specjalistycznych działań
skierowanych do przedsiębiorców, naukowców i studentów. Instytucje otoczenia
biznesu, działające w większości na zasadach non-profit, skupione są głównie wokół
największych ośrodków miejskich województwa (Katowice, Sosnowiec, Gliwice) oraz
uczelnianych (Politechnika Śląska, Akademia Ekonomiczna). Na rzecz środowiska
naukowego działają organizacje takie jak Górnośląska Agencja Przekształceń
Przedsiębiorstw czy Fundusz Górnośląski. Podobne działania realizują niewielkie
(pozbawione majątku i zaplecza lokalowego), ale prężne organizacje pełniące ważną rolę
1
K.B.Matusiak, Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce – Raport 2009,Łódź/Warszawa 2009
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i
środki Europejskiego Funduszu Społecznego
jednostek pierwszego kontaktu z przedsiębiorczością – akademickie inkubatory
przedsiębiorczości. W większości przypadków naukowcy i studenci traktowani są na
zasadach zbliżonych lub identycznych jak pozostali projektodawcy przedstawiający
innowacyjne projekty i założenia swojej działalności gospodarczej. Takie podejście może
powodować złudzenie, iż oferowane są identyczne usługi dla różnych grup odbiorców co
nie ma w rzeczywistości miejsca.
Jednostkami wspierającymi przedsiębiorczość najczęściej działającymi w bezpośrednim
otoczeniu uczelni są akademickie inkubatory przedsiębiorczości (AIP). Instytucje tego
typu są jednostkami uczelnianymi i działają w oparciu o Ustawę Prawo o szkolnictwie
wyższym z dn. 27.07.2005 r. AIP mają za zadanie wspierać dążenia projektodawców
zmierzające do utworzenia własnych przedsiębiorstw opartych na uzyskanej i wdrożonej
wiedzy. Jednostki przygotowują i mobilizują – poprzez działania informacyjne, doradcze,
szkolenia ale także pośrednictwo w korzystaniu z infrastruktury i wyposażenia jednostek
badawczych i uczelni do prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek.
Najczęściej umożliwiają również dostęp do baz danych patentów, naukowców oraz
laboratoriów poszczególnych wydziałów. Działanie akademickich inkubatorów
przedsiębiorczości dotyczy głównie pierwszej fazy komercjalizacji pomysłu – preinkubacji.
W ramach tego procesu badany jest potencjał pomysłu, możliwości komercjalizacji oraz –
jeżeli jest to konieczne – również "czystość" patentowa. Projektodawca uzyskuje
możliwość korzystania z szerokiego zakresu szkoleń biznesowych oraz doradztwa
indywidualnego. Niektóre z preinkubatorów ograniczają swoje usługi do możliwość
korzystania ze wspólnej podstawowej infrastruktury biurowej dla nowo powstałych
przedsiębiorstw i szkoleń. W naszym województwie AIP działa w ramach Politechniki
Śląskiej ( www.aip.polsl.pl).
Obok AIP działających w ramach uczelni wyższych występują również inne formy
działania inkubatorów niezależnie od wspomnianej ustawy. Fundacja Akademickie
Inkubatory Przedsiębiorczości (FAIP) utworzyła w ramach kilku śląskich uczelni sieć
punktów kontaktowych, która realizuje zadania preinkubacyjne zbieżne z zadaniami
inkubatorów powołanych przez uczelnie.
Działalność Fundacji AIP jest skupiona na tworzeniu "pionów", którymi stają kolejne
pomysły projektodawców. Przedsiębiorstwa są tworzone dopiero po 24 miesiącach
działania w ramach Fundacji. Do tego czasu pomysłodawca działa w oparciu o zawartą z
FAIP umową bez konieczności posiadania własnej osobowości prawnej, jednak z własnym
subkontem i przy zredukowanych kosztach prowadzenia działalności. Na terenie Śląska
działa siedem jednostek Fundacji, które zlokalizowane są głównie przy dużych ośrodkach
akademickich (www.inkubatory.pl). Jednostki te działają na podstawie umów
zawiązanych z uczelniami.
Oprócz AIP funkcje preinkubacyjne wypełniają często biura karier studenckich,
organizacje studenckie oraz wydzielone działy parków naukowo-technologicznych i
agencji rozwoju lokalnego. Oferta dostępnych usług jest często dużo szersza niż w
przypadku AIP, a pomysłodawcy mają okazję działać w środowisku biznesowym, które
służy wymianie doświadczeń.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i
środki Europejskiego Funduszu Społecznego
Biura karier Studenckich (BKS) są jednostkami powołanymi wewnątrz uczelni, mającymi
na celu ułatwienie studentom i absolwentom nawiązania kontaktu z potencjalnymi
pracodawcami, ale również wskazanie alternatywnych możliwości rozwoju kariery. BKS
realizują programy szkoleniowe zachęcające studentów do rozpoczęcia własnej
działalności gospodarczej oraz organizują wewnętrzne konkursy na najlepsze biznes
plany (np. "Mój pomysł na biznes", "START – pomysł na biznes"). Dzięki wspólnej
inicjatywie, sześć największych uczelni na Śląsku reprezentowanych przez biura karier
studenckich, realizuje obecnie projekt polegający na promowaniu dobrych praktyk
przekazywanych przez aktywnych przedsiębiorców i ekspertów. Instytucje mają w ten
sposób na celu zachęcenie studentów i naukowców do tworzenia mikroprzedsiębiorstw
(www.start.polsl.pl, www.start.us.edu.pl).
Nowo powstające przedsiębiorstwa o profilu technologicznym z reguły mogą znaleźć
podstawową pomoc merytoryczną oraz infrastrukturę biurową w jednym z trzech
inkubatorów technologicznych dostępnych na terenie województwa śląskiego.
Inkubatory technologiczne zwyczajowo wspomagają przedsiębiorstwa w fazie inkubacji
(pierwsze 2-3 lata istnienia) poprzez ofertę darmowych usług biznesowych połączonych z
negocjowanymi niskimi stawkami czynszu. Na Śląsku oferta inkubatorów
technologicznych
w
Bielsku
Białej
(www.bitarrsa.pl),
Rudzie
Śląskiej
(www.inkubatorrudzki.pl) oraz Rybniku (www.gapp.pl) uzupełniana jest ofertą licznych
inkubatorów przedsiębiorczości mieszczących się w większych miastach aglomeracji
śląskiej.
Najbardziej
zaawansowanymi
jednostkami
wspierającymi
innowacyjność
i
przedsiębiorczość akademicką w naszym regionie są parki naukowo-technologiczne oraz
centra zaawansowanych technologii. Wymienione instytucje skupiają się na
komercjalizacji wiedzy i wspieraniu młodych innowacyjnych przedsiębiorstw. Parki
naukowo-technologiczne wspierające procesy inkubacji i akceleracji oferują
przedsiębiorcom usługi doradcze, możliwość wynajęcia nowoczesnych powierzchni
warsztatowych, laboratoryjnych i biurowych. Są to również środowiska współpracy
młodych innowacyjnych przedsiębiorstw z firmami działającymi od lat w branżach
technologicznych, firmami cechującymi się dużą innowacyjnością wewnętrzną i
chłonnością innowacji.
Centra transferu technologii (i innowacji) to jednostki działające ściśle na rzecz
naukowców mające na celu tworzenie baz zasobów wiedzy generowanej w jednostkach
naukowych, oferujące usługi związane z weryfikacją technologiczną (audyt
technologiczny), a także stanowiące skutecznego pośrednika w kontaktach przemysłnauka. Najstarszymi organizacjami działającymi na zasadach centrów transferu
technologii na Śląsku są ośrodki innowacji NOT w Katowicach, Gliwicach i Częstochowie.
Nowo powstałą organizacją jest Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Zabrzu
(www.citt.polsl.pl) działające przy Politechnice Śląskiej.
Na terenie Śląska działają co najmniej cztery parki naukowo-technologiczne
technologiczne lub technologiczno-przemysłowe. Dwa z nich wykazują specjalizację –
Park Euro-Centrum w Katowicach (www.euro-centrum.com.pl), który jest skupiony na
wspieraniu technologii zmierzających do poszanowania energii w budownictwie, oraz
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i
środki Europejskiego Funduszu Społecznego
Park Technologiczny Przemysłu Lotniczego w Kaniowie (www.parklotniczy.pl). Na
terenie miasteczka akademickiego Politechniki Śląskiej w Gliwicach od 2004 roku
aktywnie
działa
Park
Naukowo-Technologiczny
"Technopark
Gliwice"
(www.technopark.gliwice.pl) wspierający innowacyjność naukowców i studentów
największej śląskiej uczelni technicznej.
Zarówno centra zaawansowanych technologii, jak i parki naukowe korzystają z szerokiej
sieci powiązań z jednostkami naukowymi, przedsiębiorcami oraz instytucjami
finansującymi innowacje.
Projektodawcy w zależności od posiadanych zasobów finansowych lub
kapitałochłonności przedsięwzięcia korzystają z licznych zewnętrznych narzędzi
finansowych dostępnych na rynku. Podstawową formą finansowania pomysłów są
obecnie mikrodotacje dostępne w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Większość wymienionych instytucji, z racji wypełniania swojej misji, jest zaangażowana w
realizację projektów finansowanych ze środków UE i ministerstw. Dotacje są
przyznawane w toku realizacji projektów w ramach Działania 6.2 "Wsparcie oraz
promocja przedsiębiorczości oraz samozatrudnienia", a projektodawcy zainteresowani
pomocą mogą znaleźć listę instytucji pośredniczących na stronach Wojewódzkiego
Urzędu Pracy w Katowicach (www.wup-katowice.pl). Na terenie Śląska realizowane są
także projekty mające na celu wsparcie finansowe innowacyjnych, technologicznych
pomysłów poprzez utworzenie spółek kapitałowych z udziałem pomysłodawcy oraz
kapitału prywatnego. Projekty są realizowane w ramach Działania 3.1 "Inicjowanie
działalności innowacyjnej" Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka w parkach
technologicznych w Kaniowie i Katowicach.
Sieć wsparcia biznesu jest rozległa i obejmuje również instytucje informacyjne zrzeszone
w ramach KSU (Krajowej Sieci Usług). Wsparcie w ramach KSU dedykowane jest zarówno
dla przedsiębiorców jak i osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą. Sieć
zarządzana jest przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości ( www.parp.gov.pl), a
jej punkty informacyjne znajdują się na terenie całego województwa.
Liczba i różnorodność instytucji związanych z rozwojem przedsiębiorczości akademickiej
w Regionie świadczy o ogromnym wsparciu komercjalizacji wiedzy i pomysłów. Pomoc
oferowana na każdym poziomie skomplikowania planowanego przedsięwzięcia
umożliwia pełna weryfikacje pomysłu, jego preinkubację oraz dofinansowanie. Oferta IOB
skierowana jest zarówno do pomysłodawców pragnących zaangażować się w pomysły
mniej innowacyjne i technologiczne jak i w rozwiązania reprezentujące najwyższy poziom
zaawansowania technologicznego, a co z tym związane również cechujące się ogromną
kapitałochłonnością w fazie początkowej. Wymienione powyżej organizacje tworzą
rozległą sieć komplementarnych jednostek działających na Śląsku od wielu lat i
cechujących się udokumentowanym doświadczeniem we współpracy z jednostkami
naukowymi. Obecnie dostępne środki finansowe wydatkowane w ramach programów
unijnych dają niepowtarzalną szansę na komercyjne wdrażanie zaawansowanej wiedzy.
Jacek Kotra
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską i
środki Europejskiego Funduszu Społecznego