Polish migrations

Polish migrations - materials
http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_diaspora
http://www.bbc.co.uk/news/uk-20713380
http://www.loc.gov/teachers/classroommaterials/presentationsandactivities/presentations/immigra
tion/polish4.html
http://www.migrationonline.cz/en/skill-shortages-emigration-and-unemployment-in-poland-causesand-implications
http://www.coolgeography.co.uk/GCSE/AQA/Population/Migration/Migration%20EU.htm
fajne mapki
http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_American
http://www.anna.aero/2008/02/15/amazing-uk-poland-traffic-growth-driven-by-regional-demand/
http://polskinetwork.org/strona,duma,43,znani-polacy-wspolczesnie.html
http://polskinetwork.org/strona,duma,110,slynni-polacy-w-przeszlosci.html
http://freeisoft.pl/2011/04/polskie-wynalazki-ktore-zmienily-swiat/
Three Waves of Massive Polish Immigration
We were talking already about the Polish Immigration to America, the early
History. Please read also an article about a first Polish settlement in Panna Maria.
Here are ALL articles about Polish immigration / emigration - history and
distribution of Polonia around the world. Check the most recent article about Polish
Emigration Abroad through the history.
Polish immigration to the United States occurred in three major waves:
The first wave of
immigrants, arriving
mainly from the late
1800s up to the WW I,
were considered "za
chlebem" (means "for
bread")
immigrants. They came
to America mainly from
economical but also
political and religious
reasons. Many immigrants
were illiterate and
unskilled laborers in their
own country. The majority
came from South and
Southeastern part of
Poland (Carpathian and
Tatra Mountains, Krakow
and Rzeszow area). These
areas were very poor and
overpopulated until the
beginnings of XX century
when tourism industry
started developing. This
first and large group of immigrants is difficult to account for since they came from
Poland when Poland did not exist as a separate country but was partitioned between
Prussia, Russia and Austria. So they were registered as citizens of these countries
rather than Poland.
Mary Romanowski's with family - courtesy of Chris (Rdywenur) - a
member of the Polish forum
"These immigrants took low-paying jobs and lived in crowded dwellings just to
make a meager living."(Ref. 1) Also many Jews from Eastern Europe came in this
time. Among Jews very few were coming back to their country of origin much less
than among Poles who sometimes came to America to earn some money and were
ready to go back to their old country.
The second wave of immigration took place after World War II. During the
war, Poland lost disproportionally more people than any other country. Over 6
million of its 35 million people were killed. Poland was also devastated
economically, many towns and businesses very destroyed. The fact that Poland was
liberated by Soviets and consequently turned into communistic country posed a
danger for Poles who from different reasons were still abroad or were fighting
along Western aliens during the war. "Individuals in this second wave were
primarily political prisoners, dissidents, and intellectuals from refugee camps all
over Europe. Many in this group, who were educated and committed to
assimilating into American culture, separated from Polonia and aligned themselves
with other middle-class and professional groups in America. The upwardly mobile
and middle-class aspirations of this group differed from the working-class
orientation of the first- and second-generation descendants of the first wave." (Ref.
1)
The third wave of immigrants started arriving in 1980. The first immigrants
came after the martial law in December 1981. Some won visa on the visa lottery.
Some immigrants of the newest wave are very skilled professionals. Quite
numerous group of faculty in American universities consist of good educated
Polish immigrants of the newest wave. Some, especially illegal immigrants are not
still that well settled down in the society and they live in low-income housing
mainly in Polish quarters in Chicago, New York or Detroit.
In early 80-es the value of Polish currency (zloty) was very low compared to
dollars. Thus Polish immigrants of newest generation tried to save as much as
possible. They even tend to save money on food by eating nutritionally inadequate
diets and not seeking health care until a problem becomes severe. Right now the
Polish currency is more stable and all the important products are available on the
Polish market. This allows the new immigrants to live more normal and stable life.
For illegal immigrants - networking with other Poles is their primary source of job
contacts. Because many of these new arrivals have been used by inscrutable Poles
and others, many are terrified of strangers and bureaucrats who may have them
deported if they are found working.
The number of Americans of Polish descend is about 10 millions, but the number
of the illegal Polish immigrants is also high, 70 thousands and it ranks us in the
10th place in the USA. This is one of the reasons why it is so difficult to receive a
visa to the USA for an average Pole.
Please, read the next article of this series about Restrictions against East European
Immigration, 1880-1920. Read also about the main immigration centers in the uSA.
Check also recently updated Polish genealogy articles SiteMap
written by Jagoda Urban-Klaehn article #41
Below is a link to a scholarly study of some Europeans ethnic groups written by
Matthew Frye Jacobson, David Roediger and entitled:
Special Sorrows: The Diasporic Imagination of Irish, Polish, and Jewish
Immigrants in the United States
Centers of Polish Immigration in the World - USA and
Germany
Read an article, Polish Diaspora Worldwide to have a rough idea where Poles live
around the globe, outside of Poland.
Below is more detailed analysis. We start with two countries with the largest
number of Polish immigrants, the USA and Germany.
USA
Read about the history of Polish Immigration to America.
According to the census 2000, American states with the largest numbers of Poles and
Americans of Polish ancestry are New York (958,893), Illinois (946,241), Michigan
(900,335), Pennsylvania (855,526), New Jersey (591,347), California (496,588), Wisconsin
(481,779), Florida (430,138), Ohio (404,557), Massachusetts (349,998), Connecticut
(278,010), Texas (234,861), Minnesota (222,997), Maryland (186,312), Indiana (164,587),
Arizona (140,541), Virginia (112,658), Missouri (104,460) and Colorado (97,420). The city
with the highest amount of Poles is Chicago - 1.8 millions. Chicago is the second largest
"Polish" city in the world. Warsaw, Polish capital is the only city with more Polish
residents. New York is on the second place with about 600,000 Polish American in
metropolitan area and Detroit is the third with about a half of million. Click to the name of the
town to access a link with more information about Polish immigrants.
Also Cleveland, Buffalo, Milwaukee, Columbus, Boston, Baltimore, Philadelphia, Portland,
Los Angeles, San Francisco, Miami, Washington, Seattle, Sandusky, Pulaski etc. have
significant Polish population.
There is a trend among Poles to move away from big cities to the suburbs � thus the number
of Polish Americans in Chicago, Detroit and New York gradually decreases. The censuses
1990 and 2000 show growing number of Poles migrating to the regions of the USA which
were underpopulated by Poles on the expense on the traditional centers of Polish immigration.
Germany
Areas with the largest amount of people of Polish origin is a Western part of Germany,
especially industrial region Ruhr (700,000 in Dortmund, Krefeld, Recklinghausen, Bochum).
In some periods of the XIX century more Poles emigrated to "Ruhr Gebiet" to work in mines
than to America. This region attracted also many new immigrants described below.
Between 1950 and 1987, about 850 thousands of people immigrated to Germany as resettlers
(�aussiedlers� in German), many of these people claimed German connections but they
immigrated mainly from economical reasons. With the fall of the Iron Curtain even more
Poles were able to come to Germany. It is estimated that about half of a million of resettlers
were admitted there. Illegal immigration to Germany was also very high in 80-es and early
90-es. Poles were looking for jobs there especially since Polish currency had a very low value
compared to Deutsche Mark. Some of these people were able to legalize their stay later.
Berlin, capital of Germany has significant amount of new Polish immigration (180,000),
Hamburg about 100,000. The
Polish Emigration Abroad - Historical Review
Polish Diaspora abroad counts 15-20 mln people. Poles belong to the nationalities
that have relatively high fraction of emigrants compared to the number of Poles
that live in Poland (about 40 mln now, read more about it in the article: Poland Basic Information - Facts - Statistics ). This is due to difficult Polish history, loss of
independence, economical problems and due to the communism. The total
numbers of Poles abroad are given in the article Polish Diaspora (Polonia)
Worldwide .
We have to remember that the Poles abroad are not necessarily the immigrants.
For instance the Poles who remained in the Soviet Union, sometimes against their
will, sometimes because their house and their family were settled there for
hundreds of years. They ended up to live in a different country after the war when
the boarders were changed as a result of Jalta treaty. So, these people form a
Polish minority or Poles living abroad but not the immigrants.
The Main Waves of Emigration from Poland
 The first wave of tens of thousands of political emigrants left Poland in the result of the loss of
independence at the end of XVIII century and after unsuccessful national uprisings of 1830 and 1863.
Many of them contributed to the freedom of other countries - like general Pulaski and Kosciuszko in
the USA or general Bem in Hungary. The most prominent Polish poets and our national spiritual
leaders, Adam Mickiewicz and Juliusz Slowacki created their best work while abroad. The most
important wave of emigrants left Poland after the uprising in 1830 and this emigration is usually
called GREAT EMIGRATION (wielka emigracja) since many great generals, politicians, writers,
national heroes have to leave Poland to avoid imprisonment, death or sending to Siberia.
Franciszek Maciolek - Nancy's paternal grandfather,
the picture was taken at about 1906 when he became
the citizen of the USA
 The second wave - about 3.5 millions people
left Polish territories that belong to Austria,
Russia and Prussia in years 1870-1913. This was
mainly economical immigration, so called "for
bread" (za chlebem) immigrants. This
immigration consisted mainly of peasants from
economically neglected rural provinces, many
from the mountainous region of Galicia
(Southeastern Poland) that belonged to Austria,
but not only. People from all the divided Polish
land were immigrating and they are difficult to
account for as Poles since they were the citizens
of Russia, Prussia and Austria. Also many Jews
left in that time. Jewish people were more
determined to stay in the new country, whereas
some Poles left only temporarily and then came
back. The majority of these people left Poland to
the USA, the others to Germany, France or
Belgium. Read about immigration of Poles to
America in the article: Three Waves of Massive
Polish Immigration.
 The third emigration wave took place during
the twenty years of independence between World War I and World War II when 2.5 million Poles
left for the search of a better job or future. Altogether in years 1870 - 1938 over 6 millions people
left Poland.
 During World War II - 3 million Poles ended up beyond Polish boarders, mainly as the soldiers
who fought against the Hitler regime in foreign armies or in Polish armies formed abroad. The Soviet
Union Stalin's regime sent to Siberia and Kazakchstan at least 1 mln 700 thousands of Polish citizens
during the two years when they occupied Eastern part of Poland and before Nazi Germany attacked
them. Some of the Poles were saved thanks to enrolling to general Anders army (over 100
thousands) later on. In the effect of the agreement with Soviet Union about 300,000 Poles returned
to Poland from the Soviet-occupied territories after the war. The rest was either killed, died on
starvation or in the labor camps or remained in the Soviet Union since the boarders changed in the
course of Jalta treaty and Poland lost 1/3 of its territory on the East. About 800 thousands of Polish
citizens remained in Western Europe after World War II. Among them were soldiers and generals,
labor camp prisoners or people who were involved in fight against Hitler on behalf of the Home Army
(Armia Krajowa) - and they could not come back to Poland after the war because of the danger of
Soviet persecutions. Also many politicians, scientists and artists who did not foresee their chance in
the communistic of Soviet-type run Poland. After the World War II the center of Polish immigrant
political life abroad was England with the Polish Government in Exile which ceased to exist with the
fall of communism in 1990.
 Travel abroad was restricted to Poles until 1980, still over a million people left Poland permanently
in that time: about 600 thousands in years 1945- 1955 and the next 800 thousands in years 19561979. More people left after 1956 not because the life became more difficult (this was the time when
Stalin-type of regime ceased to exist and the thick wall became a bit thinner and more transparent)
but rather because it was easier to receive the passport and to leave abroad. Some of this emigration
was legal - for instance in the action of uniting families (akcja laczenia rodzin) between Poland and
Germany. Between 1950 and 1987, about 850 thousands of people immigrated to Germany in the
effect of this action as resettlers ("aussiedlers" in German). Many of these people claimed German
connections. But the truth is that quite a lot of this emigration was mainly from economical reasons.
In the years 1967-1968 the exodus of Polish Jews (about 20 thousands) took place. It was caused
partly by internal tensions in Polish communist party, between so called patriots and nationalists and
the internationalists, some of the communists of the second group were of Jewish origin. It was also
magnified by students� riots of March 1968 and by the international situation in Israel.
 The next big wave of immigration took place in years 1980-1990 when about 100 thousands
people was leaving Poland every year. This immigration was mainly economical (so
called "emigracja dorobkowa"), although some Solidarity activists have to leave after martial law was
enforced. Majority of people who left were young and good educated people who did not foresee
political or economical change. Majority of people left to Germany, Austria, or through the
temporary camps in Italy to Canada, Australia or the USA.
 Some sociologists predict that another immigration wave started with the day when Poland
joined the EU on May 1st 2004. Some EU countries allowed the new EU members to apply for a job
with the day they joined EU. Among these countries is Great Britain, Ireland and Sweden. But this
emigration has more temporary character and it is related to the prospects of Poles to find a legal
and a good paid job abroad. For the last ten years the unemployment in Poland was between 1420%, according to the numbers in the articleUnemployment in Poland - in Figures - Statistics . Read
also more articles about Polish economical situation and the reasons of unemployment in the series
of articles on economy.
Forced labour
German notice dated 30 September 1939 in occupied Poland, warning that the death penalty
would be imposed for refusing to work during the harvest
Main article: Forced labor in Germany during World War II
Labour shortages in the German war economy became critical especially after German defeat
in the battle of Stalingrad in 1942–1943. This led to the increased use of prisoners as forced
laborers in German industries. Especially in 1943 and 1944, hundreds of camps were
established in or near industrial plants.
Between 1939 and 1945, at least 1.5 million Polish citizens were transported to the Reich for
labour, most of them against their will. Many were teenaged boys and girls. Although
Germany also used forced laborers from Western Europe, Poles, along with other Eastern
Europeans viewed as inferior, were subject to especially harsh discriminatory measures. They
were forced to wear identifying purple P's sewn to their clothing, subjected to a curfew, and
banned from public transportation. While the actual treatment accorded factory workers or
farm hands often varied depending on the individual employer, Polish laborers as a rule were
compelled to work longer hours for lower wages than Western Europeans, and in many cities
they lived in segregated barracks behind barbed wire.
Foreign civilian forced labourers in Nazi Germany by country of origin, January 1944[a]
Source: Beyer & Schneider[2]
Transfers per labourer
Countries
Number % of total
in Reichsmarks
4,183,000 64.8
c. 15
Occupied Eastern Europe
248,000
5.4
Czechoslovakia
1,400,000 21.7
33.5
Poland
270,000
4.2
Yugoslavia
2,165,000 33.6
4
USSR
2,175,000 33.7
c. 700
Occupied Western Europe
1,100,000 17.1
487
France (except Alsace-Lorraine)
2,000
0.0
Norway
23,000
0.4
Denmark
350,000
5.4
Netherlands
500,000
7.8
913
Belgium
Greece
Italy
German allies and neutral countries
Hungary
Bulgaria
Romania
Spain
Switzerland
20,000
180,000
82,000
25,000
35,000
6,000
8,000
18,000
0.3
2.8
1.4
0.4
0.5
0.1
0.1
0.3
1,471
W wyniku zarządzeń administracyjnych i stosowania terroru 2 826 tys. Polaków i Polek
deportowanych do Niemiec wtłoczonych zostało w system dyskryminacji, wyzysku i bezprawia. W
socjalnym i prawnym upośledzaniu Polaków kierownictwo nazistowskie nie napotkało żadnego
sprzeciwu ze strony niemieckiej opinii publicznej.
Deportowani na roboty przymusowe
Osobny artykuł: Roboty przymusowe w III Rzeszy.
Deportowanych na roboty przymusowe zatrudniano najczęściej w rolnictwie[13], leśnictwie,
ogrodnictwie i rybołówstwie, nieco rzadziej w przemyśle i transporcie. Pewna część
pracowała w innych gałęziach niemieckiej gospodarki, a także np. gospodarstwach
domowych (jako służący). Z robotnikami przymusowymi nie zawierano umów pisemnych, a
o czasie ich pracy decydował pracodawca, często nie respektując prawa do niedziel i świąt.
Nie mieli praw urlopowych, nie mogli także bez przepustki oddalać się poza miejscowość,
gdzie byli zatrudnieni, nie wolno im było uczestniczyć w imprezach kulturalnych ani
przebywać w lokalach publicznych; nie wolno im było bez zezwolenia zawierać związków
małżeńskich. Mieli obowiązek nosić na ubraniu wyróżniającą ich naszywkę (Polacy – trójkąt
z literą „P”). Młodociani zobowiązani byli do pracy w wymiarze identycznym jak dorośli, ale
za mniejsze wynagrodzenie[14].
Szacunek ludności wysiedlonej przez Niemców w okupowanej Polsce
Liczba Polaków wysiedlonych oraz wyrugowanych z rodzinnych miejscowości przez
Niemców w latach 1939–1944[15]
Nazwa terytorium
Liczba wysiedlonych
Kraj Warty
630 000
Śląsk
81 000
Pomorze
120 000 – 170 000
Okręg białostocki
28 000
Rejencja ciechanowska
25 000
Wysiedlenia „dzikie” (głównie Pomorze)
30 000 – 40 000
Ziemie wcielone (łącznie)
918 000 – 928 000
Zamojszczyzna
100 000 – 110 000
Generalne Gubernatorstwo (poligony)
171 000
Warszawa (po powstaniu warszawskim)
500 000 – 600 000
1 689 000 – 1 709 000
Razem na terenach okupowanych
Praca przymusowa
Dopiero w kontekście całości polityki Trzeciej Rzeszy na okupowanych ziemiach polskich
można właściwie zrozumieć i ocenić pracę przymusową, jaką świadczyli Polacy w tym
okresie.
W czasie wojny w Niemczech zaostrzał się deficyt siły roboczej, ponieważ do wojska
wcielono miliony mężczyzn. Niemiecka okupacja ziem polskich spowodowała
"dyspozycyjność" siły roboczej z tego terenu. Wedle obliczeń pisma "Die Burg" samo
Generalne Gubernatorstwo ze swoimi 14 mln ludności winno dostarczyć Rzeszy co najmniej
1,5 mln nowych robotników. Początkowo wykorzystywano do pracy jeńców polskich,
których na jesieni 1939 r. znalazło się na terenie Niemiec około 300 tys., a po klęsce Belgii i
Francji - robotników polskich z tamtejszej emigracji. Wkrótce jednak władze hitlerowskie
rozpoczęły masowe wywożenie Polaków do Rzeszy. Podstawą tej akcji było rozporządzenie z
października 1939 r. o obowiązku pracy dla ludności Generalnego Gubernatorstwa w wieku
od 18 do 60 lat, rozciągnięte w grudniu 1939 r. także na młodzież od 14. do 18. roku życia.
Początkowo próbowano wykorzystać w GG tradycje sezonowej pracy w Niemczech i
kładziono nacisk na dobrowolność zgłoszeń. 25.01.1940 r. Generalny Gubernator Frank
wydał odezwę do ludności, zachęcając do zgłaszania się na roboty do Niemiec. Propagowanie
dobrowolnych wyjazdów niewiele jednak dawało. Plakaty "Jedźcie z nami do Niemiec"
przemalowywano w GG na "Jedźcie sami do Niemiec". Ocenia się, że na wyjazd zgodziło się
dobrowolnie około 2 tys. osób spośród około 200 tys. zwerbowanych do kwietnia 1940 r.
Znakomita większość zgłosiła się, jak już wówczas mówiono, "dobrowolnie, ale pod
przymusem". Otóż gorliwi szefowie lokalnej administracji niemieckiej organizowali
wyłapywanie ludzi z ulic miasteczek, a nawet z pól po wsiach do punktów zbiorczych, gdzie
po przeprowadzeniu badań lekarskich zmuszano ich do podpisania "dobrowolnego"
zgłoszenia do pracy w Niemczech.
2Widząc problemy z dobrowolnymi zgłoszeniami, 24.04.1940 r. Frank zarządził, by
mieszkańcy Generalnego Gubernatorstwa stawiali się na wezwanie Urzędów Pracy
(Arbeitsamt) i wójtów do robót rolnych w Niemczech. Powołując się na to zarządzenie,
Urzędy Pracy rozsyłały odtąd imienne nakazy zgłaszania się do punktów zbiorczych, przy
czym sankcją za niestawienie się było, poza odpowiedzialnością karną, wywiezienie rodziny.
Ponieważ jednocześnie nasilały się niemieckie łapanki, wielu wezwanych wolało nie
ryzykować obozu koncentracyjnego lub egzekucji ulicznej i stawiało się na wezwanie.
Wywózki na roboty do Niemiec można było uniknąć, dowodząc zatrudnienia, zwłaszcza w
dziedzinach czy instytucjach, na których Niemcom zależało. Stąd wśród ludności polskiej
zaczął się pęd do znajdowania fikcyjnych miejsc pracy i zdobywania stosownych
zaświadczeń z Urzędów Pracy.
Podobne metody zastosowano na ziemiach włączonych do Rzeszy, gdzie wywózki na roboty
do Niemiec łączono z akcją wysiedleń. Z punktów zbiorczych, gdzie gromadzono
wysiedleńców, około 10% wywożono na roboty do Niemiec. Ponadto urządzano łapanki, a
część schwytanych w nich osób także deportowano do Niemiec.
W pierwszym roku okupacji rekrutacja przymusowej siły roboczej z okupowanych ziem
polskich przyniosła efekty mniejsze niż spodziewały się władze hitlerowskie. Wedle prasy
niemieckiej, w październiku 1940 r. pracowało w rolnictwie niemieckim około 400 tys.
Polaków przywiezionych pod przymusem, a w przemyśle - dalsze 140 tys. Do tej liczby
należy dodać około 300 tys. jeńców, co dawałoby w tym momencie ogólną liczbę 840 tys.
zatrudnionych przymusowo w Trzeciej Rzeszy.
Nowy okres rekrutacji polskich robotników przymusowych rozpoczął się po najeździe
Trzeciej Rzeszy na ZSRR w czerwcu 1941 r., gdy gospodarka niemiecka zaczęła odczuwać
jeszcze większy brak rąk do pracy. Nadal podstawą rekrutacji były łapanki, choć
organizowano je teraz w sposób znacznie bardziej systematyczny. Urządzano je przede
wszystkim w godzinach przedpołudniowych, gdy większość formalnie zatrudnionych
Polaków winna przebywać w miejscu pracy, a także na targowiskach i na kolei, gdzie
kursowali nielegalni handlarze. Szczególne nasilenie łapanek nastąpiło w Warszawie pod
koniec 1942 r. – wywieziono wówczas do Niemiec kilkadziesiąt tysięcy osób. Miało to
związek z solidarnym oporem Polaków przeciw wysiedleniom z Zamojszczyzny. Akcja na
tak wielką skalę nie mogła się jednak udać w całości. Bardzo wielu ze schwytanych uciekło z
pociągów lub wykupiło się przy pomocy łapówek. Mimo to liczba robotników wywożonych
przymusowo do Rzeszy stale rosła: w 1939 r. wyniosła 40 tys., w 1940 r. - 300 tys., w 1941 r.
- około 400 tys. osób , a w następnych latach - jeszcze więcej. Wedle źródeł niemieckich z
czasów wojny, do marca 1943 r. wywieziono z samego Generalnego Gubernatorstwa około
miliona przymusowych robotników, a całkowitą liczbę obcokrajowców pracujących w
Rzeszy oceniano na 12 mln osób. Ta ostatnia liczba obejmuje zapewne także autochtonów
nie-niemieckich z ziem wcielonych. Szacuje się, że ogólna liczba robotników
przymusowych w Niemczech, będących przed 1939 r. obywatelami Polski, sięgała pod
koniec wojny od 2,5 do 3,5 mln osób, oscylując najprawdopodobniej wokół 2,8 mln osób.
Warunki, w jakich pracowali polscy robotnicy w Niemczech, były dość zróżnicowane, w
zależności od gałęzi gospodarki oraz osobowości pracodawcy. Najbardziej niebezpieczna
była praca przy tajnych projektach zbrojeniowych, lepiej zaś na ogół traktowano robotników
rolnych. Warunki te regulowały szczegółowe przepisy.
W odezwie do pracodawców pt. "Unsere Stellungsnahme zur Frage Pole im Reich", wydanej
latem 1940 r. przez Volksbund für das Deutschtum im Ausland-Gauverband Berlin, napisano:
"Niemcze, Polak nigdy nie jest twym kolegą. Stoi poniżej każdego rodaka-Niemca w twym
podwórzu czy fabryce. Bądź zawsze jako Niemiec sprawiedliwy, ale nie zapominaj nigdy, żeś
członkiem Narodu Panów". W półoficjalnej publikacji niemieckiej zatytułowanej
"Arbeitsrecht der Polen im deutschen Reich" napisano m.in.: "Rząd niemiecki zdaje sobie
sprawę z tego, że praca Polaków w Niemczech związana jest z niebezpieczeństwami, przede
wszystkim co do czystości rasowej (–). W tym samym stopniu, w jakim Polak nie należy do
niemieckiej wspólnoty narodowej, nie można z nim nawiązywać również żadnej wspólnoty
społecznej. Stosunki z Polakami należy w każdym wypadku ograniczać do zakresu
koniecznego dla prawidłowego wykonania pracy. Należy oczekiwać od każdego Niemca, że
sama przez siebie zrozumiała jest dla niego chłodna postawa względem przynależnych do tak
obciążonego winami narodu". Dzisiejszemu czytelnikowi sformułowania te mogą się wydać
niezrozumiałe, jednak należy pamiętać, że od końca lat trzydziestych, a szczególnie w czasie
drugiej wojny światowej, propaganda hitlerowska kreowała obraz Polaków jako typowych
"podludzi".
Polaków wyłączono z niemieckiego systemu prawa pracy. Nie brali np. udziału w tworzeniu
rad zakładowych, nie otrzymywali wynagrodzenia za pracę w dni świąteczne, zasiłków
chorobowych ani płatnych urlopów. Zakazywano im także wszelkich kontaktów z młodzieżą
niemiecką. Instrukcja wręczana Polakom wywożonym do Niemiec z ziem przyłączonych
mówiła o zakazie opuszczania miejsca pobytu, używania publicznych środków komunikacji
bez specjalnego zezwolenia, uczestniczenia w nabożeństwach i zabawach, a także chodzenia
do restauracji, kin i teatrów razem z ludnością niemiecką. Kobiety pracowały na równi z
mężczyznami. W przypadku urodzenia dziecka formalnie przysługiwał im ośmiotygodniowy
urlop macierzyński, faktycznie jednak mogły z niego skorzystać jedynie wyjątkowo, gdyż
pracodawcy nie respektowali tego prawa, zmuszając je do pracy krótko po porodzie.
Ponieważ Polki nie mogły opiekować się dziećmi w czasie pracy, zajmowały się tym
niemieckie żłobki, w których niemowlęta bardzo często głodzono. Na przykład w zakładzie w
Laberweinting (pow. Mallersdorf) zmarła ponad połowa przebywających tu niemowląt. W
założonym w kwietniu 1944 r. ośrodku Velpke (pow. Helmstedt) od maja 1944 r. życie
straciło 84 dzieci, a w zorganizowanym w Wörde-West w 1942 r. ośrodku dla niemowląt
robotnic pracujących w zakładach Kruppa od października 1944 r. do stycznia 1945 r. zmarło
50 niemowląt.
Wszyscy robotnicy przymusowi z Polski zostali zobligowani do noszenia na prawej piersi
mocno przyszytych znaków z literą –P–, wskazujących na narodowość. Praca opieszała lub
inne przekroczenia przepisów miały być karane umieszczeniem w obozach pracy
wychowawczej, które pod względem panujących w nich warunków przypominały obozy
koncentracyjne. Sabotaż miał być oczywiście karany jeszcze surowiej. Stosunki seksualne z
osobami narodowości niemieckiej miały podlegać karze śmierci. Na koniec instrukcja
przestrzegała w łamanej polszczyźnie: –każdy robotnik i każda robotnicza polska ma sobie
każdego czasu przypomnieć, że przyszli dobrowolnie na pracę do Niemiec–. To szydercze
przypomnienie najlepiej charakteryzuje totalne fałszowanie rzeczywistości przez nazistów.
Robotnicy polscy nie tylko nie korzystali więc z niemieckiego systemu prawa pracy, lecz
podlegali także wielu ograniczeniom i szykanom.
Praca robotnika polskiego była też gorzej wynagradzana. Stawki Polaków były znacznie
niższe od tych, jakie płacono Niemcom, a nawet pracownikom innych narodowości. Płace
Polaków obliczano jako część wynagrodzenia robotnika niemieckiego, natomiast pracodawca
zatrudniający Polaków był zobowiązany do wpłacenia na rzecz skarbu Trzeciej Rzeszy
specjalnej opłaty zwanej Ostarbeiterabgabe. Stawki te różniły się w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy. W pierwszej kategorii dzienna płaca robotnika niemieckiego wynosiła
od 2 do 2,15 marki, polskiego zaś, po potrąceniu 1,50 marki na wyżywienie - 0,35 marki, przy
czym wspomniana opłata pracodawcy na rzecz skarbu Rzeszy wynosiła 0,20 marki. W piątej
kategorii robotnik niemiecki zarabiał od 12,75 do 13 marek, polski zaś – 2,95 marki, a
Ostarbeiterabgabe wynosiła 8,25 marki. Ponadto robotnicy polscy płacili specjalny podatek,
zwany Sozialausgleichabgabe. Oznacza to, że nie tylko nie byli oni w stanie zgromadzić
oszczędności, ale na ogół z trudem mogli się sami utrzymać przy życiu.
System pracy przymusowej został wprowadzony także w miejscu zamieszkania Polaków.
Władze niemieckie GG zatrudniały w ramach Służby Budowlanej (Baudienst) dziesiątki
tysięcy młodych Polaków do ciężkiej pracy przy budowie dróg, linii kolejowych, regulacji
rzek, w przemyśle zbrojeniowym itd. Fatalne warunki socjalno-bytowe w obozach Służby
Budowlanej powodowały wzrost zachorowań na gruźlicę, a odmowa pracy groziła zesłaniem
do karnych obozów tej organizacji w Solcu nad Wisłą i w Krakowie lub do obozu
koncentracyjnego. W 1944 r. niemieckie władze okupacyjne skierowały około 900 tys. osób
w wieku od 14 do 65 lat, a nawet do 70 lat, do prac fortyfikacyjnych i budowy umocnień
obronnych. Zostały one umieszczone w bardzo prymitywnych warunkach w gospodarstwach
rolnych i specjalnych obozach (Einsatzlager, Marinelager).
Praca przymusowa i niewolnicza na rzecz Trzeciej Rzeszy naruszała przyjętą w 1930 r.
Konwencję nr 29 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącą pracy przymusowej lub
obowiązkowej, którą podpisało 125 państw, w tym Niemcy. Przyniosła ona gospodarce
niemieckiej, mimo zniszczeń wojennych, olbrzymie zyski. Zapewniała też Niemcom
względnie wysoki standard życiowy i zachowanie posiadanych własnych rezerw pracy.
Ponadto była jednym z ważnych elementów polityki biologicznego wyniszczania narodów
podbitych, zwłaszcza słowiańskich. Przekazana przez rząd niemiecki w 1992 r. i po 2001 r.
suma ok. 2,3 mld marek, przeznaczona na jednorazowe wypłaty dla byłych robotników
przymusowych i niewolniczych z Polski, stanowiła jedynie symboliczną rekompensatę za
doznane przez nich krzywdy. Nie odzwierciedlała ona stopnia eksploatacji ekonomicznej i
biologicznej poszkodowanych, a także związanych z tym strat demograficznych.
Fundacja "Polsko-Niemieckie Pojednanie"
ul. Krucza 36, 00-921 Warszawa
email: [email protected] Telefon: (22) 629 73 35, 695 99 61
copyright © 2008 FPNP