UDZIELANIE POMOCY PRZEDMEDYCZNEJ OSOBOM

UDZIELANIE POMOCY PRZEDMEDYCZNEJ OSOBOM POSZKODOWANYM
PODCZAS WYSTĄPIENIA ZAGROśEŃ
W celu wykonania zadania jakim jest ochrona zdrowia i Ŝycia w strefach poraŜeń przy
wystąpieniu masowych strat sanitarnych wśród ludności organizuje się odpowiedni system
leczniczo – ewakuacyjny. Polega ona na tym, Ŝe pierwszy etap, ratowniczy, obejmuje swoim
działaniem najbliŜszy rejon masowych strat, a drugi, leczniczy strefy dalsze od miejsca zagroŜenia.
W etapie ratowniczym zakłada się uczestnictwo formacji obrony cywilnej ratownictwa ogólnego i
będzie ono obejmować odszukiwanie ludzi w rejonie poraŜenia, udzielanie im pierwszej
pomocy, wyniesienie poza rejon zagroŜenia oraz umieszczenie w punktach zbiórki poraŜonych z
zapewnieniem tam właściwej opieki medycznej. Następnie ranni ci zostaną ewakuowani do
punktów pomocy medycznej (PPM).
Drugi etat, leczniczy obejmuje ewakuację poraŜonych do szpitali lub zastępczych miejsc
szpitalnych, wykonanie pełnych zabiegów specjalistycznych, a następnie rehabilitacji.
Udzielanie poszkodowanym w rejonach poraŜenia pomocy medycznej obejmuje:
1) pierwszą pomoc medyczną,
2) ewakuację medyczną,
3) pierwszą pomoc lekarską.
Pierwsza pomoc medyczna.
Problem pierwszej pomocy medycznej udzielanej rannym i poszkodowanym w miejscu
zdarzenia jest niezwykle waŜny ze względu na to, Ŝe bardzo często ta właśnie pomoc decydować
będzie o moŜliwości przeŜycia poszkodowanych. Będzie on musiał być jednak rozwiązany bez
udziału personelu medycznego.
Pierwsza pomoc obejmuje zabiegi medyczne, które muszą być wykonane w jak najkrótszym
czasie od zdarzenia, poniewaŜ stwarzają podstawę do leczenia aŜ do całkowitego wyleczenia
obraŜeń, a ponadto zapewniają przeŜycie do czasu znalezienia się poszkodowanego pod opieką
lekarską.
Pierwsza pomoc musi być udzielona przede wszystkim w drodze samopomocy i pomocy
wzajemnej bezpośrednio w miejscu zdarzenia przez kolegów, a takŜe głównie przez
pododdziały ratownictwa ogólnego.
Oznacza to, Ŝe w razie poraŜenia ranny musi sobie sam (w miarę moŜliwości) wykonać określone
zabiegi pierwszej pomocy np.:
- nakłada na ranę opatrunek;
- tamuje krwotok;
- unieruchamia złamanie.
JeŜeli natomiast z powodu poraŜenia nie moŜe sobie sam tych zabiegów wykonać, uczyni to
inny człowiek, kolega, który znajduje się w pobliŜu (np. sztuczne oddychanie).
Warunkiem zapewnienia właściwych efektów pierwszej pomocy, udzielanej w ramach
samopomocy i pomocy wzajemnej konieczne jest:
- nabycie przez dorosłych i młodzieŜ umiejętności sprawnego wykonywania zabiegów
pierwszej pomocy;
- posiadanie materiałów niezbędnych do wykonania tych zabiegów, a więc materiału
opatrunkowego, środków do unieruchomienia złamań, a takŜe niektórych leków.
W przypadku znajdowania się poszkodowanych w rejonach skaŜeń promieniotwórczych i
chemicznych konieczną czynnością jest przeprowadzenie częściowych zabiegów sanitarnych
polegających na zmyciu substancji promieniotwórczych lub środków toksycznych z odsłoniętych
części ciała oraz przedmiotów bezpośredniego uŜytku.
PODSTAWOWE ZABIEGI PIERWSZEJ POMOCY MEDYCZNEJ
Pierwsza pomoc obejmuje samopomoc i pomoc wzajemną, której udziela sobie ludność w
miejscu zdarzenia i polega na przywróceniu czynności Ŝyciowych tzn.:
1. Oddychania i krąŜenia krwi drogą zabiegów reanimacyjnych, głównie przy pomocy
sztucznego oddychania, pośredniego masaŜu serca, zatamowania krwotoków tętniczych.
2. NałoŜenia opatrunków i unieruchomień typu doraźnego.
3. Wyniesienie z rejonu poraŜenia w bezpieczne miejsce po uprzednim przeprowadzeniu
zabiegów sanitarnych i zabezpieczeniu przed wstrząsem pourazowym.
ZABIEGI REANIMACYJNE – pośredni masaŜ serca i sztuczne oddychanie metodą
usta – usta wykonuje się wtedy, gdy ustaną np. wskutek urazu waŜne czynności Ŝyciowe: krąŜenie
krwi i oddychanie, tzn. gdy wystąpi „śmierć kliniczna”.
Pośredni masaŜ serca wykonuje się poprzez silne uciskanie dolnej jednej trzeciej części
mostka. Ucisk winien spowodować ruch mostka w kierunku kręgosłupa wynoszący ok. 4 cm,
Ŝeby to uzyskać trzeba uŜyć siły ok. 20kg. Taki właśnie ucisk mostka powoduje ściśnięcie serca i
wytłoczenie z jego komór krwi do tętnic. Po zaprzestaniu ucisku mostka serce rozkurcza się i do
komór wpływa krew z przedsionków.
Ucisk mostka wykonuje się w odstępach
jednosekundowych, tj. 60 na minutę, przy ułoŜeniu ratowanego na twardym podłoŜu (deska,
ziemia).
Sztuczne oddychanie metodą usta – usta wykonuje się poprzez wdmuchiwanie powietrza do
dróg oddechowych ratowanego. W tym celu naleŜy ratowanego ułoŜyć na wznak, na twardym
podłoŜu (gdyŜ równocześnie będzie wykonywany pośredni masaŜ serca), zapewnienie droŜności
dróg oddechowych przez oczyszczenie jamy ustnej, odchylić głowę ratowanego do tyłu do pełnego
oporu (zapewni to otwarcie dróg oddechowych i zapobiegnie zamknięciu ich gardzieli przez
podstawę języka) i wdmuchiwać powietrze 12 do 15 razy na minutę.
Dorosłemu człowiekowi moŜna wdmuchiwać powietrze przez usta albo przez nos. W związku z
tym, przy wdmuchiwaniu powietrza przez usta, trzeba zacisnąć nos, a rozchylić wargi ust,
natomiast przy wdmuchiwaniu powietrza przez nos, naleŜy zamknąć usta ratowanemu.
Wdmuchiwanie powietrza odbywa się w ten sposób, Ŝe najpierw nabiera się duŜo powietrza do płuc
aŜ do oporu i wdmuchuje je ratowanemu. W razie wykonywania obu zabiegów reanimacyjnych
przez jednego ratownika, po 15 uciskach w tempie 80 uciśnięć na minutę naleŜy 2 razy wdmuchnąć
powietrze do płuc. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić 16-20/min.
Potwierdzeniem prawidłowości wykonywania zabiegów reanimacyjnych jest:
- dla stwierdzenia skuteczności pośredniego masaŜu serca – wyczuwanie tętna na tętnicy
szyjnej wspólnej lub promieniowej w chwili ucisku,
- dla stwierdzenia skuteczności prowadzenia sztucznego oddychania – unoszenie się klatki
piersiowej w czasie wdmuchiwania powietrza, a opadanie klatki piersiowej po odjęciu ust
ratownika od ust ratowanego.
Wentylacja metodą usta – usta wzbudza w ratowniku szereg oporów natury estetycznej, w związku
z czym moŜna wdmuchiwać powietrze przez warstwę gazy, bandaŜu, chusteczkę.
Metoda usta – nos polegająca na wdmuchiwaniu powietrza wydechowego przez ratownika przez
nos poszkodowanego znajduje zastosowanie przy reanimacji dzieci.
U małych dzieci łączy się te obydwie metody wdmuchując powietrze przez usta i nos dziecka.
Trzeba tu pamiętać o delikatnym wykonywaniu fazy wdechu i o tym, Ŝe pojemność płuc dziecka
jest mniejsza niŜ u osobnika dorosłego.
Reanimację u dzieci przeprowadza się podobnie jak u dorosłych, pamiętając, Ŝe przy zewnętrznym
masaŜu serca uciskamy dolną część mostka 2 palcami, a nie całą dłonią.
Przy prowadzeniu sztucznego oddychania stosujemy metodę usta – nos.
Podawanie doustne jakichkolwiek tabletek i płynów w czasie reanimacji jest niedozwolone,
gdyŜ moŜemy spowodować uduszenie przez zachłyśnięcie się poszkodowanego.
OPATRYWANIE RAN I TAMOWANIE KRWOTOKÓW
W następstwie wypadków zarówno w czasie pokoju, a takŜe działań zbrojnych moŜe powstać
szereg uszkodzeń urazowych organizmu wywołanych przez: urazy mechaniczne, termiczne,
chemiczne, elektryczne, promieniowanie jonizujące.
Dla ratownika najwaŜniejsze jest ustalenie czy zranienie spowodowało lekkie, czy cięŜkie
uszkodzenie organizmu i jakiej pomocy naleŜy najszybciej udzielić, i czy rodzaj rany nie kryje
w sobie dalszych niebezpieczeństw, np.:
- czy ranie nie towarzyszy złamanie kości;
- w jakim stopniu rana krwawi;
- czy okolica rany nie jest znacznie rozdęta i zasiniona co świadczyłoby o uszkodzeniu
większego naczynia krwionośnego.
Zasady opatrywania ran
Przystępując do udzielanie pomocy rannemu i nałoŜenia opatrunku naleŜy sobie uświadomić w
jakim celu nakładamy opatrunek:
- ochronę rany przed wtórnym zakaŜeniem;
- ochronę rany przed dodatkowymi urazami;
- opanowaniem lub zmniejszeniem krwawienia;
- osłona przed skaŜeniem.
Cele i zasady bandaŜowania.
W zaleŜności od tego, jaką funkcję ma spełniać opatrunek, rozróŜnia się opatrunki osłaniające,
uciskowe oraz unieruchamiające.
Opatrunek zabezpiecza przed przenikaniem zarazków do ran i dodatkowymi urazami, tamuje
krwawienie i odgrywa równieŜ rolę psychologiczną. Uspokaja poszkodowanego, pozbawiając go
widoku krwi i rany. Opaski zwijane są uŜywane do zabezpieczenia ( przytrzymania ) opatrunku,
uszczelnienia, ocieplenia i przymocowania kompresu, jako ucisk do powstrzymania krwotoku.
Stanowią równieŜ podparcie ( unieruchomienie ) szczególnie przy urazach kostno – stawowych.
Stosuje się je do wzmocnienia i unieruchomienia powłok po zabiegach, przy rozległych
zranieniach, takŜe w celu zapobiegania zastojowi krwi w Ŝyłach. Podobne zastosowanie mają
chusty trójkątne.
BandaŜując, zawsze naleŜy posługiwać się czystymi wyjałowionymi materiałami opatrunkowymi.
Miejsca zranienia naleŜy odsłonić, zdejmując lub rozpruwając w szwach odzieŜ. Poszkodowanego
trzeba ułoŜyć w wygodnej pozycji, stanąć twarzą do miejsca zranienia i obserwować jego twarz.
Opatrując kończyny, naleŜy je unieść nieco w górę i podeprzeć w pozycji, jaką chcemy otrzymać
po bandaŜowaniu. Na ranę nakłada się jałowy opatrunek gazy.
Po obejrzeniu i zbadaniu rany i jej otoczenia przystępujemy do opatrunku, tzn.:
- oczyszczenia skóry w otoczeniu rany z widocznych zanieczyszczeń i skrzepów krwi za
pomocą suchej gazy od rany do zewnątrz;
- odkaŜenia skóry wokół rany za pomocą jodyny lub fioletu (nadmanganian potasu), wody
utlenionej;
- dobrania odpowiednich rozmiarów gazy wyjałowionej i przykrycia nią rany (nie dotykając
tej części gazy, która zetknie się z raną);
- nałoŜenia na warstwę gazy waty higroskopijnej ewentualnie ligniny;
- przymocowanie tych warstw opaską, przylepcem lub chustą trójkątną.
Zamiast poszczególnych części składowych opatrunku moŜna zastosować opatrunek osobisty,
tj.:
-
rozerwać opakowanie z ceraty i wyjąć opatrunek osobisty;
ułoŜyć poduszki opatrunku w miejscu zranienia;
umocować poduszki opaską, a na koniec opaski zapiąć zapinką.
Sposoby tamowania krwotoków
Krwotokiem nazywamy wylew krwi na zewnątrz naczynia krwionośnego w następstwie
uszkodzenia jego ściany.
W zaleŜności od źródła krwawienia rozróŜniamy:
- krwotok tętniczy – podczas, którego krew jest jasnoczerwona i wypływa silnym,
rytmicznym strumieniem, zgodnym z rytmem pracy serca;
- krwotok Ŝylny – podczas, którego krew wypływa równomiernie w postaci
ciemnoczerwonej strugi;
- krwotok miąszowy (z naczyń włosowatych) – występuje w obraŜeniach narządów
miąszowych i mięśni. Wyciekająca krew ma zabarwienie raczej ciemnoczerwone.
Istnieją następujące sposoby tymczasowego tamowania krwawienia:
1) uniesienie kończyny do góry (małoskuteczne).
2) ucisk naczynia palcem z zewnątrz (powyŜej zranienia przy krwawieniach tętniczych),
3) załoŜenie opatrunku uciskowego,
4) załoŜenie opaski uciskowej,
5) tamponowanie rany.
Ucisk palcem naczynia krwionośnego do twardego podłoŜa (kości) stosuje się zwykle w
krwawieniach tętniczych (dosercowo – powyŜej zranienia), w krwawieniach Ŝylnych (poniŜej
zranienia) rzadziej.
Opatrunek uciskowy moŜe skutecznie zatrzymać krwawienie z naczyń włosowatych
(miąszowy) kończyn i tułowia.
Ranę przykrywamy jałowym opatrunkiem, na który dodatkowo nakłada się zwiniętą w rulon gazę,
watę i całość umocowuje opaską elastyczną lub bandaŜem do kończyny lub tułowia.
Przy wykorzystaniu opaski uciskowej naleŜy pamiętać, Ŝe jej ucisk moŜe doprowadzić do
cięŜkich zaburzeń odŜywczych w tkankach, a nawet martwicy tkanek. Z tych względów naleŜy ją
wykorzystywać w wyjątkowych wypadkach, to znaczy wtedy, gdy zawiodą inne sposoby
tamowania krwotoku, a obfity krwotok zagraŜa bezpośrednio Ŝyciu ratowanego. Dopuszczalny
czas ucisku opaski Esmarcha wynosi 2 godziny. Po załoŜeniu opaski musi być odnotowany czas jej
załoŜenia (np. na kartce dopiętej do opatrunku godzina i minuty załoŜenia).
ZASADY UNIERUCHAMIANIA KOŚCI I STAWÓW
Unieruchamianie kości i stawów stosuje się w przypadkach:
- złamań kości,
- zwichnięć i skręceń,
- stłuczeń, rozległych ran kończyn i stanów zapalnych w stawach.
Unieruchomienie doraźne ma na celu uniemoŜliwienie ruchów w uszkodzonych stawach lub
miejscach złamania, ograniczenie ruchów mięśni. Zapobiega ono dodatkowym uszkodzeniom przez
odłamy kostne tkanek miękkich, naczyń i nerwów, zmniejsza lub usuwa ból, co ma duŜy wpływ na
ogólny stan poszkodowanego i zapobiega wystąpieniu wstrząsu pourazowego.
Zwichnięcie podobnie jak skręcenie powstaje na skutek gwałtownego oraz bardziej rozległego
od normalnego ruchu w stawie, czemu towarzyszy nadmierne rozciągnięcie wiązadeł (moŜliwość
rozerwania) oraz naderwanie torebki stawowej, objawami urazu są:
- gwałtowny ból w okolicy stawu;
- zniekształcenie stawu i niemoŜliwość wykonywania ruchów;
- pojawienie się obrzęku i zasinienie w okolicy stawu.
Pierwsza pomoc polega na unieruchomieniu kończyny, stosowaniu zimnych okładów dla
zmniejszenia bolesności, obrzęku i wylewu krwawego.
Złamanie kości, tj. całkowite lub częściowe przerwanie tkanki kostnej najczęściej skutek urazu
mechanicznego. W złamaniach całkowitych, odłamki kostne mogą ulegać znacznemu przesunięciu,
tj. przemieszczeniu odłamków i uszkodzeniu tkanki miękkiej (mięśni, naczyń krwionośnych,
wiązadeł, nerwów).
JeŜeli złamaniu towarzyszy uszkodzenie skóry i dno rany sięga do kości, mamy wówczas do
czynienia ze złamaniem otwartym, w którym łatwiej o zakaŜenie przez ranę i wydłuŜenie się
gojenia.
Pierwsza pomoc przy złamaniach polega na unieruchomieniu doraźnym w miejscu złamania
pamiętając o zasadzie unieruchomienia dwóch sąsiednich stawów, np. przy złamaniu kości
podudzia będzie dotyczyło stawu kolanowego i skokowego.
Do unieruchomienia moŜna wykorzystać środki:
- standardowe (szyny drutowe typu Kramera, szyny druciane zwojowe),
- improwizowane, tj. podręczne środki do unieruchamiania (np. laski, kije, deski, gałęzie
drzew).
Umocowanie szyny do kończyny powinno być na tyle silne, aby dawało pewność
unieruchomienia kończyny w stawach i miejscu złamania, ale jednocześnie nie tamowało
przepływu krwi w uszkodzonej kończynie.
W razie otwartego złamania pierwszą czynnością będzie nałoŜenie opatrunku na ranę i
zatamowanie ewentualnego krwotoku.
Do bardzo niebezpiecznych urazów naleŜą złamania kręgosłupa (szyjnego, piersiowego i
lędźwiowego) mogące stać się przyczyną uszkodzenia rdzenia kręgowego i poraŜenia obejmującego
wszystkie kończyny, mięśnie klatki piersiowej, tułowia, co prowadzi do śmierci lub cięŜkiego
kalectwa. Wszystkie manipulacje z poszkodowanym przy nakładaniu opatrunku muszą być
wykonywane bardzo ostroŜnie. Po nałoŜeniu opatrunku, rannego naleŜy umieścić na twardym
podłoŜu, najlepiej na noszach z wkładką drewnianą, szerokich drzwiach.
WSTRZĄS POURAZOWY
Udzielenie pierwszej pomocy moŜe być znacznie utrudnione w razie występowania u jednego
poraŜonego jednocześnie kilku ran, albo teŜ kilku rodzajów obraŜeń, np. rany, oparzenia, złamania
kości, krwotoku czyli poraŜeń kombinowanych.
Przystępując do udzielania pierwszej pomocy naleŜy w pierwszej kolejności wykonywać
zabiegi na obraŜeniach zagraŜających Ŝyciu, a następnie na pozostałych ranach czy
uszkodzeniach. Na skutek cięŜkich urazów, np. ran jamy brzusznej, klatki piersiowej, zmiaŜdŜenia
kończyn, złamania duŜych kości, utraty duŜej ilości krwi, duŜej ilości płynów tkankowych
(oparzenia), itp. występuje często nadmierne podraŜnienie układu nerwowego prowadzące do jego
wyczerpania, obniŜenie czynności Ŝyciowych komórek i układów organizmu. Stan ten nazywamy
wstrząsem pourazowym.
1. Przyczyny wstrząsu:
- masywny krwotok (wstrząs krwotoczny),
- zmiaŜdŜenie, złamanie, stłuczenie (wstrząs urazowy),
- oparzenie (wstrząs oparzeniowy).
Czynnikiem usposabiającym do powstania lub pogłębiania wstrząsu jest nagłe ochłodzenie,
przemęczenie fizyczne i psychiczne, duŜa utrata płynów tkankowych przy oparzeniach.
Dla początkowego okresu wstrząsu charakterystycznym jest stan pobudzenia. Rozpoczyna się na
ogół natychmiast po zadziałaniu urazu lub innego czynnika (stresu) występującego krótkotrwale i
niekiedy bywa on niezauwaŜalny przez osobę udzielającą pomocy (ratownika).
Charakterystyczne dla tego okresu jest pobudzenie ruchowe, poszkodowany duŜo i chętnie
opowiada o momencie urazu, wydaje się mu, Ŝe stan jego jest dobry, nie chce leŜeć, chce wstać, itd.
2. Objawy wstrząsu:
- szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,
- bladość skóry i jej ochłodzenie,
- zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,
- rozszerzenie źrenic,
- płytki, przyspieszony oddech,
- niepokój poszkodowanego,
- apatia i senność.
3. Postępowanie przeciwwstrząsowe:
Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest przytomny.
Objawy wstrząsu pogłębiają – strach, ból, zimno.
PoniewaŜ wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem dla Ŝycia poszkodowanego, postępowanie
przeciwwstrząsowe naleŜy wdroŜyć natychmiast (na miejscu wypadku, w PPM).
Polega ono na:
- zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,
- osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,
- zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,
- opanowaniu krwotoku,
- załoŜeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,
- ułoŜeniu poszkodowanego na wznak, z nogami uniesionymi ku górze,
- uspokojeniu psychicznym,
- ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów – jeśli poszkodowany jest przytomny,
- szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.
PIERWSZA POMOC MEDYCZNA W REJONACH SKAśEŃ
Ze względu na masowość i powszechność skaŜeń rola pierwszej pomocy nabiera szczególnego
znaczenia. Efektywność jej będzie zaleŜała od poziomu udzielania pierwszej pomocy, umiejętności
wykorzystania doraźnych środków oraz znajomości zasad ochrony przed skaŜeniami.
A. W rejonie poraŜenia energią jądrową – naleŜy przewidywać występowanie przede
wszystkim obraŜeń mechanicznych (ran, zwichnięć, złamań) oraz termicznych (oparzeń róŜnego
stopnia i rodzaju).
Poza tym mogą powstać poraŜenia organizmu pod wpływem promieniowania przenikliwego oraz
skaŜeń terenu, Ŝywności i wody substancjami promieniotwórczymi.
W skali masowej liczącymi przedsięwzięciami chroniącymi ludzi przed skaŜeniami
promieniotwórczymi (awarii elektrowni jądrowych, wybuchów jądrowych) uznanymi przez
właściwe organizacje międzynarodowe są:
- ograniczenie przebywania na otwartej przestrzeni;
- ochrona dróg oddechowych (środki ochrony etatowe i podręczne);
- prowadzenie zabiegów sanitarnych stanu osobowego;
- kontrola radiometryczna środków Ŝywnościowych;
- ewakuacja z najbardziej niebezpiecznych stref skaŜeń;
- podanie głównie dzieciom i młodzieŜy preparatów ze stabilnym jodem.
Jednym z najtrudniejszych przedsięwzięć do realizacji jest podanie w krótkim czasie
odpowiedniej dawki stabilnego jodu w celu zablokowania jodochłonności tarczycy na jod
promieniotwórczy. Podanie płynu Lugola w 1986 r. po awarii w Czarnobylu było formą mało
operatywną i czasochłonną, raczej mocno spóźnioną (2-3 doby opóźnienia). NaleŜy podjąć
działania w celu podawania stabilnego jodu w postaci tabletek wcześniej wydanych ludności.
Wiele problemów stwarzać będzie zabezpieczenie dostatecznej ilości nieskaŜonych produktów
Ŝywnościowych i wody.
Zapewnienie ochrony radiologicznej społeczeństwa będzie wymagać:
- wprowadzenia wielu ograniczeń w konsumpcji, szczególnie w okresie wiosenno-letnim
świeŜych owoców, warzyw, mleka i jego przetworów oraz mięsa;
- zapewnienie wykorzystania w razie zagroŜenia przynajmniej do celów konsumpcyjnych
wody z zakrytych ujęć.
B. W rejonach zagroŜenia środkami chemicznymi – celowe i efektywne postępowanie
ratownicze i lecznicze w zdarzeniach z uwolnieniem środków chemicznych (toksycznych środków
przemysłowych i bojowych środków trujących) jest zaleŜne od wielu czynników.
Nie moŜna przystąpić do akcji ratunkowej bez ogólnej oceny sytuacji, tj. naleŜy ustalić:
- jakie substancje toksyczne znajdują się w rejonie zdarzenia i czy mogą powstać czynne
produkty wybuchowe;
- jak duŜe jest stęŜenie środków toksycznych w rejonie;
- jakie są objawy i zakres działania oraz czy mogą wystąpić objawy opóźnione;
Odpowiedzi na te pytania i znajomość waŜniejszych właściwości fizykochemicznych i toksycznych
ułatwi ocenę sytuacji i przystąpienia do udzielania pomocy medycznej (przedlekarskiej)
pamiętając jednocześnie o następujących zasadach podczas jej udzielania:
- przerwać kontakt z substancją toksyczną, tj. wynieść osobę z pomieszczenia lub rejonu
skaŜenia;
- w przypadku bezdechu zastosować sztuczne oddychanie;
- w przypadku zatrucia drogą pokarmową wywołać wymioty (tylko u przytomnych);
- w przypadku skaŜenia skóry zmienić odzieŜ, a ciało obmyć duŜą ilością wody;
-
zapewnić ochronę przed oziębieniem lub przegrzaniem;
nieprzytomnym lub półprzytomnym nie podawać płynów ani pokarmów;
zatrutego nie pozostawiać bez opieki, obserwować ewentualne wystąpienie objawów
opóźnionych.
Zwalczanie objawów zatrucia w warunkach zagroŜenia naleŜy podjąć moŜliwie najwcześniej,
podtrzymując czynności waŜnych układów (oddechowego i krąŜenia).
We współczesnym zabezpieczeniu leczniczo – ewakuacyjnym w przypadku wystąpienia
masowych strat sanitarnych – katastrof spowodowanych czynnikami naturalnymi (trzęsienie ziemi)
oraz technicznymi (wojny, awarie elektrowni jądrowych i obiektów z toksycznymi środkami
przemysłowymi) – wyróŜnia się (wymienione na początku tematu) etapy: ratowniczy i leczniczy.
Etapem pośrednim między nimi jest postępowanie segregacyjno – ewakuacyjne prowadzone w
miejscu zdarzenia podczas, którego naleŜy wyodrębnić:
- osoby nie wymagające opieki medycznej lecz pomocy socjalnej (schronienia, Ŝywności);
- osoby wymagające ewakuacji do miejsc dalszego leczenia szpitalnego i rehabilitacji.
WYPOSAśENIE DOMOWEJ APTECZKI W LEKI I ŚRODKI OPATRUNKOWE.
Apteczka domowa powinna być wyposaŜona w odpowiedni zestaw leków, ziół, materiałów
opatrunkowych, sprzęt trwały. W celu łatwego odnalezienia potrzebnego leku, zawartość apteczki
naleŜy podzielić na kilka części. Mniej dostępne, bardziej zabezpieczone powinny być leki do
uŜytku wewnętrznego, następnie leki do uŜytku zewnętrznego. Natomiast środki i materiały
opatrunkowe powinny się znajdować w miejscu łatwo dostępnym, pod ręką. Na leki stale zaŜywane
przez któregoś z domowników powinno być w apteczce wydzielone miejsce.
Apteczka powinna być dobrze zabezpieczona przed dziećmi. Wolno w niej przechowywać tylko
leki wyraźnie opisane: nazwa leku, zastosowanie, termin waŜności i dawkowanie. Nie powinno się
gromadzić zbyt duŜej ilości leków. Leki trzeba przechowywać w ich własnych , osobnych
pojemnikach ( opakowaniach ). Nie wolno ich przelewać lub przesypywać. Wieczko kaŜdego
pojemnika musi być dokładnie zamknięte. Zapobiega to procesowi wietrzenia i psucia się lekarstw.
Wszystkie leki powinny być przechowywane w ciemnych miejscach, poniewaŜ światło powoduje
psucie się leków i obniŜa skuteczność ich działania. NaleŜy zwrócić uwagę na instrukcję
przechowywania leków. Niektóre muszą być przechowywane w szczególny sposób. Zawartość
apteczki trzeba sprawdzać kilkakrotnie w ciągu roku. JeŜeli np. tubka z maścią jest podziurawiona,
a od momentu otwarcia kropli do oczu minęło 28 dni, naleŜy je zamienić na nowe.
NaleŜy unikać gromadzenia leków. W apteczce domowej powinny być wyłącznie leki podawane
w ramach doraźnej pomocy, w sytuacjach typowych, czyli takich, w których nie ma wątpliwości,
jak je podać.
WYPOSAśENIE APTECZKI.
Materiały opatrunkowe. Materiały i środki opatrunkowe, niezbędne w trakcie udzielania
pierwszej pomocy, powinny się znajdować w miejscu łatwo dostępnym. W apteczce domowej
muszą być opatrunki do przykrywania ran ( gotowe opatrunki róŜnych rozmiarów z wyjałowionej
gazy ), opaski do umocowania opatrunków i podtrzymania stawów ( bandaŜe wykonane z dzianiny
elastycznej, z krepy, muślinowe, ścisłe i luźno tkane o róŜnych szerokościach oraz cylindryczne
osłony, tzw. Codofix, chusty trójkątne, wata lignina, róŜnego rodzaju opatrunki przylepne, wodo
odporne plastry kryte tkaniną, taśma ( poloplast ), zapinki do bandaŜa, rękawiczki gumowe lub
foliowe, środek opatrunkowy w aerozolu.
Środki stosowane na rany i inne uszkodzenia skóry.
Woda utleniona, Rivanol w roztworze, spirytus salicylowy lub jodyna – do przemywania brzegów
ran, nadmanganian potasu, zasypka lub płyn ( Limagin, Linomag, Alantan) – na otarcia i
odparzenia, Panthenol w aerozolu, sól fizjologiczna w ampułkach ( 10 ml ) – do przepłukiwania
oczu, nosa.
Przybory trwałe. Do wyposaŜenia apteczki domowej naleŜą przede wszystkim : termometr,
noŜyczki, pęseta, agrafki, zaciski bandaŜa, kieliszek lekarski i gruszka gumowa.
Przy udzielaniu pierwszej pomocy moŜna wykorzystać wiele materiałów i przyborów uŜywanych
w gospodarstwie domowym. Warto pamiętać o ich przydatności. Ściereczka flanelowa przydaje się
do robienia zimnych okładów, prześcieradło lub poszewka świetnie nadają się do wykonania
luźnego opatrunku ran oparzeniowych. Folię kuchenną moŜna uŜyć do przykrycia oparzeń lub
zakrycia zranień klatki piersiowej, a w czystą torebkę foliową moŜna wsunąć oparzoną kończynę,
końce torebki luźno przybandaŜować ( wyłącznie na czas transportu do szpitala ).
Leki. – przeciwbólowe – np. PYRALGIN i pochodne ( Pyralgina w tabletkach po 500mg,
Pabialgin, Veramid), apap, tabletki od bólu głowy
-
przeciwgorączkowe - PARACETAMOL: Codipar, Apap, Panadol, jest teŜ jednym ze
składników Sardonu, Cefalginu, Thomapyrinu, Efferalganu, Coldrexu; ( dla dzieci w
czopkach, w syropie w dawce 10-20mg/kg m.c.). Paracetamol moŜna stosować u małych
dzieci jako lek obniŜający temperaturę. ASPIRYNA oraz inne preparaty kwasu
acetylosalicylowego: Polopiryna, Upsarin, Alka-Prim, Etopiryna, Scorbolamid ( stosowany
w stanach gorączkowych, grypie, infekcjach wirusowych, bólach głowy; nie podawać
dzieciom do 12 roku Ŝycia). IBUPROFEN: Ibuprom, Advil, Nurofen – działa
przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwgorączkowo; usuwa stany zdrętwienia stawów;
łagodzi stany skurczowe macicy ( dobrze tolerowany podczas menstruacji), NAPROXEN (
bez recepty ): w tabletkach 100 i 200 mg oraz w Ŝelu 3%, 10% i 12% - stosowany jako lek
przeciwbólowy, przeciwzapalny, w chorobach reumatycznych, zmianach
zwyrodnieniowych, urazach, bólach głowy i zębów.
-
przeciwgrypowe – np. scorbolamid, rutinoskorbin, polopiryna S,
-
syropy – przeciwkaszlowe: np. kodeina, flegamina, syrop sosnowy lub tymiankowy,
-
w bólach gardła – np. sebidin, chlorchinaldin, neoangin.
-
stosowane w bólach skurczowych brzucha: - wegantalgin, no-spa,
-
nasercowe – pobudzające ( cardiamid, Glukariamid, Kofex), uspokajające ( milocardin),
-
przeciw zatruciom pokarmowym – węgiel ( Smekta ), sól gorzka, krople Ŝołądkowe, krople
miętowe, Nifurksazyd,
-
środki do stosowania po ukąszeniu owadów: Comarol, Fenistil, Sanofil, Elocom,
-
środki uzupełniające elektrolity po odwodnieniach: Gastrolit, Saltoral ( szczególnie
przydatne przy biegunce u małych dzieci)
-
krople do przepłukiwania oczu: Sulfacetamid,
-
maść do oczu: Neomycyna 5%,
-
krople do nosa: Afrin, Acatar, Nasivin, Xylomethazolina – krople miejscowo obkurczające
błonę śluzową nosa, leki ułatwiające oddychanie w stanach infekcyjnych,
-
leki przeciw chorobie lokomocyjnej: Aviomarin,
Zioła: DuŜym powodzeniem w łagodzeniu objawów w leczeniu róŜnych dolegliwości cieszą się
zioła, mieszanki i nalewki ziołowe.
Rumianek – działa przeciwzapalnie, przeciwskurczowo i wiatropędnie. MoŜe być stosowany
wewnętrznie jako napar, herbatki lub zewnętrznie do okładów, przemywań i kąpieli.
Szałwia – ma działanie przeciwzapalne, zmniejsza krwawienie z uszkodzonych drobnych naczyń
krwionośnych. Pobudza wydzielanie soków trawiennych, ma właściwości przeciwpotne. MpŜe być
stosowana wewnętrznie i zewnętrznie.
Melisa – jest środkiem uspokajającym. Pobudza wydzielanie soków trawiennych działa przeciw
bakteryjnie. Stosuje się w postaci herbatek.
Mięta – podaje się w zaburzeniach trawienia, wzdęciach i niestrawności jako napar lub herbatkę.
Koper włoski – jest stosowany jako herbata w dolegliwościach Ŝołodkowych, jako środek
rozkurczowy i wyksztuśny. Łagodzi ból, działa wiatropędnie.
Lipa – działa uspokajająco i napotnie. Stosuje się w stanach gorączkowych, przy anginie, grypie,
zapaleniu gardła i oskrzeli, nadpobudliwości nerwowej i w stanach napięcia nerwowego.
W sytuacji wystąpienia zagroŜeń i tym samym większego ryzyka zranień czy zachorowań, naleŜy
uzupełnić domową apteczkę o dodatkowe środki opatrunkowe, leki i przybory trwałe. Ich ilość jest
uzaleŜniona od ilości osób korzystających z zasobów apteczki, jak i od rodzaju przewidywanych
zagroŜeń.
Powinny się w niej znaleźć:
- co najmniej 10 opatrunków samoprzylepnych róŜnych rozmiarów,
- 3 chusty trójkątne,
- opatrunki jałowe średniej wielkości i duŜe
- jałowe opatrunki na oczy,
- bandaŜe zwykłe ( róŜnej szerokości )
- bandaŜe elastyczne ( róŜnej szerokości )
- plastry wodoodporne,
- opatrunki osobiste,
- rękawiczki gumowe,
- agrafki, noŜyczki, pęseta,
- maseczka do sztucznego oddychania,
- kołnierz stabilizujący kręgosłup
- termometr,
- nóŜ ogrodniczy,
- tabletki przeciwbólowe, węgiel aktywowany, sulfaguanidyna
Przydatne mogą się okazać chusteczki odkaŜające, koc przeciwwstrząsowy, linka, gwizdek,
latarka, wata, świeczka, zapałki, czekolada, pojemnik z czystą wodą.
Opatrunek osobisty jest podstawowym środkiem opatrunkowym produkowanym w dwóch
wersjach: w opakowaniu wodoodpornym ( dla wojska i słuŜb OC ), i papierowym do nabycia w
kaŜdej aptece. Pakowany jest w dwie warstwy papieru ( warstwa wewnętrzna jest wyjałowiona).
Opatrunek składa się z opaski wykonanej z gazy muślinowej i dwóch umocowanych na niej
poduszek. Poduszki wykonane z waty i owinięte gazą stanowią gotowy opatrunek. Jedna z nich jest
przymocowana na stałe do końca bandaŜa, natomiast drugą moŜna przesuwać wzdłuŜ opaski
muślinowej. Kolorową nitką jest oznaczona strona poduszki, za którą moŜna ująć w czasie
opatrywania.
Apteczka samochodowa. Podstawowe wyposaŜenie.
Apteczka samochodowa powinna być wyposaŜona w niezbędne środki, do których niewątpliwie
naleŜą:
- 2 chusty trójkątne
- 2 opatrunki jałowe
- 2 bandaŜe elastyczne i gazowe róŜnych rozmiarów
- kilka rodzajów plastra
- maseczka do prowadzenia sztucznego oddychania
- rękawiczki gumowe
- agrafki
- koc przeciwwstrząsowy
- ostrze skalpela lub noŜyczki
- kołnierz stabilizujący kręgosłup
Apteczka samochodowa nie powinna zawierać środków farmakologicznych.