pdf Ulotka Collegium Novum

herb fundatora króla Kazimierza Wielkiego, Pogoń – herb Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz
herb papieża Urbana V. Dekoracja i wyposażenie wnętrz są dziełem wybitnego architekta tamtej
epoki – Tadeusza Stryjeńskiego. Collegium Novum składa się z dwóch wewnętrznych
dziedzińców, rozdzielonych monumentalną klatką schodową, nakrytą sklepieniem
kryształowym. Do wszystkich pomieszczeń prowadzą dwuskrzydłowe, kunsztownie wykonane
drzwi umieszczone w kamiennych portalach.
Collegium Novum to miejsce szczególne dla dziejów Krakowa, bowiem w swej historii
przechodziło różne koleje losu. Mury tego budynku pamiętają wiele dramatycznych chwil.
Podczas I wojny światowej, ze względu na dużą ilość rannych, urządzono w tym miejscu szpital
wojskowy. W trakcie trwania II wojny światowej funkcjonowały tu urzędy niemieckie. W tym
czasie w Collegium Novum ukrywano także najcenniejsze pamiątki uniwersyteckie (m.in. berła
i kosztowności), przyczyniając się do ich ocalenia. Szczególnie tragicznie zapisał się w pamięci
Polaków 6 listopada 1939 r. W tym dniu nastąpiło aresztowanie, przez hitlerowców, pracowników
oraz profesorów krakowskich uczelni wyższych. Akcja ta znana jest jako Sonderaktion Krakau.
Również w czasach PRL nie brakowało
dramatycznych momentów, jak choćby
w trakcie wydarzeń marcowych w 1968 roku,
wtargnięcie komunistycznej Milicji Obywatelskiej i tak zwanego aktywu robotniczego,
skutkujące represjami wobec studentów
i pracowników uczelni.
O Uniwersytecie
Uniwersytet Jagielloński – najstarsza polska uczelnia, ufundowana w 1364 roku przez króla
Kazimierza Wielkiego, ciesząca się estymą i szacunkiem, symbol kraju i polskiej nauki.
To instytucja, której historia, profesorowie i absolwenci nierozerwalnie związani są z dziejami
Krakowa i Polski już od ponad 650 lat.
Obecnie uniwersytet łączy tradycję oraz wyzwania współczesności z nowoczesnymi kierunkami
badań. Wysoki poziom naukowo-dydaktyczny pozwala niezmiennie zajmować czołowe miejsca
w rankingach uczelni wyższych.
Collegium Novum
Collegium Novum jest najbardziej rozpoznawalnym budynkiem Uniwersytetu Jagiellońskiego.
To siedziba władz uczelni: rektora, prorektorów, administracji centralnej oraz kilku dziekanatów.
Odbywają się w nim uroczystości akademickie, konferencje, koncerty oraz wydarzenia naukowe
i kulturalne.
Gmach wzniesiony został w latach 1883–1887 według projektu architekta Feliksa Księżarskiego
na miejscu dawnych burs należących do uczelni. Neogotycki budynek od początku nosił znamiona
swoistego symbolu wiedzy i tożsamości polskiej. Nawiązywał do epoki, w której powstała
Akademia Krakowska, do czasów jej największej świetności – rozkwitu państwa polskiego.
Fasadę główną budynku, podkreślającą polskie tradycje uniwersytetu, zdobią tarcze herbowe
fundatorów i dobrodziejów uczelni: herb ze św. Stanisławem, herb Polski, herb Andegawenów,
Aula
Sonderaktion Krakau
Na pierwszym piętrze Collegium Novum znajduje się najbardziej reprezentacyjna i zarazem
największa sala tego gmachu – Aula. To w niej odbywają najważniejsze spotkania, konferencje,
sympozja, wykłady krajowe i zagraniczne oraz imprezy okolicznościowe. Do niedawna
organizowano tu uroczystości inauguracji roku akademickiego. W części centralnej Auli
znajduje się katedra rektorska w otoczeniu foteli prorektorów. Po prawej stronie pod oknami
rozmieszczone są fotele dziekanów uniwersytetu.
Sala nr 56, drugie piętro
Nad katedrą umieszczone zostały portrety założycieli uniwersytetu: króla Kazimierza Wielkiego,
Świętej Królowej Jadwigi i króla Władysława Jagiełły. Ścianę boczną, po lewej stronie od katedry,
zdobią obrazy przedstawiające rektorów i profesorów uniwersytetu, portret papieża Jana
Pawła II oraz autoportret Jana Matejki.
Najcenniejszym i najbardziej znanym w Auli jest obraz Jana Matejki „Mikołaj Kopernik, czyli
rozmowa z Bogiem”. Kolejnym wybitnym dziełem tego artysty jest obraz „Uniwersytet
Jagielloński w XV wieku”.
Barwne ściany Auli to dzieło malarza Józefa Kotta. Salę zdobi także wyjątkowej urody,
kasetonowy sufit z namalowanymi na wspornikach belek stropowych herbami uniwersytetu
(berła i Orzeł Biały ze św. Stanisławem) oraz 24 herbami miast Polskich. Heraldyka ukazuje
zasięg panowania króla Kazimierza Wielkiego w złotych czasach państwa polskiego.
Sonderaktion Krakau to akcja pacyfikacyjna przeprowadzona przez hitlerowców 6 listopada
1939 r., wymierzona w elitę krakowskich uczonych.
Na polecenie sturmbannführera Bruno Müllera (szefa niemieckiej tajnej policji gestapo),
ówczesny rektor UJ, prof. Tadeusz Lehr-Spławiński zwołał na 6 listopada na godzinę 12.00
zebranie pracowników naukowo-dydaktcznych. Rzekomym celem spotkania miał być wykład
Stosunek Trzeciej Rzeszy i socjalizmu narodowego do nauki i szkolnictwa wyższego.
W rzeczywistości Müller zakomunikował przybyłym, iż wszyscy zostają aresztowani. Miała to
być kara za wrogie nastawienie wykładowców UJ do nauki niemieckiej, a także za decyzję
władz uczelni o uruchomieniu uniwersytetu wbrew woli i bez zgody władz niemieckich – co
określił mianem „wrogiego aktu przeciw Rzeszy Niemieckiej”. Wydarzenie to miało miejsce
w sali nr 66 (obecnie 56).
Wśród 183 aresztowanych znajdowało się 144 pracowników naukowo-dydaktycznych
Uniwersytetu Jagiellońskiego, 22 profesorów Akademii Górniczej, a także kilku studentów
i urzędników, którzy wtedy przebywali w budynku. Wszyscy aresztowani zostali wywiezieni do
obozu koncentracyjnego Sachsenhausen pod Berlinem. Międzynarodowe protesty i zabiegi
interwencyjne skutkowały stopniowym zwalnianiem uwięzionych uczonych. Piętnaście osób
straciło życie w obozie, a kolejne zmarły wkrótce po powrocie do Polski.
W rocznicę tej tragicznej akcji, co roku 6 listopada, na Uniwersytecie Jagiellońskim obchodzony
jest Akademicki Dzień Pamięci.
Tablice pamiątkowe
1
2
3
4
Collegium Novum
władze UJ
ul. Gołębia 24
Collegium Witkowskiego
Instytut Historii
ul. Gołębia 13
Collegium Minus
Instytut Archeologii
ul. Gołębia 11
Muzeum UJ
Collegium Maius
ul. Jagiellońska 15
Ważne wydarzenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, a także wybitne postacie związane
z uczelnią przypominają wmurowane w ściany budynku tablice pamiątkowe. W całym gmachu
Collegium Novum umieszczonych jest kilkadziesiąt tablic ku czci dobroczyńców, bohaterów oraz
ludzi kultury i nauki. Najważniejsze z nich:
Parter – ściana frontowa, przy głównym wejściu do budynku:
Tablice ku czci założycieli uniwersytetu: króla Kazimierza Wielkiego, królowej Jadwigi
Andegaweńskiej oraz króla Władysława Jagiełły.
Podest I piętra:
Tablica upamiętniająca położenie kamienia węgielnego pod budowę Collegium Novum przez
ówczesnego rektora Uniwersytetu Józefa Sebastiana Pelczara w dniu 23 maja 1883 roku.
5
6
7
8
Collegium
Nowodworskiego
Wydział Lekarski
ul. św. Anny 12
Collegium Kołłątaja
ul. św. Anny 6
Wydział Polonistyki
ul. Gołębia 16
Collegium Wróblewskiego
Wydział Prawa i Administracji
ul. Olszewskiego 2
Tablica Katyńska poświęcona pamięci pracowników, studentów, absolwentów UJ – ofiar terroru
sowieckiego, zamordowanych i zaginionych w latach 1939–1945.
Tablica ku czci zamordowanych przez hitlerowców profesorów i wychowanków Uniwersytetu
im. Jana Kazimierza we Lwowie.
Pijarska
ep
Po
ań
ow
Św
Tablica upamiętniająca profesorów, docentów i asystentów Uniwersytetu Jagiellońskiego
i Akademii Górniczej, aresztowanych 6 listopada 1939 r., ofiar Sonderaktion Krakau.
na
.M
ark
sk
a
a
Sze
śln
o
Bracka
Fran
ńska
ciszka
lars
ia
kieg
leńsk
Smo
ka
łęb
8
eg
o
ski
ews
sz
Stra
zew
jsk
nna
Grodzka
7
Ols
Go
ma
Sie
a
6
3
. To
a
sza
Rzeźby
Na pierwszym piętrze, w tzw. korytarzu rektorskim, podziwiać można rzeźby ze zbiorów
Gabinetu Archeologicznego, muzeum, które mieściło się dawniej na parterze budynku. Wśród
dziewiętnastowiecznych arcydzieł obejrzymy odkutą w marmurze Ledę z łabędziem oraz
odlewy gipsowe z daru Karola Lanckorońskiego: grupa Laokoona, głowa Zeusa według Fidiasza
oraz posąg Afrodyty.
Sto
4
2
Św
oła
llo
5
1
Mik
ńs
y
ka
ka
9
Flo
nn
Ja
gie
.A
ria
ws
Św
Wi
Uniwersytecka
Kolegiata św. Anny
ul. św. Anny 11
ńsk
a
9
sza
. Ja
cz
Westybul przed Aulą:
Św
Sz
dw
Krupnicza
Sła
ale
ma
wk
. To
ska
Św
Dominikańska
www.uj.edu.pl
/jagiellonian.university
Uniwersytet Jagielloński
/JagiellonskiUni
ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
/unijagiellonski
GPS: 50.060931, 19.932782
/jagiellonian-university
Dąb Wolności
Na skwerze, przed głównym wejściem do
Collegium Novum, rośnie Dąb Wolności – drzewo
upamiętniające święto uchwalenia Konstytucji
3 Maja z 1791 r. W czasie II wojny światowej Dąb
został wycięty przez niemieckich okupantów.
W jego miejsce posadzono, po wojnie, kolejne
drzewo, jako symbol niepodległego państwa
polskiego, odrodzonego w 1918 r., a także
trwałości wartości uniwersyteckich.
Współcześnie Dąb Wolności zyskał dodatkową
symbolikę. W latach 1999–2004 roku złożono
przy nim ziemię z miejsc męczeństwa profesorów
i studentów uczelni wyższych II RP.
Collegium Novum