QG\ZLGXDOL]DFMD SURFHVX NV]WDďFHQLD

,QG\ZLGXDOL]DFMDSURFHVXNV]WDïFHQLD
G]LHFLZZLHNXSU]HGV]NROQ\P
MDNRSRWU]HEDLZ\]ZDQLH
ZVSöïF]HVQ\FKF]DVöZ
.DĝG\F]ïRZLHNWRQLHSRZWDU]DOQDLVWRWD1DOHĝ\RW\PSDPLÚWDÊUöZQLHĝ
ZPRPHQFLHNLHG\VWDMHP\ZJURQLHSU]HGV]NRODNöZ-HVWWRV]F]HJöOQLHZDĝQH
ZF]DVLHZSURZDG]DQLD]PLDQWDNLFKMDNPRG\ğNDFMHZSRGVWDZLHSURJUDPRZHM
Z\FKRZDQLDSU]HGV]NROQHJR3U]HVXQLÚFLDLGHF\]MHZVSUDZLHZLHNXZMDNLPG]LHFNR
UR]SRF]\QDUHDOL]DFMÚRERZLÈ]NXV]NROQHJRVSRZRGRZDï\SRQRZQLHVSRUH]DPLHV]DQLH
-HGQDNEH]Z]JOÚGXQDWRZMDNLPZLHNXG]LHFNRLG]LHGRV]NRï\]DGDQLHP
SU]HGV]NRODMHVWSU]\JRWRZDQLHEDUG]R]UöĝQLFRZDQHMSRGZ]JOÚGHPXPLHMÚWQRĂFL
LZLHG]\JUXS\SU]HGV]NROQHMGRXGDQHJRVWDUWXZNODVLHSLHUZV]HM
T E K S T: 0 DJG D OH QD& KU L VW
Fot. Dreamstime.com
www.monitorprzedszkola.pl
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
49
Z
awsze zdarzają się dzieci, które wykazują większe (lub
mniejsze) zainteresowanie nauką czytania, pisania czy
też liczenia. Nauczyciele mają tego świadomość, dlatego
mogą wykorzystywać wachlarz różnych metod i form pracy
oraz pomocy dydaktycznych. Nie muszą tego regulować żadne, odgórnie podane, wytyczne. Zadaniem nauczyciela jest
podążanie za dzieckiem, pokazanie mu, że umiejętności czytania, pisania i liczenia (a także inne) są potrzebne w życiu,
a ich nabywanie może sprawiać radość i być świetną zabawą.
,QG\ZLGXDOL]DFMDļF]\OLZïDĂFLZLHFR"
Zdaniem E. Arciszewskiej, gdy zapytamy nauczycieli o indywidualizację pracy z dziećmi, to na 350 pytanych nauczycieli:
y
50% nauczycieli standardowego oddziału w przedszkolu
odpowie, że indywidualizuje pracę z dziećmi;
y
25% nauczycieli czterogodzinnego oddziału dla dzieci
sześcioletnich w szkole lub przedszkolu odpowie, że indywidualizuje pracę z dziećmi;
y
15% nauczycieli klasy pierwszej szkoły podstawowej i klas
starszych odpowie, że indywidualizuje pracę z dziećmi.
Zdaniem autorki im dzieci starsze, tym możliwości indywidualizacji wydają się nauczycielom mniejsze. Najczęstsze
uzasadnienia to:
y
brak czasu – trzeba zrealizować w określonym czasie program wychowawczo-dydaktyczny, a na pracę indywidualną niezbędne jest dodatkowe działanie z dziećmi, czyli
dodatkowy czas;
y
zbyt duża liczebność grup – nie sposób zajmować się indywidualnie jednym dzieckiem, gdyż trzeba zajmować się
wszystkimi dziećmi;
y
presja rodziców – rodzice martwią się, gdy dzieci nie wykonują kolejnych zadań w zeszycie ćwiczeń, zwłaszcza
że posiadanie ćwiczeń jest zazwyczaj wymogiem obligatoryjnym narzuconym przez nauczyciela;
y
presja dyrektora – dyrektor wyraża niepokój, gdy nie jest
widoczne standardowe kształcenie wszystkich dzieci;
y
brak pomocy bezpośredniej w trakcie zajęć, np. drugiego towarzyszącego nauczyciela;
y
brak zindywidualizowanych materiałów dydaktycznych –
karty pracy odpowiadają obowiązkowemu programowi
dydaktyczno-wychowawczemu i w związku z tym każde
dziecko powinno osiągnąć pewien określony standard,
a nie osiągnie go, jeśli nie będzie miało z nim do czynienia.
Powyższe uzasadnienia wyraźnie wskazują, że indywidualizacja rozumiana jest jako indywidualne działanie z konkretnymi dziećmi1. Jest to zatem ujęcie zdecydowanie zawężone.
Tymczasem S. Palka przyjmuje, że indywidualizacja kształcenia występuje wtedy, gdy nauczyciele podejmują próby
dostosowania procesu kształcenia do indywidualnych właściwości dzieci. Należą do nich zdolności ogólne (inteligencja), uzdolnienia, zainteresowania, cechy temperamentu, ich
zdrowie i odchylenia od normy rozwoju psychofizycznego2.
Wyjaśnia on termin „indywidualizacja kształcenia” jako dostosowanie treści, metod, form, środków nauczania, zakresu
wymagań, tempa pracy, sposobu kontrolowania i oceniania
do indywidualnych cech psychicznych (np. do poziomu inteligencji i uzdolnień), uzdolnień fizycznych (np. mikrodeficytów rozwojowych) dzieci. Ma być ona realizowana po to,
by dać szansę sukcesu każdemu dziecku, ponieważ jest ona
czynnikiem najsilniej motywującym dzieci do nauki, wiążącym go emocjonalnie z nauczycielem, a także stanowi
zachętę do dalszej pracy3.
Nauczanie zindywidualizowane to edukacja nastawiona
na każde dziecko. Edukacja ta w swoich założeniach opiera się na dwóch konstytutywnych elementach: diagnozie
potencjału i potrzeb dziecka oraz na optymalnym dostosowaniu opieki i wsparcia4.
Jak zauważa E. Skrzetuska, indywidualizacja jest ideą elastycznego postępowania w projektowaniu procesu uczenia
się, nauczania i wychowania, przenikającą cały ten proces,
obejmującą różne jego zakresy, biorąc pod uwagę wszystkich
uczestników (nauczycieli i dzieci), miejsce realizacji działań
edukacyjnych, jego otoczenia. Rozpoznanie (diagnozowanie)
i wspieranie indywidualnych zdolności, rozpoznawanie możliwości poznawczych, dotychczasowej wiedzy i doświadczenia, uwzględnianie sposobów uczenia się i ich rozwijanie,
rozpoznanie, ale też pobudzanie oraz ukierunkowywanie
zainteresowań, włączenie do samopoznania i samorealizacji zmierza do stymulowania wielostronnego rozwoju dzieci
w trakcie kształcenia5.
'LDJQR]DMDNRQLH]EÚGQ\HOHPHQWZVWÚSQ\
GRbLQG\ZLGXDOL]DFMLSURFHVXNV]WDïFHQLD
LbZ\FKRZDQLDG]LHFL
Aby móc różnicować proces kształcenia i wychowania
przedszkolaków w zależności od ich potrzeb i możliwości,
trzeba najpierw owe potrzeby i możliwości dokładnie poznać. Pomocne w tym procesie mogą być różnego rodzaju
narzędzia diagnostyczne dostępne na rynku wydawniczym.
($UFLV]HZVNDRola nauczyciela edukacji elementarnej w tworzeniu warunków konstruowania wiedzy przez dzieci >Z@:/LPRQWUHGTeoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych,PSXOV.UDNöZVļ
S. Palka, Pedagogiczne czynniki ró˝nicujàce szanse edukacyjne uczniów>Z@+0RUR]UHGCzynniki ró˝nicujàce szanse edukacyjne dzieci w m∏odszym wieku szkolnym3UDFH
1DXNRZH8QLZHUV\WHWX¥OÈVNLHJR.DWRZLFHV
3
S. Palka, Pedagogika w stanie tworzenia. Kontynuacje:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX-DJLHOORñVNLHJR.UDNöZV
7/HZRZLFNLIndywidualizacja kształcenia. Dydaktyka ró˝nicowa:DUV]DZD>]D@$6DMGDNIndywidualizacja w nauczaniu>Z@73LOFKUHGEncyklopedia pedagogiczna
XXI wieku. T. II:\GDZQLFWZRķ¿DNĵ:DUV]DZD
5
(6NU]HWXVNDPoziomy i wymiary indywidualizacji w edukacji wczesnoszkolnej>Z@(6NU]HWXVNDUHGProblemy edukacji wczesnoszkolnej. Indywidualizacja – uzdolnienia
– refleksja nauczyciela:\GDZQLFWZR8QLZHUV\WHWX0DULL&XULH6NïRGRZVNLHM/XEOLQV
1
50
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
ZU]HVLHñ
Fot. Dreamstime.com
Jedną z takich propozycji jest „Diagnoza dziecka w wieku przedszkolnym” autorstwa M. Walkowiak, A. Wrzesiak
i D. Szwugier (Moje Bambino). Materiały zawierają charakterystyki dziecka po 2., 3., 4. i 5. roku życia; symptomy zaburzeń emocjonalnych oraz wczesne przejawy nadpobudliwości psychoruchowej u dziecka w wieku przedszkolnym;
interpretację wyników, słowniczek terminów; informacje
o dziecku uzyskane z wywiadu od rodziców i opiekunów,
dotyczące rozwoju wczesnodziecięcego – kartę wywiadu
z rodzicami/opiekunami dziecka; kartę obserwacji zachowania dziecka; kartę zapisu wyników badań (zestawienie) oraz
materiały do prób diagnostycznych. Niezwykle ciekawą propozycją jest również publikacja I. Czai-Chudyby „Odkrywa-
www.monitorprzedszkola.pl
nie zdolności dziecka. Koncepcja wielorakich inteligencji
w praktyce przedszkolnej i wczesnoszkolnej”. Autorka odwołuje się do koncepcji inteligencji wielorakich H. Gardnera,
który wyróżnił inteligencję językową, matematyczno-logiczną,
wizualno-przestrzenną, muzyczną, ruchową, przyrodniczą,
interpersonalną lub intrapersonalną. Dobrze jest znać profile
inteligencji wielorakich najmłodszych, co pomaga spojrzeć
na dzieci bardziej całościowo i dopasować oddziaływania
do ich preferencji. Wspomniana publikacja zawiera opis pakietu zabaw diagnozujących inteligencje wielorakie. Są to zabawy organizowane i dowolne, w których rola nauczyciela
ogranicza się do stworzenia specjalnie ustrukturyzowanego
środowiska, aktywizującego daną inteligencję tak, aby dziecko
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
51
mogło bawić się swobodnie. Do każdej z zabaw dołączono
proponowany sposób interpretacji zachowań dziecka, zawarty w arkuszu obserwacyjnym. Na tej podstawie można skonstruować profil mocnych i słabych stron dziecka. Zabawy dla
dzieci sześcioletnich wraz z arkuszami obserwacyjnymi zawiera aneks publikacji.
1LHFREDUG]LHMNODV\F]QLHļF]\OL
LQG\ZLGXDOL]DFMDZbXMÚFLX&b)UHLQHWD
0b0RQWHVVRULLbQLHW\ONR
C. Freinet zwracał uwagę na konieczność dobrego poznania swoich podopiecznych i dopasowania oddziaływań
do ich potrzeb i możliwości. Jedną z technik frainetowskich,
pozwalających na indywidualizację pracy z dziećmi, są fiszki.
Wyróżniamy fiszki problemowe, zadaniowe i autokorektywne.
Takie materiały powinny być cały czas dostępne dla dzieci.
Przedszkolacy mogą wybierać fiszki z zadaniami, które uznają za interesujące. Instrukcja wykonania zadania może mieć
formę obrazkową lub też nauczyciel może odgrywać rolę pomocnika w poznaniu kolejnych etapów działań. Wśród fiszek
mogą pojawiać się zadania związane z poznawaniem liter albo nauką liczenia. Fiszki mogą też bazować na kartach pracy
zaczerpniętych np. z metody dobrego startu M. Bogdanowicz
lub bazujące na materiałach A. Fabisiak-Majcher i Elżbiety
Szmuc „Moje Sylabki. Ćwiczenia do nauki czytania metodą
symultaniczno-sekwencyjną” (polecane dla 5. i 6-latków).
To nauczyciel widzi, jakie są potrzeby dzieci, a znając różne
metody i formy pracy, przygotowuje zróżnicowane materiały, zachęcające dzieci do działania. Ciekawym pomysłem jest
także technika swobodnego tekstu, która z dziećmi w wieku przedszkolnym może być realizowana w formie ustnych
opowiadań. Mogą być one utrwalone poprzez nagrania albo
spisywane przez nauczyciela. Inspirację do tworzenia swobodnego tekstu może stanowić jakieś wydarzenie z życia codziennego, przeczytane opowiadanie, piosenka, ilustracja itp.
Z kolei dla systemu M. Montessori charakterystyczne są
grupy mieszane pod względem wiekowym. Takie rozwiązanie
pozwala na to, aby dzieci starsze zdobywały nowe doświadczenie dzięki pomocy młodszym, natomiast młodsi przedszkolacy są motywowani do wykonywania różnych zadań
poprzez obserwację starszych kolegów i koleżanek. Starsze
dzieci pokazują młodszym, jak interesujące jest przygotowanie do nauki czytania, pisania i liczenia. Indywidualizacji
procesu kształcenia sprzyjają również pomoce dydaktyczne
charakterystyczne dla metody M. Montessori.
Trzeba również pamiętać, że różnego rodzaju kąciki tworzone w przedszkolu pomagają indywidualizować pracę z dziećmi. Są one dostępne dla przedszkolaków w dowolnym momencie. Powinny być wyposażone w materiały odpowiadające
różnym potrzebom i możliwościom dzieci. Warto również
mieć na względzie fakt, że dzieci mogą mieć różne dominujące modalności. Dlatego w kącikach powinny być materiały dla wzrokowców (np. obrazki, plansze, filmy itp.), słuchowców (np. piosenki, nagrania różnych dźwięków, instrumenty,
52
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
Indywidualizacja kształcenia
występuje wtedy, gdy nauczyciele
podejmują próby dostosowania procesu
kształcenia do indywidualnych
właściwości dzieci.
mikrofon, dyktafon itp.), kinestetyków (sprzęt sportowy,
np. skakanki do układania z nich kształtów liter itp.) i dotykowców (np. materiały o różnych fakturach itp.). Kącikiem
mającym dosyć wszechstronne zastosowanie jest miejsce
do zabaw teatralnych, w którym dzieci mogą przygotowywać kukiełki, stroje, rekwizyty, scenografię, oprawę muzyczną, scenariusze przedstawień, a także przeprowadzać próby
lub nawet finalne prezentacje dla innych dzieci.
Wśród pomocy inspirujących do zindywidualizowanej
nauki czytania i pisania przydatne mogą być takie propozycje, jak np.:
y
gra „Już czytam” (Granna) – dziecko może samo układać
układankę, puzzle wraz z innymi graczami, grać w domino lub grę słowną. Wszystkie te czynności spowodują
oswojenie się ze światem liter, sylab i wyrazów;
y
A. Fabisiak-Majcher, E. Ławczys „Moje układanki” (WIR) –
zestawy zawierają materiał podzielony zgodnie z kolejnymi etapami symultaniczno-sekwencyjnej metody wczesnej
nauki czytania J. Cieszyńskiej. To uzupełnienie serii „Moje sylabki”, pozwala na zwielokrotnienie ćwiczeń, co jest
niezbędne w nauce czytania (4 zestawy układanek);
y
„Poznaję litery i głoski” książka + CD (Harmonia) – książka przygotowana dla dzieci, które poznają litery i głoski
występujące w języku polskim. Do książki dołączona jest
płyta CD z materiałem dźwiękowym do ćwiczeń, co może stanowić ciekawą propozycję dla dzieci, które najchętniej uczą się, słuchając (tzw. słuchowcy);
y
M. Podleśna „Na moje oko i ucho. Ćwiczenia percepcji wzrokowej i słuchowej na materiale obrazkowo-literowym i obrazkowo-sylabowym” (Harmonia) – publikacja doskonali percepcję wzrokową i słuchową, niezbędną
do opanowania trudnej umiejętności czytania i pisania.
Ponadto pomaga dziecku w utrwaleniu obrazu graficznego liter – wielkich i małych drukowanych. Dzieci samodzielnie sprawdzają poprawność wykonanego zadania,
a w przypadku pomyłki próbują jeszcze raz;
y
A. Dębicka-Cieszyńska, O. Artymowska „Sylabami po Krakowie” (Wydawnictwo Metody Krakowskiej) – propozycja
oparta jest na symultaniczno-sekwencyjnej metodzie nauki czytania autorstwa J. Cieszyńskiej;
y
D. Miązek „Sukces w nauce czytania. Czytanie wspomagane nagraniem” książka + CD (Annał) – metoda opiera
się na polisensorycznym uczeniu wykorzystującym percepcję słuchową, wzrokową i ruchową (dla dzieci, które
doskonalą umiejętność czytania);
ZU]HVLHñ
y
A. Bala „Przedszkolak kocha czytać” – najpierw dzieci
uczą się równolegle czytać samogłoski i wyrazy globalne, a następnie poznają sylaby. Rozpoczynając od zapisów prostych (sylaby otwarte) i przechodząc do trudniejszych, dzieci samodzielnie czytają teksty, dokonując
syntezy sylabowej. Propozycje zawarte w elementarzu
zapewniają bogate doświadczenia związane z rozwijaniem umiejętności prawo- i lewopółkulowych.
Inspirację do rozwijania umiejętności matematycznych
dzieci mogą stanowić takie pomoce, jak np.:
y
G. Friedrich, V. de Galgóczy, B. Schindelhauer „W krainie liczb. Koncepcja wczesnego nauczania matematyki
przez zabawę” książka + CD (Jedność) – dzięki interesującym opowiadaniom, pięknym piosenkom i zabawom dostosowanym do wieku dzieci, książka pozwala
w atrakcyjny sposób wytłumaczyć matematyczne zależności i zachęcić maluchy do ich zgłębiania. Rekwizyty tworzące Krainę Liczb, opisane w książce, i dołączona płyta CD z piosenkami czynią publikację kompletną
pomocą dydaktyczną;
y
„Zanim pójdę do szkoły. Matematyka. Liczby i zadania
rachunkowe (Schwager & Steinlein Verlag) – przedszkolny podręcznik zachęca dzieci do poznania podstawowej wiedzy matematycznej, która będzie im potrzebna
także w szkole i w życiu codziennym. Licząc, przyporządkowując, porównując oraz malując, dzieci bawią się
i jednocześnie poznają elementarne pojęcia matematyczne i działania arytmetyczne. Jest to propozycja nauki poprzez zabawę dla dzieci od piątego roku życia;
y
E. Gruszczyk-Kolczyńskia, E. Zielińska „Dziecięca matematyka – dwadzieścia lat później. Książka dla rodziców i nauczycieli starszych przedszkolaków” (Wydawnictwo Bliżej Przedszkola); E. Gruszczyk-Kolczyńska i inni
„Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychowywać
i kształcić w przedszkolu i w domu” oraz „Pakiet zabawek edukacyjnych dla starszych przedszkolaków. Do ćwiczeń i zabaw w domu i przedszkolu” (Wydawnictwo
Bliżej Przedszkola) – materiały poruszające zagadnienia
nie tylko matematyczne.
3RZLHZQRZRĂFLF]\OLLQG\ZLGXDOL]DFMD
SRSU]H]JU\ZDOL]DFMÚZbHGXNDFML
Grywalizacja (ang. game – gra), zwana także gamifikacją, jest zastosowaniem mechanizmów i elementów obecnych w grach (takich jak punkty, tabele wyników, wyzwania
czy poziomy) w środowisku innymi niż gra (np. podczas
uczenia się, dbania o zdrowie). Grywalizacja w edukacji to
nadanie jakiejś aktywności charakteru gry po to, by podnieść motywację do jej wykonywania. Grywalizacja pozwala zaangażować się w wykonywanie nawet tych czynności,
które są uważane za nudne, męczące lub rutynowe. Należy
jednak pamiętać, że grywalizacja nie jest po prostu stosowaniem gier (graniem w gry, np. planszowe, karciane,
www.monitorprzedszkola.pl
Nauczanie zindywidualizowane
to edukacja nastawiona na każde dziecko.
Edukacja ta w swoich założeniach
opiera się na dwóch konstytutywnych
elementach: diagnozie potencjału
i potrzeb dziecka oraz na optymalnym
dostosowaniu opieki
i wsparcia.
komputerowe, wideo) w edukacji czy w biznesie. Celem
grywalizacji w edukacji jest wdrożenie do procesu nauki
mechanizmów gry, by w ten sposób zwiększyć zaangażowanie, efektywność i pozytywne nastawienie dzieci
do nauki. Dodatkowymi korzyściami płynącymi z wykorzystania grywalizacji w przedszkolu czy szkole są też indywidualizacja nauczania poprzez umożliwienie dojścia
do celu (rozwiązania zadania, zdobycia nowej umiejętności) różnymi ścieżkami wybieranymi przez każde dziecko
indywidualnie (lub grupowo) zgodnie z jego poziomem
wiedzy, zainteresowaniami, talentami, chęcią do rozwijania się. W grywalizacji ważną rolę odgrywają punkty
(np. kolorowe kamyczki zbierane przez dzieci w dużych
słojach), odznaki i tablice wyników. Niezbędnym elementem jest także księga reguł, obejmująca wszelkie zasady
gry. Rola nauczyciela polega na:
y
zaprojektowaniu zgrywalizowanych zajęć,
y
ustaleniu jasnych i niezmiennych zasad gry,
y
przeprowadzeniu symulacji gry,
y
w trakcie gry udzieleniu szybkiej informacji zwrotnej,
y
okazywanie zaangażowania w grę.
Ciekawym pomysłem byłoby zaprojektowanie zgrywalizowanych zajęć dla dzieci w wieku przedszkolnym, zachęcających do nauki czytania, pisania i liczenia. Fabuła
zajęć mogłaby bazować na zaproszeniu do krainy LL (liter
i liczb), które np. gdzieś zniknęły i trzeba pomóc je odnaleźć. Dzieci mogą wcielić się w małych detektywów. Wśród
proponowanych zadań może się znaleźć wykonywanie liter
różnymi technikami, układanie rymowanek o literach, liczenie oczek wyrzucanych na kostce do gry itp. Wykonanie
zadania pozwala na uzyskanie kolejnej wskazówki, odsłonięcie puzzla na mapie itp., co przybliża do rozwiązania
zagadki, gdzie zniknęły poszukiwane litery i liczby. Każde z zadań wiąże się ze zdobyciem punktów (np. kamyczków, naklejek, żetonów z literami i cyframi). Dzieci mogą
wykonywać zadania indywidualnie lub w podgrupach.
Jest to jedynie pewien zarys pomysłu zajęć na poziomie
wychowania przedszkolnego, ale może stanowić on inspirację do indywidualizacji z wykorzystaniem grywalizacji.
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
53
y
y
y
Więcej o grywalizacji można poczytać np. w:
Siadkowski J., Kanar-Kossobudzka K., Bojanowska A., Stodulski B., Głowacka L., Grywalizacja: zrób to sam, do pobrania: http://grywalizujemy.pl/
www.grywalizacja24.pl
www.ideatorium.ug.edu.pl/inspiracje.html
,QG\ZLGXDOL]DFMDSRSU]H]XG]LDïZb]DMÚFLDFK
GRGDWNRZ\FKQDbSU]\NïDG]LHXQLZHUV\WHWöZ
G]LHFLÚF\FK
Jedną z dróg, którą można wybrać, aby indywidualizować działania realizowane przez dzieci, jest ich udział w zajęciach dodatkowych. Część z nich odbywa się w przedszkolu,
np. zajęcia z języka obcego, karate, balet itp. Coraz szersza
jest również oferta zajęć skierowanych do przedszkolaków,
ale realizowanych w różnych placówkach np. kulturalno-oświatowych. Wśród nich niewątpliwie na uwagę zasługuje działalność uniwersytetów dziecięcych. Są to zajęcia dodatkowe, realizowane poza przedszkolem, jednak to właśnie
nauczyciele przedszkolni mogą o takich formach informować
rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i do nich zachęcać.
Jedną z takich placówek stanowi Uniwersytet Śląski Dzieci.
Jego oferta skierowana jest do małych odbiorców w wieku
przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Najmłodsza grupa, czyli
Poszukiwacze, składa się z uczestników w wieku 5–6 lat. Jak
można przeczytać na stronie internetowej projektu: „Poszukiwacze […] mają zaledwie 5–6 lat, ale wbrew pozorom są
najbardziej wymagającą grupą. Poszukują własnych ścieżek.
Jeśli coś ich zainteresuje, oddają się temu z wielką pasją, ale
gdy zadanie zaczyna ich nudzić, to potrafią być nie do ujarzmienia. Zawsze uśmiechnięci, spontaniczni i reagujący niesłychanie emocjonalnie. Wiadomo, kiedy coś im się podoba i trudno nie zauważyć, że coś do nich nie przemawia.
Są pełni energii i chęci wspólnego eksperymentowania”6.
Zajęcia prowadzone są w różnych formach:
y
wykłady o różnorodnej tematyce, prowadzone w aulach
uniwersyteckich, językiem zrozumiałym dla małych słuchaczy;
y
seminaria tematyczne prowadzone w małych grupach
w pracowniach i laboratoriach uniwersyteckich;
y
seminaria wyjazdowe prowadzone w małych grupach
we współpracy z zaprzyjaźnionymi instytucjami, m.in.
w radiu, muzeach, ogrodach, studiach filmowych;
y
seminaria terenowe prowadzone w szczególnych miejscach regionu śląskiego;
y
seminaria rodzinne, czyli całodniowe, wyjazdowe zajęcia
dla całej rodziny;
y
wykłady dla rodziców;
y
wakacyjne obozy naukowe;
y
grupy twórcze, czyli cykliczne zajęcia dla wszystkich chętnych pasjonatów: zajęcia filmowe, artystyczne, podróżnicze, informatyczno-robotyczne, taneczne, muzyczne
(chór)7.
/HĂQHSU]HGV]NROD
Indywidualizacja wiąże się ze stworzeniem dziecku przestrzeni do działania, wyrażeniem zgody na jego swobodę ekspresji, podążania za swoimi zainteresowaniami i potrzebami.
Może się to odbywać w zyskujących coraz większą popularność leśnych przedszkolach. Są one nastawione na kontakt
dzieci z naturą. Ducha takiego przedszkola dobrze oddaje
następujący opis: „Przedszkole bez ścian i sufitów, w którym
dzieci spędzają czas niemal wyłącznie na zewnątrz, gdzie
dorośli opiekunowie nie nadzorują, a towarzyszą, gdzie nie
ma tradycyjnych zabawek, a dzieci bawią się tym, co znajdą
na ziemi i co same zbudują…”. Dzieci mogą uczyć się liczyć
na zebranych szyszkach, patykach, mijanych w lesie drzewach.
Mogą również poznawać i utrwalać kształt liter, pisząc patykiem po udeptanej ziemi czy też piasku. W tym samym czasie
różne dzieci mogą wykonywać rożne zadania. A wszystko to
na świeżym powietrzu, w kontakcie z naturą.
3RQLHZDĝERJDFWZRWNZLZbUöĝQRURGQRĂFL
Mając świadomość ogromnych różnic indywidualnych istniejących pomiędzy ludźmi, nie można udawać, że prowadzenie zajęć równym frontem to najlepszy sposób pracy z dziećmi.
W dorosłym życiu coraz częściej oczekujemy od ludzi kreatywności, nieszablonowego spojrzenia i działania, a do tego potrzeba
odpowiedniej przestrzeni dla myśli i odwagi dokonywania wyborów. Jakże cudownie, że tak bardzo różnimy się miedzy sobą,
i ważne jest, aby to bogactwo różnorodności pielęgnować od
najmłodszych lat. W wieku przedszkolnym dzieci są ciekawe
świata, chętnie wypróbowują nowe możliwości, szukają swoich
ścieżek. Zadaniem dorosłych jest stwarzanie im przestrzeni dla
wyzwalania indywidualnego potencjału. Jeśli celem nauczyciela jest wprowadzenie dzieci w krainę czytania, można tego
dokonywać na wiele różnych sposobów. Dzieci mogą wyklejać litery z plasteliny, odnajdywać litery ukryte na obrazkach,
rysować litery w powietrzu, śpiewać o literach, układać litery
z własnych ciał, szukać liter w tekstach gazet, układać litery
z makaronu, przygotować przedstawienie kukiełkowe, w którym głównym bohaterem będzie wybrana litera… I nie chodzi
o to, żeby wszystkie dzieci jednocześnie robiły to samo. W tym
samym czasie mogą uczyć się na różne sposoby, np. pracując
w różnych kącikach albo wybierając różne stanowiska w metodzie stacyjnej. Pozwólmy dzieciom na więcej swobody i inspirujmy do eksperymentowania, poznawania i sprawdzania
siebie oraz swoich możliwości.
Magdalena Christ – magister pedagogiki o specjalności zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne, doktor nauk społecznych
w zakresie pedagogiki, adiunkt w Katedrze Pedagogiki Wczesnoszkolnej
i Pedagogiki Mediów na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu
Śląskiego w Katowicach oraz pedagog, terapeuta wczesnego wspomagania
rozwoju w Centrum Diagnostyki i Terapii „In Corpore” w Katowicach.
KWWSZZZG]LHFLXVHGXSORIHUWDHGXNDF\MQDJUXS\ZLHNRZH>GDWDGRVWÚSXU@
KWWSZZZG]LHFLXVHGXSORIHUWDHGXNDF\MQDIRUPD]DMHF>GDWDGRVWÚSXU@
6
54
MONITOR
DY R E K T O R A P R Z E D S Z KO L A
ZU]HVLHñ