Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym
Transkrypt
Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym
PROJEKT SYSTEMOWY „KAPITAŁ INTELEKTUALNY LUBELSZCZYZNY 2010-2013” Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm Ekspertyza naukowa dr Maciej Piotrowski Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie [email protected] Magdalena Marciniak-Piotrowska [email protected] Paweł Pikor [email protected] Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wstęp Niniejsza ekspertyza została sporządzona na zlecenie Województwa Lubelskiego w ramach realizowanego przez nie projektu systemowego: „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 20102013" finansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu VIII Regionalne kadry gospodarki, Działanie 8.2 Transfer wiedzy, Poddziałanie 8.2.2 Regionalne Strategie Innowacji". W ekspertyzie wykorzystano następujące skróty: PO IiŚ – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PO IG – Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka PO KL – Program Operacyjny Kapitał Ludzki PO RPW – Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej PWT – PL-BY-UA – Program Współpracy Transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina RPO WL – Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich EFS – Europejski Fundusz Społeczny EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Przedmiot, kontekst badania i cele badawcze Przedmiot i kontekst badania Celem projektu systemowego „Kapitał Intelektualny Lubelszczyzny 2010-2013” jest dokonanie próby pomiaru kapitału intelektualnego województwa lubelskiego, a przez to zapewnienie podstaw do podejmowania kluczowych decyzji dotyczących przyszłości regionu i jego mieszkańców. Działania realizowane w projekcie mają na celu, przy zastosowaniu pomiaru kapitału ludzkiego, strukturalnego i relacji, zaobserwowanie kluczowych obszarów dynamiki zmian społeczno-gospodarczych oraz uruchomienie procesów społecznej partycypacji w zakresie polityki innowacyjnej na obszarze województwa. Wpłyną one również na ostateczny kształt lokalnych strategii innowacji, skierowanych na podniesienie konkurencyjności obszarów docelowych, a także będą pomocne w pracach nad rozwojem Regionalnego Systemu Innowacji. W przypadku niniejszej ekspertyzy, zestawienie i analiza najważniejszych danych nt. wykorzystania funduszy w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm pozwoli na lepszą ocenę skutków społeczno-gospodarczych tych programów oraz przygotowanie podmiotów funkcjonujących na tym terenie w kontekście działań aplikacyjnych w nowej perspektywie finansowej (2014-2020). Cele badawcze Celem badań naukowych jest uzyskanie odpowiedzi w zakresie wykorzystania funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm z uwzględnieniem podziału na: 1. Dostępne fundusze (m.in. z podziałem na EFS, RPO WL, z wyodrębnieniem osi I i II, PROW, PRPW, POIG, POIiŚ, PWT – PL-BY-UA, Program Szwajcarski, Program Norweski i inne). 2. Rodzaj beneficjenta (jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, osoby fizyczne, organizacje pozarządowe, instytucje kultury, rolnicy, instytucje naukowobadawcze, szkoły wyższe, itp.). 3. Charakter branżowy pomocy (turystyka, infrastruktura komunikacyjna, ochrona środowiska, kultura, ochrona zdrowia, zatrudnienie, przedsiębiorstwa, edukacja, integracja społeczna, społeczeństwo informacyjne, itp. itd.). Analiza ilościowa i jakościowa projektów finansowanych ze środków europejskich w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm, m.in. z uwzględnieniem takich aspektów jak: 1. Liczba projektów oraz kwota dofinansowania z podziałem na wskazane w celu badań kategorie. 2. Najwięksi beneficjenci (pod kątem kwot uzyskanych w ramach różnych funduszy). 3. Najważniejsze projekty realizowane w powiecie (z uwzględnieniem kwot dofinansowania, istotności z punktu widzenia rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu). Opis sposobu zbierania danych, wykorzystanych technik i narzędzi badawczych Celem uzyskania możliwie pełnego obrazu sytuacji w zakresie wykorzystania funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm wykorzystano następujące metody badawcze: 1. Analiza danych statystycznych nt. wykorzystania funduszy w powiecie. Dane zostały pozyskane z następujących źródeł: a. Portal: www.mapadotacji.gov.pl (aktualność danych na koniec 31.12 2012). b. Mapy dotacji dla poszczególnych programów dostępnych na portalu www.lubelskie.pl (aktualność danych na koniec 31.12.2012). c. Listy beneficjentów programu Rozwój Polski Wschodniej (aktualność danych na dzień 31.03.2013). d. Listy projektów dofinansowanych z Funduszu Norweskiego dla naborów przeprowadzonych w latach 2005, 2007 i 2008, dostępnej na stronie http://www.2004-2009.eog.gov.pl. Pozyskane dane statystyczne poddane analizie z wykorzystaniem z uwzględnieniem średnich wartości oraz spójnej prezentacji danych. Jeżeli w tabeli lub na rysunku nie została wskazana jednostka terytorialna, oznacza to że zawarte w niej dane dotyczą niniejszego powiatu. 2. Analiza typu desk research mająca na celu udzielenie odpowiedzi w zakresie m.in. postrzeganej roli oraz poziomu upowszechnienia informacji nt. wykorzystanych funduszy europejskich oraz społeczny odbiór projektów. Ponadto analizie desk research poddano dokumenty o charakterze strategicznym i planistycznym (szczególnie w kontekście pozyskiwania środków przez starostwo powiatowe na potrzeby rozwiązywania lokalnych problemów społeczno-gospodarczych). 3. Analiza dobrych praktyk w zakresie pozyskiwania środków pomocowych. Projekty stanowiące dobre praktyki zestawiono i dokonano analizy kierując się przede wszystkim wpływem projektu na rozwój społeczno-gospodarczy powiatu. Rekomendacje zawarte w ostatniej części ekspertyzy stanowią wynik autorskich analiz takich źródeł danych jak: strategie rozwoju powiatu, strategii rozwiązywania problemów społecznych oraz innych raportów nt. sytuacji społeczno-gospodarczej w powiecie. Wykorzystanie funduszy europejskich w powiecie chełmskim, w tym miasta Chełm Uwagi metodologiczne W dalszej części ekspertyzy przedstawiono zestawienia ilościowe i wartościowe projektów realizowanych na terenie powiatu chełmskiego, w tym miasta Chełm w okresie programowania 2007 - 2013. Należy w tym miejscu podkreślić ograniczenia oraz utrudnienia w zakresie możliwości interpretacji danych nt. projektów: 1. Znaczna liczba projektów realizowanych jest na terenie przekraczającym obszar powiatu. Szczególnie dotyczy to dużych projektów infrastrukturalnych (np. budowa i modernizacja dróg). 2. W przypadku projektów z funduszy EFS (PO KL), wnioskodawcy we wniosku mogą wskazywać obszary geograficzne, z których będą rekrutowani beneficjenci (np. do udziału w szkoleniach). Często zasięg realizacji projektu jest znacznie szerszy niż powiat, w którym beneficjent ma swoją siedzibę. W badaniach ewaluacyjnych, ekspertyzach czy też bazach danych projektów, w związku z zaistnieniem ww. sytuacji przyjmowane są z reguły dwa podejścia przy analizach na poziomie takich jednostek terytorialnych jak powiaty czy też gminy: 1. Wartość projektów i kwota dotacji jest ujmowana jako całość. 2. Wartość projektów i kwota dotacji jest dzielona przez liczbę jednostek powiatów/gmin, których dotyczy projekt. Kolejne utrudnienie w zakresie klasyfikacji projektów do poszczególnych powiatów występuje w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. O ile działania realizowane na poziomie samorządów są przypisane do danego powiatu, o tyle w przypadku puli środków dystrybuowanych przez tzw. Lokalne Grupy Działania (LGD), trudno w niektórych sytuacjach rozgraniczyć wartość projektów pomiędzy poszczególne powiaty. Wynika to z faktu, że zasięg funkcjonowania LGD nie zawsze pokrywa się z granicami powiatów. Na terenie województwa lubelskiego występują sytuacje w których jedna grupa działa na terenie dwóch lub więcej powiatów (np. LGD Polesie), czy też sytuacje w których teren jednego powiatu jest objęty działaniami dwóch lub więcej grup (np. powiat świdnicki z LGD Fundacja Nasza Nadzieja i LGD Dolina Giełczwi). Zestawienia zbiorcze Pierwsze zestawienie projektów dotyczy ogólnej liczby i wartości projektów zakończonych lub też w realizacji na terenie powiatu. Tabela 1. uwzględnia programy w przypadku których gromadzona jest informacja w systemie SIMIK 07-13 (PO IiŚ, PO IG, PO KL, PO RPW, PWT – PL-BY-UA oraz RPO WL). Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale na zakończone oraz w realizacji. Rodzaj projektu Liczba Wartość projektu [zł] Średnia Dofinansowanie z EU [zł] Łączna Średnia Łączna Zakończony 270 2 715 556,25 733 200 187,65 1 737 699,99 469 178 996,23 W realizacji 87 1 027 600,59 603 106 805,70 571 891,40 355 345 128,99 357 3 743 156,84 1 336 306 993,35 2 309 591,39 824 524 125,22 Łącznie Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Warto zwrócić uwagę, że na terenie powiatu chełmskiego i miasta Chełm realizowana jest znaczna liczba projektów, łącznie 357 z czego 270 zostało już zakończonych. Znaczna jest także wartość całkowita projektów, przekraczająca 1,3 mld zł. Biorąc pod uwagę rodzaje funduszy, znacznie więcej projektów jest współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego (ok. 60%), niż z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Tabela ). Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów w podziale nazwę funduszu. Nazwa funduszu Europejski Fundusz Rozwoju Europejski Fundusz Społeczny Fundusz Spójności Wartość projektu [zł] Liczba Średnia Dofinansowanie z EU [zł] Łączna Średnia Łączna 139 7 308 080,99 1 015 823 257,51 4 383 306,93 609 279 663,69 216 817 174,93 176 509 784,20 683 518,00 147 639 888,15 2 71 986 975,82 143 973 951,64 33 802 286,69 67 604 573,38 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Pomimo tego, alokacja z EFRR kilkukrotnie przewyższa środki z EFS, wynika to z dużo większych średnich wartości projektów infrastrukturalnych niż tzw. projektów miękkich. Następne rysunki dotyczą klasyfikacji projektów ze względu na typ beneficjenta (forma prawna). Z uwagi na bardzo duże zróżnicowanie pomiędzy beneficjentami w PO KL, oraz beneficjentami w pozostałych programach operacyjnymi sporządzono dwa zestawienia (pierwsze tylko dla PO KL oraz drugie dla pozostałych programów operacyjnych). Interesującym jest fakt, że na terenie powiatu chełmskiego ponad 45% wszystkich projektów było realizowanych przez stowarzyszenia i fundacje. Wynika to ze znacznej liczby niewielkich projektów zrealizowanych przez Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Ziemi Chełmskiej" oraz Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego Automobilklub Chełmski. Rysunek . Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (PO KL) – powiat chełmski. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Także w przypadku miasta Chełm, stowarzyszenia zrealizowały najwięcej projektów. Aktywnością na tym polu wykazały się przede wszystkim: Chełmskie Towarzystwo Edukacyjne oraz Stowarzyszenie Ośrodek Wspierania Rodziny w Chełmie. Ważną grupą pod względem formy prawnej stanowiły również szkoły lub placówki oświatowe. Rysunek . Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (PO KL) – powiat m. Chełm. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Warto zauważyć, że w przypadku projektów finansowanych z pozostałych programów operacyjnych najwięcej z nich zostało zrealizowane przez małe przedsiębiorstwa działające w formie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Składa się na to 14 projektów realizowanych przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o., które dotyczą wysypisk śmieci. Ponadto znaczną aktywność wykazywały także wspólnoty samorządowe. Rysunek . Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (programy operacyjne bez PO KL) – powiat chełmski. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Biorąc pod uwagę z kolei realizację projektów na terenie powiatu m. Chełm, dominującą rolę odgrywały osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (ponad 43% wszystkich projektów). Co ciekawe, żadna z firm nie realizowała więcej niż jednego projektu. Rysunek . Zestawienie projektów ze względu na typ beneficjenta (programy operacyjne bez PO KL) – powiat m. Chełm. Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Tabela stanowi z kolei zestawienie projektów z uwzględnieniem ich dominującej dziedziny (głównego obszaru wsparcia). Najwięcej projektów (161) dotyczyło pracy i integracji społecznej, przy stosunkowo niewielkiej wartości projektu (ok. 1,05 mln zł) i wartości dofinansowania (0,88 mln zł). Największa alokacja została przeznaczona na projekty realizowane w obszarze transportu (238 mln zł), ochrony środowiska (128 mln zł), badań, rozwoju i innowacji (135 mln zł) oraz telekomunikacji i e-usług (blisko 99 mln zł). Tabela . Zestawienie projektów ze względu na temat projektu. Temat projektu Liczba administracja Wartość projektu [zł] Średnia Dofinansowanie z EU [zł] Łączna Średnia Łączna 5 1 303 800,67 6 519 003,34 1 108 230,57 5 541 152,84 12 22 193 657,61 266 323 891,34 11 323 511,76 135 882 141,16 brak 3 2 763 292,45 8 289 877,34 1 934 304,71 5 802 914,14 energetyka 2 41 929 451,88 83 858 903,75 15 619 078,35 31 238 156,69 nauka i edukacja 91 1 098 118,41 99 928 775,44 847 999,35 77 167 940,73 ochrona środowiska 12 24 530 147,96 294 361 775,48 10 689 360,64 128 272 327,63 ochrona zdrowia 4 1 517 499,80 6 069 999,21 1 247 092,70 4 988 370,79 praca i integracja społeczna 161 1 051 615,28 169 310 060,85 879 521,62 141 602 981,52 rewitalizacja 3 4 119 075,64 12 357 226,92 2 370 110,53 7 110 331,59 rozwój firm 80 1 081 412,81 86 513 025,01 564 963,82 45 197 105,46 telekomunikacja i e-usługi 12 10 408 490,61 124 901 887,32 8 243 694,66 98 924 335,91 transport 16 21 467 193,61 343 475 097,77 14 917 528,46 238 680 455,37 badania, rozwój, innowacje turystyka 8 7 193 401,46 57 547 211,70 5 357 498,17 42 859 985,36 współpraca międzynarodowa 1 536 600,00 536 600,00 482 940,00 482 940,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) 28 września 2007 r. Komisja Europejska wydała decyzję w sprawie przyjęcia do realizacji Programu Kapitał Ludzki, który jest jednym z programów służących realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 i obejmuje całość interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) w Polsce. Program stanowi odpowiedź na wyzwania, jakie przed państwami członkowskimi UE, w tym również Polską, stawia odnowiona Strategia Lizbońska. Do wyzwań tych należą: uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy, rozwijanie wiedzy i innowacji oraz tworzenie większej liczby trwałych miejsc pracy. Zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej oraz celami polityki spójności krajów unijnych, rozwój kapitału ludzkiego i społecznego przyczynia się do pełniejszego wykorzystania zasobów pracy oraz wsparcia wzrostu konkurencyjności gospodarki. Program składa się z 10 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym. W ramach komponentu centralnego środki są przeznaczane przede wszystkim na wsparcie efektywności struktur i systemów instytucjonalnych, natomiast środki komponentu regionalnego są w głównej mierze dystrybuowane na wsparcie dla osób i grup społecznych1. W Tabela przedstawiono liczbę, wartości oraz dofinansowanie z funduszy europejskich projektów PO KL. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO KL. Nazwa funduszu Liczba Wartość projektu [zł] Średnia Program Operacyjny Kapitał Ludzki 216 817 174,93 Dofinansowanie z EU [zł] Łączna 176 509 784,20 Średnia 683 518,00 Łączna 147 639 888,15 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Warto zwrócić uwagę na wysoki poziom dofinansowania tych projektów, wynoszący blisko 85% wartości projektu. Łącznie przyznano środki na realizację 216 projektów o średniej wartości ok. 817 tys. zł. Większość projektów dotyczy rozwiązywania problemów społecznych (m.in. aktywizacji zawodowej czy też pobudzania przedsiębiorczości). Największe projekty realizowane w ramach PO KL przedstawiono w kolejnej tabeli. Warto zauważyć, że największy projekt jest realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy we Chełmie, a więc środki są wydawane praktycznie wyłącznie na terenie powiatu. Na liście znajduje się także grupa projektów realizowanych na szerszym terenie, gdzie tylko część alokacji trafia do beneficjentów ostatecznych z powiatu chełmskiego i miasta Chełm (np. projekt Fundacji Rozwoju Lubelszczyzny). Tabela . Program Operacyjny Kapitał Ludzki - największe projekty. Lp. Tytuł projektu 1 Aktywni na rynku pracy 2 Razem wśród ludzi 1 www.efs.gov.pl. Nazwa beneficjenta Powiat chełmski/ Powiatowy Urząd Pracy w Chełmie Powiat Grodzki Chełm/Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 40 393 842,16 34 269 630,00 6 199 761,63 5 269 797,39 Chełmie 3 Dobry pracownik ambasadorem wartości JYSK 4 Start 5 NOWE POLE WIDZENIA LUBELSZCZYZNY Ośrodek Doradztwa i Treningu Kierowniczego Powiat Chełmski/Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chełmie Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny 6 Czas na biznes! 7 4 063 958,78 2 072 618,98 3 367 237,29 2 862 151,70 3 004 616,00 2 553 923,60 Lubelska Fundacja Rozwoju 2 958 559,80 2 514 775,83 Profesjonalizacja w Urzędzie Miasta Chełm. Miasto Chełm 2 582 574,12 2 195 188,00 8 SUKCES niejedno ma imię! Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny 1 996 976,27 1 697 429,83 9 Wiedzieć, umieć, informować aktywizacja zawodowa kobiet z terenów powiatów objętych najwyższym bezrobociem w województwie lubelskim - II edycja Lubelski Ośrodek Samopomocy 1 914 187,89 1 627 059,71 10 Lepszy urząd POWIAT CHEŁMSKI 1 823 896,00 1 550 311,60 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego (RPO WL) Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego, w skrócie RPO WL jest jednym z 16 takich programów realizowanych odrębnie dla każdego województwa. Wszystkie RPO są realizowane w okresie programowania 2007 – 2013, natomiast wykorzystanie puli pieniędzy jest wydłużone do końca 2015 roku. Regionalne Programy Operacyjne współistnieją z innymi programami i inicjatywami Unii Europejskiej, realizując założenia Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 i Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013 - Narodowej Strategii Spójności. Środki finansowe przeznaczone dla RPO pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) utworzonego w celu wyrównania różnic w poziomie rozwoju regionów Unii Europejskiej. RPO WL dzieli się na dziewięć Osi Priorytetowych, którym przypisana została określona pula środków w ramach RPO WL. Na realizację wszystkich zadań w ramach RPO WL przeznaczono kwotę 1 192,84 mln euro. Pierwsze dwie Osie RPO WL - rozwój przedsiębiorczości i instytucji otoczenia biznesu - obsługuje Lubelska Agencja Wspierania Przedsiębiorczości w Lublinie, jako tzw. Instytucja Pośrednicząca II stopnia. Ponieważ odrębnie dokonano analizy ilościowej zrealizowanych projektów w ramach tych dwóch Osi, warto przybliżyć finansowane działania: 1. Oś Priorytetowa I. Przedsiębiorczość i innowacje: 1.1. Dotacje dla nowopowstałych mikroprzedsiębiorstw. 1.2. Dotacje inwestycyjne dla mikroprzedsiębiorstw. 1.3. Dotacje inwestycyjne dla małych i średnich przedsiębiorstw. 1.4. Dotacje inwestycyjne w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska oraz w zakresie odnawialnych źródeł energii. 1.5. Dotacje inwestycyjne w dziedzinie turystyki. 1.6. Badania i nowoczesne technologie w strategicznych dla regionu dziedzinach. 1.7. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw przez doradztwo. 2. Oś Priorytetowa II. Infrastruktura ekonomiczna: 2.1. Instrumenty pożyczkowe i poręczeniowe dla przedsiębiorstw 2.2. Dokapitalizowanie i tworzenie funduszy pożyczkowych 2.3. Dokapitalizowanie i tworzenie funduszy poręczeń kredytowych 2.4. Regionalna infrastruktura B+R 2.5. Wsparcie instytucji otoczenia biznesu i transferu wiedzy 2.6. Marketing gospodarczy Pozostałe Osie Priorytetowe wdraża Departament Regionalnego Programu Operacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie, który jednocześnie pełni funkcję Instytucji Zarządzającej RPO WL. Tabela przedstawia liczbę, wartości oraz dofinansowania projektów dla RPO WL. Warto zwrócić uwagę, że poziom dofinansowania jest w tym przypadku niższy niż w PO KL i wynosi ok. 66% ogółem oraz niewiele powyżej 41% w przypadku projektów z pierwszej osi priorytetowej. Ponadto projekty realizowane w ramach osi priorytetowych I i II mają znacznie niższe budżety, niż ogólnie w ramach całego programu. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla RPO WL. Nazwa funduszu Wartość projektu [zł] Liczba Dofinansowanie z EU [zł] Średnia Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego Łączna Średnia Łączna 112 4 878 346,04 546 374 757,03 3 250 450,68 364 050 475,99 70 1 149 955,83 8 0496 908,11 475 983,17 33 318 821,86 5 318 157,14 1 590 785,68 203 160,47 1 015 802,33 - w tym Oś Priorytetowa I - w tym Oś Priorytetowa II Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl oraz www.mapa.rpo.lubelskie.pl. Największym projektem realizowanym w ramach RPO WL jest projekt o charakterze transportowym pn. Przebudowa wewnętrznej spójności komunikacyjnej (…) realizowany przez powiat lubelski, który częściowo dotyczy także powiatu chełmskiego i miasta Chełm. Tabela . Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego - największe projekty. Lp. 1 2 Tytuł projektu Poprawa wewnętrznej spójności komunikacyjnej województwa lubelskiego poprzez budowe i przebudowę dróg powiatowych zwiększających dostepność do dróg krajowych i wojewódzkich Zakup taboru kolejowego do przewozów pasażerskich Nazwa beneficjenta Powiat Lubelski Województwo Lubelskie Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 177 624 253,60 131 600 000,00 36 118 750,00 15 820 000,00 3 4 5 6 7 8 9 10 Wrota Lubelszczyzny - Informatyzacja Administracji Modernizacja linii kolejowej nr 63 Dorohusk– Zawadówka Naftobaza (SZ) na odcinku granica państwa Dorohusk – Wólka Okopska w km 0,100 – 4,000 Zakup taboru kolejowego przeznaczonego do przewozów pasażerskich w publicznym transporcie zbiorowym organizowanym przez Województwo Lubelskie Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie województwa lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpieczenia przejazdów. Lubelskie Bezpieczne Budowa Regionalnej Infrastruktury Informacji Przestrzennej Przebudowa ulicy Lubelskiej od ulicy Szpitalnej do ulicy Podwalnej wraz z przebudową Ronda Jana Pawła II oraz od ulicy Przechodniej do ulicy Hrubieszowskiej Modernizacja budynków Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 wraz z infrastrukturą sportowo-rekreacyjną w Chełmie. Województwo Lubelskie 34 580 327,42 29 323 018,28 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 26 759 697,25 18 494 166,79 Województwo Lubelskie 24 868 744,00 21 138 432,40 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 24 248 254,65 16 550 755,58 18 656 848,35 12 539 921,57 16 923 903,43 14 385 317,91 Miasto Chełm 14 690 850,68 6 998 875,89 Miasto Chełm 9 789 074,12 6 243 471,48 Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie Województwo Lubelskie Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Ponadto aż cztery projekty dotyczą infrastruktury kolejowej i są realizowane przez Województwo Lubelskie w zakresie zakupu taboru kolejowego oraz PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. w zakresie modernizacji linii kolejowych i przejazdów. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 jest instrumentem wspierania rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. PROW jest programem przygotowanym zgodnie ze strategicznym podejściem zaproponowanym przez Komisję Europejską. Zgodnie z nim na poziomie unijnym opracowywany został dokument strategiczny identyfikujący silne i słabe strony obszarów wiejskich, wspólne dla krajów członkowskich osie priorytetowe oraz wskaźniki dla pomiaru postępu w osiąganiu unijnych priorytetów. W oparciu o strategię UE przygotowywana została strategia krajowa realizowana poprzez PROW. PROW posiada cztery tzw. osie priorytetowe: Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Oś 4: LEADER (wspiera tzw. Lokalne Grupy Działania – partnerstwa terytorialne funkcjonujące na obszarach wiejskich) Warto podkreślić, że projekty w ramach PROW są dystrybuowane na dwóch poziomach (przez samorząd oraz w ramach tzw. Lokalnych Grup Działania). Projekty wspieranie przez Lokalne Grupy Działania (w tym przypadku przede wszystkim przez LGD Promenada S12 oraz LGD Ziemia Chełmska) dotyczą w dużej mierze obszaru kultury i dziedzictwa regionalnego. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PROW. Nazwa funduszu Wartość projektu [zł] Liczba Średnia Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (samorząd) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (LGD Promenada S12) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (LGD Ziemia Chełmska) Dofinansowanie z EU [zł] Łączna Średnia Łączna 136 780 865,09 106 197 652,38 376 431,12 51 194 632,82 34 224 056,21 7 617 911,04 132 329,95 4 499 218,28 27 129 322,85 3 491 716,88 67 341,59 1 818 222,92 Uwaga: Na terenie powiatu chełmskiego działają dwie duże LGD, obydwie ujęte w zestawieniu. Należy jednak pamiętać, że każda z nich wykracza swoim działaniem poza teren powiatu.. Warto także nadmienić, że na terenie powiatu m. Chełm są ponadto realizowane trzy projekty na poziomie samorządu o łącznej wartości 881 494,50 zł oraz kwocie dofinansowania 705 195,00 zł. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej jest współfinansowany ze środków unijnych, realizowany w Polsce w latach 2007-2013. Jest przykładem ponadregionalnego programu w skali Unii Europejskiej. Ma na celu wsparcie rozwoju społeczno-gospodarczego pięciu województw Polski Wschodniej: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego. Warto nadmienić, że wspomniane regiony w momencie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej były najsłabiej rozwiniętymi w całej Unii. Program jest krokiem na drodze do wyrównania szans rozwojowych oraz unowocześnienia wielu sfer życia Polski Wschodniej, na potrzeby którego została alokowana kwota około 2,8 mld euro. W ramach PO RPW wspierane są przede wszystkim przedsięwzięcia związane z rozwojem infrastruktury uczelni, wspieraniem innowacji, dostępem do Internetu w Polsce Wschodniej, rozwojem miast, budową dróg i obwodnic oraz rozwojem turystyki. Należy podkreślić, że projekty finansowane w ramach PO RPW dotyczą zwykle dużego obszaru geograficznego (częstym wymogiem jest uczestnictwo instytucji realizujących z min. 2 województw). Podobnie jest w przypadku powiatu chełmskiego i miasta Chełm, które są częściowo beneficjentami dużego projektu związanego z rozwijaniem sieci tras rowerowych w Polsce Wschodniej. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO RPW. Nazwa funduszu Liczba Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Wartość projektu [zł] Średnia 5 30 076 003,06 Dofinansowanie z EU [zł] Łączna 150 380 015,30 Średnia Łączna 23 736 973,95 118 684 869,77 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Trasy rowerowe w Polsce Wschodniej to pięć projektów regionalnych, które utworzą spójną trasę rowerową biegnącą przez pięć województw: lubelskie (ok. 350 km), podkarpackie (ok. 430 km), podlaskie (ok. 590 km), świętokrzyskie (ok. 190 km) i warmińsko-mazurskie (ok. 420 km). Będzie ona przeprowadzona przez atrakcyjne obszary, m.in. miejsca cenne przyrodniczo, zabytki, ważne węzły komunikacyjne, przesiadkowe. W projekcie zaplanowano modernizację już istniejących tras rowerowych, budowę nowych oraz utworzenie sieci miejsc postojowych i odpowiednie oznakowanie całego szlaku. Tabela . Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej- największe projekty Lp. Tytuł projektu 1 Trasy Rowerowe w Polsce Wschodniej Województwo Lubelskie 2 Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie 3 Laboratorium badań środowiskowych CSI PWSZ w Chełmie 4 Budowa doświadczalnego ośrodka Medica Poland - Centrum Rehabilitacji z wykorzystaniem termowizji jako nowej metody badawczej w dziedzinie rehabilitacji medycznej 5 Laboratorium budownictwa CSI PWSZ w Chełmie Nazwa beneficjenta Województwo Lubelskie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 44 355 291,69 37 701 997,93 40 336 371,75 30 565 508,70 29 725 452,37 25 266 634,51 Medica Poland - Centrum Rehabilitacji 19 846 074,29 11 451 427,21 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie 16 116 825,20 13 699 301,42 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Interesującym projektem z punktu widzenia podnoszenia jakości edukacji jest stworzenie laboratorium badań środowiskowych przez PWSZ w Chełmie. Celem nadrzędnym Projektu jest wzmocnienie potencjału miejscowej uczelni, przyczyniające się do przyspieszenia rozwoju i innowacyjności firm w branżach: mechanicznej, samochodowej i lotniczej, ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów funkcjonujących w obszarze Polski Wschodniej, w tym, w regionie lubelskim. Projektowane Laboratorium badań środowiskowych będzie prowadzić badania przemysłowe, wypracowywać innowacyjne rozwiązania m.in. w następujących obszarach: mechanika, lotnictwo, branża samochodowa. W konsekwencji przyczyni się do zwiększenia wzrostu gospodarczego obszarów Polski Wschodniej, a w dalszej perspektywie utworzenia nowych miejsc pracy w przedsiębiorstwach innowacyjnych. Ponadto dzięki wybudowaniu nowego obiektu badawczego, zwiększy się liczba pracowników naukowych i technicznych zatrudnionych w PWSZ w Chełmie (pozytywny wpływ na osiągnięcie wskaźników PO RPW – liczba utworzonych miejsc pracy). 2 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka(PO IG) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka jest realizowany w okresie 2007 – 2013, a jego założenia programowe zostały opracowane przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. PO IG jest finansowany jest z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (85%) oraz ze środków budżetu państwa (15%). Głównym zadaniem Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka jest wsparcie rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw oraz konkurencyjności polskiej gospodarki. W ramach Programu Operacyjnego wspierane są projekty o charakterze innowacyjnym w zakresie nowych technologii, produktów, usług czy organizacji. Łączna wielkość publicznych środków finansowych przeznaczonych na realizację PO IG wynosi 10 186 030 644 Euro. Kolejna tabela przedstawia liczbę, wartości oraz wysokość dofinansowania z funduszy europejskich projektów realizowanych w ramach PO IG. 2 Więcej na stronie: http://www.pwsz.chelm.pl/fundusze_ue/index.php?id=021. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IG. Nazwa funduszu Liczba Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Średnia Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 14 10 122 578,34 Łączna Średnia Łączna 141 716 096,80 4 990 068,98 69 860 965,76 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. W ramach PO IG czternaście projektów dotyczyło powiatu chełmskiego i miasta Chełm, z których największym był dotyczący tworzenia sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu. Warto zauważyć, że w ramach programów współfinansowanych z PO IG, niespełna 50% wydatków kwalifikowanych jest objętych dotacją. Tabela . Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka - największe projekty. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Tytuł projektu Bezprzewodowy, szerokopasmowy dostęp do Internetu i sieci telefonicznej - WiMAX 802.16e Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w województwie lubelskim Wdrożenie własnej technologii rozdzielnic elektrycznych niskiego napięcia Wdrożenie nowych usług precyzyjnego wwibrowywania i wywibrowywania elementów w pionie Wdrożenie nowej technologii produkcji bakteriobójczej folii tworzywowej do opakowań spożywczych Uruchomienie produkcji wałków aniloksowych przy wykorzystaniu nowej technologii plazmowego powlekania Dostęp do Internetu w oparciu o budowę infrastrukturę światłowodowej Zapewnienie dostępu do internetu szerokopasmowego w technologii światłowodowej w miejscowościach Okszów, Okszów Kolonia, Koza Gotówka i Srebrzyszcze Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu najbiedniejszych mieszkańców gmin wschodniej Lubelszczyzny. Wdrożenie w "LEDA"- Sp. z o.o. systemu informatycznego B2B w celu optymalizacji współpracy handlowej z Partnerami biznesowymi. Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Milmex Systemy Komputerowe Sp. z o.o. 86 400 679,38 35 480 816,79 Województwo Lubelskie 18 445 445,00 15 678 628,25 Hulanicki Bednarek Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 8 901 775,00 3 400 000,00 KDM Dariusz Mazur 6 101 000,00 3 370 802,50 LEDA Sp. z o.o. 5 714 285,72 3 400 000,00 Tewex-Repro spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5 710 000,00 3 397 450,00 Invicom spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5 136 480,00 2 418 080,00 TELEKTRIM S.A. 3 642 207,30 1 510 183,51 Gmina Rejowiec 547 565,00 465 430,25 LEDA-sp. z o.o. 461 416,00 251 623,12 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) Decyzją z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Celem POIiŚ jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W ramach programu realizowane są duże inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyższego. Warto nadmienić, że POIiŚ jest największym programem operacyjnym realizowanym w Polsce, w którym wielkość środków unijnych zaangażowanych w realizację wynosi ponad 28 miliardów euro. W ramach PO IiŚ dziewięć projektów było realizowanych całkowicie lub częściowo na terenie powiatu chełmskiego i miasta Chełm. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PO IiŚ. Nazwa funduszu Liczba Wartość projektu [zł] Średnia Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 9 Dofinansowanie z EU [zł] Łączna 35 643 304,45 320 789 740,02 Średnia Łączna 13 756 109,51 123 804 985,55 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Największym z nich był realizowany przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o w Chełmie. Tabela . Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - największe projekty. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Tytuł projektu Modernizacja oczyszczalni ścieków w Chełmie wraz z rozbudową systemu wodno-kanalizacyjnego Budowa silosów klinkieru w celu realizacji programu dostosowawczego Pozwolenia Zintegrowanego Cementowni Chełm. Gazyfikacja rejonu Włodawy Zakład Przetwarzania Odpadów Komunalnych regionu chełmskiego i rekultywacja składowisk odpadów Budowa zakładu produkcji paliw alternatywnych EURO-EKO Sp. z o. o. w miejscowości Chełm Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków na obszarach sieci Natura 2000 w województwie lubelskim Usprawnienie ratownictwa medycznego w Województwie Lubelskim poprzez wymianę 6 ambulansów dla Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie SP ZOZ. Opracowanie planu ochrony dla Poleskiego Parku Narodowego i obszarów Natura 2000 w granicach Nazwa beneficjenta Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 104 623 424,50 46 095 651,81 82 405 654,60 20 000 000,00 79 067 983,75 27 165 874,69 39 350 527,14 21 508 921,57 Euro-Eko Sp. z o.o. 6 504 458,86 1 522 500,00 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie 2 807 936,35 2 386 745,89 Stacja Ratownictwa Medycznego w Chełmie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 2 358 513,82 2 004 736,74 Poleski Park Narodowy 2 172 988,00 1 847 039,80 Cemex Polska Sp. z o.o. Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. Parku Wdrażanie zadań ochronnych na obszarach sieci Natura 2000 i rezerwatach przyrody w woj. lubelskim Modernizacja oczyszczalni ścieków w Chełmie wraz z rozbudową systemu wodno-kanalizacyjnego 9 1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie 1 498 253,00 1 273 515,05 104 623 424,50 46 095 651,81 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Program Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina (PWT – PL-BY-UA) Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) stanowi inicjatywę Komisji Europejskiej, której zasadniczym celem jest rozwój współpracy pomiędzy Unią Europejską a państwami partnerskimi spoza UE poprzez zapewnienie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju regionalnego. PWT – PL-BY-UA został zatwierdzony przez Komisję Europejską 6 listopada 2008 roku. Głównym celem Programu jest wspieranie transgranicznych procesów rozwojowych. Cel Programu realizowany będzie poprzez niekomercyjne projekty w ramach następujących priorytetów: wzrost konkurencyjności obszaru przygranicznego, poprawa jakości życia oraz współpraca sieciowa oraz inicjatywy społeczności lokalnych. Całkowity budżet programu na lata 2007-2013 wynosi 202,9 mln EUR, w tym ze środków UE 186,2 mln EUR. Tabela . Zestawienie liczby, wartości oraz dofinansowania projektów dla PWT – PL-BY-UA. Nazwa funduszu Liczba Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina Wartość projektu [zł] 1 Dofinansowanie z EU [zł] Średnia Łączna Średnia Łączna 536 600,00 536 600,00 482 940,00 482 940,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. W ramach realizacji programu PWT – PL-BY-UA tylko jeden projekt, częściowo swoją realizacją objął powiat chełmski i miasta Chełm. Jego realizacja związana jest z rozwijaniem współpracy instytucji pozarządowych w obszarze przygranicznym. Tabela . Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina największe projekty. Lp. 1 Nazwa beneficjenta Tytuł projektu NGO’scooperation net of borderland Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego "OIC Poland" z siedzibą w Lublinie Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 536 600,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Fundusz Szwajcarski 482 940,00 Fundusz Szwajcarski (precyzyjniej Szwajcarsko-Polski Program Współpracy) jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Szwajcarię Polsce i 9 innym państwom członkowskim Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej 1 maja 2004 r. Na mocy umów międzynarodowych, ponad 1 mld franków szwajcarskich trafiło do dziesięciu nowych państw członkowskich. 14 czerwca 2012 r. podpisano łącznie 58 umów (50 dla projektów indywidualnych oraz 8 dla tzw. alokacji specjalnych) na całą przyznaną Polsce kwotę wsparcia, wynoszącą 464,57 mln CHF. Na terenie województwa lubelskiego zostały zakontraktowanych siedem projektów, z których żaden nie jest realizowany przez instytucję zlokalizowaną na terenie powiatu włodawskiego. Można natomiast założyć, że każdy z powiatów województwa lubelskiego jest częściowym beneficjentem projektu realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie (Tabela ). Tabela . Zestawienie projektów z Funduszu Szwajcarskiego. Obszar tematyczny 03.1. Infrastruktura miejska Tytuł projektu Pilotażowy system gospodarowania odpadami azbestowymi na terenie województwa lubelskiego wzmocniony sprawnym monitoringiem ilości oraz kontroli ich usuwania i unieszkodliwiania Nazwa beneficjenta Dofinansowanie (w CHF) Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie 13 215 785 Źródło: Strona programu www.programszwajcarski.gov.pl. Fundusz Norweski Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG) są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Fundusze te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria). W zamian za pomoc finansową, wspomniane państwa korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej (choć nie są jej członkami). Obecnie jest realizowana druga edycja funduszy norweskich i EOG (lata 2009 2014). Poprzednia edycja dotyczyła okresu 2004-2009. Łączna alokacja funduszy norweskich i EOG to wynosi dla Polski 578,1 mln euro. Ostatecznie dofinansowano 413 indywidualne projekty oraz 6 grantom blokowym (z czego 30 z terenu województwa lubelskiego). Na stronie programu nie ma podanych informacji nt. wartości wsparcia poszczególnych projektów, z tego względu ograniczono się jedynie do wyszczególnienia beneficjentów i tytułów realizowanych projektów. Tabela . Zestawienie projektów z Funduszu Norweskiego. Priorytet 2.1 Ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego Nazwa Beneficjenta Gmina Wierzbica Tytuł Projektu Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Gminy Wierzbica Typ indywidualny 2.5 Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem 2.7 Wdrażanie przepisów z Schengen 2.7 Wdrażanie przepisów z Schengen Miasto Rejowiec Fabryczny Lubelski Zarząd Drogowych Przejść Granicznych w Chełmie Lubelski Zarząd Drogowych Przejść Granicznych w Chełmie Sportowe Centrum Promocji Zdrowia w Rejowcu Fabrycznym indywidualny Rozbudowa drogowego przejścia granicznego w Terespolu - platforma północna indywidualny Dostawa wyposażenia dla służb granicznych - drogowe przejścia graniczne w Terespolu i Kukurykach indywidualny 2.9 Polityka regionalna i działania transgraniczne Miasto Chełm Ekoturystyka bez granic - turystyka ekologiczna w regionie przygranicznym Chełm - Kowel indywidualny 2.9 Polityka regionalna i działania transgraniczne Stowarzyszenie Samorządów Euroregionu Bug Program wspierania inicjatyw transgranicznych w Euroregionie Bug grant blokowy Źródło: Strona programu www.2004-2009.eog.gov.pl. Warto zwrócić uwagę, że aż sześć projektów z powiatu chełmskiego i miasta Chełm uzyskało dofinansowanie w ramach Funduszu Norweskiego (znacznie więcej niż średnia dla powiatu w województwie lubelskim). Aż cztery z nich dotyczą działań trans granicznych (rozwijanie turystyki przygranicznej i infrastruktura przejść granicznych). Analiza dobrych praktyk Przeglądając i analizując dostępne raporty, przewodniki w zakresie pozyskiwania funduszy unijnych, jednym z kluczowych czynników sukcesu jest dobry pomysł na projekt, który stanowi odpowiedź na realne problemy społeczno-gospodarcze mieszkańców czy też problemy biznesowe przedsiębiorstw. Projekt powinien być więc odpowiedzią na jasno sprecyzowaną potrzebę i być częścią rzeczywistej strategii działalności czy to przedsiębiorstwa czy też innej organizacji, a nie być opracowywany tylko pod kątem pozyskania dotacji. Jednym z ważnych źródeł inspiracji pod kątem pozyskiwania może być analiza dobrych praktyk w zakresie już pozyskanych funduszy na realizację projektów. Jako dobrą praktykę należy tutaj rozumieć przede wszystkim obszar wsparcia. Biorąc pod uwagę wybór projektów w trybie konkursowym (czyli do realizacji zostają wybrane te, które zwykle w najlepszym stopniu rozwiązują określone problemy społeczno-gospodarcze), inne podmioty mogą wykorzystać poniższe zestawienia jako inspirację przy projektowaniu własnych działań aplikacyjnych. Należy jednak pamiętać, że wiele z tych projektów stanowi odpowiedź na specyficzne problemy z punktu widzenia danego regionu czy też podmiotu, więc nie może być wprost powielona. Poniżej przedstawiono zestawienia projektów pod kątem beneficjenta, ich wartości oraz dziedziny której dotyczą. Ponadto dla każdej ze zidentyfikowanych dziedzin dokonano odrębnych klasyfikacji. Zestawienia uzupełniono dodatkowym komentarzem i analizą w przypadku szczególnie interesujących lub też ważnych społecznie/gospodarczo projektów. Analizując tabelę największych projektów już zakończonych, warto zwrócić uwagę na projekt poprawy wewnętrznej spójności komunikacyjnej województwa lubelskiego o łącznej wartości ponad 177 mln zł. Tabela . Zestawienie największych projektów zakończonych. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 Tytuł projektu Poprawa wewnętrznej spójności komunikacyjnej województwa lubelskiego poprzez budowe i przebudowę dróg powiatowych zwiększających dostępność do dróg krajowych i wojewódzkich Bezprzewodowy, szerokopasmowy dostęp do Internetu i sieci telefonicznej WiMAX 802.16e Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie Zakład Przetwarzania Odpadów Komunalnych regionu chełmskiego i rekultywacja składowisk odpadów Zakup taboru kolejowego do przewozów pasażerskich Modernizacja linii kolejowej nr 63 Dorohusk– Zawadówka Naftobaza (SZ) na odcinku granica państwa Dorohusk – Wólka Okopska w km 0,100 – 4,000 Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie województwa lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpieczenia przejazdów. 8 Lubelskie Bezpieczne 9 Laboratorium budownictwa CSI PWSZ w Chełmie 10 11 12 Przebudowa ulicy Lubelskiej od ulicy Szpitalnej do ulicy Podwalnej wraz z przebudową Ronda Jana Pawła II oraz od ulicy Przechodniej do ulicy Hrubieszowskiej Modernizacja budynków Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 wraz z infrastrukturą sportoworekreacyjną w Chełmie. Budowa hali widowiskowosportowej przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w Dorohusku oraz termomodernizacja budynku Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Dziedzina Powiat Lubelski 177624253,6 131600000 transport Milmex Systemy Komputerowe Sp. z o.o. 86400679,38 35480816,79 badania, rozwój, innowacje 40336371,75 30565508,7 nauka i edukacja 39350527,14 21508921,57 ochrona środowiska 36118750 15820000 transport PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 26759697,25 18494166,79 transport PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 24248254,65 16550755,58 transport 18656848,35 12539921,57 telekomunikacja i e-usługi 16116825,2 13699301,42 badania, rozwój, innowacje Miasto Chełm 14690850,68 6998875,89 transport Miasto Chełm 9789074,12 6243471,48 nauka i edukacja Gmina Dorohusk 8971456,47 6369686,59 nauka i edukacja Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. Województwo Lubelskie Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Dorohusku 13 14 15 16 17 18 19 20 Wdrożenie własnej technologii rozdzielnic elektrycznych niskiego napięcia „E-powiat chełmski –rozwój elektronicznych usług publicznych w powiecie chełmskim” Budowa zakładu produkcji paliw alternatywnych EURO-EKO Sp. z o. o. w miejscowości Chełm Wdrożenie nowych usług precyzyjnego wwibrowywania i wywibrowywania elementów w pionie Wdrożenie nowej technologii produkcji bakteriobójczej folii tworzywowej do opakowań spożywczych Uruchomienie produkcji wałków aniloksowych przy wykorzystaniu nowej technologii plazmowego powlekania Zagospodarowanie doliny rzeki Uherki wraz ze ścieżką rowerową w Mieście Chełm WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA HULANICKI BEDNAREK SP. Z O.O. POPRZEZ ZAPEWNIENIE NAJLEPSZYCH WARUNKÓW DO PRAWIDŁOWEGO PROCESU PRODUKCJI INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ. Hulanicki Bednarek Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 8901775 3400000 badania, rozwój, innowacje Powiat Chełmski 8023357,32 6810611,5 telekomunikacja i e-usługi Euro-Eko Sp. z o.o. 6504458,86 1522500 ochrona środowiska 6101000 3370802,5 badania, rozwój, innowacje 5714285,72 3400000 badania, rozwój, innowacje 5710000 3397450 badania, rozwój, innowacje Miasto Chełm 5306748,86 3714724,2 brak HULANICKI BEDNAREK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIAL NOŚCIĄ 4979816,33 1699676,07 rozwój firm KDM Dariusz Mazur LEDA Sp. z o.o. Tewex-Repro spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Jak zostało to wskazane wcześniej w raporcie, tylko jeden projekt dotyczył obejmujący powiat włodawski dotyczył współpracy transgranicznej organizacji pozarządowych. Tabela . Wybrane projekty dotyczące współpracy międzynarodowej. Lp. 2 Tytuł projektu NGO’scooperation net of borderland Nazwa beneficjenta Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego "OIC Poland" z siedzibą w Lublinie Wartość projektu [zł] 536 600,00 Dofinansowanie z EU [zł] 482 940,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Jeżeli chodzi o rozwój turystyki w powiecie, warto zauważyć, że poza projektem budowy tras rowerowych istnieje spore zróżnicowanie projektów w zakresie ich tematyki. Występują zarówno projekty korzystne społecznie, realizowane przez Miasto Chełm i Powiat Chełmski, jak również typowo biznesowe realizowane przez prywatne przedsiębiorstwa. Tabela . Wybrane projekty dotyczące turystyki. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 Tytuł projektu Trasy Rowerowe w Polsce Wschodniej - Województwo Lubelskie Zwiększanie różnorodności oferty turystycznej regionu poprzez utworzenie Centrum HotelowoKonferencyjnye w Pawłowie Centrum Turystyczne „Wrota Polesia” Zwiększenie konkurencyjności restauracji "Gęsia Szyja" poprzez działania inwestycyjne Jesteśmy razem - młodzi w Europie Wzbogacenie oferty turystycznej Chełma poprzez otwarcie nowego lokalu COCO Współpraca międzyregionalna powiatu chełmskiego i miasta Chełm szansą rozwoju turystyki ziemi chełmskiej jako atrakcji wschodniej granicy Unii Europejskiej Nazwa beneficjenta Województwo Lubelskie Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 44 355 291,69 37 701 997,93 Rol-TransRobert Czyżewski 6 076 351,87 1 697 911,56 EWA Sp. Cywilna Jacek Samonek i Mariola Kosmowska ul. Lubelska 3 989 674,93 1 693 747,78 GĘSIA SZYJA PAWEŁ PIĘTAK 1 035 049,28 448 743,44 Miasto Chełm 914 000,00 639 799,99 Barbara Jasińska 546 843,93 236 784,66 POWIAT CHEŁMSKI 315 000,00 220 500,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Znaczna ilość środków z funduszy unijnych jest skierowana na projekty infrastruktury komunikacyjnej (inwestycje drogowe i kolejowe). Łączna wartość realizowanych projektów przekracza 300 mln zł. Tabela . Wybrane projekty dotyczące transportu. Lp. 1 2 3 Tytuł projektu Poprawa wewnętrznej spójności komunikacyjnej województwa lubelskiego poprzez budowe i przebudowę dróg powiatowych zwiększających dostepność do dróg krajowych i wojewódzkich Zakup taboru kolejowego do przewozów pasażerskich Modernizacja linii kolejowej nr 63 Dorohusk– Zawadówka Naftobaza (SZ) na odcinku granica państwa Dorohusk – Wólka Okopska w km 0,100 – 4,000 Nazwa beneficjenta Powiat Lubelski Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 177 624 253,60 131 600 000,00 Województwo Lubelskie 36 118 750,00 15 820 000,00 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 26 759 697,25 18 494 166,79 4 5 6 7 8 9 10 Zakup taboru kolejowego przeznaczonego do przewozów pasażerskich w publicznym transporcie zbiorowym organizowanym przez Województwo Lubelskie Modernizacja przejazdów kolejowych w celu podniesienia bezpieczeństwa ruchu na skrzyżowaniach linii kolejowych z drogami publicznymi na terenie województwa lubelskiego w zakresie urządzeń zabezpieczenia przejazdów. Przebudowa ulicy Lubelskiej od ulicy Szpitalnej do ulicy Podwalnej wraz z przebudową Ronda Jana Pawła II oraz od ulicy Przechodniej do ulicy Hrubieszowskiej Przebudowa ulicy Lwowskiej w Chełmie od dworca PKS do ulicy Orląt Lwowskich wraz z przebudową skrzyżowania z Aleją I Armii Wojska Polskiego i aleją Armii Krajowej Przebudowa drogi gminnej TurkaOstrów odc. A-B (dz. Nr 640, 69, 644), Michałówka-Ostrów odc. CD (dz. Nr 356, 25, 427), Michałówka-Ostrów odc. E-F (dz. Nr 80, 428, 81) - ETAP I ODCINEK A-B. Budowa drogi gminnej- ul.Jana Pawła II łączącej obszary rozwojowe miasta z systemem dróg ponadlokalnych w Rejowcu Fabrycznym Budowa drogi gminnej nr 104991L w miejscowości Rudno od km 0+000 do km3+000 Województwo Lubelskie 24 868 744,00 21 138 432,40 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. 24 248 254,65 16 550 755,58 Miasto Chełm 14 690 850,68 6 998 875,89 Miasto Chełm 3 014 076,92 1 251 220,00 Gmina Dorohusk 2 889 829,50 1 444 914,75 Miasto Rejowiec Fabryczny 2 377 373,31 1 188 686,65 Gmina Żmudź 2 172 501,54 1 079 028,26 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. W zakresie projektów dotyczących telekomunikacji i e-usług, największym jest projekt z obszaru e-goverment, dotyczący informatyzacji administracji (realizowany przez Województwo Lubelskie). Tabela . Wybrane projekty dotyczące telekomunikacji i e-usługi. Lp. Tytuł projektu Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 1 Wrota Lubelszczyzny Informatyzacja Administracji Województwo Lubelskie 34 580 327,42 29 323 018,28 2 Lubelskie Bezpieczne Komenda Wojewódzka Policji w Lublinie 18 656 848,35 12 539 921,57 Województwo Lubelskie 16 923 903,43 14 385 317,91 8 023 357,32 6 810 611,50 3 4 Budowa Regionalnej Infrastruktury Informacji Przestrzennej „E-powiat chełmski –rozwój elektronicznych usług publicznych w powiecie chełmskim” Powiat Chełmski 5 6 7 8 9 10 Dostęp do Internetu w oparciu o budowę infrastrukturę światłowodowej Zapewnienie dostępu do internetu szerokopasmowego w technologii światłowodowej w miejscowościach Okszów, Okszów Kolonia, Koza Gotówka i Srebrzyszcze Budowa sieci teleinformatycznej z systemem taniego Internetu dla mieszkańców Chełma Wsparcie rozwoju społeczeństwa informacyjnego i zwiększenie dostępności E-usług na terenie gminy wiejskiej Siedliszcze Wdrożenie w "LEDA"- Sp. z o.o. systemu informatycznego B2B w celu optymalizacji współpracy handlowej z Partnerami biznesowymi. E-gmina Rejowiec - platforma usług elektronicznych dla mieszkańców gminy Rejowiec. Invicom spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5 136 480,00 2 418 080,00 TELEKTRIM S.A. 3 642 207,30 1 510 183,51 Miasto Chełm 1 889 833,07 1 586 280,54 Gmina Siedliszcze 489 987,00 413 792,75 LEDA-sp. z o.o. 461 416,00 251 623,12 Gmina Rejowiec 330 480,01 268 532,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Kolejna tabela przedstawia interesujące projekty dotyczące rozwoju firm. Warto zauważyć, że jeden z nich faktycznie jest realizowana przez instytucję otoczenia biznesu i ma na celu rozwój przedsiębiorczości. Pozostałe projekty dotyczą inwestycji na poziomie jednego przedsiębiorstwa. Tabela . Wybrane projekty dotyczące rozwoju firm. Lp. 1 2 3 4 Tytuł projektu WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA HULANICKI BEDNAREK SP. Z O.O. POPRZEZ ZAPEWNIENIE NAJLEPSZYCH WARUNKÓW DO PRAWIDŁOWEGO PROCESU PRODUKCJI INNOWACYJNYCH ROZWIĄZAŃ. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zakup innowacyjnych środków trwałych Zakup Innowacyjnego ekstrudera do produkcji wyrobów bezpośrednio ekspandowanych podstawą do wprowadzenia na rynek innowacyjnych produktów z grupy "zdrowej żywności" „Wprowadzenie nowej generacji betonów - ultra szczelnych technicznych oraz lekkich Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] HULANICKI BEDNAREK SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCI Ą 4 979 816,33 1 699 676,07 LEDA Sp. z o.o. 4 926 150,00 1 699 742,02 OBST SPÓŁKA AKCYJNA 3 592 846,75 1 691 934,54 3 549 319,20 1 698 725,00 PRZEDSIĘBIORSTWO PRODUKCYJNOHANDLOWE keramzytowych” "BUDOMEL" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCI Ą 5 Dywersyfikacja działalności Integer.pl SA poprzez wdrożenie nowej usługi w oparciu o innowacyjną sieć paczkomatów w województwie lubelskim Integer.pl spółka akcyjna 6 Czas na biznes! 7 „Budowa i wyposażenie Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów" 8 Utworzenie ekologicznego centrum mycia pojazdów 9 10 Budowa silnej pozycji konkurencyjnej firmy Dentado poprzez dywersyfikację usług oraz rozbudowę siedziby. Wzrost konkurencyjności firmy Zakład Usługowy Hydrokret Jacek Zarek poprzez zakup innowacyjnych technologii Lubelska Fundacja Rozwoju Przedsiębiorstwo Wielobranżowe "MELIX" Sp. z o.o. w Chełmie CENTRUM MYCIA BEZDOTYKOWEGO Kościuk Łukasz Dentado A. i T. Galek Grupowa Praktyka Lekarsko-Dentystyczna Spółka Jawna Zakład Usługowy HYDROKRET Jacek Zarek 2 965 210,00 1 238 535,00 2 958 559,80 2 514 775,83 2 619 954,09 1 263 339,46 2 494 785,40 810 685,68 2 083 999,93 841 713,95 2 022 940,00 849 999,96 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Przechodząc do analizy Tabela , dotyczącej projektów wspierających rynek pracy i integrację społeczną warto zwrócić uwagę, że większość z nich dotyczy aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych, w tym znajdujących się w grupach zagrożonych wykluczeniem. Tabela . Wybrane projekty dotyczące pracy i integracji społecznej. Lp. Tytuł projektu Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 1 Aktywni na rynku pracy Powiat chełmski/ Powiatowy Urząd Pracy w Chełmie 40 393 842,16 34 269 630,00 2 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w województwie lubelskim Województwo Lubelskie 18 445 445,00 15 678 628,25 6 199 761,63 5 269 797,39 4 063 958,78 2 072 618,98 3 367 237,29 2 862 151,70 3 004 616,00 2 553 923,60 1 996 976,27 1 697 429,83 1 914 187,89 1 627 059,71 3 Razem wśród ludzi 4 Dobry pracownik ambasadorem wartości JYSK 5 Start 6 NOWE POLE WIDZENIA LUBELSZCZYZNY 7 SUKCES niejedno ma imię! 8 Wiedzieć, umieć, informować aktywizacja zawodowa kobiet z terenów powiatów objętych najwyższym bezrobociem w województwie lubelskim - II edycja Powiat Grodzki Chełm/Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Chełmie Ośrodek Doradztwa i Treningu Kierowniczego Powiat Chełmski/Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chełmie Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny Lubelski Ośrodek Samopomocy 9 Chełmskie Niedźwiadki NST Sp. z o.o. 1 497 960,00 1 082 276,10 10 Nowa szansa Miasto Chełm/Centrum Integracji Społecznej 1 417 996,08 1 205 296,67 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Jeżeli chodzi o projekty z obszaru ochrony zdrowia, należy podkreślić ich niewielką liczbę (łącznie 4) oraz wartość (największy z nich otrzymał dotację na poziomie 2,18 mln zł. Tabela . Wybrane projekty dotyczące ochrony zdrowia. Lp. 1 2 3 4 Tytuł projektu Elektroniczny obieg dokumentów oraz rozwój elektronicznych usług w WSS w Chełmie Usprawnienie ratownictwa medycznego w Województwie Lubelskim poprzez wymianę 6 ambulansów dla Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie SP ZOZ. „Modernizacja budynku Przychodni przy ul. Połanieckiej 11 w Chełmie celem dostosowania do obowiązujących przepisów prawa, zakup aparatury, urządzeń i wyposażenia do laboratorium analitycznego z jednoczesnym wdrożeniem elektronicznego systemu zarządzania l Termomodernizacja budynku komunalnego w Żmudzidostosowanie do przepisów Ministra Zdrowia części zajmowanej przez NZOZ. Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie 2 607 898,84 2 176 297,50 Stacja Ratownictwa Medycznego w Chełmie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 2 358 513,82 2 004 736,74 Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie 683 851,75 581 273,99 Gmina Żmudź 419 734,80 226 062,56 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. W ramach projektów związanych z ochroną środowiska, znaczna część projektów dotyczyła gospodarki komunalnej (modernizacja oczyszczalni ścieków, sieci wodociągowej czy też kanalizacyjnej). Warto także zwrócić uwagę na objęcie przez dwa projekty obszarów Natura 2000. Tabela . Wybrane projekty dotyczące ochrony środowiska. Lp. 1 2 3 4 Tytuł projektu Modernizacja oczyszczalni ścieków w Chełmie wraz z rozbudową systemu wodno-kanalizacyjnego Budowa silosów klinkieru w celu realizacji programu dostosowawczego Pozwolenia Zintegrowanego Cementowni Chełm. Zakład Przetwarzania Odpadów Komunalnych regionu chełmskiego i rekultywacja składowisk odpadów ZAKUP SPECJALISTYCZNEGO SPRZĘTU RATOWNICTWA TECHNICZNEGO CZYNNIKIEM WZMOCNIENIA ZDOLNOŚCI Nazwa beneficjenta Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Chełmie Cemex Polska Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. KOMENDA WOJEWÓDZKA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ w LUBLINIE Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 104 623 424,50 46 095 651,81 82 405 654,60 20 000 000,00 39 350 527,14 21 508 921,57 6 560 577,20 5 576 490,61 5 6 7 8 9 10 PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ W ZAKRESIE SKUTECZNEGO PROWADZENIA AKCJI RATOWNICZYCH ORAZ USUWANIA SKUTKÓW ZAGROŻEŃ NATURALNYCH I POWAŻNYCH AWARII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA Budowa zakładu produkcji paliw alternatywnych EURO-EKO Sp. z o. o. w miejscowości Chełm Wodociąg grupowy Bukowa Wielka: ujęcie wody, modernizacja stacji wodociągowej w Bukowie Wielkiej, przepompownia strefowa w Łukówku, sieć wodociągowa z przyłączami we wsi Bukowa Wielka, Bukowa Mała, Średni Łan, Radzanów i Łukówek Budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla ulicy Chełmskiej iotej w Rejowcu Fabrycznym Ochrona siedlisk przyrodniczych i gatunków na obszarach sieci Natura 2000 w województwie lubelskim Opracowanie planu ochrony dla Poleskiego Parku Narodowego i obszarów Natura 2000 w granicach Parku POPRAWA SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA CHEMICZNOEKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU CHEŁMSKIEGO Euro-Eko Sp. z o.o. 6 504 458,86 1 522 500,00 Gmina Sawin 4 338 029,15 2 525 921,73 Miasto Rejowiec Fabryczny 2 905 999,54 2 470 099,60 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie 2 807 936,35 2 386 745,89 Poleski Park Narodowy 2 172 988,00 1 847 039,80 Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej w Chełmie 1 843 400,00 1 556 520,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. W obrębie projektów dotyczących nauki i edukacji można zauważyć zarówno projekty o charakterze infrastrukturalnych, związanym z rozbudową i modernizacją szkół, jak również projekty miękkie, związane z podnoszeniem kompetencji. Tabela . Wybrane projekty dotyczące nauki i edukacji. Lp. Tytuł projektu Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 1 Centrum Studiów Inżynierskich Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Chełmie Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie 40 336 371,75 30 565 508,70 2 Modernizacja budynków Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 6 wraz z infrastrukturą sportowo-rekreacyjną w Chełmie. Miasto Chełm 9 789 074,12 6 243 471,48 3 Budowa hali widowiskowo-sportowej przy Zespole Szkół Ogólnokształcących w Dorohusku oraz termomodernizacja budynku Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Dorohusku Gmina Dorohusk 8 971 456,47 6 369 686,59 4 Czas na SUKCES ZAWODOWY TAWA Taurogiński Waldemar 1 805 396,00 1 534 586,60 5 Z wiedzą ku przyszłości Miasto Chełm 1 758 709,00 1 494 902,65 6 Rozbudowa budynku szkoły i budowa wielofunkcyjnego boiska przyszkolnego Zespołu Szkół w Stołpiu Gmina Chełm 1 493 744,00 1 194 995,20 7 Arka przyszłości INTEGRA Sp. z o.o. 1 493 404,40 1 078 984,68 8 Energia Kompetencji Miasto Chełm/Zespół Szkół Zawodowych nr 5 im. St. Staszica w Chełmie 1 462 620,00 1 243 227,00 9 "ROBOTY BUDOWLANE WRAZ Z MODERNIZACJĄ I WYPOSAŻENIEM W SZKOLE PODSTAWOWEJ IM. KONSTYTUCJI 3 MAJA I PUBLICZNYM GIMNAZJUM W STRACHOSŁAWIU" Gmina Kamień 1 160 302,38 883 570,27 10 Szkoły dla kadr przyszłości Gmina Chełm 1 057 860,00 899 181,00 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Na terenie powiatu tylko dwa projekty dotyczą energetyki, z czego największy ma na celu gazyfikację regionu Włodawy. Warto zwrócić uwagę na projekt dotyczący wykorzystaniu ekologicznych rozwiązań w zakresie zmniejszenia emisji szkodliwych związków do atmosfery realizowanego przez Gminę Ruda-Huta. Tabela . Wybrane projekty dotyczące energetyki. Lp. 1 Tytuł projektu Gazyfikacja rejonu Włodawy Nazwa beneficjenta Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. Wartość projektu [zł] 79 067 983,75 Dofinansowanie z EU [zł] 27 165 874,69 2 Ochrona walorów środowiskowych Gminy RudaHuta poprzez zmniejszenie emisji szkodliwych związków do atmosfery Gmina Ruda-Huta 4 790 920,00 4 072 282,00 Cztery projekty dotyczą szeroko pojętej administracji, z czego trzy z nich mają na celu poprawę jakości obsługi w urzędach. Tabela . Wybrane projekty dotyczące administracji. Lp. Tytuł projektu Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] 1 Profesjonalizacja w Urzędzie Miasta Chełm. Miasto Chełm 2 582 574,12 2 195 188,00 2 Lepszy urząd POWIAT CHEŁMSKI 1 823 896,00 1 550 311,60 Lubelska Fundacja Rozwoju 1 695 161,22 1 440 887,04 208 686,00 177 383,10 3 4 Samorządowa Ekstraklasa poprawa efektywności zarządzania oraz podniesienie standardów partycypacji społecznej i przejrzystości w urzędach administracji samorządowej w województwie lubelskim Dialog społeczny kluczem do wzajemnego zrozumienia Region Chełmski NSZZ "Solidarność" Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Przechodząc do analizy projektów dotyczących szeroko rozumianych badań, rozwoju i innowacji należy podkreślić ich zróżnicowany charakter. Tabela . Wybrane projekty dotyczące badań, rozwoju, innowacji. Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 Tytuł projektu Bezprzewodowy, szerokopasmowy dostęp do Internetu i sieci telefonicznej - WiMAX 802.16e Laboratorium badań środowiskowych CSI PWSZ w Chełmie Budowa doświadczalnego ośrodka Medica Poland - Centrum Rehabilitacji z wykorzystaniem termowizji jako nowej metody badawczej w dziedzinie rehabilitacji medycznej Laboratorium budownictwa CSI PWSZ w Chełmie Wdrożenie własnej technologii rozdzielnic elektrycznych niskiego napięcia Wdrożenie nowych usług precyzyjnego wwibrowywania i wywibrowywania elementów w pionie Wdrożenie nowej technologii produkcji bakteriobójczej folii tworzywowej do opakowań spożywczych Uruchomienie produkcji wałków aniloksowych przy wykorzystaniu Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Milmex Systemy Komputerowe Sp. z o.o. 86 400 679,38 35 480 816,79 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie 29 725 452,37 25 266 634,51 Medica Poland - Centrum Rehabilitacji 19 846 074,29 11 451 427,21 16 116 825,20 13 699 301,42 8 901 775,00 3 400 000,00 KDM Dariusz Mazur 6 101 000,00 3 370 802,50 LEDA Sp. z o.o. 5 714 285,72 3 400 000,00 Tewex-Repro spółka z ograniczoną 5 710 000,00 3 397 450,00 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie Hulanicki Bednarek Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 9 10 nowej technologii plazmowego powlekania Platforma współpracy dla podmiotów gospodarczych wchodzących w skład Wschodniego Klastra ICT Wsparcie Wschodniego Klastra ICT odpowiedzialnością Wschodnia Agencja Rozwoju spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wschodnia Agencja Rozwoju spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 580 560,00 342 620,38 413 280,00 296 135,78 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Ostatnią kategorią projektów jest rewitalizacja terenów pofabrycznych oraz obiektów zabytkowych. Na terenie powiatu chełmskiego oraz miasta Chełm łącznie zakontraktowano cztery projekty. Tabela . Wybrane projekty dotyczące rewitalizacji. Lp. 1 2 3 4 Tytuł projektu Centrum aktywności społeczno gospodarczej Stara Kotłownia "w Rejowcu Fabrycznym. Modernizacja Chełmskiego Domu Kultury z infrastrukturą otoczenia w Chełmie CHEŁM - REWITALIZACJA ZABYTKOWEJ CERKWI P.W. ŚW. JANA TEOLOGA WRAZ Z OTOCZENIEM Centrum aktywności społeczno gospodarczej Stara Kotłownia "w Rejowcu Fabrycznym. Nazwa beneficjenta Wartość projektu [zł] Dofinansowanie z EU [zł] Miasto Rejowiec Fabryczny 4 797 126,52 3 074 946,13 Miasto Chełm 4 123 740,77 1 555 102,01 Parafia Prawosławna p.w. św. Jana Teologa w Chełmie 3 436 359,63 2 480 283,45 Miasto Rejowiec Fabryczny 4 797 126,52 3 074 946,13 Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z portalu www.mapadotacji.gov.pl. Dodatkowe wskaźniki w zakresie wykorzystania funduszy europejskich w powiecie włodawskim Pierwszą grupą wskaźników ilustrujących sposób wykorzystania funduszy europejskich w powiecie włodawskim jest odniesienie udziału liczby projektów oraz wartości dofinansowania projektów realizowanych na terenie powiatu do łącznej liczby i wartości projektów na poziomie województwa lubelskiego. Zarówno w Tabela jak i Tabela wykorzystano paletę kolorów aby w skali danego programu uwypuklić poziom badanego zjawiska. Pięciostopniową skalę można interpretować w następujący sposób: poziom bardzo wysoki (zielony kolor), wysoki (jasno zielony), średni (żółty), niski (pomarańczowy) i bardzo niski (czerwony). Tabela . Udział pod względem liczby i wartości dofinansowania projektów z terenu powiatów w województwie lubelskim (w podziale na programy operacyjne). Powiat % w liczbie projektów dla województ wa PO IiŚ Powiat bialski 3,29% Powiat biłgorajski 3,29% Powiat chełmski 15,13% Powiat hrubieszowski 4,61% Powiat janowski Powiat krasnostawski 1,32% 0,66% % w wartości dofinansowania dla województwa P O I PO RPW RPO WL PO KL PO IiŚ G PO RPW RPO WL 0, 36 10,98% 6,59% 7,55% 0,86% % 1,06% 4,86% 4, 30 7,32% 3,90% 3,10% 0,41% % 5,34% 5,34% 1, 78 6,10% 2,52% 7,77% 0,51% % 2,33% 2,25% 4, 23 1,22% 1,86% 3,32% 0,56% % 4,04% 1,65% 0, 00 2,44% 2,14% 2,20% 0,04% % 1,04% 2,63% 4,88% 2,62% 5,01% 0,03% 0, 0,22% 2,68% 71 PO KL 5,61% 3,81% 6,97% 3,60% 2,77% 3,73% Powiat kraśnicki 1,97% 0,00% 3,00% 5,27% 2,33% Powiat lubartowski 7,24% 1,22% 5,21% 5,75% 4,71% Powiat lubelski 1,97% 4,88% 7,00% 6,76% 31,09% Powiat łęczyński 0,66% 0,00% 1,90% 3,21% 0,01% Powiat łukowski 0,66% 1,22% 3,97% 3,74% 0,02% Powiat m. Biała Podlaska 1,32% 3,66% 1,59% 1,34% 1,06% Powiat m. Chełm 3,29% 1,22% 1,86% 2,95% 1,92% Powiat m. Lublin 14,47% 34,15% 22,86% 3,92% 18,50% Powiat m. Zamość 2,63% 0,00% 2,28% 1,20% 1,49% Powiat opolski 0,66% 2,44% 2,38% 4,11% 0,01% Powiat parczewski 0,66% 0,00% 2,59% 5,27% 0,01% % 0, 79 % 8, 91 % 4, 01 % 0, 68 % 5, 42 % 4, 40 % 0, 56 % 30 ,5 7 % 0, 37 % 4, 27 % 3, 77 % 0,00% 2,00% 5,31% 0,24% 3,23% 4,25% 12,20% 8,16% 6,65% 0,00% 2,15% 2,69% 0,17% 2,78% 4,31% 2,62% 2,86% 2,49% 1,27% 1,16% 2,97% 47,86% 24,19% 9,05% 0,00% 3,22% 2,44% 12,82% 1,49% 4,08% 0,00% 1,80% 2,95% Powiat puławski 9,87% 4,88% 5,79% 4,86% 33,96% Powiat radzyński 0,66% 0,00% 2,28% 2,58% 0,03% Powiat rycki 1,32% 0,00% 2,69% 2,61% 0,44% Powiat świdnicki 1,97% 2,44% 3,45% 4,07% 0,63% Powiat tomaszowski 3,95% 1,22% 4,62% 4,71% 0,24% Powiat włodawski 6,58% 3,66% 3,00% 4,67% 0,73% 11,84% 6,10% 3,93% 4,03% 0,44% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Powiat zamojski Województwo lubelskie 8, 04 % 0, 40 % 1, 96 % 2, 49 % 4, 01 % 0, 57 % 7, 42 % 10 0, 00 % 4,86% 7,41% 4,73% 0,00% 2,66% 2,46% 0,00% 2,82% 2,71% 2,76% 4,94% 4,01% 0,22% 2,94% 4,58% 0,22% 3,62% 3,55% 0,71% 3,14% 4,27% 100,00% 100,00% 100,00% Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Warto zwrócić uwagę na wysoką pozycję powiatu chełmskiego, jeżeli chodzi o liczbę pozyskanych projektów w ramach PO IiŚ oraz PO KL. Analizując wartość tych projektów okazuje się jednak, że w przypadku PO IiŚ była ona niewielka, gdyż na poziomie województwa tylko 0,5% środków trafiło do powiatu chełmskiego. Z kolei powiat m. Chełm uzyskuje znacznie gorsze wyniki. Poziom wykorzystania środków na tym ternie jest bardzo niski (PO IG i RPO WL), niski (PO IiŚ i PO RPW) oraz średni (PO KL). Kolejną grupą wskaźników w zakresie oceny intensywności wsparcia z funduszy unijnych jest odniesienie pozyskanych kwot z poszczególnych programów operacyjnych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Wysoka wartość wskaźnika w stosunku do województwa czy też kraju świadczy pozytywnie o umiejętnościach aplikacyjnych lokalnych podmiotów. Jako źródła do ustalenia liczby mieszkańców w poszczególnych powiatach, województwie oraz na poziomie kraju wykorzystano informacje z Banku Danych Lokalnych (aktualność na 2012 rok). Tabela . Wartość dofinansowania EU projektów w przeliczeniu na jednego mieszkańca (w zł). Jednostka terytorialna Powiat bialski Powiat biłgorajski Powiat chełmski Powiat hrubieszowski Powiat janowski Powiat krasnostawski Powiat kraśnicki Powiat lubartowski Powiat lubelski Powiat łęczyński Powiat łukowski Powiat m. Biała Podlaska Powiat m. Chełm Powiat m. Lublin Powiat m. Zamość Powiat opolski Powiat parczewski Powiat puławski Powiat radzyński Powiat rycki Powiat świdnicki Powiat tomaszowski Powiat włodawski Powiat zamojski Województwo Lubelskie Polska Liczba ludności 113 672 103 569 79 786 67 662 47 500 66 896 99 137 90 240 148 483 57 736 109 555 57 990 65 897 347 678 65 612 62 244 36 147 116 526 61 195 58 324 73 047 87 479 39 754 109 522 2 165 651 38 533 299 PO KL PO IiŚ 508,22 294,25 378,26 152,65 898,76 248,52 548,10 320,97 600,86 29,19 573,86 18,02 550,89 915,96 485,35 2 034,61 460,86 8 170,82 480,23 8,00 405,41 5,57 441,64 714,39 464,56 1 138,14 267,94 2 076,19 383,40 884,51 674,75 4,26 840,06 12,77 418,25 11 372,03 414,17 18,43 478,59 295,30 565,65 334,92 539,39 108,36 918,03 715,77 400,90 156,37 475,36 1 801,84 407,32 2 368,92 PO IG 29,64 391,68 210,62 589,08 0,00 99,70 75,01 930,68 254,94 110,43 466,32 715,25 80,07 829,24 52,52 647,35 984,46 650,33 61,00 317,62 321,07 432,24 135,87 639,22 435,48 564,41 PO RPW 222,99 1 235,14 699,41 1 432,87 523,86 80,51 0,00 64,45 1 969,03 0,00 37,17 1 084,38 463,84 3 300,11 0,00 4 938,84 0,00 999,70 0,00 0,00 906,65 61,57 135,48 155,96 1 106,99 - RPO WL 1 620,09 1 954,62 1 066,92 922,11 2 097,92 1 520,08 764,78 1 357,47 2 081,93 1 407,38 959,46 1 868,51 669,25 2 635,26 1 859,54 907,15 1 887,61 2 409,68 1 649,28 1 832,03 2 560,74 1 273,27 3 449,88 1 086,85 1 749,06 - Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z www.funduszeeuropejskie.gov.pl. Biorąc pod uwagę wskaźnik wartości dofinansowania w przeliczeniu na jednego mieszkańca, w przypadku PO KL powiat chełmski uzyskuje ponadprzeciętne wyniki (drugie miejsce w województwie). Natomiast w pozostałych przypadkach są to wyniki zdecydowanie poniżej średnich dla województwa czy też kraju. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku powiatu m. Chełm, gdzie jedynie wynik dla PO KL jest bliski średniej dla województwa i nieznacznie wyższy niż średnia dla kraju. Rekomendacje W oparciu o dotychczasową działalność aplikacyjną podmiotów na rzecz rozwoju społecznogospodarczego powiatu włodawskiego, przeprowadzone wywiady oraz analizę dokumentów o charakterze planistycznym i strategicznym, sporządzono listę rekomendacji i rozwiązań o charakterze strategicznym w zakresie wdrażania funduszy unijnych w kolejnym okresie programowania 2014 – 2020, czy też tworzenia planów rozwoju powiatu na kolejny okres. 1. Najważniejszymi dokumentami wyznaczającymi potrzeby inwestycyjne powiatu chełmskiego są: a. Strategia rozwoju powiatu chełmskiego. 3 b. Strategia rozwoju miasta Chełm. 4 c. Strategia rozwiązywania problemów społecznych na terenie miasta Chelma w latach 2005 – 2015.5 W ramach strategii zaproponowano m.in. 18 projektów realizujących założenia strategiczne, które mają szansę uzyskać dofinansowanie z EFS, Euroregionu BUG czy też Fundacji Ernst & Young. d. Strategia rozwiązywania problemów społecznych na terenie powiatu chełmskiego na lata 2006 – 2013.6 Co prawda bieżący rok jest ostatnim objętym przez strategię, ale wiele ze zidentyfikowanych problemów jest wciąż aktualne. Część z zaproponowanych działań podzielonych na 10 obszarów także nie została w pełni zrealizowana. Proponuje się, aby zweryfikować poziom osiągnięcia założonych celów i realizacji działań aby w kontekście nowej perspektywy finansowej odświeżyć listę działań możliwych do dofinansowania. Takie grupy potencjalnych wnioskodawców jak Urząd Miasta Chełm, Starostwo Powiatowe czy też działające na terenie powiatu przedsiębiorcy, fundacje i stowarzyszenia powinny projektując swoje działania w przyszłości brać pod uwagę cele i rekomendacje zawarte w powyższych dokumentach. Zgodność z tymi celami znacząco zwiększa zarówno społeczno-gospodarczą korzyść z realizacji, jak również może zwiększyć szansę na uzyskanie dofinansowania. 2. Dla powiatu chełmskiego został opracowany dokument pn. Plan rozwoju turystyki i współpracy międzynarodowej powiatu chełmskiego i miasta Chełm7. Stanowi on cenne źródło inspiracji w zakresie działań aplikacyjnych w przyszłości. W dokumencie znalazła się propozycja stworzenia i rozwoju pięciu produktów turystycznych: a. Chełmskie podziemia kredowe. b. Szlak chełmskich zabytków kultury i przyrody „Polesia czar”. c. Śladami Żydów chełmskich „cały świat to jeden wielki Chełm”. d. Zapomniane rzeki Polesia – spływy kajakowe Bugiem i Uherką. e. Eastern, czyli konno po współczesnych kresach Rzeczypospolitej. Analizując zakresy rzeczowe przedsięwzięć mających na celu rozwój tych produktów można wskazać takie obszary wsparcia jak: poprawa infrastruktury turystycznej i oznakowania atrakcji, stworzenie zintegrowanego produktu turystycznego, poprawa dostępności atrakcji dla osób niepełnosprawnych czy też działania o charakterze 3 http://www.powiat.chelm.pl/userfiles/rozwoj/strategia_rozwoju_powiatu_chelmskiego.pdf. 4 http://www.umchelm.bip.lubelskie.pl/index.php?id=95&p1=szczegoly&p2=3610. 5 http://bazy.ngo.pl/download/2008-88266-sr2005-2015.pdf. 6 http://bazy.ngo.pl/download/2008-88278-sr2008-2013.pdf. 7 http://www.powiat.chelm.pl/userfiles/rozwoj/Plan%20rozwoju%20turystyki.pdf. promocyjnym. Każdy z tych obszarów może stanowić interesujące pole do współpracy na poziomie lokalnych przedsiębiorstw, Chełmskiego Ośrodka Informacji Turystycznej oraz jednostek samorządowych (Urząd Miasta Chełm oraz Starostwo Powiatowe w Chełmie). 3. Subregion chełmski i cała Lubelszczyzna ma dużą szansę by stać się energetycznym zapleczem Polski. Nie chodzi tylko o wydobywane surowce energetyczne jak węgiel kamienny czy gaz łupkowy, ale i o odnawialne źródła energii czyli biogaz, wody geotermalne, energia słoneczna i wiatrowa. Zadaniem jednostek samorządu terytorialnego powinno być stworzenie odpowiedniego otoczenia dla inwestycji w dziedzinie energetyki. Dobra infrastruktura drogowa oraz przesyłowa należą w tym względzie do priorytetów. Wspomniane stanowisko zostało wypracowane w w Chełmie w czerwcu 2012 r. w ramach DEBATY PUBLICZNEJ nt. przyszłego kształtu Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego. 4. Lokalne podmioty planując działania w takich obszarach jak poprawa jakości życia, wzrost aktywności i różnorodności gospodarczej, ochrona i wykorzystanie lokalnych zasobów kulturowych, historycznych, krajobrazowych powinny zwrócić uwagę na Lokalną Strategię Rozwoju LGD Promenada S128. Obszary te stanowią bowiem cele ogólne funkcjonowania LGD i działania realizujące te cele mają szansę na uzyskanie wsparcia. Na zakończenie należy podkreślić, że nie ma uniwersalnych rozwiązań alternatywnych dla finansowania działań adresujących potrzeby społeczno-gospodarcze powiatu z funduszy unijnych. W przypadku przedsięwzięć o charakterze komercyjnym ewentualnym rozwiązaniem alternatywnym byłoby finansowanie z pożyczek i kredytów (ewentualnie stworzenie ram do uzyskania preferencyjnych kredytów). Natomiast w przypadku projektów infrastrukturalnych realizowanych przez jednostki samorządowe, fundusze unijne stanowią jedno z podstawowych narzędzi wyrównywania poziomu rozwoju gospodarczego regionów w stosunku do państw Unii Europejskich. Bez ich obecności intensywność realizacji byłaby znacznie mniejsza, ponadto jednostki samorządowe takie jak gminy czy też powiaty byłyby dodatkowo obciążane kosztami obsługi zadłużenia związanego z koniecznością finansowania kluczowych inwestycji. _______________ 8 http://www.promenadas12.pl/download/lsr.pdf. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego