Józef Piłsudski pseud. Wiktor, Mieczysław (1867 - zsp

Patron
Wpisany przez waldek
Józef Piłsudski pseud. Wiktor, Mieczysław (1867 - 1935), polityk, mąż stanu,
Marszałek Polski. Urodzony w rodzinie ziemiańskiej na Wileńszczyźnie, w trakcie
studiów uniwersyteckich nawiązał kontakty z ros. narodnikami, 1887 aresztowany
i zesłany na Syberię. Po odbyciu kary (1892) rozpoczął działalność w Polskiej
Partii Socjalistycznej, zajmując się redakcją i drukiem pisma „ Robotnik ” (1894 1900), od 1895 był członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR), a w
praktyce przywódcą partii. Należał do zdolnych organizatorów i publicystów, nie
interesowały go kwestie doktrynalne, opowiadał się za łączeniem haseł
socjalistycznych z postulatem niepodległości Polski, traktując
wyzwoleńcze ruchy narodów ujarzmionych przez Rosję jako główną siłę
rewolucyjną , zdolną zniszczyć carat. Aresztowany 1900 zdołał zbiec do Galicji,
gdzie przygotowywał plany niepodległościowe insurekcji; w trakcie wojny na
Dalekim Wschodzie uda? si? do Tokio (VII 1904), gdzie bezskutecznie starał się
nakłonić Japonię do poparcia ewentualnego powstania polskiego w zaborze
rosyjskim. Po wybuchu rewolucji w Rosji (1905) powstańcze koncepcje
Piłsudskiego i jego zwolenników („starzy”) spotkały się z krytyką części działaczy
partii („młodzi”), opowiadających się za walkę o obalenie caratu, prowadzoną
wspólnie z partiami rosyjskimi. Piłsudski nie został wybrany do nowego CKR (VI
1906), stając jedynie na czele Wydziału Spiskowo - Bojowego, kierującego
Organizacją Bojową PPS. Na IX Zjeździe (XI 1906) linia polityczna „starych”
poniosła klęskę, toteż opuścili oni szeregi partii, powołując tzw. PPS – Frakcję
Rewolucyjną. Piłsudski nie wszedł początkowo do jej władz, koncentrując się na
Organizacji Bojowej, która miała mu posłużyć do tworzenia kadry wojskowej dla
przyszłego powstania. W miarę wygasania rewolucji i nasilających się represji
aktywność Organizacji Bojowej zanikł, jednakże Piłsudski (od 1909 członek CKR
PPS – Frakcji Rewolucyjnej) nadal przywiązywał główną wagę do działalności
paramilitarnej, inspirując założenie 1908 we Lwowie tajnego Związku Walki
Czynnej (z zadaniem szkolenia oficerów i podoficerów). Piłsudski przypuszczał, iż
w razie wojny europejskiej armia rosyjska wycofa się bez walki z terenów na
lewym brzegu Wisły, umożliwiając wkroczenie na te ziemie kadrowych oddziałów
pol. z Galicji, które wzbudz? patriotyczny entuzjazm mas i stanł się zalążkiem
ogólnonarodowej armii. Realizując te plany Piłsudski organizował w Galicji
Związki Strzeleckie, 1912 doprowadził do utworzenia Polskiego Skarbu
Narodowego, a następnie Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw
Niepodległościowych, która mianowała Piłsudskiego Komendantem Głównym
wszystkich polskich sił wojskowych.
1/5
Patron
Wpisany przez waldek
W toczącym się w polskim życiu politycznym sporze orientacyjnym Piłsudski
zajmował stanowisko zdecydowanie antyrosyjskie (Rosję uważał za głównego
wroga niepodległości Polski), nastawiając się na taktyczną współpracę z
państwami centralnymi, głównie. z Austro – Węgrami. W chwili rozpoczęcia I
wojny świat. (VIII 1914) Piłsudski rozpowszechnił nieprawdziwą wiadomość o
ukonstytuowaniu się w Warszawie Rządu Narodowego, deklarując
podporządkowanie się jego władzy, co miało na celu podniesienie autorytetu
formacji strzeleckich, które 6 VIII wkroczyły na ziemie Królestwa Polskiego z
zamiarem wywołania powstania antyrosyjskiego. Akcja ta nie udała się, a niechęć
objawiona przez ludność Kielecczyzny wobec strzelców zaowocowała u
Piłsudskiego i jego otoczenia trwałym uczuciem pogardy wobec społeczeństwa,
co stało się w przyszłości podłożem charakterystycznego dla tego środowiska
elitaryzmu.
Niepowodzenie planów powstańczych uzależniło Piłsudskiego od Naczelnego
Komitetu Narodowego, który objął polityczne zwierzchnictwo nad Legionami
Polskimi. Piłsudski został dowódcą 1 pułku (1915 dowódca I Brygady), odnosząc
kilka efektownych zwycięstw na froncie rosyjskim. Jednocześnie powołał (VIII
1914) tajną Polską Organizację Wojskową (dla prowadzenia wywiadu i dywersji
na tyłach armii rosyjskiej). Żołnierze obu formacji (grupa legionowo – peowiacka)
stali się zalążkiem powstającego w okresie I wojny światowej obozu politycznego
(piłsudczycy), traktującego Piłsudskiego jako wodza, którego decyzje nie
podlegają dyskusji.
W VII 1916 Pisudski odszed z Legionów, stopniowo porzucając koncepcję
wiązania losów sprawy polskiej ze zwycięstwem państw centralnych. Ostateczne
zerwanie z tą polityką nastąpiło VII 1917 („kryzys przysięgowy”), kiedy doszło do
aresztowania Piłsudskiego przez Niemców, a POW przeszła do działań
antyniemieckich. Wydarzenia te umocniły autorytet Piłsudskiego, który stał się w
oczach społeczeństwa symbolem konsekwentnych starań niepodległościowych,
skierowanych przeciwko wszystkim zaborcom. Dzięki tej reputacji Piłsudski po
uwolnieniu z Magdeburga przejął władzę z rąk Rady Regencyjnej (14 XI 1918), 22
XI 1918 zaś objął stanowisko Tymczasowego Naczelnika Państwa, sprawując
jednocześnie nacz. dowództwo sił zbrojnych. W pierwszych miesiącach
niepodległości dążył do zjednoczenia wszystkich sił i powołania rządu
koalicyjnego, sam zaś akcentował swą ponadpartyjność i nie stworzył własnej
organizacji. Przekonawszy się, iż rządy lewicy (gabinety I. Daszyńskiego i J.
Moraczewskiego) przeszkadzają w konsolidacji, porozumiał się z Komitetem
2/5
Patron
Wpisany przez waldek
Narodowym Polskim w Paryżu, doprowadzając do powstania koalicyjnego rządu I.
Paderewskiego (I 1919).
Po wyborach parlamentarnych Sejm Ustawodawczy powierzył Piłsudskiemu
dalsze sprawowanie funkcji Naczelnika Państwa (II 1919), ograniczył jednak
zakres jego władzy. Pomimo to Piłsudski zachował wpływ na skład kolejnych
rządów i jego decyzje stanowiły główny czynnik w kwestiach polityki zagranicznej.
Jego plany przewidywały oderwanie od Rosji zach. ziem byłego imperium i
stworzenie tam systemu państw narodowych,
przyjaznych wobec Polski (program federacyjny). Zamierzenia te, przyjęte z
rezerwą lub niechęcią przez większość polityków litewskich, ukraińskich i
białoruskich, wywołały zdecydowany opór Rosji, co doprowadziło do długotrwałej
wojny ( wojna polsko – bolszewicka 1919 - 1921). Na płaszczyźnie militarnej
zakończyła się ona zwycięstwem Polski, natomiast plany polityczne Piłsudskiego
okazały się niepowodzeniem (traktat ryski 1921).
Fiasko programu wschodniego spowodowało osłabienie pozycji Piłsudskiego, a
uchwalona 1921 konstytucja (Konstytucja marcowa) ograniczyła kompetencje
głowy państwa do zadań czysto reprezentacyjnych. W tej systuacji Piłsudski
zdecydował się nie wystawiać swej kandydatury w wyborach prezydenckich
(1922), 1923 zaś zrzekł się wszelkich funkcji państw. i zamieszkał w Sulejówku.
Lata 1923 – 26 wykorzystał dla konsolidacji wspólnoty legionowo – peowiackiej
oraz poszerzenia swych wpływów, zapewniając sobie poparcie części organizacji
kombatanckich, stronnictw lewicy parlamentarnej oraz ugrupowań demokratycznej
inteligencji. Jednocześnie prowadził ożywioną akcję propagandową na rzecz
swego powrotu do władzy, krytykując wady i wynaturzenia demokracji
parlamentarnej oraz występując w roli obrońcy honoru armii, który nie może
zgodził się na wciąganie wojska do rozgrywek politycznych. Winą za dziejące się
w Polsce nieprawości obciążał ugrupowania nacjonalistyczne prawicy i centrum
3/5
Patron
Wpisany przez waldek
(blok Chjeno – Piasta), toteż wykorzystując fakt kolejnego objęcia władzy przez tą
koalicję (V 1926), dokonał przy pomocy wojska zbrojnego zamachu stanu
(przewrót majowy), popartego przez partie lewicowe.
Po przewrocie majowym Piłsudski nie objął urzędu prezydenta i nie zniósł
konstytucji, natomiast stworzył rodzaj stanu wyjątkowego, w którego ramach jego
osoba stała ponad obowiązującym prawem. Odcinając się od dotychczasowych
sprzymierzeńców z obozu lewicy parlamentarnej, przedstawiał się jako przeciwnik
radykalnych zmian społ. („rewolucja bez rewolucyjnych konsekwencji”), zwolennik
silnego i sprawnego państwa oraz daleko idącej modyfikacji ustroju
parlamentarnego – poprzez zniwelowanie roli partii politycznych oraz ograniczenie
uprawnień ciał ustawodawczych (sanacja). W 1934 - 35 zaaprobował
przygotowany przez W. Sławka i in. projekt nowej ustawy konstytucyjnej
(Konstytucja kwietniowa), wprowadzającej w Polsce system prezydencki.
Występował zaś przeciw dążeniom do przebudowy struktur państwowej w duchu
totalitarnym.
W 1926 - 30 Piłsudski zmierzał do rozszerzenia politycznego zaplecza obozu
sanacyjnego (m.in. poprzez utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z
Rządem) oraz do osłabienia opozycji, stosując metodą kompromitowania i
ośmieszania przeciwników, wykazywania ich bezsiły i moralnej degrengolady,
sporadycznie sięgał też po środki fizycznej przemocy. Po zwycięskich dla sanacji
wyborach parlamentarnych 1930 („wybory brzeskie”) zaczął odsuwał się od
bezpośrednich decyzji o sprawach państw., cedując większość z nich na swych
najbliższych współpracowników („grupa pułkowników”). Wyjątek stanowiły kwestie
polityki zagr. – realizował tu tzw. polityką równowagi, a także sprawy obronności,
gdzie jednak jako Generalny Inspektor Sił Zbrojnych skoncentrował się na
rozstrzyganiu kwestii personalnych (awanse i nominacje oficerskie), zaniedbując
4/5
Patron
Wpisany przez waldek
prace operacyjne i przygotowanie planu mobilizacji na wypadek wojny.
Mimo starzenia się i pogarszającego się zdrowia Piłsudski zachował do końca
wpływ na skład personalny elity rzą1dzącej, jednak stworzony przezeń system
władzy opierał się bardziej na relacjach międzyludzkich niż na rozwiązaniach
instytucjonalno – prawnych. Proces przemian ustrojowych rozpoczął się w chwili
(1933 – 35), gdy Piłsudski utracił już zaufanie do części swych
współpracowników, którym w przyszłości zabrakło autorytetu, aby wcielić w życie
postanowienia Konstytucji kwietniowej. Rosnące wątpliwości Piłsudskiego co do
uzdolnień jego ewentualnych następców sprawiły, iż nie rozstrzygnął on
jednoznacznie problemu sukcesji, a po jego śmierci obóz sanacyjny pogrążył się
w konfliktach wewnętrznych (tzw. dekompozycja), które przekreśliły znaczenie
przeprowadzonej 1935 reformy konstytucyjnej.
5/5