Wybrane podstawy budowy

Transkrypt

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie
Materiały dodatkowe z botaniki
Dr n. biol. Henryk Różański
Laboratorium Biologii Przemysłowej i Eksperymentalnej
Mikroskop
Odczynniki do badań mikroskopowych
1. 5% roztwór wodorotlenku sodu lub potasu;
badanie skrawków roślinnych bogatych w
1,8-dwuhydroksyantrachinony  reakcja
Bornträgera; czerwone zabarwienie.
2. Roztwór wodziany chloralu. Do 80,0 g
wodzianu dodać 20 ml wody i lekko ogrzewać
do chwili rozpuszczenia. Prześwietlacz.
Preparat ogrzać krótko przed obserwacją.
3. Roztwór chlorku żelazowego. 10 g chlorku żelaza
rozpuścić w 100 ml wody. Przed użyciem 1 ml rozcieńczyć
9 ml wody. Dla stwierdzenia obecności grup fenolowych
(garbniki, flawonoidy)  niebieskie lub granatowe
zabarwienie, czasem zielone.
4. Glicerol z żelatyną. 10 g sproszkowanej żelatyny zalać
60 ml wody. Po dwóch godzinach dodać 70 ml glicerolu, w
którym uprzednio rozpuszczono 1,5 g fenolu. Mieszaninę
ogrzewać na łaźni do jednolitego roztworu. Do utrwalania
i zatapiania preparatów między szkiełkami.
5. Roztwór floroglucyny w kwasie solnym.
Roztwór 1: 0,1 g floroglucyny rozpuścić w 10 ml
96% etanolu. Roztwór 2: 25% kwas solny lub
70% kwas nadchlorowy. Do wykrywania ligniny i
innych pochodnych hydroksyfenylopropanu.
Najpierw preparat zwilżyć odcz. I, potem po 3
minutach dodać roztwór kwasu (odczynnik 2).
Zdrewniałe ściany komórkowe barwią się
karminowoczerwono. Preparat uprzednio
wytrawić etanolem.
• Jod z gliceryną. 0,3 g jodu i 1 g jodku potasu
rozpuścić w małej ilości wody, dodać 10 ml
roztworu glicerol-woda 1:1. Do wykrywania
saponin (żółte bryłki lub grudki).
• Roztwór chlorku cynkowego z jodem. 40 g
chlorku cynku rozpuścić w roztworze
zawierającym 13 g jodku potasu i 1 g jodu w
21 ml wody. Dla wykrycia celulozy – niebieskie
zabarwienie.
• Roztwór jodu. Wybarwianie skrobi, glikogenu.
Białka, lipidy, celuloza barwią się na żółtobrunatno. Skrobia – niebieska-granatowa.
• Czerwień rutenowa. 80 mg chlorku
czteroaminohydroksyrutenowego rozpuścić w
100 ml roztworu octanu ołowiu lub w wodzie
zawierającej kilka kropli amoniaku. Błony
komórkowe zawierające pektyny, śluzy
kwaśne, glikogen – barwią się na czerwono.
Robert Hooke 1635-1703
http://www.arspublik.com/public-domain-images-antique-microscopes/
http://reynoldsscienceonline.wordpress.com/biography-links/
http://www.ucmp.berkeley.edu/history/hooke.html
• Robert Brown (1773-1858) – odkrył jadro
komórkowe w 1831 r.
• 1827 r., ruchy Browna
http://www.scientific-web.com/en/Biology/Biographies/RobertBrown01.html
Hugo von Mohl 1805-1872
• 1844 r. odkrycie
protoplazmy
http://www.liveinternet.ru/users/kakula/post160421632/
Karl Wilhelm von Nägeli 1817-1891
• Ugruntował teorię
micelarną budowy ściany
komórkowej; badania
podziału komórek i procesu
zapylenia.
http://www.sciencephoto.com/media/227327/enlarge
Camilo Golgi 1843-1926
• 1898 r. opisał diktiosomy =
aparat Golgiego
Cellula
• Protoplazma – zawartość komórki, otoczona
plazmolemmą, zawiera jadro i cytoplazmę
wraz z organellami.
• Protoplast obejmuje protoplazmę i martwe
substancje ergastyczne, sok komórkowy.
• Błony: tonoplast, plazmolemma
• Hialoplazma = matrix cytoplazmatyczne
Plants cell
http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/plant_cell.html
http://www.malebolge.net16.net/science10/main.html
Plazmodesmy
• Połączenia komórek za pomocą cienkich
pasemek cytoplazmy otoczonych
plazmolemmą
http://genesdev.cshlp.org/content/19/2/189.long
Plasmolyse - plazmoliza
Broda B. 1998 r.
http://azolla.fc.ul.pt/aulas/fotos_aulas07-08.htm
http://fr.wikipedia.org/wiki
Plastydy
•
•
•
•
Leukoplasty
Chromoplasty
Chloroplasty
Proplastydy
http://plantphys.info/plant_physiology/basiccytology2.shtml
Chloroplasty
•
•
•
•
•
Średnica 5-200 um
Białkowa stroma
Zielone kuliste grana
Podwójna błona (plastydolemma)
Woreczkowate utwory zamknięte
bonami – tylakoidy ustawione w
stosy tworzą grana
• Nici plazmatyczne wewnętrzne –
plastodesmy
• Chlorofil jest w granach
http://micro.magnet.fsu.edu/cells/chloroplasts/chloroplasts.html
Chromoplasty
• Powstają z proplastydów, leukoplastów lub
chloroplastów
• Zawierają karoteny C40H56 – nienasycone
węglowodory, pomarańczowe, nierozpuszczalne
w wodzie, np. karoten.
• Zawierają ksantofile C40H56O2 – produkty
utlenienia karotenoidów, żółte, np. luteina.
• Podwójna błona
• Budowa ziarnista lub włóknista
http://web2.mendelu.cz/af_211_multitext/obecna_botanika/texty-cytologierostlinna_bunka.html
Broda B. 1998 r.
Leukoplasty
Broda B. 1998 r.
• Bezbarwne organelle powstające z proplastydów
• Mogą przekształcać się w chromo- i choroplasty.
• Odmiany to elejoplasty, amyloplasty,
proteinoplasty
Wakuole
•
•
•
•
Zbiorniki substancji hydrofilowych
Oddzielone od cytoplazmy tonoplastem
Powstają w retikulum endoplazmatycznego
Utrzymują napięcie komórki, zwiększają
ciśnienie osmotyczne
• Zapewniają turgor
Cystolity
• Postać soli mineralnych w komórkach
roślinnych, np. węglan wapnia, szczawian
wapnia, odkładany na wewnętrznej
powierzchni ściany komórki skórki.
• Mają kształt kulisty, groniasty lub
podługowaty.
• Zawierają krzemionkowo-celulozowy trzonek.
Włoski - trichomata
1. Włoski okrywające – funkcje ochronne,
zmniejszają transpirację, tworzą niekiedy kutner lub
filcowate osłonki. Osłona dla szparek; funkcje lotne
dla nasion, czepne.
Włoski jednokomórkowe za młodu żywe, później
obumierające, różnego kształtu, pokryte kutikulą
- Szczecinki – włoski małe o zgrubiałych ścianach
- Włoski czepne
- Włoski cystolitowe
- Włoski parzące
Włoski - trichomata
Włoski wielokomórkowe, żywe lub martwe,
rozgałęzione lub nierozgałęzione. Zbudowane z
komórki podstawnej, trzonka i komórki
szczytowej.
Włoski główkowe
Włoski bezgłówkowe
Funkcje okrywające i wydzielnicze
Emergencje
• Wyrostki skórki, jednakże przy ich
powstawaniu biorą udział tkanka miękiszowa i
przewodząca, np. kolce róży, ciernie tarniny
Broda B. 1998 r.
Tkanka twórcza pierwotna
• Formują się z tkanki embrionalnej
• Zlokalizowane w szczytowych częściach
organów
• Merystemy interkalarne  wzrost wstawowy
• Zgodnie z teorią histogenową stożek wzrostu
korzenia:
- Dermatogen (protoderma), tworzy skórkę,
zewnętrzna warstwa komórek
http://www.fed.cuhk.edu.hk/~biology/photomicrographs/plant/root/apical_meriste
m.htm
Merystemy
- Peryblem – kilka warstw komórek, tworzy korę
pierwotną i endodermę.
- Plerom – wielowarstwowy, zlokalizowany
centralnie, tworzy perycykl (perykambium) i
walec osiowy z pierwotnymi wiązkami
przewodzącymi.
http://www.mun.ca/biology/desmid/brian/BIOL3530/DB_06/DBNPlant.html
Czapeczka - kaliptria
• Pokrywa stożek wzrostu.
• Powstaje z kaliptrogenu (jednoliścienne) lub z
dermatogenu (dwuliścienne).
• Środkowa część nosi nazwę kolumienki z
komórkami zawierającymi skrobię statolitową.
http://botit.botany.wisc.edu/Resources/Botany/Root/Old%20Collection/Triticum%2
0(wheat)%20root%20tip/Apical%20meristem%20MC.jpg.html
Wierzchołki wzrostu pędu
• Wynikiem działalności promerystemu są:
- Praskórka (protoderma) – tworzy epidermę
- Merystem zasadniczy (pramiękisz) – tworzy
korę pierwotną i tkanki miękiszowe.
- Pramiazga (prokambium) – tworzy pierwotne
wiązki sitowe (protofloem) i naczyniowe
(protoksylem).
http://www.zmirr.info/eng/Photogalleries/Sho
ot-apical-meristems/Longitudinal-mediansection-of-the-shoot-apical-meristem-SAM-ofconiferous-tree-Abies-sp
http://www.sbs.utexas.edu/mauseth/weblab/webchap6apmer/6.1-4.htm
Tkanki twórcze wtórne
• Miazga (kambium) – dzielą się tworząc układy
promieniste. Formują pierścienie oddzielają
łyko od drewna. Zapewnia przyrosty wtórne
łodyg i korzeni.
- Miazga wiązkowa
- Miazga międzywiązkowa  razem tworzą
czynny pierścień miazgowy.
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot31100/primsec/primarysecondary3.htm
http://newbotany.mihanblog.com/post/author/602323/page/3
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot31100/primsec/primarysecondary3.htm
http://www.apsnet.org/edcenter/illglossary/Pages/N-R.aspx
Tkanki twórcze wtórne
• Felogen – wytwarza perydermę i korek
• Kalus
• Merystemoidy, np. w skórce tworzą włoski,
aparaty szparkowe.
Tkanka przewodząca
• Miękisz nie wystarcza do transportu wody, soli
mineralnych i metabolitów.
• Im większe ciało rośliny tym bardziej
wyspecjalizowane tkanki przewodzące.
• Tkanka sitowa.
• Tkanka naczyniowa.
http://www.tutorbene.com/index.aspx?PageID=85
Broda B. 1998 r.
Tkanka sitowa
• Rurki sitowe zbudowane ą z żywych komórek,
ułożonych pionowo jedna nad drugą.
• W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły
lub wielokątny.
• Wewnątrz są otwarte, bowiem w ścianach
poprzecznych występują otworki (perforacja) –
sita.
• Przez rurki sitowe transportowane są związki
organiczne: białka proste, aminokwasy,
sacharydy.
http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/plant-histology/phloem.php
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot201/angiosperm/magnoliophytala
b99/magnoliosidalab.htm
Tkanka sitowa
• Ściany perforowane poprzeczne leżą
prostopadle lub skośnie.
• Również w ścianach podłużnych występują
pola sitowe.
• U roślin nagonasiennych i paproci występują
komórki sitowe, w których brak wyraźnych sit
między członami. Wszystkie ściany zawierają
delikatne pola sitowe. Komórki sitowe są na
końcach zaostrzone, wąskie.
http://www.dr-evans.com/advancedbiology/phloem.html
http://bio1151.nicerweb.net/Locked/media/ch35/
http://www.sciencephoto.com/media/29000/view
Tkanka sitowa
• Człony rurek sitowych zawierają żywą
cytoplazmę, mitochondria, leukoplasty, ziarna
skrobi. Sok posiada odczyn zasadowy, jądra
zanikają z czasem.
• Ściany komórkowe rurek sitowych są cienkie,
błonnikowe, elastyczne i rozciągliwe.
• Protoplazmy sąsiadujących ze sobą komórek
są połączone plazmodesmami.
http://biology.uco.edu/bidlack/botany/botanypics/default.htm
Tkanka sitowa
• Rurki sitowe u roślin dwuliściennych najczęściej
są czynne przez jeden sezon wegetacyjny. Ulegają
potem zgnieceniu lub przekształceniu w
keratenchymę.
• Na okres zimowy otworki sit zostają zatkane
warstwą kalozy (zasklepki cukrowe).
• W nowym okresie wegetacyjnym powstają nowe
rurki sitowe lub kaloza zostaje rozpuszczona, a
sita udrożnione.
• U roślin jednoliściennych rurki sitowe funkcjonują
wiele lat.
http://cronodon.com/BioTech/Plant_Transport.html
Tkanka sitowa
• Komórki przyrurkowe są krótsze od członów rurek
sitowych (z powodu podziałów poprzecznych).
• Komórki przyrurkowe są żywe, pozbawione
plastydów, ale zawierają obfitą cytoplazmę
mitochondria. Jądra są poliploidalne.
• Poprzez jamki, za pośrednictwem plazmodesmów
łączą się z rurkami sitowymi. Brak ich u
nagonasiennych i paprotników. Przewodzą cukry i
gromadzą substancje organiczne.
http://www2.puc.edu/Faculty/Gilbert_Muth/botglosc.htm
http://sbi3u1tdoust.edublogs.org/2010/06/04/circulation/
http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/biobookplantanat.html
http://www.csus.edu/indiv/l/loom/lect%2017.htm
Tkanki naczyniowe
• Naczynia – tracheje to komórki wydłużone,
ułożone w podłużne rzędy w postaci rur.
• W przekroju poprzecznym mają kształt okrągły
lub wielokątny.
• Transportują wodę i sole mineralne, od
korzeni do liści (kierunek wstępujący).
• Są zdrewniałe i usztywnione przez zgrubienia,
które zostały wytworzone wtórnie lub
powstały po zaniku ścian poprzecznych.
http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/biobk/biobookplantanat
.html
http://science.kennesaw.edu/~jdirnber/Bio2108/Lecture/LecPhysio/PhysioCirculatory.html
Tkanki naczyniowe
• Zgrubienia zapobiegają przed zgnieceniem.
• Są martwe.
• Zgrubienia nie są ciągłe, zupełne; ich ciągłość
jest poprzerywana jamkami lejkowatymi.
• Nazwa naczyń pochodzi od rodzaju ich
zgrubienia na ścianach: pierścieniowate,
siatkowate, drabinkowe, jamkowate,
cętkowate.
http://theworldofplants.wordpress.com/category/plant-physiology/xylem/
Tkanki naczyniowe
• Zgrubienia mają najczęściej kształt T-owaty i
przyrastają do ściany naczynia zwężoną częścią –
listewką.
• Naczynia pierścieniowate i spiralne są elastyczne,
zdolne do rozciągania i naginania. Występują w
rosnących i młodych częściach; stanowią
elementy pierwotne.
• Ściany naczyń siatkowatych, cętkowatych i
jamkowatych są sztywne, mało rozciągliwe.
Spotykane w starszych naczyniach; elementy
wtórne.
http://rafalm.iswift.eu/images/dtp/mywebalbum/tracheids-vesselelements&page=3
http://www.phschool.com/science/biology_place/labbench/lab9/xylem.html
Tkanki naczyniowe
• Naczynia powstają przez podział komórek
inicjalnych miazgi. Morfologicznie to
wielokomórkowe rury bez ścian poprzecznych;
bez żywej zawartości.
• U dębu tracheje maja długość do 2 m, u
innych roślin przeciętnie do 10 cm dł.
• Średnica trachei: u dębu 0,3 mm, u lipy 0,06
mm.
http://lylscience.blogspot.com/2010/09/xylem-and-phloem.html
http://leavingbio.net/FLOWERING%20PLANTS.htm
Tkanki naczyniowe
• Naczynia są czynne do 1 roku, starsze ulegają z
biegiem czasu zatkaniu. Zatykanie naczyń zachodzi
pod wpływem wcistek (thylles).
• Wcistki – thylles powstają przez wpuklanie się
komórek miękiszu drzewnego otworkami jamek do
wnętrza naczyń.
http://www.landi.ch/fra/6547051088_news-artikel.aspx
http://www.lenaturaliste.net/forum/galerie/image-23793.php
http://www.cegep-ste-foy.qc.ca/freesite/index.php?id=chenes
http://www.fusagx.be/pp/Phytopat/Partie0/glossaire.htm
http://www.lenaturaliste.net/forum/galerie/image-23795.php
Tkanki naczyniowe; tracheidy
• Cewki – tracheidy są jednokomórkowe; występują
łącznie z trachejami.
• Tracheidy ściśle do siebie przylegają.
• Służą do gromadzenia i transportu wody.
• Przenoszą wodę na krótsze odległości.
• Tracheidy są mniej sprawne niż tracheje.
• Końcowe ściany są zaokrąglone lub skośnie
ustawione.
• Długość – do kilku cm.
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/plantcellwalls00/Meristems10bXylemDiffer.htm
http://bio1151b.nicerweb.com/Locked/media/ch35/plantcells_xylem.html
http://www.color-pic.com/engine/showfulljpeg.php?imid=VHB57E1276
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot470/plantwatmove/watmovplntno
theme-03.htm
http://www.geraniumsonline.com/anatom8.jpg
Tracheidy
• Cewki o zgrubieniach spiralnych, częściowo
zdrewniałe;
• Cewki jamkowate – z jamkami, zdrewniałe.
• Jesion i klon nie zawierają tracheidów.
• Nagonasienne – zawierają głównie tracheidy
w drewnie.
• Ewolucyjnie są starsze od trachei.
http://www.geraniumsonline.com/anatomy.ht
m
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot201/rootstemstele/rootstemstele.htm
http://lima.osu.edu/biology/archive/celltype.html
http://www.biologie.uni-hamburg.de/bonline/library/webb/BOT410/410Labs/LabsHTML-99/Xylem/Labxyphlo99.html
Włóknocewki
•
•
•
•
•
Wąskie światło
Zgrubiałe ściany
Obecność jamek lejkowatych
Przewodzą wodę
Wzmacniają organy.
Wiązki przewodzące
• Tkanki sitowe i naczyniowe nie występują
oddzielnie, lecz są zebrane w wiązki
przewodzące.
http://eu.art.com/products/p14312327-sai2921166/posters.htm?ui=43D85FEF7F444B089A1C27B8F7744F80
• Przebieg wiązek jest ciągły.
• Łączą się ze sobą tworząc system wiązek.
• Z tkanki twórczej pierwotnej (pramiazga)
powstają wiązki pierwotne.
• Z tkanki twórczej wtórnej (miazga) – kształtują
się wiązki wtórne.
• W przekroju poprzecznym wiązki są okrągłe
lub eliptyczne.
http://estheris.onsugar.com/Companion-cells-sieve-tube-elements-phloem-xylem9868779
• W tkankach pierwotnych część sitowa (wiązka
sitowa) i część naczyniowa (wiązka
naczyniowa) są zwykle połączone razem w
jedną wiązkę złożona – sitowo-naczyniową.
• W tkankach wtórnych wiązki sitowe i
naczyniowe są rozdzielone; w łyku występują
wiązki sitowe; w drewnie – wiązki naczyniowe.
Wiązka sitowa - floem
•
•
•
•
Rurki sitowe
Komórki przyrurkowe
Komórki miękiszowe
Włókna (łykowe, kambiformowe)
Wiązka naczyniowa - ksylem
•
•
•
•
Naczynia – tracheje
Cewki – tracheidy
Komórki miękiszowe
Włókna drzewne
• Przy wzroście rośliny na grubość z tkanki
twórczej (kambium) wytwarzają się wtórne
tkanki przewodzące (ksylem i floem wtórny).
http://botit.botany.wisc.edu/botany_130/Anatomy/secondary_growth/pri_vs_sec.html
• U roślin jednoliściennych wiązki są zamknięte;
część naczyniowa bezpośrednio graniczy z
częścią sitową; brak miazgi między nimi;
wiązka może być otoczona pochwą wiązkową
złożoną z włókien sklerenchymatycznych
Zea
http://www.ccss.edu.hk/subjects/biology/F.6/Gallery%20of%20Photomicrographs/Plants/6.%20Monocot%20stem/
• U roślin dwuliściennych wiązki są otwarte:
między naczyniami i rurkami sitowymi
występuje miazga; są zdolne do wzrostu na
grubość; otoczone pochewką z miękiszu.
http://www.biofachforum.ch/BIOPIC/questplant/kamb.html
Typy wiązek
• Wiązka promienista – pasma sitowe i
naczyniowe są ułożone w wiązce jak
promienie koła – jedno pasmo na przemian z
drugim. Środek wiązki zajmuje rdzeń lub duże
naczynie.
http://sols.unlv.edu/Schulte/Anatomy/Roots/RanunculusBundle.jpg
Typy wiązek
• Wiązka koncentryczna – jedna wiązka
centralna jest otoczona na obwodzie przez
drugą.
http://www.deanza.edu/faculty/mccauley/6a-labsplants-02.htm; wiązka wewnątrzksylemowa –
hydrocentryczna; Pteridium
http://www.sciencephoto.com/media/28526/enlarge; Convallaria – wiązka
leptocentryczna = zewnątrzkyslemowa – wiązka sitowa leży centralnie!!!
Typy wiązek
• Wiązki kolateralne (obokległe) maja pasma sitowe i
naczyniowe leżące obok siebie. U jednoliściennych
są zamknięte; u dwuliściennych są otwarte; część
naczyniowa leży centralnie, a łykowa obwodowo.
http://lima.osu.edu/biology/archive/roots.html; Ranunculus radix
Typy wiązek
• Wiązki bikolateralne – dwuobokległe – część
sitowa leży po dwóch stronach części
naczyniowej, np. Cucurbitaceae,
Gentianaceae.
http://www.biologie.uni-hamburg.de/b-online/library/webb/BOT410/410Labs/LabsHTML99/Xylem/Labxyphlo99.html
Walec osiowy
• Walec osiowy – stela) to układ miękiszu z
wiązkami przewodzącymi o regularnym
rozmieszczeniu.
• Powstaje z pierwotnych tkanki twórczych: w
korzeniach z pleromu, w łodygach z korpusu, na
obwodzie jest otoczony warstwą kory pierwotnej.
• Część wewnętrzna kory w postaci endodermy
styka się bezpośrednio z walcem osiowym, który
zwykle jest otoczony perycyklem.
Broda B. 1998 r.
• Perycykl (okolnica) jest tkanką najczęściej
jednowarstwową, zbudowaną z żywych
cienkościennych komórek o właściwościach
twórczych pierwotnych.
• Perycykl może przekształcić się w tkankę
mechaniczną w postaci włókien
perycyklicznych.
• Perycykl może wytwarzać miazgę, felogen i
miękisz.
Perycykl, korzeń hiacynta
http://www.botany.hawaii.edu/faculty/webb/bot311/bot311-00/roots/WaterHyacinth.htm
Perycykl
• W korzeniach perycykl nosi nazwę
perykambium, bowiem przyjmuje charakter
tkanki twórczej dającej początek korzeniom
bocznym.
• W części środkowej walca osiowego.
Otoczonej wiązkami, znajduje się rdzeń. Od
rdzenia odchodzą pierwotne promienie
rdzeniowe.
http://www.imperial.edu
http://home.earthlink.net/~dayvdanls/plant_structure.html
• Walec osiowy jest stałym składnikiem młodych
korzeni.
• Jeśli występują w korzeniu dwa pasma
ksylemu – powstaje korzeń diarchiczny, jeśli 3
– korzeń triachiczny, 4- tetrarchiczny.
• Korzeń poliarchiczny zawiera liczne pasma
(wiązki) ksylemu i floemu.
• U paproci jest zjawisko polisteli: występuje
kilka walców osiowych.
Hydatody
• Szparki wodne służące do
usuwania wody kroplami
(gutacja).
• Mają budowę jedno- lub
wielokomórkową.
• Przypominają aparaty
szparkowe.
http://www.mn.uio.no/bio/tjenester/kunnskap/plantefys/anatomi/fiblad.html
Hydatody
• Są martwe lub żywe.
• Często stale otwarte.
• Wydzielona woda zawiera sole mineralne,
które mogą wytrącać się na brzegach liści.
http://www.extension.org/pages/32028/guttation
Miodniki
• Miodniki (nectaria) wydzielają roztwory
wodne sacharozy oraz inne substancje, często
wonne, zwane nektarem.
http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/onlineresources/glossaries/vascular/images/flnectar.jpg
Miodniki
• Utwory żywe.
• Występują najczęściej u
podstawy płatków kwiatów
w postaci pojedynczych
komórek, tarczek lub
włosków wydzielniczych.
• Czasem występują na
ogonkach liściowych,
przylistkach
http://www.gardenguides.com/201-hellebores-part-3.html
http://accessscience.com/overflow.aspx?searchStr=Flower&stype=10&topic=BIO:PL
ANT:PLANAT&term=Flower
Nectaria
http://www.bbc.co.uk/schools/ks2bitesize/science/living_things/plant_life_cycles/re
ad5.shtml
http://www.environment.gov.au/biodiversity/abrs/onlineresources/glossaries/vascular/efnect.html
Tkanki wzmacniające
• Zbudowane są ze zwartych komórek o zgrubiałych
ścianach, bez przestworów międzykomórkowych.
• Są pochodzenia pierwotnego lub wtórnego.
http://www.nicerweb.com/bio1152/Locked/media/ch35/plantcells_collench
yma.html
Tkanki mechaniczne
• Nadają roślinom wytrzymałość i elastyczność
fizyczną.
• Rozmieszczone są na obwodzie i wewnątrz
organów, zgodnie z zasadami mechaniki.
• Kolenchyma (zwarcica)
• Sklerenchyma (twardzica)
• Sklereidy (twardziczki)
http://botit.botany.wisc.edu/botany_130/Anatomy/Cells_tissues/Coleus_collenchyma_more.html
Schematic Cross Section of the stem of the monocotyledon Zea mays (Corn)
http://kentsimmons.uwinnipeg.ca/cm1504/15lab404/15lb4p3a.htm
Sklereidy
• Twardziczki mają rozmaite kształty
• Występują pojedynczo lub w grupach
• W ścianach zawierają liczne jamki proste,
najczęściej rozgałęzione.
• W komórkach mogą gromadzić kryształy
szczawianu wapnia (jedyńce).
http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/plant-histology/sclerenchyma.php
• Brachysklereidy (komórki kamienne) – elementy
grubościenne, równowymiarowe, często w postaci
wielościanów.
• Zdrewniałe i zaopatrzone w jamki proste, zazwyczaj
rozgałęzione
• Występują w owocach.
http://eu.art.com/products/p360641373-sai4011127/posters.htm?ui=FAE57BF800F44B269352096BC834E2A2
http://sta.uwi.edu/fsa/lifesciences/BL11F/IMAGES/Support%20Tissue%20C/13%20S
clereid%20drawing.html
Sklereidy
http://kentsimmons.uwinnipeg.ca/ysesp/comeco4.htm
• Makrosklereidy – wydłużone komórki, ustawiono
palisadowo. Występują w łupinach nasiennych.
• Astrosklereidy – komórki gwiaździste o
zaostrzonych końcach.
• Osteosklereidy – komórki przypominające piszczele
lub hantle o kształtach wydłużonych lub
cylindrycznych, na końcach rozszerzone,.
Twardzica - sklerenchyma
• Występuje w starszych częściach rośliny, o
zakończonym wzroście.
• Jest martwa, twarda i zdrewniała.
• Zgrubienia ścian obejmują całą komórkę.
• Tworzy włókna – stereidy.
http://www.nicerweb.com/bio1152/Locked/media/ch35/plantcells_sclerenchyma.h
tml
Stereidy – włókna sklrenchymatyczne
• Komórki martwe o wąskim świetle, kształtu
prozenchymatycznego lub wrzecionowatego.
• Zwykle są jamkowane i zawierają skąpe,
ukośne jamki proste lub lejkowate.
• Kształt komórek włókien na przekroju
poprzecznym jest okrągły lub wieloboczny.
• Ściany są zdrewniałe.
Kolenchyma = zwarcica
• Występuje w nadziemnych częściach,
wzrastających.
• W łodygach zielnych zlokalizowana pod skórką
lub w częściach żebrowych łodygi.
• W liściach wzmacnia ogonki liściowe i wiązki
przewodzące.
http://www.uel.education.fr/consultation/reference/biologie/module1/observer/ch
apitre1/angio_morpho/angio_morpho1det.htm
Kolenchyma
• Jest żywa, pochodzenia
pierwotnego.
• Komórki są wydłużone,
jasno połyskujące,
często przypominają
miękisz.
• W ścianach są jamki
proste.
• Zawiera chloroplasty.
http://bio1152.nicerweb.net/Locked/media/ch35/
Zwarcica = kolenchyma
• Ściany są zgrubiałe, błonnikowe i
protopektynowe, zdolne do pęcznienia.
• Jeśli mamy zgrubienia w kątach komórek –
zwarcica kątowa.
• Jeśli są zgrubienia w ścianach bocznych –
zwarcica płatowa.
• Jeśli są przestwory międzykomórkowe –
zwarcica luźna.
• Jest odporna na rozciąganie.
Tkanka miękiszowa
• Miękisz asymilacyjny – chlorenchyma jest
bogaty w chlorofil. Jego główne zadanie to
fotosynteza i transpiracja. Znajduje się w
nadziemnych częściach rośliny: liście, łodygi.
W liściach znajduje się między skórką dolna i
górną, w śródliściu – mezofil, jako miękisz
gąbczasty i palisadowy.
Miękisz spichrzowy
• Jest bezbarwny i występuje w częściach
podziemnych (bulw, kłącza, korzenie, cebule).
• Zbudowany z komórek dużych.
• Tkanka żywa, bogata w składniki odżywcze.
• Gromadzi skrobię, wodę i gazy.
• Występuje też w bielmie i liścieniach.
• U drzew występuje w postaci miękiszu drzewnego
i łykowego, promieni rdzeniowych i rdzenia.
Jednocześnie transportuje metabolity.
Miękisz przewietrzający
• Aerenchyma występuje u roślin wodnych i
bagiennych.
• Komórki cienkościenne.
• Przestwory międzykomórkowe szerokie.
• Tkanka wentylacyjna.
• Umożliwia zanurzenie i wypływanie roślin
(zima-wiosna).
Aparaty szparkowe - stomata
• Występują w epidermie, w częściach
nadziemnych.
• Zbudowane z pary komórek kształtu
fasolkowatego, tworzących między sobą
szczelinę.
http://www.bcb.uwc.ac.za/ecotree/leaves/insideleaf2.htm
http://kish.in/stomata/
Stomata - budowa
•
•
•
•
2 komórki szparkowe
Przedsionek przedni i tylny
Komora powietrzna
Komora powietrzna kontaktuje się z
przestworami międzykomórkowymi.
Broda B. 1998 r.
Stomata
• Aparaty szparkowe to to łącznik systemu
wentylacyjnego rośliny z powietrzem
atmosferycznym.
• Umożliwia wymianę gazową
• Transpiracja
Broda B. 1998 r.
Stomata
• Komórki szparkowe często zawierają
chloroplasty z ziarenkami skrobi.
• Ściany komórkowe komórek szparkowych są
nierównomiernie zgrubiałe.
http://agritech.tnau.ac.in/crop_improvement/crop_imprv_screen.html
Stomata
• Od strony szparki w obu komórkach znajdują
się 2 zgrubienia: górne i dolne.
• Część środkowa ścian brzusznych
(doszparkowych) są cienkie.
• Możliwa jest dzięki temu zmiana kształtu
komórek.
http://www.sparknotes.com/biology/plants/plantstructures/section4.rhtml
Stomata
• Skrobia komórek szparkowych może być
przekształcana w glukozę.
• Gdy to nastąpi zwiększa się ich jędrność,
następuje wzrost ciśnienia osmotycznego i
silniejsze wchłanianie wody.
• Następuje wtedy otwarcie aparatów.
http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iv/plant-waterrelations/stomatal-mechanism.php
Stomata
• Przy zamianie glukozy w skrobię, spada turgor
i komórki zamykają się.
http://www.emc.maricopa.edu/faculty/farabee/BIOBK/BioBookPLANTHORM.html
Stomata
• Utwory żywe, reagujące na czynniki
zewnętrzne.
• Komórki szparkowe otoczone ś niekiedy przez
komórki przyszparkowe.
http://chestofbooks.com/gardening-horticulture/Commercial-Gardening-1/Structure-And-Contents-Of-ALeaf.html
Typy stomata
• Anomocytyczne – zmienna liczba komórek
przyszparkowych, np. jaskrowate,
pierwiosnkowate.
• Anizocytyczne – zwykle 3 komórki
przyszparkowe, np. pokrzywa, psiankowate.
• Diacytyczne – 2 komrki przyszparkowe,
ułożone prostopadle do osi szparki, np.
wargowe, goździkowate, werbenowate.
Stomata - typy
• Paracytyczne – 2 komórki przyszparkowe
ustawione równolegle do osi szparki, np.
marzannowate, dziurawcowate.
• Tetracytyczne – 4 komórki przyszparkowe, 2 są
mniejsze, np. baldaszkowate i trawy.
• Cyklocytyczne – większa liczba komórek
przyszparkowych, pierścieniowato otaczające
komórki szparkowe.
Stomata - położenie
• Wgłębione
• Wzniesione
• Równe z powierzchnią epidermy.
Przetchlinki
• Przetchlinki – lenticellae znajdują się w
korkowicy (peryderma).
• Umożliwiają wymianę gazową.
• Kształt soczewkowaty, okrągławy lub
wydłużony w kierunku osi pędu.
• Mogą występować w gałązkach i na
korzeniach.
• Wypełnione są komórkami miękiszowymi.
Broda B. 1998 r.
http://www.uri.edu/cels/bio/plant_anatomy/144.html
http://www.biologia.edu.ar/botanica/tema19/Tema197Lenticelas.htm
Organografia
• Organy generatywne: kwiaty,
owoce, nasiona
• Organy wegetatywne:
korzenie, łodygi, liście
http://www.pub22.net/view.php?d=6&id=20421
http://good-wallpapers.com/nature/4637
http://wallpaperstock.net/fruits-and-leaves_wallpapers_13085_1600x1200_1.html
Korzeń - radix
•
•
•
•
•
Umocowanie rośliny w podłożu
Pobieranie wody i soli mineralnych
Gromadzenie materiałów zapasowych
Rozmnażanie wegetatywne
Symbioza z bakteriami, glonami, grzybami
http://kevinsonger.blogspot.com/2010/10/green-roof-plant-root-architecture.html
Radix, root
• System korzeniowy: korzeń główny, korzenie
boczne, włośniki.
• Korzeń główny rozwija się z korzonka
zarodkowego.
• Korzenie boczne wyrastają z korzenia
głównego (z walca osiowego - perycyklu, stąd
są pochodzenia endogenicznego).
• Korzenie boczne I-, II-, III- i dalszych rzędów.
Radix, root
• Korzenie przybyszowe wyrastają z łodyg i są
pochodzenia egzogenicznego (z tkanek
obwodowych pędu), niektóre pełnią funkcje
czepne.
Morfologiczny i funkcjonalny podział
korzeni
• Wrzecionowate, z bocznymi drobnymi
korzeniami bocznymi.
• Burakowate – rozwinięte, pogrubione w części
środkowej.
• Wiązkowe, powstają po zaniku korzenia
bocznego, liczne i najczęściej cienkie.
• Bulwiaste – silnie zgrubiałe.
• Podporowe – wzmacniają rośliny na grząskich
lub luźnych podłożach.
Rodzaje korzeni
• Szkarpowe – deskowato spłaszczone,
podpierające drzewa.
• Oddechowe – wyrastają w postaci stożków
nad powierzchnię ziemi i uczestniczą w
wymianie gazowej, np. na terenach
zalewowych.
• Powietrzne – chłoną wodę deszczową i parę
wodną z powietrza, np. u storczyków.
Strefy korzenia
•
-
W rozwoju korzenia wyróżnia się:
Strefa wzrostu
Strefa włośnikowa
Strefa umacniająca
Strefa wzrostu korzenia
• Obejmuje wierzchołek korzenia,
• Długość ok. 0,5-1 cm
• Wzrost elongacyjny i różnicowanie tkanek
Strefa włośnikowa
•
•
•
•
•
Jest nad strefą wzrostu.
Ryzoderma tworzy włośniki o dł. 0,1-8 mm.
Włośniki są jednokomórkowe i nie rozgałęzione.
Zwiększają powierzchnię chłonną.
Włośniki żyją 10-20 dni, rzadko, np. u drzew do 2
lat.
• U roślin wodnych i błotnych mogą nie
występować.
Strefa włośnikowa
• Warstwa gleby przerośnięta włośnikami to
ryzosfera.
• Za pośrednictwem włośników możliwa jest
symbioza z bakteriami i grzybami (mikoryza,
np. u olchy).
Strefa umacniania
• Obejmuje części bez włośników.
• Zawiera korzenie boczne
• Ryzoderma zanika, a na jej miejsce wchodzi
egzoderma, pod którą znajduje się miękisz
kory pierwotnej.
Powstawanie korzeni bocznych
• Korzenie boczne wyrastają z części
wewnętrznej korzenia głównego, czyli są
pochodzenia endogennego.
• Tkanką bezpośrednio biorącą udział w
tworzeniu korzeni bocznych u roślin
nasiennych jest perycykl (perykambium),
znajdujący się na obwodzie walca osiowego.
• Podziałowi ulegają komórki przylegające do
wiązki przewodzącej pierwotnej.
Powstawanie korzeni bocznych
• Formujące się korzenie boczne przy dalszym
wzroście naciskają na endodermę i wyginają ją
ku obwodowi, następnie wraz z endodermą,
utrzymującą się na jej powierzchni, przebijają
korę pierwotną.
• Czynności te wspomagają enzymy,
rozkładające tkankę kory pierwotnej.
Budowa pierwotna korzenia
• Korzenie w odróżnieniu od łodyg mają szeroką
korę pierwotną, wąski walec osiowy, mały
rdzeń lub nie zawierają rdzenia.
• Układ wiązek sitowych i naczyniowych jest
naprzemianległy.
• Elementy wzmacniające w korzeniach są
zlokalizowane w części środkowej, podczas gdy
w łodygach są rozmieszczone głównie na
obwodzie.
• Młody korzeń powstaje z merystemu
pierwotnego.
• Młody korzeń jest pokryty skórką – ryzodermą.
• Ryzoderma zawiera komórki cienkościenne,
pozbawione kutikuli i aparatów szparkowych,
wytwarza natomiast włośniki.
• W starszych korzeniach ulega zmarnieniu i
odpada ustępując egzodermie.
• Egzoderma pełni funkcje ochronne i powstaje
z komórek miękiszu korowego.
• Komórki egzodermy mogą ulegać
korkowaceniu lub drewnieniu.
• Kora pierwotna posiada komórki
cienkościenne, żywe, między nimi rozciągają
się przestwory.
• Przewodzi roztwory wodne od włośników do
wiązek przewodzących.
• W starszych korzeniach kora pierwotna przekształca się
w miękisz spichrzowy.
• U roślin wodnych kora pierwotna tworzy tkankę
powietrzną.
• Najbardziej wewnętrzna część kory pierwotnej to
endoderma, granicząca z walcem osiowym. Jest żywa,
choć fragmenty ścian mogą ulegać skorkowaceniu w
postaci pasemek Caspary’ego lub jak u roślin
jednoliściennych – z trzech stron zgrubienia zdrewniałe
(U-owate).
• Wówczas w endodermie naprzeciw wiązek
naczyniowych występują komórki przepustowe, a
endoderma nosi nazwę śródskórni i może przejąć
funkcje ochronne.
• Walec osiowy zawiera na obwodzie perycykl
(okolnica) w postaci 1-2 lub kilku warstw
cienkościennych komórek.
• Perycykl nosi nazwę omiażdża = perykambium,
gdyż ma właściwości tkanki twórczej i daje
początek korzeniom bocznym.
• Część środkową walca osiowego wypełnia
jedna centralna wiązka przewodząca, złożona
naprzemianlegle z pasm floemu i ksylemu.
• Ksylem pierwotny rozwija się od zewnątrz do
środka walca.
• Protoksylem zawiera naczynia wąskie, o
budowie spiralnej i pierścieniowej i znajduje
się na obwodzie walca, tuż pod peryklem.
• Mataksylem natomiast powstaje później i
zawiera naczynia o większej średnicy, o
budowie siatkowatej i jamkowatej. Występuje
bliżej rdzenia.
• Protofloem jest trudny do odróżnienia, bo
ulega zgnieceniu i deformacji.
• Floem wtórny obok komórek przewodzących
zawiera komórki wzmacniające.
• Budowa anatomiczna korzenia roślin
dwuliściennych jest najczęściej terarchiczna –
4 pasma ksylemu.
• Budowa korzenia roślin jednoliściennych jest
poliarchiczna, liczba pasm (wiązek) ksylemu
wynosi zwykle od 7 do 30.
• Schemat budowy:
1. Ryzoderma lub egzoderma
2. Kora pierwotna (miąższ kory, endoderma)
3. Walec osiowy (perycykl = perykambium,
wiązki ksylemu i floemu, rdzeń lub brak
rdzenia).
Budowa wtórna korzenia
• Przyrost wtórny jest związany z działalnością
miazgi – kambium.
• Po sformowaniu metaksylemu rozwija się
kambium.
• Komórki miękiszu metaksylemu zaczynają się
dzielić tworząc miazgę wiązkową.
• Komórki perycyklu tworzą miazgę
międzywiązkową.
• Powstała, scalona miazga wytwarza do
obwodu łyko, a dośrodkowo drewno.
• Jeśli występuje rdze to ulega on redukcji.
• Floem wtórny zawiera rurki sitowe, komórki
przyrurkowe, miękisz łykowy i włókna łykowe.
• Ksylem wtórny zawiera naczynia – tracheje,
cewki – tracheidy, miękisz drzewny i włókna
drzewne.
• Schemat budowy wtórnej korzenia:
1. Peryderma lub martwica korkowa
2. Kora wtórna (łyko): floem wtórny, promienie
rdzeniowe, miazga
3. Drewno: ksylem wtórny, promienie
rdzeniowe, ksylem pierwotny (protoksylem,
metaksylem), wąski rdzeń lub brak rdzenia.
• W budowie wtórnej korzeń zaczyna się
upodabniać do budowy łodygi (układ kolateralny
wiązek).
• Jednakże w korzeniu brak rdzenia lub w rdzeń w
zaniku.
• Słoje przyrostu rocznego w korzeniach
niewyraźne.
• Z perycyklu na zewnątrz walca osiowego tworzy
się felogen, który daje początek perydermie.
• Perycykl może wytarzać włókna pierwotne i
pierścień wzmacniający.
• Powstający korek odcina korę pierwotną, która
odpada w postaci martwicy korkowej.
• Na obwodzie utrzymuje się łyko, wytworzone
przez miazgę, czyli tzw. kora wtórna.
Pęd - turio
• Pęd składa się z łodygi – caulis i stanowi część
osiową pędu i nadaje roślinie typowy wygląd i
kształt, oraz z liści, które stanowią boczne
twory osi pędu.
• Oprócz wytwarzania liści i kwiatów pęd
transportuje asymilaty, niekiedy je kumuluje.
• Pędy mają zdolność fotosyntezy.
• Służą do rozmnażania wegetatywnego.
Pęd - turio
• Strefa przejściowa pomiędzy pędem i
korzeniem znajduje się w szyjce korzeniowej.
• Pęd główny bierze początek ze stożka wzrostu
w trakcie kiełkowania nasienia.
• Pędy boczne wyrastają z pączków w katach
liści (na węzłach).
• W zależności od wymiarów występują
krótkopędy i długopędy.
Rozgałęzienia pędów
• Monopodialne (jednoroślowe): pęd główny
jest prosty i wysoki, wykazuje nieograniczony
wzrost w kierunku wierzchołkowym, rośnie i
grubieje znacznie silniej niż pędy boczne, które
są cieńsze i krótsze (np. świerk).
• Sympodialne (wieloroślowe) – gdy pęd główny
przestaje rosnąć i wydłużać się lub zamiera, a
zamiast niego z pączka niżej położonego
wyrasta pęd boczny, który kontynuuje wzrost
pędu głównego. Z kolei pęd boczny przestaje
wzrastać, a z boku rozwija się następny pęd
boczny. Powstaje pozorna os główna; pęd nie
jest prosty, lecz rozłożysty, kształtu
kolankowatego, np. u drzew owocowych.
• Pseudodichotomiczne – gdy pod pączkiem
szczytowym wyrastają 2 naprzeciwległe pączki
boczne, które dają początek nowym pędom,
podczas gdy pączek szczytowy zanika, np.
jemioła.
• Dichotomiczne – widlaste występują u roślin
niższych, np. glonów.
• Głąbik – bezlistna, kwiatonośna łodyga, która
wyrasta bezpośrednio z części podziemnych
rośliny, np. konwalia.
Pędy nadziemne
• Mogą być zielone lub zdrewniałe.
• Pędy zielone nie są trwałe, czyli z reguły
monokarpiczne i zamierają na zimę. Należą tu
rośliny roczne o okresie wegetacyjnym 1 roku,
2-letnie o okresie 2 lat i byliny.
• Byliny są roślinami wieloletnimi, tracącymi na
zimę pędy nadziemne, podczas gdy pędy
podziemne i korzenie są trwałe.
Pędy nadziemne
• Do pędów zielonych należą również rozłogi
nadziemne, wici i wąsy.
• Wąsy powstają często jako modyfikacje liści
lub przylistków i spełniają funkcje organów
czepnych, np. groch.
http://www.tutorvista.com/content/biology/biology-iii/angiosperm-families/subfamily-papillionatae.php
Drzewa i krzewy
• Mają pędy zdrewniałe,
gałęzie.
• Są polikarpiczne.
• Drzewo składa się ze
strzały pnia i
rozgałęzionej korony,
np. lipa.
• Pień nierozgałeziony
nosi nazwę kłodziny
(palma).
http://www.besplatne-slike.net/biljke/drvece/palma/slides/debele-visoke-palmetropske-biljke-stala.html
Krzewy
• Krzewy tym różnią się od drzew, że są niskie,
nie mają głównego pnia i rozgałęziają się tuż
przy ziemi na podobne sobie pędy, np.
porzeczka.
Półkrzewy lub krzewinki
• Są mniejsze od krzewów, niekiedy o liściach
zimotrwałych, np. barwinek
http://www.frogsonice.com/photos/flowers1/
Liany i pnącza
• Należą do roślin
drzewiastych
http://eaufildutemps.net/
Pędy podziemne
• Cebule – bulbus – silnie skrócone pędy. Łodyga ma
postać piętki, z której wyrastają korzenie
przybyszowe. Z węzłów rozwijają się liście w postaci
soczystych łusek, ściśle do siebie przylegających.
Wewnątrz cebuli znajduje się pączek, z którego
wyrasta łodyga, liście nadziemne i kwiaty.
Na powierzchni cebuli występują zmarniałe łuski o
funkcjach ochronnych.
http://www.afd-ld.org/~fdp_bio/content.php?page=autres_tiges&skin=modiia
Pędy podziemne
• Kłącze – Rhizoma jest pędem spichrzowym, np. u
kosaćca. Posiada węzły, międzywęźla i pączki.
Z pączków wyrastają pędy nadziemne.
Liście są często łuskowate, zmarniałe, lub pozostają
po sobie jedynie ślad.
Z kłączy wyrastają korzenie przybyszowe.
http://immanentterrain.wordpress.com/2011/05/18/
http://www.clipart.dk.co.uk/1311/subject/Natural_World/Rhizome
Pędy podziemne
• Bulwa – tuber jest skróconym pędem,
bulwiasto zgrubiałym o znaczeniu
spichrzowym, pokryty drobnymi łuskowatymi
liśćmi, które często łatwo i wcześnie odpadają.
• Swoistą bulwą jest okryta łuskami bulwocebula, np. mieczyk, szafran.
http://www.srgc.org.uk/bulblog/log2006/260706/log.html
Pędy podziemne
• Rozłóg – stolo to płożące się i zakorzeniające pędy i
długich międzywęźlach, np. poziomka, trawy.
http://omodeo.anisn.it/omodeo/sistangiosperme.htm
http://www.scuolamediacesareo.com/cdvertiamo/scienze/riproduzione_asess.htm
Pączek - Gemma
• Zawiązek pędu, pokryty łuskowatymi liśćmi.
• Wewnątrz pączka znajduje się stożek wzrostu,
z którego powstają wszystkie stałe tkanki
łodygi, takie jak skórka, kora pierwotna, wiązki
przewodzące i rdzeń.
• Z pączków liściowych wyrastają liście, a z
pączków kwiatowych – kwiaty.
• Istnieją również pączki liściowo-kwiatowe.
Gemmae - pączki
• W zależności od położenia:
- Pączki szczytowe (pędy główne i boczne –
szczyty).
- Pączki kątowe – między liściem a łodygą (stąd
również nazwa pączki pachwinowe).
Gemmae - pączki
• Pączki śpiące – pozostają w stanie spoczynku
wiele lat, w razie uszkodzenia głównych pąków
rozwijają się w pędy.
Łodyga roślin jednoliściennych
•
•
•
•
Zbudowana z tkanek pierwotnych.
Nie zawiera miazgi i felogenu.
Nie posiada przyrostu wtórnego
Niewielkie grubienie łodygi na skutek rozrostu
komórek miękiszowych.
• Wiązki sitowo-naczyniowe są nieregularnie
rozrzucone w całym miękiszu łodygi.
• Kora pierwotna silnie zredukowana lub brak (w
kłączach występuje).
• Skórka jest jednowarstwowa i pokryta
kutikulą.
• Pod skórką występuje jedno- lub kilkurzędowa
hipoderma zbudowana z kolenchymy lub
sklerenchymy.
nadziemna
1.
2.
3.
4.
Skórka (epiderma)
Hipoderma
Miękisz zasadniczy
podziemna
1. Skórka
2. Kora pierwotna (hipoderma, komórki
miękiszu, endoderma)
3. Walec osiowy (perycykl, miękisz, wiązki
przewodzące)
• Miękisz w łodygach nadziemnych wypełnia
całą część centralną aż do obwodu. Zawiera
komórki cienkościenne, które tworzą
przestwory międzykomórkowe. Miękisz pełni
funkcje spichrzowe.
• Wiązki sitowo-naczyniowe są rozrzucone w
miękiszu zasadniczym. Najczęściej typu
kolateralnego, zamkniętego. Wiązki są
otoczone pochewką wiązkową złożona z
komórek sklerenchymatycznych lub
miękiszowych. Pochewka zawiera komórki
przepustowe.
• Rdzeń najczęściej nie występuje lub zastąpiony
jest kanałem powietrznym, powstałym przez
rozerwanie się miękiszu w centralnej części
łodygi.
• W łodygach podziemnych roślin jednoliściennych
występuje kora pierwotna, np. u konwalii, dzięki
czemu wyróżnicowuje się walec osiowy. W korze
pierwotnej rozmieszczone są wiązki przewodzące.
Na wewnętrznej granicy kory zlokalizowana jest
endoderma z komórkami przepustowymi.
Walec osiowy występuje, choć perycykl jest słabo
zaznaczony. Wiązki przewodzące kolateralne i
zamknięte zlokalizowane są w walcu.
Łodyga roślin drzewiastych
• Młoda gałązka jednoroczna, zazwyczaj
zielonawa jest pokryta skórką, która pod
koniec okresu wegetacyjnego brunatnieje i
jest zastąpiona przez perydermę.
• W miarę starzenia gałązka wykształca
martwicę korkową. Kora pierwotna ulega
wtedy zwężeniu lub odpada.
• Wyróżnicowany w budowie pierwotnej
pierścień miazgowy wytwarza w zwartym
układzie nowe warstwy łyka i cylindra drewna,
często z wyraźnymi słojami przyrostu
rocznego.
• Od rdzenia do kory pierwotnej przebiegają
promienie rdzeniowe pierwotne i coraz
liczniejsze promienie wtórne.
• Rdzeń jest dobrze rozwinięty.
1. Peryderma lub martwica korkowa
2. Kora pierwotna (kolenchyma, komórki
miękiszowe)
3. Kora wtórna (łyko, włókna perycykliczne –
pierścień łykowo-twardzicowy; floem wtórny,
promienie rdzeniowe – łykowe pierwotne i
wtórne; miazga)
4. Drewno (ksylem wtórny, promienie rdzeniowe –
drzewne pierwotne i wtórne, ksylem pierwotny
(protoksylem i metaksylem), rdzeń)
Łodyga roślin dwuliściennych
• Budowa pierwotna
1. Epiderma
2. Kora pierwotna: hipoderma (zwarcica),
miękisz, endoderma (pochewka skrobiowa)
3. Walec osiowy: perycykl, wiązki przewodzące,
promienie rdzeniowe, rdzeń.
• Budowa wtórna
1. Peryderma lub skórka
2. Kora pierwotna
3. Włókna perycykliczne
4. Wiązki przewodzące floem – kambium –
ksylem
5. Promienie rdzeniowe
6. Rdzeń
• Łodyga roślin zielnych:
1. Skórka
2. Kora pierwotna: kolenchyma, miękisz,
endoderma skrobiowa
3. Walec osiowy: perycykl z włóknami
perycyklicznymi, wiązki przewodzące otwarte
z miazgą; promienie rdzeniowe pierwotne,
rdzeń
Folium
• Liść to organ pędu, najczęściej
spłaszczony, składający się z
blaszki i ogonka.
• Liście kserofitów (rośliny
lądowe przystosowane do
rozwoju w warunkach o skąpej
wilgotności) są drobne, niekiedy
łuskowate lub szpilkowate.
• Rośliny o liściach
przystosowanych do wilgotnej
atmosfery, rosnące na mokrych
glebach i zazwyczaj w cieniu to
higrofity.
http://www.schulbilder.org
Folium - morfologia
http://images.yourdictionary.com/leaf
Folium
• Rośliny soczyste, zawierające w liściach lub
łodygach tkankę wodną to sukulenty.
• Liście dzięki spłaszczeniu mają większą
powierzchnię pochłaniającą światło.
• Zorganizowane rozmieszczenie liści na pędzie
umożliwia utworzenie mozaiki liściowej; liście są
ustawione prostopadle do promieni słonecznych,
bez wzajemnego zacieniania się.
http://www.coloring-pictures.net/drawings/Autumn/leaf.php
Folium
http://www.paulnoll.com
• Liście powstają z tkanki twórczej stożka
wzrostu pędu.
• Zaczątek liścia różnicuje się na blaszkę
liściową, ogonek i niekiedy przylistek.
• Liść ma wzrost ograniczony, rośnie początkowo
wierzchołkiem, a potem strefa zrostu przenosi
się do jego podstawy.
Folium
• Ogonek liściowy powstaje zwykle po
rozwinięciu się blaszki liściowej w procesie
wzrostu wstawowego.
• Grubienie ogonka jest rezultatem wzrostu
komórek tkanki miękiszowej.
http://www.adpic.de
Folium - morfologia
• Kształt liści jest dostosowany do warunków
środowiskowych.
• Heterofilia – różnorodność liści w
poszczególnych strefach łodygi tej samej
rośliny.
Rodzaje liści
• Liście właściwe – pojedyncze lub złożone o
funkcji asymilacyjnej.
• Liście łuskowate – nie mają ogonka, są
bezbarwne lub zielonkawe, najczęściej
drobne; występują w dolnej części łodygi i na
pędach podziemnych.
Rodzaje liści
• Liście przykwiatowe są często barwne i
ulokowane w pobliżu kwiatów. Pełnią funkcje
ochronne i powabni. Dzielimy je na przysadki
(przykwiatki) pod kwiatami; podsadki – pod
kwiatostanami; podkwiatki – na szypułkach
kwiatowych.
Morfologia liści
• Liść składa się z ogonka – petiolus, blaszki
liściowej – lamina, niekiedy pochewki – vagina
obejmującej łodygę; u podstawy liści są
przylistki – stipulae.
• Stipulae to różnie wykształcone wyrostki lub
drobne listki, najczęściej para; trwałe lub
odpadające; niekiedy przekształcone w ciernie
(robinia) lub łuskowatą gatkę, czyli tutkę –
ochrea, np. u Polygonum.
Morfologia liści
• Liście ogonkowe mają ogonek mocujący
blaszkę do łodygi. Jeśli blaszka zbiega po
ogonku, to liść jest oskrzydlony. Jeżeli ogonek
liściowy jest spłaszczony w postaci blaszki to
mówimy o liściaku phyllodium
http://baike.soso.com/v86618.htm
Phyllodium longipes (Craib.) Schindl
Morfologia liści
• Gdy całe pędy przypominają liście – są to
gałęziaki phyllocladia, np. Ruscus (myszopłoch)
http://www.cellulite.co.za/butchersbroom-extract.htm
http://www.pendernursery.com/Catalog/Detail/opuntiaellisiana.html
Ruscus aculeatus L.
Ulistnienie
•
-
Phyllotaxis – ustawienie liści na łodydze:
Różyczkowe
Skrętoległe
Równoległe
Okółkowe
Ulistnienie
• Liście wyrastają z węzłów – nodi, między
którymi znajdują się międzywęźla –
internodia.
Broda B. 1998 r.
Kwiat - Flos
• Skrócony, przekształcony i wyspecjalizowany
pęd zbudowany z listków przystosowanych do
rozmnażania płciowego.
• Rozwijają się z pączków kwiatowych.
Flos
• Działki kielicha = kielich
• Płatki korony = korona
• Pręcikowie
• Słupkowie
Części te osadzone są na szypułce.
Flos
• Układ elementów kwiatowych może być
spiralny lub okółkowy
• Kielich i korona tworzą okwiat podwójny.
• Jeśli brak zróżnicowania na kielich i koronę to
mamy okwiat pojedynczy.
• Kwiaty bez okwiatu to kwiaty nagie.
Flos
• Kwiaty obupłciowe (słupkowie i pręcikowie)
• Kwiaty jednopłciowe albo pręciki, albo
słupkowie.
• Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe i
słupkowe są na tym samym pniu – rośliny
jednopienne
• Jeśli kwiaty jednopłciowe pręcikowe lub
słupkowe są na dwóch pniach to rośliny są
dwupienne.
Owoc - Fructus
• Owoc tworzy się z zalążni (owoc rzeczywisty)
lub z elementów pozazalążkowych, np. dna
kwiatowego  owoc pozorny.
• Owoc złożony powstaje ze zrośnięcia się kilku
zalążni tego samego kwiatu.
• Owocostan wykształca się z kwiatostanu;
złożony jest z poszczególnych mięsistych
owoców, często ze sobą zrośniętych.
Owoce
• Owoce dzielimy na suche pękające: mieszek,
strąk, łuszczyna, torebka, rozłupnia;
• Suche niepękające, np. ziarniak, niełupka,
orzech, skrzydlak
• Mięsiste: pestkowiec, jagoda.
Pestkowiec
• Pestkowiec – drupa jest owocem mięsistym
jednonasiennym.
• Owocnia zawiera 3 warstwy: zewnętrzną –
exocarpium, epicarpium, czyli skórkę;
śródowocnie – mesocarpium i warstwę
wewnętrzną silnie zdrewniałą – pestkę –
endocarpium, zamykającą nasienie – semen.
Jagoda
• Jagoda – bacca jest owocem mięsistym,
wielonasiennym.
• Powstaje z kilku owocolistków;
• Brak części stwardniałej wewnątrz
• Wnętrze wypełnia soczysta śródowocnia z
nasionami.
• Okryte są epicarpium.
Nasienie
• Owocnia – pericarpium stanowi dla nasion
osłonę, chroniącą przed szkodliwymi
czynnikami.
• Nasiona służą do generatywnego rozmnażania
roślin.
• Nasienie – semen rozwija się z zalążka w
wyniku zapłodnienia.
• Nasiona dzielimy na bielmowe i bezbielmowe.
Broda B. 1998 r.
• Zalążek może być prosty, odwrócony lub zgięty
i wpływa to na budowę nasienia.
Nasiona
• W skład nasienia bielmowego wchodzą łupina
nasienna – testa semins, bielmo –
endospermum i zarodek – embryo.
• Zarodek rozwija się z zapłodnionej komórki
jajowej. Zawiera liścienie – cotyledones w
liczbie jednego, dwu lub kilku, pączuszek –
plumula, korzonek – radicula i łodyżka
podliścieniowa – hypocotylum.

Wybrane podstawy budowy

Transkrypt

Podobne dokumenty

Arvoisa Finn-Power levytyökeskusasiakas

Instrument złamany w kanale

e - Uniwersytet Jagielloński