docZAŁĄCZNIK DO PYTAŃ I ODPOWIEDZI - 25.10
download 
Reklamacja Transkrypt
ZAŁĄCZNIK DO PYTAŃ I ODPOWIEDZI - 25.10
3.4. Zidentyfikowane problemy. 3.4.1. Analiza stanu istniejącego osłony przeciwlodowej na głównych rzekach Polski. 3.4.1.1. Zjawiska lodowe na polskich rzekach. Uwarunkowania klimatyczne. Tworzenie się lodu na rzekach jest jednym z elementów złożonego łańcucha zjawisk zachodzących w następstwie nieprzerwanie odbywających się w przyrodzie procesów wymiany ciepła. Do czynników meteorologicznych stanowiących elementy pogody zaliczamy: promieniowanie słoneczne, temperaturę powietrza, wilgotność powietrza, wiatry, opady atmosferyczne, ciśnienie itp. Czynniki te z kolei zależą m.in. od: położenia geograficznego, wzniesienia nad poziom mórz, usytuowania względem mórz, ukształtowania terenu, prądów powietrza, rodzaju podłoża i pokrycia, oraz innych, np. wynikających z działalności człowieka na danym terenie. Polska leży w zachodniej części masywu lądowego, zwanego Euroazją, którego klimat pozostaje pod wpływem Oceanu Atlantyckiego, skąd prądy oceaniczne nie napotykając na większe pasma górskie, bez przeszkód powodują napływanie do naszego kraju mas powietrza atlantyckiego. Od wschodu natomiast docierają do nas masy suchego powietrza kontynentalnego. Tak więc Polska znajduje się w granicach klimatu przejściowego, kontynentalnego-morskiego o zmiennych i zróżnicowanych typach pogody. Pogoda ta jest wynikiem następujących napływających mas powietrza o niejednakowych właściwościach fizycznych: a) polarno-morskiego - napływającego od zachodu lub północnego-zachodu, latem powodującego pogodę chłodną i dżdżystą, a zimą zmienną lub też powietrza ciepłego napływającego głównie jesienią i zimą, dającego w zimie odwilże i mgły, a jesienią pogodę pochmurną; b) polarno-kontynentalnego - nadchodzącego z terenu Rosji, który zimą przynosi pogodę mroźną oraz bezchmurną, a latem pochmurną i burzliwą; c) arktyczno-morskiego - napływającego głównie w miesiącach zimowych przez obszary morskie, powodującego obfite opady śniegu oraz mroźną pogodę; d) zwrotnikowo-morskiego – ciepłego, przynoszącego latem pogodę o wysokich temperaturach, zimą natomiast mgły i odwilże; e) zwrotnikowo-kontynentalnego – zachowującego się zimą jak powietrze zwrotnikowo-morskie, a latem wywołującego burze. Często w praktyce meteorologicznej brane są pod uwagę średnie temperatury powietrza: lipca jako najcieplejszego i stycznia jako najzimniejszego miesiąca roku. Średnie temperatury tych miesięcy wskazują m.in. na ilość odpływu wilgoci w zimie i w okresie roztopów przypadających na okres wczesnowiosenny, a także na niedosyt wilgotności w lecie. Najchłodniejszymi rejonami Polski są Karpaty i Sudety, gdzie średnia temperatura stycznia spada do -6,0oC. Do najcieplejszych w tym okresie należy wybrzeże morskie z temperaturą ok. -0,5 oC oraz środkowy odcinek odcinek doliny Odry (-1,0 oC). Na pozostałym obszarze kraju temperatura ma wartość ok. -4,0 oC, obniżając się w kierunku wschodniej granicy. Przeciętne nasłonecznienie w Polsce kształtuje się poniżej 6 godzin dziennie, tj. w lecie ok. 9 godzin, na wiosnę około 7 godzin, w jesieni 4-5 godzin i w zimie około 2 godzin. Największe nasłonecznienie występuje w dolinie Odry, natomiast najniższe na Pojezierzu Mazurskim. Z ogółu obserwowanych wiatrów, najwięcej wiatrów słabych (od 0,0 do 2,0 m/s) przypada na Wyżynę Śląsko-Małopolską (60,0 %), najmniej na Pomorze Zachodnie (10,0 %). Wiatry silne (od 5,0-10,0 m/s) występują na Pojezierzu Mazurskim i Nizinie Szczecińskiej (20,0 %), Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej (od 10,0 do 20,0 %) oraz w Polsce środkowej (ok. 2,0 %). Wiatry o największej prędkości (powyżej 15,0 m/s) notuje się przeważnie w zimie. Osobliwość nieprzerwanie odbywających się w przyrodzie procesów wymiany ciepła polega na corocznej powtarzalności sezonowych zmian m.in. w nagrzewaniu i ochładzaniu się mas wody przez otaczające je masy powietrza, jak również na różnym rozkładzie temperatur w samym przekroju poprzecznym koryta rzeki. Uwarunkowania hydrologiczne. Mimo turbulentnego przepływu, zapewniającego mieszanie się strug wody, zimą jest ona najchłodniejsza w rejonie brzegów i najcieplejsza w pobliżu nurtu rzeki, a latem odwrotnie. Dodatkowo wyrównywanie się temperatur może zostać miejscowo zakłócone przez dopływ wód gruntowych, czy większy dopływ powierzchniowy o odmiennych warunkach termicznych, nie mówiąc już o zrzucie ścieków, czy podgrzanych wód przemysłowych. Sama woda posiada wyjątkowo wysoką wartość ciepła utajnionego (ok. 80cal/g), stąd dla ustalenia się procesu tworzenia się lodu, czy też procesu jego topnienia, konieczne jest nieznaczne „przechłodzenie” lub „przegrzanie” wody. W obu przypadkach temperatura wody oscyluje w okolicach 0oC i wyraża się w setnych lub tysięcznych stopnia. Zjawiska lodowe w rzekach od momentu pojawienia się do czasu całkowitego zaniku, przechodzą kolejne stadia, które przyporządkować możemy trzem podstawowym okresom: • tworzenia się lodu podwodnego i brzegowego, • scalaniu się mas lodu powierzchniowego w stałą pokrywę lodową, • pękania oraz „ruszania” lodu. W skład lodu podwodnego wchodzi śryż, czyli lód powstający w całej masie przepływającej wody oraz lód denny, powstający na dnie i zboczach koryta rzeki. Lód denny odrywając się od dna miesza się ze śryżem, tworząc lód prądowy, który po wypłynięciu na powierzchnię wody przekształca się w lód powierzchniowy. W czasie krystalizacji lodu prądowego, wydzielane ciepło krzepnięcia nie hamuje dalszego procesu zamarzania, dzięki stałej wymianie przepływających cząstek wody. Stąd w wodach płynących, tworzenie się lodu prądowego zazwyczaj wyprzedza powstawanie lodu brzegowego. Zjawiska lodowe w postaci śryżu i lodu brzegowego pojawiają się prawie co roku na wszystkich rzekach zlewiska Morza Bałtyckiego. Zakres tworzenia się lodu prądowego i brzegowego, obok aktualnej sytuacji hydrometeorologicznej, determinowany jest przez zmienne warunki przepływu na poszczególnych odcinkach rzeki. Wraz ze zbliżaniem się wód Wisły i Odry w rejony ujściowe maleje spadek podłużny rzeki, spada prędkość przepływu a wzrasta wpływ cofki odmorskiej na kształtowanie się poziomu zwierciadła wody. Zmiana hydraulicznych warunków przepływu powoduje, że im bliżej ujścia, tym szybszy jest proces narastania lodu brzegowego. Powyżej tego rejonu (wpływu cofki), obserwuje się zjawisko odwrotne – dominuje tworzenie się lodu prądowego. Scalanie się mas lodu powierzchniowego i brzegowego w stałą pokrywę lodową, na ogół przebiega w dwojaki sposób: • niemal jednocześnie na długich odcinkach rzeki, w przypadku silnego i gwałtownego przechłodzenia wody, • stopniowo, szczególnie na takich odcinkach rzeki, gdzie istnieją naturalne lub sztuczne przeszkody w swobodnym przepływie wody oraz gdzie następują zmiany (spadki) prędkości przepływającej wody. Z chwilą stabilizacji pokrywy lodowej na pewnych odcinkach rzeki, dalszy proces narastania stałej pokrywy lodowej odbywa się drogą przesuwania się końcówki lodu w górę rzeki, który przyśpiesza napływający lód podwodny i powierzchniowy, częściowo wciągany i wypychany prądem rzecznym pod i nad utworzoną pokrywą lodową. Wraz z przesuwaniem się końcówki stałej pokrywy lodowej w górę rzeki, szczególnie w miejscach gdzie istnieją naturalne lub sztuczne przeszkody w swobodnym przepływie wody oraz w miejscach gdzie występują zmiany prędkości przepływającej wody, tworzą się zatory śryżowe lub śryżowolodowe np. w miejscach załamania spadku podłużnego, ostrych zakolach, w rejonach przewężenia koryta rzeki, występowania płycizn i wysp, gęsto rozstawionych podpór mostowych, itd. Zatory śryżowe na rzekach są na ogół krótkotrwałe i przeważnie znikają (zostają rozmyte) w kilka lub kilkanaście dni po ich utworzeniu się. Natomiast zatory śryżowo-lodowe najczęściej utrzymują się przez cały okres zimowy. Zatory lodowe, wywołane spiętrzeniem „ruszającej” kry lodowej powstają w pierwszej fazie uwalniania się rzeki od lodu, jak również w pełni zimy w czasie przejściowych ociepleń wszędzie tam, gdzie istnieją jakiekolwiek przeszkody w swobodnym spływie kry lodowej. Zjawiskom zatorów towarzyszą często znaczne zniszczenia brzegowych umocnień, deformacje brzegów i dna rzeki, zwłaszcza na przemiałach oraz gwałtowne wezbrania, które mogą przekształcać się w powódź. Znajomość tych złożonych procesów tworzenia się lodów i następnie ich topnienia, uzupełniona wynikami pomiarów pokrywy lodowej, oraz prognozami meteorologicznymi, pozwala osobom kierującym akcją lodołamania trafniej wybierać moment rozpoczęcia akcji, przewidywać skalę trudności zadania i ustalać ilość i rodzaj jednostek kierowanych do akcji. 3.4.2. Specyfika akwenów. W najbardziej ogólnym oglądzie można by powiedzieć, że główne Polskie rzeki – Wisła i Odra niewiele się różnią. Obie są podobnej wielkości, obie wypływają z gór i przechodząc na tereny równinne zmierzają z południa na północ w kierunku Bałtyku. Zlewnie obu rzek pokazano na Rys.5. W kierunku równoleżnikowym położone są na tej samej szerokości geograficznej, a w kierunku południkowym dzieli je odległość 300-400 km. Jednakże fakt, iż Polska znajduje się w granicach klimatu przejściowego, kontynentalno-morskiego o zmiennych i zróżnicowanych typach pogody, że ścierają się tu masy powietrz napływającego z różnych kierunków przynosząc gwałtowne zmiany pogody sprawia, że z punktu widzenia przedmiotu niniejszego opracowania istnieją dość wyraźne różnice między Wisłą i Odrą. Rys.5. Zlewnie rzek płynących przez terytorium Polski. Źródło: Zarządzanie zasobami wodnymi w Polsce (wg danych z 2001r.) - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, aquadocinter Polska. Wprawdzie zjawiska lodowe w postaci śryżu i lodu brzegowego pojawiają się prawie co roku na wszystkich rzekach zlewiska Morza Bałtyckiego, ale czym bardziej na wschód tym okres zalodzenia rzeki jest dłuższy. Z danych IMiGW [10] wynika, że na górnej Wiśle zjawiska lodowe występują przez ok. 60 dni, a na zachodzie Polski przeciętnie 10 dni w roku. Zjawiska zanikają zwykle w marcu, przy czym na zachodzie kraju proces ten rozpoczyna się kilka tygodni wcześniej. Powyższa informacja odnosi się do górnych odcinków obu rzek. Obszerniejsze dane o warunkach zalodzenia dla dolnych biegów Wisły i Odry (zaczerpnięte w Gdańskim i Szczecińskim oddziale RZGW) przedstawiono w Tabelach 2 i 3. Tabela 2 Charakterystyka zalodzenia dolnego odcinka Odry Lp. Charakterystyka zalodzenia Szczecin Gryfino w latach 1948-2002 [km 734,0] [km 718,5] 1 Początek okresu lodowego: 2 3 Widuchowa Gozdowice [km 701,8] [km 645,3] - najwcześniejszy 9.12 16.11 16.11 18.11 - najpóźniejszy 15.02 17.01 6.03 24.01 - najwcześniejszy 9.01 13.01 13.12 13.12 - najpóźniejszy 24.03 27.03 27.03 25.03 - najmniejsza 0 0 0 0 - średnia 40 52 45 46 - największa 100 106 110 108 Koniec sezonu lodowego: Ilość dni z lodem: Źródło: Materiały RZGW Szczecin Tabela 3 Charakterystyka zalodzenia dolnego odcinka Wisły w profilach: Toruń [km 734,7], Korzeniewo [km 867,0], Tczew [km 908,6] Lp. Charakterystyka zalodzenia Dolna Wisła w latach 1948-2000 1 Początek okresu lodowego: - najwcześniejszy 01.11 - najpóźniejszy 20.12 2 Koniec sezonu lodowego: - najwcześniejszy 26.12 - najpóźniejszy 06.04 3 Ilość dni z lodem: - najmniejsza 8 - średnia 78 - największa 136 Źródło: Materiały RZGW Gdańsk Dane zawarte w trzecim wierszu obu Tabel po pierwsze potwierdzają fakt, że średni czas zalodzenia Wisły jest dłuższy niż Odry (chociaż różnica ta jest już znacznie mniejsza - ok. 30 dni), ale po wtóre pokazują, że na dolnych odcinkach Wisły i Odry pokrywa lodowa utrzymuje się znacznie dłużej niż na górnych. Dane niemieckie dla Odry dolnej odnotowane na wodowskazie Hohensaaten-Finow za okres 90-ciu lat (1901r. do 1990r.) potwierdzają przeciętne występowanie lodu przez 44 dni w roku. Dane te niezbicie dowodzą, że Wisła pozostaje pod silniejszym wpływem klimatu kontynentalnego znad Rosji, natomiast w dorzeczu Odry, zimową ostrość klimatu kontynentalnego łagodzi nieco silniejszy wpływ cieplejszego klimatu morskiego. Fakt, że pokrywy lodowe w górnych obszarach Wisły i Odry utrzymują się krócej niż w środkowych i dolnych ich częściach, ma bardziej swoje źródło w prędkości nurtów rzek niż w oddziaływaniach klimatycznych. W południowej części kraju gdzie występują większe spadki terenowe, wody rzek mają większe prędkości. Dopiero rozlanie się rzek na płaskich terenach nizinnych spowalnia prędkości spływu wody co sprzyja tworzeniu się lodu. Z wielu opracowań zawierających analizy zjawisk powodziowych w Polsce wynika, że powodzie w dolnych biegach głównych rzek zdarzają się przeważnie na wiosnę, często w połączeniu ze spływem kry lub uniemożliwieniem odpływu do Zatoki Gdańskiej czy Zalewu Szczecińskiego przez cofkę, spowodowaną przez wiatr albo sztorm. W środkowych i górnych obszarach rzek należy liczyć się, obok kilku powodzi w marcu, wywoływanych topnieniem śniegu, przede wszystkim z powodziami w miesiącach letnich. Część z nich długo utrzymuje się w środkowych strefach rzek. Z obserwacji wodowskazu w Eisenhüttenstadt odnoszących się do powodzi (które wydarzyły się w latach 1981-1996), widać że najczęściej powodzie zdarzają w lutym/marcu i miesiącach letnich lipcu i sierpniu. Częstotliwość wielkich powodzi jest niewielka. Powyżej Eisenhüttenstadt nad powodziami zimowymi przeważają powodzie letnie. Ta tendencja wzmaga się podążając na południe Odry. W ostatnich 50 latach na wodowskazie w Eisenhüttenstadt powódź zimową powtórzoną z interwałem ponad 5 letnim zanotowano w roku 1947. Powyższe spostrzeżenia wskazują na odmienne źródła powodzi w poszczególnych strefach rzek i wynikającą stąd odmienną ich specyfikę. W oparciu o powyższe przesłanki kompleks rzek Wisły i Odry wraz z ich dorzeczami, w sposób naturalny można podzielić zgrubnie na cztery odmienne obszary1: • Wisła północna (od Wyszogrodu do Zatoki Gdańskiej), • Odra północna (od Brzegu Dolnego do Zalewu Szczecińskiego), • Wisła południowa (od źródła do Wyszogrodu), • Odra południowa (od źródła do Brzegu Dolnego). Granice tego podziału zaproponowano odpowiednio w Wyszogrodzie i w Brzegu Dolnym, ponieważ są to praktycznie graniczne miasta dla operacji lodołamania. W tej sytuacji przedmiotem dalszych, bardziej szczegółowych analiz w niniejszym opracowaniu pozostaną tylko dwa pierwsze akweny, tzn Wisła północna i Odra północna. Podstawowe (omówione wyżej) elementy mówiące o odmienności powyższych akwenów nie wyczerpują pełnej listy różnic (istotnych z punktu widzenia osłony przeciwlodowej), które pokazują ich specyfikę. Nie mniej niż uwarunkowania klimatyczne na specyfikę tę wpływają takie czynniki jak: • stopień uregulowania rzek, • ilość i rodzaj zbudowanych urządzeń hydrotechnicznych, • wielkość i charakter dopływów. Rzeka, która została uregulowana, ma w miarę ustabilizowany kształt koryta i złagodzone łuki, wobec czego istnieje na niej znacznie mniej naturalnych przeszkód o charakterze zatorogennym. Rzeka nieuregulowana z licznymi ostrymi 1 Podział na obszary przyjęto na użytek niniejszego opracowania i celowo nie użyto tradycyjnych nazw podziału na górną i dolną rzekę ponieważ granice zaproponowanego tu podziału będą nieco inne od powszechnie przyjętych. łukami, wysepkami i formowanym przez naturę korytem przysparza znacznie więcej okoliczności do powstawania zatorów. Odra jest rzeką żeglowną. W górnej części na odcinku ok. 180 km została skanalizowana, natomiast w pozostałej jej części jest uregulowana. Trasa żeglugowa ukształtowana została łukami o promieniach R = 400 - 3000 m, wśród których 25 łuków ma promień mniejszy od 500 m. Typową geometrię koryta przedstawiono na Rys.6-9. W poszczególnych przekrojach pokazano kształt i wymiary koryta Odry wykonane w różnym czasie (w odstępie 6-8 lat). Wynika z nich, że przemieszczające się rumowiska wpływają zwłaszcza na zmianę głębokości, ale nie są to zmiany o charakterze jakościowym, mimo że np. w okręgu Hohensaaten (dolna Odry) podaje się, że ilość rumowiska wleczonego wynosi około 200 tys. ton a ilość rumowiska unoszonego około 400 do 500 tys. ton na rok, przy czym podkreśla się, że systematyczne pomiary prowadzone są dopiero od relatywnie krótkiego czasu. Rumowisko wleczone, na całej środkowej i dolnej Odrze, jest formowane przez drobny piasek. Rys.6. Zmiany geometrii koryta Odry w km 699,4. Źródło: RZGW Szczecin Rys.7. Zmiany geometrii koryta Odry w km 690. Źródło: RZGW Szczecin Rys.8. Zmiany geometrii koryta Odry w km 690,5. Źródło: RZGW Szczecin Rys.9. Zmiany geometrii koryta Odry w km 662,6. Źródło: RZGW Szczecin Należy jednak pamiętać, że ilość rumowiska unoszonego jest silnie zależna od prędkości przepływu, tzn. przy wyższej prędkości przepływu wzrasta ilość rumowiska, które zwykle wleczone, zostaje wtedy unoszone. W najnowszych opracowaniach [11] określa się, że szerokość koryta Odry na poziomie dna jest nie mniejsza niż 33 m (przy zanurzeniu 1,60 m). Wisła jest rzeką praktycznie nieżeglowną (III kl. żeglowności utrzymuje tylko niewielki odcinek Wisły w km 910 – 941,3) Jej koryto - zwłaszcza na odcinkach nieuregulowanych ma kształt bardzo złożony, z licznymi wysepkami, czasami kilkoma w jednym przekroju (Rys 10-12). Wszystko to wpływa na zmienność prędkości nurtu i w sumie także na większą skłonność do powstawania zatorów. Z opracowania [3] wynika, że środkowa i dolna Wisła jest rzeką o szczególnych skłonnościach do zatorów różnego typu. Charakteryzuje się ona wybitną śryżogennością i zmiennością charakteru koryta. Złożony kształt koryta i jego niestabilność (Rys. 11 i 12) wpływa dodatkowo na wzrost trudności w prowadzeniu akcji kruszenia lodu i zapewnienia jego swobodnego spływu (pokazane na tych rysunkach zmiany kształtu koryta zaszły zaledwie w ciągu 2 lat). Zbiornik włocławski jest klasycznym przykładem wpływu budowli hydrotechnicznych na zmianę warunków zalodzenia akwenu. Z porównania danych na temat zjawisk lodowych przed spiętrzeniem i po spiętrzeniu wynika, że istotnej zmianie uległa struktura zalodzenia [12]. Po spiętrzeniu, pokrywa lodowa powstaje około 20 dni wcześniej, a czas jej zalegania ulega wydłużeniu o ok. 35 dni. Profesor Marek Grześ uzasadnia to skróceniem czasu trwania fazy formowania pokrywy lodowej (pochód lodu prądowego) z 40-45 dni do 8 dni, a przyczyna tej odmienności to spadek prędkości przepływu wody spowodowany jej spiętrzeniem. Ta lokalna specyfika zbiornika włocławskiego sprawia, że na Wiśle północnej dla ochrony przed powodzią zatorową funkcjonują dwie oddzielne floty lodołamaczy. Rys.10. Zmiany geometrii koryta Wisły w km 625,5. Źródło: Profesor Marek Grześ – Archiwum lodowe, UAM w Toruniu. Rys.11. Zmiany geometrii koryta Wisły w km 617,5. Źródło: Profesor Marek Grześ – Archiwum lodowe, UAM w Toruniu. Rys.12. Zmiany geometrii koryta Wisły w km 606,7. Źródło: Profesor Marek Grześ – Archiwum lodowe, UAM w Toruniu. Flota zarządzana przez RZGW Gdańsk operuje na odcinku Wisły od ujścia do zapory stopnia wodnego we Włocławku, natomiast flota zarządzana przez RZGW w Warszawie, koncentruje się głównie na zbiorniku włocławskim. Akcje przeciwlodowe w górę rzeki od zbiornika podejmują lodołamacze w zależności od potrzeb i w wyjątkowych sytuacjach kruszą lód do Wyszogrodu. Wśród newralgicznych miejsc z punktu widzenia sztuki prowadzenia skutecznej akcji lodołamania i zapewnienia swobodnego spływu skruszonego lodu są także miejsca włączenia się dopływów do nurtu głównej rzeki. W miejscach tych konieczna jest koordynacja akcji prowadzonej na rzece głównej z akcją na dopływie. Nie rzadko też potrzebna jest interwencja lodołamacza. Biorąc pod uwagę wymienione wyżej uwarunkowania, każdy z północnych odcinków Wisły i Odry podzielony został dodatkowo na rejony operacyjne ochrony przeciwlodowej z uwzględnieniem wymienionych wyżej cech specyficznych. 3.4.3 Rejony operacyjne ochrony przeciwlodowej w Polsce. Osłona przeciwlodowa w Polsce utrzymywana jest na głównych rzekach kraju, i praktycznie sprowadza się ona do prowadzenia akcji lodołamania jako najskuteczniejszej metody usuwania zatorowych zagrożeń zatorowych. Podstawowe rejony operacyjne lodołamania (Rys. 13.) obejmują: • ujściowy i graniczny odcinek Odry od Szczecina do ujścia rzeki Nysy Łużyckiej oraz w zależności od potrzeb dalej w górę rzeki wraz ze skanalizowanym odcinkiem Odry w rejonie Wrocławia, • dolny odcinek rzek Warty i Noteci, • dolny odcinek Wisły od Gdańska do Włocławka, • zbiornik Włocławski wraz z odcinkiem Wisły powyżej Płocka, Niezależnie od miejsca lokalnego zagrożenia, każda akcja lodołamania rozpoczyna się w ujściowych odcinkach rzek Wisły oraz Odry i w te rejony musi zostać odprowadzona połamana kra lodowa z całych rejonów rzek. Od powodzenia tych akcji zależy skuteczność lodołamania na zbiorniku Włocławskim oraz na Warcie i Noteci. Generalnie lodołamacze kierowane są w górę rzek tak daleko, jak wymaga tego zakres zalodzenia oraz jak pozwalają na to aktualne w danym czasie parametry techniczne drogi wodnej. Rys.13. Podstawowe rejony operacyjne lodołamania. Źródło: RZGW Szczecin; RZGW Gdańsk; RZGW Warszawa; RZGW Wrocław.
