Studium przypadku miasta Gdańsk

Studium przypadku miasta Gdańsk
1. Wprowadzenie
Gdańsk to miasto na prawach powiatu w północnej Polsce, położone nad Zatoką Gdańską. Miasto jest
siedzibą władz województwa pomorskiego. Gdańsk to ośrodek aglomeracji gdańskiej / trójmiejskiej i wraz z
Gdynią i Sopotem tworzy Trójmiasto. Ponadto, Gdańsk jest siedzibą stowarzyszenia metropolitalnego
Gdański Obszar Metropolitalny, które tworzy 29 samorządów (gmin i powiatów) z obszaru województwa
pomorskiego. Funkcję prezesa stowarzyszenia pełni Prezydent Miasta Gdańska. Gdańsk jest szóstym
miastem w Polsce pod względem liczby ludności i szóstym pod względem powierzchni.
2. Podstawowe dane statystyczne o mieście
2.1. Dane w zakresie trendów demograficznych
Na ryc. 1 przedstawiono dane statystyczne dotyczące liczby zamieszkałych na terenie miasta Gdańsk w
latach 1995-2010. W badanym okresie liczba ludności mierzona wg faktycznego miejsca zamieszkania
stopniowo spadała, najpierw w latach 1995-1998, a następnie 1999-2008. Po 2008 r. odnotowano
odwrócenie tendencji i liczba osób faktycznie zamieszkujących w Gdańsku zaczęła systematycznie wzrastać
do poziomu 456,7 tys. mieszkańców w 2010 r. W latach 1995-2010 liczba ludności ogółem spadła o 6052
osób, tj. 14,3%, pozytywnym zjawiskiem jest natomiast rosnąca z roku na rok liczba mieszkańców od 2008 r.
Ryc. 1. Liczba ludności i saldo przyrostu naturalnego dla Gdańska w latach 1995-2010.
466000
800
464358
464000
463019
462336
462000
462995
460000
488
461885 461653
461354
200
458053
-5
456658
-94
-77
-155
-196
-314
337
459072
458988
68
-349
-356
-568
-50
456967
456591
455581
455717
454000
452000
400
461011
458000
456000
600
557
-395
-562
450000
0
-200
-400
-600
-800
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Źródło: BDL GUS.
1
Dostępne dane statystyczne dotyczące ruchu naturalnego (saldo urodzeń i zgonów) wskazuje na delikatne
wahania w latach 1995-2010 zarówno po stronie ogólnej liczby urodzeń, jak i zgonów. Zauważa się
natomiast, że w latach 2005-2007 liczba zgonów przewyższała liczbę urodzeń (ujemne saldo), natomiast po
roku 2007 tendencja uległa odwróceniu i od roku 2008 liczba urodzeń była wyższa od liczby zgonów
(dodatni przyrost naturalny) (ryc. 1 i ryc. 2.).
Ryc. 2. Urodzenia i zgony w Gdańsku w latach 1995-2010.
6000
5000
4000
Urodzenia
3000
Zgony
2000
1000
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Źródło: BDL GUS.
Analizując migracje wewnętrzne (krajowe) zauważa się, iż od 1997 r. w Gdańsku odpływ ludności
przewyższa napływ, czyli miasto posiada ujemne saldo migracji wewnętrznych. Migracje te obejmują
ruch ludności miedzy Gdańskiem i gminami wewnątrz województwa np. gminami ościennymi oraz
innymi gminami poza województwem pomorskim. Graficznie tendencję przedstawia ryc. 3.
Ryc. 3. Saldo migracji wewnętrznych (krajowych) w latach 1995-2010.
600
467
400
391
200
18
0
1995
1996
1997-771998
1999
2000
2001
-184
-200
2002
-137
-261
-400
2003
-174
2004
2005
2006
2007
-129
-217
-600
-705
-775
-1000
Źródło: BDL GUS.
2
2010
-112
-237
-373
-800
-352009
2008
Biorąc pod uwagę cały Gdański Obszar Metropolitalny, który cechuje dodatnie saldo migracji, zauważa się
odpływ ludności do gmin i powiatów sąsiadujących z Trójmiastem. W strukturze odpływów i napływów
ludności największy odsetek ludności napływającej do Gdańska pochodzi z miast, natomiast największy
odsetek ludności odpływa na wieś.
Ryc. 4. Saldo migracji zagranicznych w latach 1995-2010.
200
146
131
100
53
0
0
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
-98
-100
-198
-200
-300
-375 -356
-400
-344
-473
-500
-600
-700
-342
-420 -402
-617
-629
-675
-800
Źródło: BDL GUS.
Od 2008 r. napływ ludności z zagranicy na pobyt stały przewyższył odpływ ludności za granicę również na
pobyt stały. W 2010 r. saldo migracji zagranicznych (mierzone liczbą zameldowań i wymeldowań na pobyt
stały) było równe 0. Wśród osób osiedlających się w Gdańsku jest coraz więcej obcokrajowców. Dominują
wśród nich obywatele z paszportami brytyjskimi i niemieckimi. Saldo migracji zagranicznych przedstawiono
na ryc. 4.
Informator o sytuacji społeczno–ekonomicznej Gdańska przygotowywany przez Urząd Miasta oraz Urząd
Statystyczny w Gdańsku na podstawie danych GUS przedstawia ogólną prognozę zmiany liczby ludności od
2011 r. do 2035 r. Prognoza wskazuje na systematyczne zmniejszanie się liczby ludności z roku na rok do
2035 r. Prognoza pokazuje również zmianę struktury ludności wg płci i grup wieku na lata 2015 i 2035. Poza
przywołaną analizą nie przygotowano szerszej prognozy na przyszłość obejmującej kolejna lata i
zawierającej dane dotyczące takich zagadnień jak: liczba ludności, zmiana struktury ludności wg płci i wieku,
saldo urodzeń i zgonów, salda migracji, etc.
Podsumowując, w Gdańsku odnotowuje się delikatnie rosnącą liczbę ludności, niewielki dodatni przyrost
naturalny oraz systematycznie rosnącą liczbę urodzeń i jednocześnie spadającą liczbę zgonów. Tendencje
te, pod warunkiem utrzymywania w długim okresie, będą pozytywnie wpływać na możliwości rozwojowe
Gdańska. Niekorzystnym zjawiskiem jest odpływ ludności w ramach migracji wewnętrznych (niewielkie
ujemne saldo migracji wewnętrznych na pobyt stały), aczkolwiek zjawisko to maleje w czasie. Najniższe
ujemne saldo migracji jest cechą pozytywnie wyróżniającą Gdańsk na tle pozostałych miast Trójmiasta
(Sopot, Gdynia).
3
2.2. Dane dotyczące atrakcyjności osiedleńczej
Przyjęto, iż atrakcyjność osiedleńczą opisać można następującymi wskaźnikami: dostępności do
atrakcyjnego zatrudnienia, edukacji, ochrony zdrowia, kultury i rozrywki, sportu i rekreacji, komunikacji,
publicznej infrastruktury technicznej; ceny mieszkań; stanu środowiska naturalnego oraz ładu społecznego i
bezpieczeństwa publicznego.
Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia mierzyć można stopą bezrobocia zarejestrowanego. W Gdańsku
stopa bezrobocia rejestrowanego stopniowo rosła od najniższego poziomu 2,6% w 2008 r. do poziomu 5,4%
w 2010 r. Pierwszy spadek tego wskaźnika zaobserwowano w kwietniu 2010 r. Niższą stopę odnotowano w
takich miastach jak: Warszawa, Kraków, Katowice i Poznań.
O dostępie do atrakcyjnego zatrudnienia świadczy m.in. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto oraz
liczba ofert pracy. W Gdańsku, m.in. ze względu na rynek pracy obejmujący całą aglomerację trójmiejską
oraz zawody związane z gospodarką morską, dostępne są dość atrakcyjne oferty pracy i relatywnie wysokie
wynagrodzenia. Rynek pracy w Gdańsku w niewielkim stopniu odczuł skutki globalnego spowolnienia
gospodarczego i pod względem liczby oferowanych miejsc pracy oraz poziomu zarobków należy do
najbardziej atrakcyjnych Polsce. W 2010 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto było wyższe od
większości wojewódzkich miast w Polsce (z wyjątkiem Warszawy i Katowic), a na rynku pracy w sektorze
przedsiębiorstw pojawiła się stosunkowo duża liczba ofert pracy w porównaniu do innych miast
wojewódzkich. Ponadto, w Gdańsku obserwuje się spadek przeciętnego czasu poszukiwania pracy.
Ryc. 5. Bezrobotni zarejestrowani i udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w latach 20032010.
30000
9
25600
8,4
25000
8
22588
7,5
7
6,2
20000
6
18709
5
15000
11806
3,9
10874
3,7
9512
10000
3,2
3
7159 2,4
2
4828
1,6
5000
4
1
0
0
2003
2004
Bezrobotni
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
Źródło: BDL GUS.
Dostęp do edukacji. Na terenie Gdańska rok akademicki w październiku 2010 r. zainaugurowano w 14
uczelniach wyższych. Łącznie w 8 uczelniach niepaństwowych i 6 uczelniach państwowych naukę rozpoczęło
80,7 tys. studentów (o 2,2% więcej niż w poprzednim roku akademickim). Dyplomy ukończenia wyższej
uczelni otrzymało 16,8 tys. absolwentów (o 5% m niej niż przed rokiem).
Dostęp do opieki zdrowotnej opisano liczbą dostępnych zakładów opieki zdrowotnej i liczbą ludności
przypadających na łóżko w szpitalach ogólnych. W 2010 r. w Gdańsku działało 161 zakładów ambulatoryjnej
opieki zdrowotnej, o blisko 4% więcej niż przed rokiem. W Gdańsku znajduje się 14 szpitali (9 publicznych),
w tym: ogólne, specjalistyczne, resortowe, kliniki oraz jeden szpital psychiatryczny. Na terenie miasta są też
4
cztery placówki opieki długoterminowej: trzy zakłady opiekuńczo-lecznicze (w tym jeden dla dzieci) oraz
jedno hospicjum. Ponadto, na każde 10 tys. mieszkańców przypada 44 lekarzy, 69 pielęgniarek, 9 położnych
oraz 66 łóżek w szpitalach.
Dostęp do infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. W 2010 r. Gdańszczanie mieli dostęp do: 89 klubów
sportowych zrzeszających łącznie 7,5 tys. członków, w których ćwiczy blisko 7 tys. osób, funkcjonują 162
sekcje sportowe i zatrudnionych jest 222 trenerów, 174 instruktorów sportowych oraz 63 osoby
prowadzące zajęcia sportowe; 5 stadionów, 10 hal sportowych wielofunkcyjnych, 16 boisk (do gier wielkich,
gier małych i uniwersalne-wielozadaniowe, 25 kortów tenisowych, 4 pływalni krytych oraz ok. 90 km ścieżek
rowerowych.
Dostęp do kultury i rozrywki odzwierciedli można m.in. dostępem do infrastruktury instytucji kultury. W
Gdańsku najliczniejszą grupę instytucji kultury niezmiennie stanowią biblioteki publiczne (32 placówki).
Jednocześnie zmniejsza się liczba wypożyczeń księgozbioru (o 7%) oraz wskaźnik wypożyczeń księgozbioru
na 1 czytelnika. W 2010 r. w Gdańsku czynnych było 19 muzeów, funkcjonowało 6 teatrów i instytucji
muzycznych oraz 4 kina. Liczba odwiedzających muzea wzrasta z roku na rok o średnio 9%, wzrasta również
liczba przedstawień i koncertów (o ok. 5%), wzrasta liczba widzów i słuchaczy (o ok. 30%), spada natomiast
przeciętna frekwencja na 1 seansie kinowym.
Bezpieczeństwo publiczne. W 2010 r. w Gdańsku odnotowano 24,3 tys. przestępstw, o 26,4% mniej niż w
roku poprzednim. Ogólny wskaźnik wykrywalności przestępstw w roku 2010 wyniósł 63,9%.
3. Ujecie kwestii demograficznych w strategii rozwoju miasta
Miasto posiada Strategie Rozwoju Gdańska do roku 2015 (dalej jako Strategia). Dokument ten stanowi
aktualizacje Strategii Rozwoju Gdańska do roku 2010, przyjętej Uchwala Rady Miasta Gdańska Nr LXII 868
98 z dnia 17 czerwca 1998 r.
W diagnozie Strategii wyodrębniony został podrozdział pt. „Kierunki przemian i konkurencyjność Gdańska”,
który podzielony został na następujące podpunkty: „mieszkańcy”, „gospodarka”, „kultura”. W podpunkcie
„mieszkańcy” zawarte zostały informacje o obecnej sytuacji w zakresie trendów demograficznych w
następujący sposób:
przedstawiona została liczba ludność miasta Gdańska,
wspomniano o zmianie liczby ludności miasta Gdańska w odniesieniu do innych dużych miast
europejskich,
wskazano na takie kwestie jak: przyrost naturalny, migracje oraz starzenie społeczeństwa.
„ … W Gdańsku mieszka ponad 460 tysięcy osób, co stanowi zasadniczą część trzeciej co do wielkości
aglomeracji miejskiej w Polsce, skupiającej ponad milion mieszkańców i powstałej przez funkcjonalne
połączenie Gdańska, Gdyni, Sopotu oraz sąsiadujących miast i gmin. Sam Gdańsk zajmuje szóste miejsce w
rankingu największych miast w Polski, po Warszawie, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu. Liczba
ludności w Gdańsku, podobnie jak w większości innych dużych miast Europy, wykazuje tendencję spadkową,
spowodowaną odpływem mieszkańców, na obszary podmiejskie oraz niewielkim przyrostem naturalnym.
Malejącej liczbie ludności towarzyszą znaczące zmiany struktury wieku oraz przemieszczenie się
mieszkańców miasta do dzielnic peryferyjnych. … „
W diagnozie Strategii rozwoju nie pojawiają się informacje o prognozach w zakresie trendów
demograficznych (brak informacji o prognozach dotyczących: zmiany liczby ludności, starzenia się
społeczeństwa, przyrostu naturalnego czy migracji).
Generalnie trendy demograficzne ujęte zostały w analizie SWOT w obszarze zagrożeń. Do tego obszaru
zaliczono:
odpływ wykształconych i zamożnych mieszkańców z miasta,
starzenie się mieszkańców,
5
spadek liczby urodzeń i ich negatywne skutki dla rynku pracy,
napływ niewykwalifikowanej ludności w poszukiwaniu mieszkań i pracy.
Za szansę dla Gdańska uznano natomiast „napływ osób kreatywnych i twórczych, tworzących klimat
kulturowy miasta”. Ponadto, w obszarze mocnych stron miasta wyróżniono „znaczący potencjał
demograficzny”.
Generalnie w diagnozie Strategii rozwoju nie wskazano na mechanizmy powiązania trendów
demograficznych z innymi aspektami rozwoju miasta. Jedyną pojawiającą się wzmianką z tego obszaru jest
ogólne stwierdzenie, iż cyt. „warunki mieszkaniowe są jednym z zasadniczych elementów bezpośrednio
wpływających na decyzje migracyjne”. Ponadto, zjawisko „napływu osób kreatywnych i twórczych,
tworzących klimat kulturowy miasta” uznano za szansę rozwojową dla Gdańska.
Strategia zawiera podstawowe informacje na temat każdego z przygotowanych 22 Programów
Operacyjnych. W ramach tych podstawowych informacji hasłowo wskazano na „przewidywalne mierzalne
rezultaty” tych Programów. Wśród tak określonych wskaźników zawarte zostały jedynie wskaźniki
dotyczące zmiany struktury ludności pod różnymi względami, nie zostały sformułowane natomiast
wskaźniki bezpośrednio odnoszące się do trendów demograficznych. Wyjątkiem jest wskaźnik „spadek
odpływu zamożniejszych mieszkańców” sformułowany w programie „Lepiej Mieszkać w Gdańsku”.
Cel główny powiązany z negatywnymi trendami demograficznymi zapisany w Strategii to poprawa jakości
życia mieszkańców. Sposób realizacji tego celu ujęto w programach operacyjnych, w postaci planowanych
przedsięwzięć realizacyjnych:
w obszarze rynek pracy – Programy: „e-Gdańsk”, „Gdańsk Morze Turystycznych Atrakcji”, „Inwestuj w
Gdańsku”, „Gdańsk Przyjazny Przedsiębiorcy”, „Gdańsk Nowoczesnych Technologii”, „Gdańsk Otwarty
na Morze”, „Program Równych Szans”, oraz „Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych”;
w obszarze kultura i rozrywka – „Gdański Program Rewitalizacji”, „Program Gdańsk Europejskie
Centrum Kultury”;
w obszarze sport i rekreacja – „Program Sportowy Gdańsk”;
w obszarze edukacja – programy: „Wykształcony Gdańszczanin”, „Gdańska Nauka w Europie”,
„Hewelianum”;
w obszarze pomoc społeczna – „Program Równych Szans”, „Program Pomocy Rodzinie”;
w obszarze ochrona zdrowia – programy: „Zdrowy Gdańszczanin”, „Zdrowa Woda dla Gdańska”;
w obszarze gospodarka mieszkaniowa – Program „Lepiej Mieszkać w Gdańsku”, „Wieloletni Program
Gospodarowania Zasobem Mieszkaniowym Miasta”;
w obszarze transport publiczny – Programy: „Gdańsk Szerokiej Drogi”, „Metropolia Gdańska”.
Ponadto, w Strategii pojawiają się:
sformułowania: „rozwój terenów podmiejskich”, „odpływ mieszkańców na tereny podmiejskie”,
„przemieszczanie się mieszkańców miasta do dzielnic peryferyjnych powoduje spadek ludności
Gdańska” - rozumiane jako zjawiska generujące wyzwania dla miasta Gdańska,
„zaniechanie rewitalizacji osiedli blokowych i ich powolna degradacja materialna i społeczna” rozumiane jako zagrożenie dla Gdańska w obszarze mieszkańcy,
„brak działań rewitalizujących historyczne dzielnice miasta, ich dalsza degradacja, degradacja
techniczna obiektów zabytkowych w wyniku rygorystycznej polityki instytucji konserwatorskich” rozumiane jako zagrożenie dla Gdańska w obszarze kultura.
W Strategii zaproponowano realizację programów operacyjnych, które w swoich założeniach zawierają
realizację działań odnoszących się w sposób bezpośredni lub pośredni do zagadnień degradacji centrum
miasta i/lub suburbanizacji. Programem bezpośrednio poświęconym zagadnieniom rewitalizacji jest
„Gdański Program Rewitalizacji”. W ramach tego programu przewidziano m.in. przedsięwzięcia: Program
Ożywienia Śródmieścia Gdańska, Rewitalizacja innych dzielnic, poprawa estetyki miasta, iluminacja
zabytków i Rada Konserwatorska. Do innych programów operacyjnych nawiązujących do zagadnienia
rewitalizacji można zaliczyć: „Gdańsk Zielone Miasto” (m.in. rewitalizacja i tworzenie parków miejskich i
terenów zielonych itp.), „Hewelianum”, „Lepiej Mieszkać w Gdańsku”, „Zdrowa Woda dla Gdańska”,
6
„Gdańsk Szerokiej Drogi” (poprawa stanu i jakości dróg w mieście, rozbudowa systemu dróg i ścieżek
rowerowych, itp.), „Metropolia Gdańska”.
W Gdańsku, obok Strategii, przygotowane zostały również inne dokumenty strategiczne. Zaliczyć do nich
można m.in.:
Wieloletni Plan Inwestycyjny 2009-2013,
Wieloletni Program Gospodarowania Zasobem Mieszkaniowym Miasta,
Gdański Program Budowy Mieszkań Komunalnych,
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych do roku 2015,
Program Pomocy Rodzinie, Program Promocji Zatrudnienia, Program Rozwiązywania Problemu
Bezdomności,
Program Promocji Zdrowia i Przeciwdziałania Wybranym Chorobom Społecznym,
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Gdańska 2011 (z uwzględnieniem perspektywy 2012 – 2014),
Lokalny Program Rewitalizacji,
Program Budowy Bałtyckiego Kampusu Uniwersytetu Gdańskiego w latach 2007-2013.
Przedstawiciele władz miasta mają świadomość występujących trendów demograficznych tzn. delikatnie
rosnącej liczby ludności, starzenia się społeczeństwa, niewielkiego przyrostu naturalnego, salda migracji
(krajowego, zagranicznego oraz zjawiska suburbanizacji). Znajomość zagadnień dotyczących demografii
prezentowana przez władze samorządowe odpowiada ogólnym informacjom publikowanym w raportach i
publikacjach miejskich np. Raport o stanie miasta, czy Informator o sytuacji społeczno – ekonomicznej
Gdańska, do których przedstawiciele władz miejskich często się odwołują. Świadomość wyzwań i ich
znaczenie w procesie rozwoju miasta kształtowana jest głównie przez dokumenty strategiczne np. Strategia
Rozwoju Gdańska oraz strategie sektorowe i inne programy w zakresie w którym dotyczą problemów
demograficznych. Przedstawicielom władz miast dużo łatwiej omówić i ocenić daną sytuację w swoim
mieście, trudniej natomiast odnieść omawianą sytuację do innych miast w Polsce i omówić ją na tle innych
miast. Pewną trudność sprawia omówienie silnych i słabych stron czynników atrakcyjności osiedleńczej na
tle innych miast wojewódzkich. Respondenci znają główne inicjatywy podejmowane przez miasto oraz
inicjatywy, które planuje się podjąć w przyszłości. Przedstawiciele władz miasta uważają, że wszelkie
działania (w mniejszym lub większym stopniu) podejmowane w obszarach strategicznych: „mieszkańcy”,
„gospodarka” i „kultura” służą budowaniu atrakcyjności osiedleńczej. Działania władz w obszarze
„mieszkańcy” koncentrują się na podniesieniu poziomu jakości życia mieszkańców. W opinii władz miasta
Gdańsk pozostaje atrakcyjnym miejscem do osiedlenia. Świadczy o tym niewielkie ujemnie i malejące saldo
migracji oraz wysokie pozycje w rankingach „Diagnozy społecznej”. Poziom jakości życia w Gdańsku
odzwierciedla pozycja miasta w rankingu pod względem ogólnego poziomu jakości życia mieszkańców
sporządzonego dla 36 miast Polski. W rankingu przygotowanym na podstawie przeprowadzonego badania
w roku 2005 i 2007 Gdańsk zajmował pierwszą pozycję wśród 10 największych miast w Polsce. Po
rozszerzeniu badania w 2009 r. Gdańsk utracił pozycję lidera i ostatecznie zajął 12 miejsce i osiągnął wyniki
wyższe od średnich. Pozytywnie i istotnie statystycznie na poziom jakości życia w Gdańsku wpływa: kapitał
społeczny, dobrostan społeczny, dobrobyt materialny oraz liczba mieszkań oddanych do użytkowania
ogółem. Z badania wynika, że „mieszkańcy Gdańska to ludzie stosunkowo otwarci, ufający ludziom, chętnie
zawierający znajomości, udzielający się społecznie i politycznie, raczej zadowoleni ze swoich zarobków i
sytuacji materialnej, mieszkający w dobrze wyposażonych mieszkaniach oraz chętnie korzystający z nowych
technologii. Negatywnie na jakość życia w Gdańsku wpływają natomiast: dobrostan fizyczny i psychiczny,
stres życiowy oraz natężenie zjawisk patologicznych.
4. Działania władz w zakresie budowania atrakcyjności osiedleńczej
4.1. Dostępność do atrakcyjnego zatrudnienia
Władze Gdańska podejmują różnorodne działania ukierunkowane na wsparcie sfery przedsiębiorczości, czyli
sfery tworzącej miejsca pracy. Inicjatywy kierowane są zarówno do potencjalnych, jak i istniejących już
przedsiębiorców.
7
Władze miasta są otwarte na inwestorów. W Gdańsku wyodrębnione zostały tereny przeznaczone pod
inwestycje. W ramach funkcjonującej Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej wyodrębniono podstrefę z
terenami wolnymi do zagospodarowania w pobliżu Portu Lotniczego Gdańsk im. Lecha Wałęsy. W strefie tej
planowane jest m.in. otwarcie Parku Przemysłowo-Technicznego. Drugi teren inwestycyjny zlokalizowany
niedaleko Portu Północnego i Terminalu Kontenerowego DCT obejmować będzie m.in. planowane
Pomorskie Centrum Logistyczne. Aktywne poszukiwanie potencjalnych inwestorów rozpoczęto od
powołania Gdańskiej Agencji Rozwoju Gospodarczego, która oferuje szeroki zakres usług dla inwestorów
krajowych i zagranicznych np. zarządzanie terenami inwestycyjnymi, etc. Dodatkowo przygotowana została
oferta inwestycyjna dla inwestorów. Dodatkowo, przedstawiciele miasta organizują i uczestniczą w misjach
gospodarczych, które mają na celu pozyskanie nowych zagranicznych inwestorów. Prorozwojowa polityka
gospodarcza władz przejawia się również w coraz przejrzystszych procedurach urzędowych i programach
wsparcia zachęcających do inwestowania np. zwolnienia z podatku od nieruchomości przedsiębiorstw
rozwijających działalność w zakresie nowych technologii, etc.
Władze miasta podjęły się budowy nowego gmachu Gdańskiego Inkubatora Przedsiębiorczości STARTER
oraz współtworzenia Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego co stanowi narzędzie wsparcia MSP.
W zakresie działań szkoleniowo-doradczych inicjatywy realizowane są głównie przez Gdańskie Centrum
Obsługi Przedsiębiorcy (GCOP) oraz Gdańską Fundację Przedsiębiorczości (GFP). GCOP (projekt typu „one
stop shop”) i GFP (projekt edukacyjno-szkoleniowy z zakresu przedsiębiorczości oraz merytorycznego i
finansowanego wsparcia dla MSP) prowadzą projekty takie jak: coroczna publikacja multimedialna
„Asystent Gdańskiego Przedsiębiorcy”, DIONE – kobiety w zaawansowanych technologiach, Mentoring
kobiet w biznesie, Dojrzały Przedsiębiorca, Gdański Inkubator Przedsiębiorczości „STARTER”, Akademia
Gdańskiego Przedsiębiorcy, Biznes na start, Wakacyjny staż, Creative Cities, Portal E-Gospodarka, etc.
W najbliższej przyszłości władze zamierzają kontynuować rozpoczęte już projekty i programy wynikające ze
Strategii i innych dokumentów strategicznych, jak np.: e-Gdańsk, Gdańsk Morze Turystycznych Atrakcji,
Inwestuj w Gdańsku, Gdańsk Przyjazny Przedsiębiorcy, Gdańsk Nowoczesnych Technologii, Gdańsk Otwarty
na Morze, Program Równych Szans, Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych. Ponadto, planuje się
uruchomienie Parku Przemysłowo-Technicznego, Gdańskiego Inkubatora Przedsiębiorczości oraz
Pomorskiego Centrum Logistycznego.
Gdańsk posiada „Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2009-2013”, dokument „Studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego” oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
Jednocześnie, miasto zaangażowało się też w dwa projekty planistyczne: „Studium lokalizacyjne dla
konwencjonalnych elektrowni węglowej i gazowej” oraz „Studium lokalizacji obiektów wysokościowych”.
4.2. Dostęp do edukacji
Mieszkańcy Gdańska mają dostęp do szerokiej i zróżnicowanej oferty edukacyjnej na każdym poziomie,
kształtowanej nie tylko przez Gdańsk, ale całe Trójmiasto, co wzbogaca ofertę i podnosi jakość oferowanych
usług.
W opinii władz edukacja i oświata jest priorytetem rozwojowym prowadzonej polityki. W Gdańsku nakłady
na oświatę, wychowanie i edukacyjną opiekę wychowawczą stanowią największą grupę wydatków
budżetowych miasta – środki przeznaczone na tą sferę w ciągu ostatnich 4 lat wzrosły o ok. 30% ogółu
wydanych pieniędzy (średniorocznie 7,2%), wzrosły również wydatki w przeliczeniu na jednego ucznia –
wzrost średniorocznie ok. 10%.
Władze miasta koncentrują wysiłki wokół rozbudowy i modernizacji bazy edukacyjnej (infrastruktury) w
mieście - na remonty i inwestycje w oświacie przeznaczono ok. 200 mln zł. Wybudowano: 4 boiska „Orlik
2012”, 10 boisk „Junior Gdańsk 2012”, 1 szkoła podstawowa, 1 hala sportowa Gdańskiej Szkoły Floretu z
internatem.
Wydatki na edukacje dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym to jedna z największych pozycji w budżecie
miasta. W ramach programu „Wykształcony Gdańszczanin” nauczaniem języka angielskiego objęto dzieci z
klas pierwszych szkół podstawowych, a w gimnazjach wprowadzono drugi język obcy. Wzmocniono
współprace międzynarodową szkół w ramach programu Sokrates-Comenius oraz Leonardo da Vinci.
Przygotowano Program Restrukturyzacji Placówek Oświatowych, który ma za zadanie dostosowanie
struktury i ilości placówek do aktualnych i przyszłych potrzeb i trendów demograficznych. W ramach tego
programu również wykonano już wiele działań. Ponadto, władze miasta corocznie fundują stypendia dla
8
najzdolniejszych, stypendia socjalne dla najbardziej potrzebujących oraz zasiłki szkolne oraz przeznaczają
środki na dożywianie dzieci z rodzin najuboższych. Władze podejmują nowatorskie inicjatywy edukacyjne
takie jak np. Akademia Gdańskich Lwiątek, czy Gdańskie Okienka Przedszkolne, które mają pośredni lub
mogą mieć wpływ na budowanie atrakcyjności osiedleńczej.
Władze podkreślają, że większa liczba wykształconych ludzi pozytywnie wpływa na atrakcyjność miasta w
kontekście lokowania dużych inwestycji na terenie Gdańska. W tym celu władze rozbudowują i modernizują
bazę infrastrukturalną gdańskich uczelni. Oddano do użytku nową Bibliotekę Główną Uniwersytetu
Gdańskiego, nowy gmach Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego oraz Wydziału Elektroniki i
Informatyki Politechniki Gdańskiej. Ponadto powstają: kolejne budynki dla innych wydziałów, centrum
sportu, dom studencki, centrum medycyny inwazyjnej przy Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Powstało
również Centrum edukacyjno – rekreacyjne Hewelianum, którego budowa pochłonęła 25,4 mln zł.
W ramach wdrażania Strategii w obszarze edukacji i oświaty przygotowano programy operacyjne np.:
Wykształcony Gdańszczanin, Gdańska Nauka w Europie, Hewelianum, które albo zostały już zrealizowane,
albo są w trakcie realizacji.
4.3. Dostęp do opieki zdrowotnej
Dostępność do zakładów opieki zdrowotnej w Gdańsku jest dobra. Wysiłki władz skupiają się głównie na
promocji zdrowego stylu życia, profilaktyce, inwestycjach i remontach w jednostkach służby zdrowia
świadczących podstawowe usługi medyczne. W ostatniej kadencji miasto na ochronę zdrowia przeznaczyło
71 mln zł. Wzrosła liczba zakładów opieki zdrowotnej o 29 ośrodków. Corocznie władze miasta uchwalają
Program Promocji Zdrowia i Przeciwdziałania Wybranym Chorobom Społecznym, którego celem jest
poprawa stanu zdrowia i związanej z nim jakości życia gdańszczan. W ostatniej kadencji władze miasta
przeznaczyły na ten cel ponad 8,6 mln zł. Ponadto, władze powołały do życia Ośrodek Promocji Zdrowia i
Sprawności Dziecka. Ośrodek przygotowuje i wdraża interdyscyplinarne programy zdrowotne kierowane do
gdańskich dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów jak np. Program Zdrowe Życie Twojego Dziecka, Program
Zdrowy Uczeń, Program Zdrowe Serce Gdańskich Dzieci, Program Waga Zdrowia oraz program skierowany
do rodziców Zdrowe Serce Rodziców. Miasto prowadzi tzw. Gdański Zespół Żłobków (9 żłobków).
4.4. Kultura i rozrywka
Prezydent miasta obejmuje mecenatem wiele imprez i inicjatyw kulturalnych, pomaga utalentowanym
artystom, wspiera działalność istniejących i powstawanie nowych instytucji kultury, przekazuje środki na
pielęgnację zabytków, etc. W ostatniej kadencji na finansowanie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego
władze miasta przeznaczyły ok. 360 mln zł. Otwarte zostało nowoczesne Centrum edukacyjno-rekreacyjne
Hewelianum oraz podpisano umowę o utworzeniu nowej instytucji kultury – Europejskie Centrum
Solidarności. Do nowych inicjatyw władz zaliczają się: nowo powstały Gdański Teatr Szekspirowski oraz
będące w budowie i organizacji Muzeum II Wojny Światowej. Do głównych gdańskich instytucji kultury
zalicza się: Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Teatr Miejski „Miniatura”, Zespół Muzyki Dawnej Capella
Gedanensis i Polski Chór Kameralny Schola Cantorum Gedanensis, Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”,
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna, Klub Żak, Gdański Archipelag Kultury, Gdańska Galeria Miejska,
Muzeum Narodowe w Gdańsku.
Ponadto, Gdańsk kandydował do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Dzięki staraniom o ten tytuł
zainicjowanych zostało wiele projektów kulturalnych. Władze tworzą również wizerunek miasta pełnego
kultury poprzez różnego rodzaju odbywające się cyklicznie i doraźnie imprezy jak np.: Międzynarodowy
Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych FETA, Festiwal Szekspirowski, Jarmark św. Dominika, Festiwal
Dobrego Humoru, Rok Chopinowski w Gdańsku, Gdański Festiwal Muzyczny, Gdański Festiwal Tańca,
Festiwal MTV „Gdańsk dźwiga muzę”, Festiwal Solidarity of Arts, Wikimania 2010.
Władze miasta inspirują i wprowadzają w życie wiele przedsięwzięć mających na celu umocnienie obrazu
Gdańska jako światowej stolicy bursztynu jak np.: utworzenie Muzeum Bursztynu, realizacja inicjatywy
klastrowej - klaster bursztynników „Gdańska Delta Bursztynu” wraz z powołaniem zespołu konsultacyjnego
przy Prezydencie Miasta Gdańsk, utworzenie międzynarodowego stowarzyszenia bursztynników, powołanie
Światowej Rady Bursztynu, utworzenie Krajowej Izby Gospodarczej Bursztynu. Organizowane są co roku
międzynarodowe i największe na świecie targi bursztynu, prowadzony jest projekt „Gdańsk światową
9
stolicą bursztynu”, powołani zostali ambasadorzy bursztynu oraz zorganizowany został gdański tydzień
bursztynu.
Władze miasta corocznie przyznają również nagrody w dziedzinie kultury (Nagrody Miasta Gdańska w
Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis”).
W obszarze kultury sformułowano następujące programy operacyjne: Gdański Program Rewitalizacji,
Program Gdańsk Europejskie Centrum Kultury.
4.5. Sport i rekreacja
Infrastruktura sportowo-rekreacyjna jest w Gdańsku dobrze rozwinięta. Działania miasta na rzecz sportu
wiążą się głównie z promowaniem zdrowego stylu życia. Zadania związane z upowszechnianiem kultury
fizycznej, w tym szkolenie dzieci i młodzieży oraz organizacja imprez sportowych są realizowane przez
gdańskie kluby i stowarzyszenia sportowe. Organizacje te otrzymują dofinansowanie z budżetu miasta i są
rozliczne zgodnie z zasadami konkursów. Inne obszary działań miasta to modernizacja i rozbudowa
istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej, tworzenie nowych obiektów sportowych, wspieranie rozwoju
sportu amatorskiego, kwalifikowanego oraz rekreacji. Budowane są obiekty: Stadion PGE Arena Gdańsk,
Wielofunkcyjna Sala Widowiskowo-Sportowa Ergo Arena, Boiska Junior 2012, Boiska Orlik 2012, pas
nadmorski z boiskami do gry w plażową piłkę siatkową i nożną, ścieżki rowerowe, Gdańska Szkoła Floretu,
skateparki. Udział miasta w Mistrzostwach Europy w Piłce Nożnej w 2012 r. „Euro 2012” istotnie
przyśpieszyło realizowane przedsięwzięcia. Miasto organizuje lub współorganizuje wiele imprez sportowych
oraz wspiera inicjatywy sportowe przez przyznawanie dotacji, współpracę z organizacjami pozarządowymi,
umowy promocyjne, stypendia sportowe Prezydenta Miasta Gdańska oraz nagrody za wybitne osiągnięcia
sportowe. W ramach Strategii przygotowano Program Sportowy Gdańsk. Jednocześnie funkcjonuje Program
Edukacji Morskiej.
4.6. Gospodarka mieszkaniowa
W ostatnich latach odnotowano ponad 13% spadek liczby budynków komunalnych. Systematyczne
zmniejszanie się zasobu komunalnego było spowodowane sprzedażą lokali oraz rozbiórkami
wyeksploatowanych budynków. Miasto realizuje Gdański Program Budowy Mieszkań Komunalnych.
Budowa mieszkań komunalnych jest sposobem zaspokajania potrzeb mieszkaniowych Gdańska i uzupełnia
działalność towarzystw budownictwa społecznego. W rozwoju gdańskiego rynku mieszkaniowego istotny
udział mają deweloperzy budujący mieszkania na zasadach komercyjnych. Blisko 87% oddanych do użytku
mieszkań w latach 2006-2009 była przeznaczona na sprzedaż lub wynajem.
Gdańsk, jako jedno z pierwszych miast w Polsce, sporządził i uchwalił w 2004 r. Lokalny Program
Rewitalizacji w celu przeciwdziałania skutkom negatywnego zjawiska degradacji społeczno-ekonomicznoprzestrzennej dzielnic z relatywnie długim, bo 25-letnim, horyzontem czasowym realizacji. W ramach
projektu przygotowano Centrum Hewelianum, a obecnie realizowane są 4 duże programy rewitalizacji
dzielnic o szacowanej łącznej wartości 143 mln zł.
W ramach Strategii w obszarze gospodarka mieszkaniowa przygotowano: Program Lepiej Mieszkać w
Gdańsku oraz Wieloletni Program Gospodarowania Zasobem Mieszkaniowym Miasta.
4.7. Dostępność komunikacyjna
Gdańsk jest dość dobrze skomunikowany. Dzięki inwestycjom poprawia się dostępność komunikacyjna
miasta zarówno w skali ogólnopolskiej, jak i europejskiej. Polepsza się także wewnętrzna spójność
komunikacyjna.
W latach ostatniej kadencji władze miasta rozbudowywały infrastrukturę drogową w mieście oraz
polepszały jej stan. Wydatki w dziedzinie drogownictwa wyniosły ok. 660 mln zł. Duża cześć tych środków
skierowana została na poprawę jakości już istniejących dróg i torowisk. Dzięki inwestycjom i remontom
przeprowadzonym w Gdańsku długość dróg wzrosła o 23 km, o 6,2 km długość torowisk, o 30 km długość
dróg rowerowych. Zmodernizowano 23 km dróg i ok. 30 km torów tramwajowych.
Duże inwestycje drogowe prowadzone są w celu lepszego skomunikowania miasta z budowaną autostradą
A1 oraz wyprowadzenia ruchu tranzytowego poza obszar zabudowany. Do dużych inwestycji należy
10
zaliczyć: budowę trasy W-Z, przebudowę głównego ciągu komunikacyjnego Gdańska, przebudowę
głównych dróg, gdański projekt komunikacji miejskiej, zintegrowany inteligentny system kierowania
ruchem w Trójmieście TRISTAR oraz rozwój komunikacji rowerowej aglomeracji trójmiejskiej. Gdańsk jest
sygnatariuszem tzw. Karty Brukselskiej co nakłada kolejne zobowiązania.
Ponadto, rozbudowywany jest terminal pasażerski i infrastruktura techniczna Portu Lotniczego Gdańsk im.
L. Wałęsy, a w centrum miasta otwarto Terminal Miasto należący do Portu Lotniczego.
Projektem unikatowym w skali kraju jest projekt budowy Kolei Metropolitalnej. Miasto Gdańsk angażuje się
w projekt Kolei Metropolitalnej prowadzony przez Samorząd Województwa Pomorskiego. Kolej połączyć
ma główne ośrodki Trójmiasta z międzynarodowym Portem Lotniczym Gdańsk zlokalizowanym w
Rębiechowie, co - zdaniem władz - znacznie skróci czas podróży oraz przyśpieszy integrację obrzeży
metropolii z jej ścisłym centrum. Ważnym rezultatem tego projektu będzie również zmniejszenie ruchu
samochodowego w mieście, co pozytywnie ma wpłynąć na jakość życia mieszkańców. Kolej Metropolitalna
ma ruszyć w 2014 r., a przewidywany koszt budowy to 876 mln zł.
W obszarze transport publiczny przygotowane zostały dwa programy operacyjne: Gdańsk Szerokiej Drogi
oraz Metropolia Gdańska, będące elementem Strategii.
4.8. Dostępność infrastruktury technicznej
Przedstawiciele władz określają dostęp do infrastruktury technicznej, takiej jak wodociągi i kanalizacja jako
dobry. W 2004 r. infrastruktura wodno-kanalizacyjna, stanowiąca dotąd majątek państwa, przekazana
została aportem spółce Gdańska Infrastruktura Wodociągowo - Kanalizacyjna, która odpowiada za jej
kompleksową modernizację. Infrastruktura jest systematycznie rozbudowywana i modernizowana.
4.9. Stan środowiska
Miasto posiada Program Ochrony Środowiska dla Miasta Gdańska 2011 z uwzględnieniem perspektywy
2012-2014 oraz Plan Gospodarki Odpadami 2011.
W mieście realizowany jest Gdański Projekt Wodno-Ściekowy obejmujący modernizacje i nowe inwestycje
służące dostosowaniu gospodarki wodno-ściekowej do wymagań środowiskowych Polski i Unii Europejskiej.
Projekt zakłada likwidację jednej oczyszczalni oraz rozbudowę innej co pochłonie ponad 822 mln zł. Projekt
przewiduje ponadto rozbudowę sieci wodociągowej i kanalizacyjnej o wartości blisko 300 mln zł.
Gdańsk wspólnie z miastem Pruszcz Gdański realizuje projekt, którego celem jest poprawa bezpieczeństwa
powodziowego w obu miastach oraz poprawa stanu bezpieczeństwa sanitarnego wód przybrzeżnych Zatoki
Gdańskiej. Wartość projektu szacuje się na ok. 100 mln zł. Ponadto, władze Gdańska planują podjęcie
realizacji nowego projektu, którego celem jest modernizacja kluczowego dla zabezpieczenia
przeciwpowodziowego miasta kanału Raduni. Koszt projektu szacowany jest na 190 mln zł.
W zakresie gospodarki odpadami miasto stawia na popularyzację segregacji odpadów i zbiórki surowców
wtórnych. Mają to ułatwić system dualny oraz coraz liczniejsze pojemniki na papier, szkło i tworzywa
sztuczne, które trafiają potem do zakładu utylizacyjnego w specjalnie oznakowanych kontenerach.
Unieszkodliwianiem, gromadzeniem odpadów komunalnych oraz produkcją energii elektrycznej ze źródeł
odnawialnych zajmuje się Gdański Zakład Utylizacyjny. Nowoczesny kompleks Zakładu Utylizacyjnego w
Gdańsku umożliwi rozwiązanie problemu składowania, segregacji i recyklingu odpadów komunalnych z
terenu miasta i okolic przez najbliższe 30 lat. Jednocześnie, w ostatnich 4 latach odnotowano zmniejszenie
ilości odpadów przyjętych przez zakład utylizacyjny.
Za badanie jakości powietrza odpowiada Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji
Gdańskiej, które jest pierwszą w Polsce samorządową siecią monitoringu powietrza. Gdańsk, jako pierwsze
miasto w Polsce, od 2006 r. realizuje ogólnodostępny serwis informacyjny o jakości powietrza, m.in. w
miejscach publicznych zamontowano panele informacyjne przekazujące informacje o jakości powietrza.
Wody powierzchniowe w granicach miasta są objęte monitoringiem lokalnym nieprzerwanie od 1992 r.,
którego głównym celem jest bieżąca ocena jakości wód. Badaniem objęte są przybrzeżne wody morskie,
rzeki i potoki oraz jeziora.
Gdańsk, jako pierwsza aglomeracja w Polsce, od 2007 r. posiada akustyczną mapę miasta. Mapa diagnozuje
poziom emisji hałasu pochodzącego od pojazdów samochodowych, tramwajów, pociągów, samolotów oraz
zakładów przemysłowych i centrów handlowych. Wdrożony został również przestrzenny system
11
monitoringu hałasu na terenie miasta. Aktualnie stacje monitorujące pokrywają obszar blisko połowy
miasta. System monitorujący obejmuje również dwie świetlne tablice informacyjne. Planuje się dalszą
rozbudowę tego systemu.
Miasto przywiązuje szczególne znaczenie do utrzymania i rozwoju zieleni miejskiej, a zwłaszcza parków
miejskich i w tym celu podejmuje wiele inicjatyw.
Miasto prowadzi działania w kierunku zwiększenia zaangażowania społecznego na polu ochrony środowiska
oraz aktywizacji społeczeństwa.
4.10. Ład społeczny i bezpieczeństwo publiczne
Z systematycznych badań prowadzonych wśród gdańszczan poczucie bezpieczeństwa mieszkańców
Gdańska systematycznie się zwiększa. Zmniejszenie statystyk tzw. przestępczości pospolitej w miejscach
objętych monitoringiem zmniejsza się o ok. 30% w ciągu roku od instalacji. Dynamika średnioroczna
przestępstw o charakterze kryminalnym maleje, najbardziej w obszarze kradzieży pojazdów i kradzieży
rzeczy cudzej. Podnosi się za to wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw.
Zapewnienie bezpieczeństwa realizowane jest przez budowę monitoringu wizyjnego, finansowanie Straży
Miejskiej i Ochotniczej Straży Pożarnej, dofinansowanie działalności Komendy Miejskiej Policji i Komendy
Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej. Monitoring wizyjny dotyczy instalacji kamer w mieście, tramwajach,
autobusach, utworzono lokalne studia dozoru i centralne studio dozoru oraz zmodernizowano mobilne
studio monitoringu.
12