Włókniakowatość dziąseł

PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 47–51
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
ANNA JANAS
Włókniakowatość dziąseł
Gingival Fibromatosis
Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego nr 6 UM w Łodzi
Streszczenie
Wprowadzenie. Włókniakowatość dziąseł jest rozrostem elementów tkanki łącznej wchodzącej w skład okostnej
kości szczęki, bez objawów zapalnych i bólowych.
Cel pracy. Przedstawienie rzadko występującej włókniakowatości dziąseł.
Materiał i metody. Obserwacją objęto 12 chorych (9 kobiet i 3 mężczyzn) w wieku 18–59 lat. Czas trwania przero−
stu dziąseł wahał się 3–10 lat. W 6 przypadkach powodem zgłoszenia się pacjentów do leczenia była niemożność wy−
konania leczenia protetycznego, w 4 utrudnione przyjmowanie pokarmów, a u pozostałych względy kosmetyczne.
Wyniki i wnioski. Umiejscowienie włókniakowatości dziąseł było jedno− lub dwustronne i dotyczyło szczęki.
W doborze metody leczenia uwzględniano wielkość włókniakowatości dziąseł. Małe zmiany do 2–3 cm u 6 cho−
rych leczono metodą klasyczną w znieczuleniu miejscowym. Przeprowadzone badania kontrolne po 3 i 5 latach po
zabiegu wykazały nawrót choroby u 1 chorego. W grupie porównawczej było 6 osób ze zmianami 4 × 3,5 cm oraz
4 × 4,5 cm leczonych za pomocą lasera CO2. Badania kontrolne po 4 i 6 latach od zabiegu nie wykazały u opero−
wanych chorych nawrotu choroby. W ocenie wyników leczenia pacjentów operowanych metodą klasyczną oraz za
pomocą lasera CO2 brano pod uwagę krwawienie podczas zabiegu, założenie szwów, czas trwania zabiegu,
oszczędność materiału oraz nawroty. U 6 pacjentów leczonych za pomocą lasera CO2 metodą bezkontaktową za−
biegi były atraumatyczne w porównaniu z metodami klasycznymi. Zabiegi z zastosowaniem światła lasera, dzięki
koagulacji naczyń krwionośnych i chłonnych, były bezkrwawe, co umożliwiało precyzyjne cięcie i dużą oszczęd−
ność materiału. Rany pooperacyjne nie wymagały zakładania szwów, jak w technice klasycznej, co było wymier−
nym efektem ekonomicznym. Średni czas trwania zabiegu u 6 leczonych światłem lasera, łącznie ze znieczule−
niem, wynosił 5 min, a u 6 osób leczonych klasycznie około 15 min (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 47–51).
Słowa kluczowe: włókniakowatość dziąseł, laser CO2.
Abstract
Background. Gingival fibromatosis is a hyperplasia of the connective tissue of jaw periosteum with no symptoms
of inflammation or pain.
Objectives. The objective of this work is to present a rarely occurring type of gingival fibromatosis.
Material and Methods. The examined group consisted of 12 patients (9 males and 3 females) aged 18 to 59 years. The
time during which the tumor grew ranged from 3 to 10 years. The reason why the patients decided to visit the dentist was
the inability to mount a denture in 5 cases, difficulties in taking food in 4 and aesthetic problems in the remaining cases.
Results and Conclusions. The fibromatosis was located uni− or bilaterally in the jaw. The treatment reflected the
size of the fibromatosis. Small ones 2–3 cm of size found out in 6 patients were treated using standard surgery at
local anesthesia. The examination performed 3 and 5 years following the surgery indicated the recurrence of the
disease in one patient. The reference group consisted of 6 individuals with 4 × 3.5 cm and 4 × 4.5 cm tumors treat−
ed with the CO2 laser. The examination 4 and 6 years after the surgery indicated no recurrences. In the estimation
of both surgery methods the following aspects were taken into account: bleeding during the surgery, suturing, dura−
tion of the surgery, saving on materials and recurrences. In 6 of the patients treated with the CO2 laser, the surgeries
were non−traumatic in comparison to classic methods. Laser surgeries were bloodless due to the coagulation of
blood vessels, which enabled a precise cut and was less material consuming. Unlike classic methods, post opera−
tional wounds did not require suturing, which gave clear economic effects. The average duration of the surgery with
laser beam, including the phase of anesthesia, did not exceed 5 minutes, while that using classic methods was ca.
15 minutes long (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 1, 47–51).
Key words: gingival fibromatosis, CO2 laser.
Praca finansowana przez UM w Łodzi w ramach działalności statutowej nr 503–242−1.
48
A. JANAS
Włókniakowatość dziąseł (fibromatosis gingi−
varum) jest rozrostem elementów tkanki łącznej
wchodzącej w skład okostnej kości szczęki i żu−
chwy, bez objawów zapalnych i bólowych. Rozwi−
ja się powoli w ciągu wielu lat. Znaczne grubienie
tkanki łącznej dziąsła następuje w całej jamie ust−
nej lub w jej części bez określonej przyczyny. Zę−
by pozostają zakryte przez dziąsła częściowo lub
całkowicie. Omawiana choroba rozpoczyna się
często w okresie wyrzynania się zębów mlecznych
lub stałych. Wykazuje skłonność do występowania
rodzinnego nawet w kilku pokoleniach [1, 2].
Synonimami tej jednostki chorobowej są: sło−
niowacizna dziedziczna dziąseł (elephantiasis gin−
givarum), przerost dziąseł samoistny (hyperplasia
gingivalis idiopathica), włókniakowatość dziąseł
samoistna (osis gingivalis idiopathica) [3].
W etiopatogenezie wymienia się różne czynni−
ki: dziedziczny – może pojawiać się u niemowląt
lub po porodzie, a często jest spotykany u kilku
członków rodziny, urazowy – gdzie przerost dzią−
seł jest często ograniczony i występuje w miejscu
kontaktów dziąsła z zębami ustawionymi poza łu−
kiem zgryzowym lub też w miejscu ucisku apara−
tami ortodontycznymi albo uzupełnieniami prote−
tycznymi, oraz hormonalny. W powstawaniu
włókniakowatości duże znaczenie przypisuje się
także działaniu stresu, który pobudza ośrodki
przysadkowo−mózgowe do nadmiernego wydzie−
lania hormonów adrenokortykotropowych, powo−
dując wzrost elementów tkanki łącznej dziąseł [4].
Wrodzony przerost dziąseł opisał po raz
pierwszy w roku 1859 Salter, który uważał tę jed−
nostkę chorobową za wadę rozwojową [cyt. wg 1].
Obraz histopatologiczny włókniakowatości
dziąseł nie różni się od budowy włókniaka. Tkan−
ka łączna jest głównym elementem z dużą zawar−
tością włókien kolagenowych, których pęczki
wnikają w otaczającą tkankę, zacierając granicę
guza [5].
Celem pracy jest przedstawienie rzadko wy−
stępującej włókniakowatości dziąseł.
Materiał i metody
W Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej UM
w Łodzi w okresie 18 lat leczono 12 chorych
z włókniakowatością dziąseł – 9 kobiet i 3 męż−
czyzn, w wieku 18–59 lat. W wywiadzie 4 kobie−
ty podawały zaburzenia czynności gruczołów do−
krewnych w postaci nadczynności i niedoczynno−
ści tarczycy. Czas trwania przerostu dziąseł wahał
się 3–10 lat. W 6 przypadkach powodem zgłosze−
nia się pacjentów do leczenia była niemożność
wykonania leczenia protetycznego, w 4 utrudnio−
ne przyjmowanie pokarmów, a u pozostałych
względy kosmetyczne. Lokalizacja włókniakowa−
tości dziąseł była jedno lub dwustronna (ryc. 1)
i dotyczyła szczęki (tab. 1).
W obrazie klinicznym jamy ustnej u wszyst−
kich leczonych występował wałowaty przerost
dziąseł, bez ostrego odgraniczenia. Od strony
przedsionka i jamy ustnej właściwej obejmował
wyrostek zębodołowy oraz korony zębów szczęki.
Charakterystyczną cechą tych zmian była twarda
i zbita konsystencja i brak bólu przy badaniu pal−
pacyjnym. Powierzchnia ich pokryta była prawi−
dłową, gładką błoną śluzową, w 3 przypadkach
nieco jaśniejszą od prawidłowej i nie wykazywała
cech zapalnych oraz skłonności do krwawień.
Wielkość guzów wahała się 2–4,5 cm. Duże zmia−
ny o wymiarach 4 × 4,5 cm w okolicy guza szczę−
ki i podniebienia twardego u 4 osób powodowały
zaburzenia mowy, czynności żucia oraz przeszka−
dzały w zamykaniu ust. Wykonane zdjęcia panto−
mograficzne uwidoczniły prawidłową strukturę
kostną wyrostka zębodołowego. Podstawowe ba−
dania morfologiczne krwi z obrazem białokrwin−
kowym nie wykazały odchyleń od normy, były od−
powiednie do wieku.
W doborze metody leczenia uwzględniano
wielkość włókniakowatości dziąseł. Małe zmiany
do 2–3 cm u 6 chorych leczono metodą klasyczną
w znieczuleniu miejscowym 2% lignokainą. Po
całkowitym wycięciu przerośniętej tkanki dziąsła
wraz z okostną materiał przesłano do badań histo−
patologicznych. Następnie odsłonięto zęby. Na ra−
nę pooperacyjną założono szwy. Przebieg poopera−
cyjny był bez powikłań. Szwy zdjęto po 7 dniach.
Przeprowadzone badania kontrolne po 3 i 5
latach po zabiegu wykazały nawrót choroby u jed−
nej osoby.
W grupie porównawczej było 6 osób ze zmia−
nami o wymiarach 4 × 3,5 cm oraz 4 × 4,5 cm le−
czonych za pomocą lasera CO2.
Badania prowadzono zgodnie z Deklaracją
Helsińską (wrzesień 1989), określającą postępo−
wanie w badaniach biomedycznych dotyczących
ludzi, które zostały zaakceptowane przez Komisję
Bioetyki Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
W znieczuleniu miejscowym 2% lignokainą
skupioną wiązką światła lasera CO2, o mocy
6 W i długości fali 10 600 nm, w opcji pracy ciągłej
na głębokość penetracyjną 0,2 mm odparowano
zmiany z marginesem zdrowych tkanek (ryc. 2).
Wiązką rozogniskowaną, powstałą w wyniku od−
dalenia końcówki aplikatora od pola operacyjne−
go, uzyskano natomiast efekt koagulacji, co spra−
wiało, że zabiegi były bezkrwawe (ryc. 3). Rany
pooperacyjne pozostawiono do wygojenia przez
ziarninowanie (ryc. 4). Nie zakładano szwów ani
opatrunków chirurgicznych. Materiał przesłano do
badania histopatologicznego. Przebieg poopera−
49
Włókniakowatość dziąseł
Ryc. 1. Dwustronna włókniakowatość dziąseł w okoli−
cy guzów szczęki
Fig.1. Bilateral fibromatosis in the maxillary tuber region
Ryc. 2. Waporyzacja włókniakowatości dziąseł za po−
mocą lasera CO2
Fig. 2. Evaporation of gingival fibromatosis with the
CO2 laser
Tabela 1. Lokalizacja włókniakowatości dziąseł
Table 1. Location of gingival fibromatosis
Lokalizacja
włókniakowatości
dziąseł
(Location)
Szczęka
(Maxilla)
Mężczyźni Kobiety
(Males)
(Females)
Obustronna
(Bilateral)
5
1
4
Jednostronna
(Unilateral)
7
2
5
12
3
9
Razem
(Total)
cyjny był bez powikłań. Oczy lekarza operującego
i pacjentów podczas zabiegu były chronione spe−
cjalnymi okularami w oprawkach z bocznymi
osłonkami.
Badania kontrolne wykonane po 4 i 6 latach
od zabiegu nie wykazały nawrotu choroby.
Ryc. 3. Bezkrwawy przebieg zabiegu
Fig. 3. Blood free surgery
Wyniki
W ocenie wyników leczenia pacjentów opero−
wanych metodą klasyczną oraz za pomocą lasera
CO2 brano pod uwagę: krwawienie podczas zabie−
gu, założenie szwów, czas trwania zabiegu,
oszczędność materiałową, nawroty przerostu. Da−
ne te przedstawiono w tabeli 2.
U 6 pacjentów leczonych za pomocą lasera
CO2 metodą bezkontaktową zabiegi były atrauma−
tyczne w porównaniu z metodami klasycznymi.
Zabiegi z zastosowaniem światła lasera, dzięki ko−
agulacji naczyń krwionośnych i chłonnych, były
bezkrwawe, co umożliwiało precyzyjne cięcie
i dużą oszczędność materiałową. Rany poopera−
cyjne nie wymagały zakładania szwów, jak
w technice klasycznej, co obniżyło koszty zabiegu.
Ryc. 4. Rana pooperacyjna pozostawiona do wygoje−
nia przez ziarninowanie
Fig. 4. Postoperational wound left for healing by se−
cond intention
Średni czas trwania zabiegu u 6 leczonych światłem
lasera łącznie ze znieczuleniem wynosił 5 min,
a u 6 osób leczonych klasycznie około 15 min.
50
A. JANAS
Tabela 2. Przebieg kliniczny leczenia
Table 2. Clinical image treatment
Leczeni
(Treatment)
Metoda klasyczna
(Classic method)
Laser CO2
(CO2 laser)
Liczba pacjentów
6
(Number of patients)
6
Metoda
(Method)
kontaktowa
(contact)
bezkontaktowa
(contact free)
Krwawienie pod−
czas zabiegu
(Bleeding during
surgery)
+
–
Oszczędność materiału –
(Economizing
on materials)
+
Założenie szwów
(Suturing)
–
+
Czas trwania zabiegu 15
(Surgery duration)
min
5
Nawroty przerostu
(Recurrences
hyperplasia)
–
1
W badaniach kontrolnych wykonanych po
3 i 5 latach od zabiegu stwierdzono nawrót zmia−
ny na wyrostku zębodołowym szczęki u 1 chorego
leczonego metodą klasyczną. Pacjenta poddano
ponownemu leczeniu z zastosowaniem lasera CO2.
Otrzymane wyniki badań histopatologicznych po−
twierdziły wstępne rozpoznanie: fibromatosis gin−
givarum.
Omówienie
Włókniakowatość dziąseł zdarza się rzadko.
Występuje u osób w różnym wieku, od noworod−
ków do okresu dojrzałego, częściej jednak dotyczy
osób młodych [5].
Bittencourt et al. [6] opisali przypadek 5−let−
niej dziewczynki z dziedziczną włókniakowato−
ścią dziąseł, u której leczenie polegało na chirur−
gicznym usunięciu przerośniętej tkanki łącznej
w seriach konwencjonalnej gingiwektomii. Kon−
trola pooperacyjna po 36 miesiącach po zabiegu
nie wykazała wznowy. Autorzy podkreślają pro−
blem estetyczny i czynnościowy tej jednostki cho−
robowej, co potwierdzają obserwacje własne.
Tavargen et al. [7] przedstawili opis 4−letniej
dziewczynki z samoistnym przerostem dziąseł
oraz opóźnionym wyrzynaniem zębów mlecznych
z wyjątkiem widocznych brzegów siecznych gór−
nych i dolnych zębów przednich. Rozpoznanie po−
stawiono na podstawie oceny klinicznej po wyklu−
czeniu uwarunkowania rodzinnego. Zabieg wyko−
nano w znieczuleniu ogólnym.
Podobnie Kavvadia et al. [8] przytaczają opis
przypadku 11−letniego chłopca z samoistną włók−
niakowatością dziąseł obejmującą dwie strony łu−
ku zębowego, z licznymi zatrzymanymi zębami
mlecznymi i brakiem wyrzynania zębów stałych.
Zabieg wykonano w znieczuleniu ogólnym, wyci−
nając przerosłe zmiany. W okresie 30−miesięcznej
obserwacji pooperacyjnej nie stwierdzono nawro−
tu choroby.
We własnym materiale klinicznym dominowa−
ły osoby dorosłe, a wszystkich pacjentów leczono
w znieczuleniu miejscowym.
Większość autorów [9–11] opisuje pojedyncze
przypadki występowania omawianej jednostki
chorobowej, a tylko nieliczni [12–14] przedsta−
wiali występowanie większej liczby obejmującej
5, 10, 11 przypadków włókniakowatowaści dzią−
seł, co potwierdza analiza własna. Zarówno jedni,
jak i drudzy wykorzystują w leczeniu metody kla−
syczne. Mason et al. [15] w terapii 10−letniego
chłopca z włókniakowatowaścią dziąseł zastoso−
wali natomiast znieczulenie ogólne z użyciem la−
sera CO2. Podkreślili przewagę tej metody lecze−
nia nad konwencjonalną ze względu na niewielkie
krwawienie i brak bólu, co jest szczególnie ważne
w leczeniu dzieci.
W obserwacjach własnych pacjentów leczo−
nych tym samym typem lasera nie spostrzeżono
występowania krwawienia ani też bólu, mimo
znieczulenia miejscowego, co może świadczyć
o zaletach techniki laserowej. Szybkość działania
chirurgicznego przez połączenie cięcia, odparowa−
nia i hemostazy w miejscu działania promieniowa−
nia laserowego znacznie skraca czas leczenia
i umożliwia wykonanie zabiegu w warunkach am−
bulatoryjnych. Ostatecznie powoduje to także
szybszy powrót pacjentów do zdrowia.
Piśmiennictwo
[1] BAPTISTA I. P.: Hereditary gingival fibromatosis: a case report. J. Clin. Periodontol. 2002, 29, 871–874.
[2] KAMOLMATYAKUL S., KIETTHUBTHEW S., ANUSAKSATHIEN O.: Long−term management of an idiopathic gingival fi−
bromatosis patient with the primary dentition. Pediatr. Dent. 2001, 23, 508–513.
[3] RAMER M., MARRONE J., STAHL B., BURAKOFF R.: Hereditary gingival fibromatosis: identification, treatment, con−
trol. J. Am. Dent. Assoc. 1996, 127, 493–495.
[4] OIKARINEN K., SALO T., KAAR M. L., LAHTELA P., ALTONEN M.: Hereditary gingival fibromatosis associated with
growth hormone deficiency. Br. J. Oral Maxillofac. Surg. 1990, 28, 335–339.
Włókniakowatość dziąseł
51
[5] JARZĄB G., STRUŻAK−WYSOKIŃSKA M.: Obraz kliniczny i histochemiczny włókniakowatości dziąseł. Czas. Stomat.
1969, 12, 189–195.
[6] BITTENCOURT L. P., CAMPOS V., MOLITEMO L. F., RIBEIRO D. P., SAMAPIO R. K.: Hereditary gingival fibromatosis:
review of the literature and a case report. Quintes. Int. 2000, 31, 415–419.
[7] TAVARGEN A. K., KULKARNI S. S., SUDHA P.: Idiopatic gingival fibrmatosis –a case report. J. Indian. Soc. Pedod.
Dent. 2004, 22, 180–182.
[8] KAVVADIA K., PEPELASSI E., ALEXANDRIDIS C., ARKADOPOULOU A., POLYZOIS G.: Gingival fibromatosis and signi−
ficant tooth eruption delay in an 11−year – old male: a 30 month follow−up. Int. J. Paediatr. Dent. 2005, 15,
294–302.
[9] KATZ J., GUEIMANN M., BARAK S.: Hereditary gingival fibromatosis with distinct dental, skeletal and developmen−
tal abnormalities. Pediatr. Dent. 2002, 24, 253–265.
[10] HOLZHAUSEN M., RIBEIRO F. S., GONCALVES D., CORREA F. O., SPOLIDORIO L. C., PEREZ ORRICO S R.: Treatment
of gingival fibromatosis associated with zimmemann−laband syndrome. J. Periodontol. 2005, 75, 1559–1562.
[11] CASAVECCHIA P., UZEL M. I., KANTARCI A., HASTURK H., DIBART S., HART T. C., TRACKAM P. C., VAN DYKE T. E.:
Hereditary gingival fibromatosis associated with generalized aggresive periodontitis: a case report. J. Periodontol.
2004, 75, 770–778.
[12] BARROS S. P., MERZEL J., ARAUJRO V. C., ALMEIDA O. P., BOZZO L.: Ultrastructural aspects of connective tissue in
hereditary gingival fibromatosis. Oral Surg. Oral Med. Oral Radiol. Endod. 2001, 92, 78–82.
[13] CHEN W., CHEN X.: Gingival fibromatosis. J. Tongij. Med. Univ. 1996, 16, 55–57.
[14] NOYAN U., YILMAZ S., ARDA O., KURU B.: The ultrastructural examination of gingival fibromatosis. J. Marmara
Univ. Dent. Fac. 1994, 2, 409–413.
[15] MASON C., HOPPER C.: The use of CO2 laser in the treatment of gingival fibromatosis: a case report. Int. J. Pae−
diatr. Dent. 1994, 4, 105–109.
Adres do korespondencji:
Anna Janas
Zakład Chirurgii Stomatologicznej UM
ul. Pomorska 251
92−213 Łódź
e−mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 30.01.2006 r.
Po recenzji: 2.02.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 28.02.2006 r.
Received: 30.01.2006
Revised: 2.02.2006
Accepted: 28.02.2006