Y - E-SGH

Makroekonomia II
Gospodarka otwarta
DR ADAM CZERNIAK
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE
KATEDRA EKONOMII II
2
WSKAŹNIKI
MAKROEKONOMICZNE W
GOSPODARCE OTWARTEJ
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Eksport netto
3
 Eksport netto to eksport pomniejszony o import
NX = Exp – Imp
 Miara teoretyczna, rzadko spotykana w statystyce
rachunków międzynarodowych
 Stosowana jedynie w rachunkach narodowych przy
obliczaniu PKB
 Przy analizie przepływów międzynarodowych
częściej mówi się o saldzie obrotów towarowych
(sensu stricte) i saldzie na rachunku obrotów
bieżących (sensu largo)
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Miara otwartości gospodarki
4
Równanie wpływów i odpływów
w gospodarce otwartej
S + T + Imp = I + G +Exp
Zagregowany popyt w gospodarce otwartej
AD = C + I + G +NX
 Otwartość gospodarki mierzy się znaczeniem eksportu
i importu dla koniunktury:
Otwartość gospodarki = (Exp + Imp) / Y
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Kurs walutowy
5
 Wyznacza relację cen walut:


Kurs prosty: cenę waluty zagranicznej w walucie krajowej (np.
EURPLN = 4,2615 zł/euro)
Kurs odwrócony: cenę waluty krajowej w walucie zagranicznej (np.
PLNEUR = 0,2347 euro/zł)
 Nominalny kurs walutowy (e).
 Realny kurs walutowy, to nominalny kurs walutowy
skorygowany o różnice w poziomach cen.
R = ePz/P
 Efektywny kurs walutowy – średni kurs odwrócony
ważony udziałami w handlu poszczególnych walut.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Bilans płatniczy
6
 Zestawienie wszystkich transakcji dokonanych między
rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami
(zagranicą) w danym okresie. Sporządzany dla całej
gospodarki narodowej.
 Metodyka tworzenia bilansu płatniczego różni się w
zależności od kraju, jednak co do zasady powinna być
zgodna z Balance of Payments Manual (BPM)
publikowanym przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
 Dzieli się na:




rachunek bieżący,
rachunek kapitałowy,
rachunek finansowy,
saldo błędów i opuszczeń.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Rachunek bieżący i kapitałowy
7
2013
2014
mln PLN
Rachunek bieżący / Current Account
Saldo obrotów towarowych
Eksport
Import
-21 039
-1,3%
-1 345
625 870
627 215
-34 687
-2,0%
-13 633
663 892
677 525
Saldo usług
Przychody
Rozchody
32 070
141 032
108 962
35 874
151 812
115 938
Saldo dochodów pierwotnych
Przychody
Rozchody
-50 016
48 693
98 709
-55 281
47 734
103 015
-1 748
25 359
27 107
-1 647
24 872
26 519
(% PKB)
Saldo dochodów wtórnych
Przychody
Rozchody
Rachunek kapitałowy
Przychody
Rozchody
Adam Czerniak, SGH
37 857
39 921
2 064
41 990 Źródło:
45 231 NBP (dane
3 241 dla Polski)
Gospodarka otwarta
Rachunek finansowy
8
2013
Rachunek finansowy / Financial account
2014
-18 673
-13 433
-10 502
2 809
-8 685
11 494
19 252
53 594
32 627
20 967
Inwestycje portfelowe - aktywa
Inwestycje portfelowe - pasywa
Udziałowe papiery wartościowe
Dłużne papiery wartościowe
6 891
7 289
8 313
-1 024
17 460
10 977
9 510
1 467
Pozostałe inwestycje - aktywa
NBP
Sektor rządowy
Monetarne Instytucje Finansowe (z wyłączeniem NBP)
Pozostałe sektory
Pozostałe inwestycje - pasywa
5 286
2
189
-2 875
7 970
11 064
12 858
5
-16
1 943
10 926
351
Pochodne instrumenty finansowe
-2 200
-58
Inwestycje bezpośrednie - aktywa
Inwestycje bezpośrednie - pasywa
Akcje i inne formy udziałów kapitałowych
Instrumenty dłużne
Oficjalne aktywa rezerwowe
Saldo błędów i opuszczeń
Adam Czerniak, SGH
3 014
-35 491
1 977 Źródło:
NBP (dane
-20 736 dla Polski)
Gospodarka otwarta
Międzynarodowa Pozycja Inwestycyjna
9
 To zasób wszystkich aktywów i pasywów
przedstawionych w rachunku finansowym.
 Pokazuje skalę i strukturę zagranicznych inwestycji w
danym kraju oraz krajowych inwestycji za granicą.
 Pokazuje stabilność finansową kraju oraz
największych instytucji finansowych.
 Zawiera m.in.:

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

Zadłużenie zagraniczne kraju.

Zaangażowanie zagranicznych inwestorów w rynek akcji.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
10
WSKAŹNIKI STABILNOŚCI
MAKROEKONOMICZNEJ W
GOSPODARCE OTWARTEJ
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Saldo rachunku obrotów bieżących
11
 Pokazuje czy kraj jest importerem czy eksporterem
oszczędności netto.


Ujemne saldo = kraj importuje oszczędności = ujemne saldo na
rachunku finansowym i kapitałowym
Dodatnie saldo = kraj eksportuje oszczędności = dodatnie saldo
na rachunku finansowym i kapitałowym
Exp – Imp = S – I + (T – G)
Saldo rachunku Oszczędności Saldo sektora
obrotów bieżących
netto
finansów
publicznych
 Wysokie odchylenie od zera generuje nierównowagę
makroekonomiczną.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Zmienność kursu walutowego
12
 Liczona jako wariancja rozkładu kursu dzielona przez
średni kurs za dany okres.
 Im wyższa zmienność…
 …tym wyższa premia wśród inwestorów zagranicznych za
ryzyko kursowe:


podbija oprocentowanie zagranicznego zadłużenia kraju.
zmniejsza skłonność inwestorów do kupowania długoterminowego
długu.
 …tym wyższe koszty transakcyjne wymiany walut przez
eksporterów:


obniża konkurencyjność eksportu.
zniechęca firmy do wchodzenia na rynki międzynarodowe.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Rezerwy walutowe
13
 Wartość aktywów banku centralnego denominowana w
walutach obcych.
 Stanowią zabezpieczenie na wypadek nagłego odpływu
kapitału zagranicznego.
 Służą prowadzeniu interwencji walutowych lub
obronie sztywnego kursu walutowego.
 Podstawowe źródło dochodów banku centralnego.


Bank inwestuje rezerwy w zagraniczne papiery wartościowe,
głównie obligacje rządowe.
Dzięki nim banki centralne mogą osiągnąć zysk na prowadzonej
przez siebie działalności.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Zadłużenie zagraniczne
14
 Wartość wszystkich zobowiązań rezydentów wobec
nierezydentów:

obligacje sprzedane inwestorom zagranicznym.

akcje kupione przez nierezydentów.

pożyczki udzielone krajowym firmom przez podmioty
zagraniczne (w tym kredyty handlowe na zakup towarów).
 Wyższe zadłużenie zagraniczne zwiększa zależność
kraju od wahań kursowych, globalnej premii za ryzyko
i nastrojów zagranicznych wierzycieli.
 Może destabilizować gospodarkę.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie
15
 Najstabilniejsze źródło finansowania deficytu na
rachunku obrotów bieżących.
 Trudne do wycofania przez inwestorów w przypadku
kryzysu walutowego.
 Podnoszą innowacyjność krajów rozwijających się i
transformujących.
 Część z nich to jednak dużo mniej stabilny kapitał w
tranzycie:

czysto księgowy przepływ kapitału przez spółki specjalnego
przeznaczenia prowadzony w celu optymalizacji podatkowej.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Hot money
16
 Najbardziej niestabilne źródło finansowania deficytu
na rachunku obrotów bieżących.
 Na hot money składają się:





inwestycje portfelowe w akcje,
inwestycje portfelowe w udziałowe papiery dłużne (obligacje),
krótkoterminowe pożyczki,
depozyty zagranicznych instytucji finansowych,
inwestycje w instrumenty pochodne.
 Nagły odpływ hot money grozi kryzysem walutowym –
przykłady: Tajlandia (1997), Rosja (1998), Ukraina
(2013/4)
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
17
MODEL MUNDELLA -FLEMINGA
(IS-LM-BP)
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Model IS-LM w gospodarce otwartej (1)
18
i
LM
i0
E
i*
i1
B
A
C
D
IS
Y0
Adam Czerniak, SGH
Y*
Y1
Y
Gospodarka otwarta
Model IS-LM w gospodarce otwartej (2)
19
 Wzór na funkcję IS (z kursem walutowym):
𝑌 = 𝐴𝐷 = 𝐶 + 𝐼 + G + 𝑁𝑋
𝑌 = m(C0 + I0 + G + Exp − b𝑖 + τ𝑒)

gdzie mnożnik obliczany jest zgodnie z formułą:
1
m=
1 − mpc 1 − t + mpi
 Wzór na funkcję LM (bez zmian):
1 𝑀
𝑌=
+ h𝑖
k 𝑃
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Linia bilansu płatniczego - założenia
20
 Założenia modelu Mundella-Fleminga:

swobodny przepływ kapitału.

kraj jest na tyle mały, że nie ma wpływu na poziom globalnych
stóp procentowych.
 Linia bilansu płatniczego jest konstruowana w oparciu
o dwa założenia:

saldo na rachunku obrotów bieżących i kapitałowych jest
finansowane saldem na rachunku finansowym.

rachunek finansowy zależy od krajowych i zagranicznych stóp
procentowych.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Linia bilansu płatniczego – wzór (1)
21
 Bilans obrotów bieżących i kapitałowych (NX):
𝑁𝑋 = Exp − mpi𝑌 + τ𝑒
τ – wrażliwość eksportu netto na zmiany kursu walutowego (e)
 Bilans przepływów finansowych (CF):
𝐶𝐹 = CF0 + φ 𝑖 − iz
φ – wrażliwość kapitału międzynarodowego na różnicę w stopach procentowych
 Warunek zbilansowania bilansu płatniczego:
𝐵𝑃 = 0
𝑁𝑋 + 𝐶𝐹 = 0
 Wzór na funkcje BP:
1
mpi
𝑖 = iz +
τ𝑒 − Exp − CF0 +
𝑌
φ
φ
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Linia bilansu płatniczego - wykres
22
i
LM
BP
E
i* = iz
IS
Y*
Adam Czerniak, SGH
Y
Gospodarka otwarta
Linia bilansu płatniczego – przebieg (1)
23
Przebieg linii BP zależy od wrażliwości kapitału
międzynarodowego na różnice w stopach procentowych
Niska wrażliwość
i
Wysoka wrażliwość
BP
𝜑→0
LM
𝜑≫0
LM
i* = iz
IS
Y*
Adam Czerniak, SGH
BP
E
E
i* = iz
i
Y
IS
Y*
Y
Gospodarka otwarta
Linia bilansu płatniczego – przebieg (2)
24
Przebieg linii BP zależy od wrażliwości kapitału
międzynarodowego na różnice w stopach procentowych
Doskonała wrażliwość
i
 Kapitał zagraniczny masowo
𝜑→ ∞
LM
E
BP
i* = iz
IS
Y*
Adam Czerniak, SGH
Y
napływa/odpływa nawet przy
niewielkich różnicach w stopach
procentowych.
 Krajowe stopy procentowe zawsze są
równe zagranicznym stopom
procentowym.
 Całość dostosowania gospodarki do
nowych stóp następuje przez kurs
walutowy i eksport netto.
Gospodarka otwarta
25
POLITYKA KURSOWA
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Różne reżimy kursowe
26
 Brak własnej waluty (Czarnogóra, kraje strefy euro)
 Izba walutowa
 Izba walutowa wiąże kurs waluty krajowej po sztywnym kursie z walutą
obcą. (dawniej kraje bałtyckie)
 Sztywny kurs walutowy
 Bank centralny ustala stały kurs wymiany waluty wobec jednej lub koszyka
walut obcych. (Bułgaria)
 Kurs płynny w przedziale wahań
 Bank centralny ustala pasmo wahań, w ramach którego nie dokonuje
interwencji. (Chiny)
 Kurs pełzający
 Może być z przedziałem wahań lub bez.
 Zakłada zmianę kursu sztywnego w określonej sytuacji. (dawniej Rosja)
 Płynny kurs walutowy (Polska)
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Sposoby obrony sztywnego kursu walutowego
27
 Interwencje walutowe

Sprzedaż rezerw walutowych by bronić przed deprecjacją kursu.

Skup walut obcych by bronić przed aprecjacją kursu.
 Zmiany w polityce pieniężnej

Wzrost stóp procentowych by bronić przed deprecjacją kursu.

Spadek stóp procentowych by bronić przed aprecjacją.
 Wprowadzenie ograniczeń w posiadaniu dewiz

Służy wyłącznie obronie przed deprecjacją kursu.
 Interwencje walutowe powodują równocześnie zmiany
restrykcyjności polityki pieniężnej.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Reżim kursowy a przepływ kapitału
28
 Interwencje walutowe polegają na sztucznym
odwróceniu kierunku przepływu kapitału:

Łatwe w sytuacji obrony przed aprecjacją – wówczas wystarczy
zwiększenie podaży pieniądza.

Trudne w sytuacji obrony przed deprecjacją – wówczas wymaga
wysokich rezerw walutowych.
 Sztywny kurs walutowy często wymusza kontrole
kapitałowe w celu ograniczenia odpływu dewiz:

Ukraina na początku 2014 r.

Cypr w marcu 2013 r.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Polityka pieniężna w modelu IS-LM-BP
przy sztywnym kursie walutowym
29
i
LM
LM’
2
i*=iz
1
E
BP
A
i1
IS
Y*
Adam Czerniak, SGH
Y1
Y
Gospodarka otwarta
Trylemat polityki pieniężnej
30
 Żaden kraj nie może równocześnie:
+
mieć sztywny kurs walutowy,
+
prowadzić niezależną politykę pieniężną,
+
umożliwiać swobodny przepływ kapitału.
Swobodny przepływ kapitału
Sztywny kurs walutowy
Adam Czerniak, SGH
Kontrole kapitałowe
Niezależna polityka pieniężna
Gospodarka otwarta
Trylemat polityki pieniężnej - przykłady
31
 Kraje strefy euro:
sztywny kurs walutowy,
swobodny przepływ kapitału,
niezależna polityka pieniężna.
 Chiny:
sztywny kurs walutowy,
swobodny przepływ kapitału,
niezależna polityka pieniężna.
 Niektóre duże gospodarki mają nawet dylemat –
muszą decydować między niezależnością polityki
pieniężnej a sztywnym kursem walutowym.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
32
REAKCJA GOSPODARKI
OTWARTEJ NA SZOKI
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Powrót do równowagi w modelu IS-LM-BP
przy płynnym kursie walutowym
33
W gospodarce z płynnym kursem wszystkie szoki na rynku dóbr są niwelowane
i
LM
E
i*=iz
i1
BP
A
1
2
IS
IS’
Y1
Adam Czerniak, SGH
Y*
Y
Gospodarka otwarta
Kryzys gospodarczy przy sztywnym kursie
34
 Przy sztywnym kursie walutowym wszystkie szoki na
rynku dóbr są „wzmacniane” koniecznością obrony
kursu.
 Kurs walutowy przestaje być automatycznym
stabilizatorem koniunktury.
 W kraju o sztywnym kursie walutowym amortyzacja
szoków następuje poprzez wewnętrzną dewaluację:

równoczesny spadek płac i cen poprawia konkurencyjności
gospodarki i podnosi eksport netto.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Powrót do równowagi w modelu IS-LM-BP
przy sztywnym kursie walutowym
35
W gospodarce ze sztywnym kursem wszystkie szoki na rynku dóbr są wzmacniane
i
LM’
LM
2
E
i*=iz
i1
BP
A
1
IS
IS’
Y’* Y1
Adam Czerniak, SGH
Y*
Y
Gospodarka otwarta
Choroba holenderska
36
 Zachodzi w sytuacji szybkiego wzrostu eksportu opartego
na produkcji jednej branży (zazwyczaj surowcowej)
 Wzrost gospodarczy ciągnie za sobą wzrost wynagrodzeń i
cen, pogarszając konkurencyjność pozostałych branż.
 Wysoki eksport netto prowadzi do presji na aprecjację
kursu walutowego lub do wzrostu podaży pieniądza, co
dodatkowo pogarsza konkurencyjności gospodarki.
 W rezultacie kraj coraz mocniej zależy od jednej branży, a
jego gospodarka ulega degeneracji.
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta
Wojna walutowa
37
 Polityka beggar-thy-neighbour – poprawa bilansu
handlowego za pomocą polityki gospodarczej


Ma na celu polepszenie koniunktury w kraju kosztem kondycji jego
partnerów handlowych
Stosowana w różnych formach od czasów merkantylistycznych
 Wraz ze stopniowym znoszeniem barier w handlu
sprowadza się do celowej dewaluacji waluty krajowej
 Wojna walutowa –kilka krajów handlujących ze sobą dąży
do osłabienia własnej waluty


Najbardziej zacięta wojna walutowa miała miejsce między Wlk.
Brytanią, USA i Francją w latach 1931-1936
Od 2009 r. kraje rozwijające się oskarżają kraje rozwinięte o wojnę
walutową, ale oficjalnie nikt się do niej nie przyznaje
Adam Czerniak, SGH
Gospodarka otwarta