MNISZECH

MNISZECH
herbu własnego
hrabiowie
H e r b: w polu czerwonym siedem piór strusich czarnych w wachlarz
ułożonych, na hełmie w koronie siedem piór strusich czarnych, jak na tarczy.
Dawna czeska rodzina pisząca się z Wielkich Kończyc i Ossownicy, a
biorąca przydomek "Wandalin" od swego protoplasty tego imienia, który
podług familijnej tradycji, miał być przez lat siedem hetmanem wojsk cesarza
Karola Wielkiego i otrzymał od tego monarchy w nagrodę zasług tytuł
hrabiowski na Kończycach i Ossownicy i w dodatku do pióra strusiego, które
nosił w herbie, sześć piór innych, a to dla dopełnienia cyfry siedmiu mającej
odznaczać lata jego hetmaństwa. Owego bajecznego Wandalina potomek,
Mikołaj dziedzic na Ossownicy popadłszy w niełaskę króla czeskiego
Ferdynanda, przesiedlił się do Polski i nabył majątek Stojanów i inne, a
wszedłszy w służbę króla Zygmunta I-go i pozyskawszy jego względy, został
podkomorzym najwyższym i starostą sokalskim i łuckim, umarł 1553 r.
zostawiwszy trzech synów, którzy wszyscy byli dworzanami króla Zygmunta
Augusta i wielkie łaski mieli u tego króla, ąle przyczynili się do jego
przedwczesnego zgonu, schlebiając jego namiętnościom i ułatwiając niebaczne
miłostki; w bezkrólewiu też 1573, obwinieni byli od innych dworzan, jakoby
wspólnie z Gizanką nałożnicą zmarłego monarchy, przywłaszczyli sobie część
jego skarbów; ten zarzut wywołał wielkie wzburzenie w kraju, wyznaczono
nawet komisję dla dojścia prawdy, lecz liczni krewni i przyjaciele Mniszchów,
umieli całe to zajście uspokoić. Z wspomnionych braci:
l) Jan starosta krasnystawski, z żony Jadwigi Firley wojewodzianki
krakowskiej, zostawił dwóch synów bezpotomnych.
2) Mikołaj starosta lwowski, główny ulubieniec i powiernik Zygmunta Augusta,
zdolny i naukowo niepospolicie wykształcony, lecz niepopularny między
szlachtą dla stosunków z Gizanką i dumy, z żony Zofii Działyńskiej kasztelanki
dobrzyńskiej zostawił potomstwo zgasłe w drugim pokoleniu.
3) Jerzy wojewoda sandomierski 1590, † 1613, obałamucony zręczną intrygą,
której celem było osadzenie na tronie moskiewskim Samozwańca Dymitra, i
skuszony nadzieją udzielnego księstwa smoleńskiego dla siebie i swojej
rodziny, oddał w małżeństwo temu Samozwańcowi swoją córkę Marynę i
pozyskał dla niego poparcie króla Zygmunta III i wielu z możnych panów
polskich, jakoż w samej rzeczy Dymitr opanował tron carski, lecz w kilka dni
po uroczystych zaślubinach i koronacji Maryny 1606 r. stracił życie w buncie,
na którego czele stanęli Szuyscy, a Maryna wraz z ojcem uwieziona została,
uwolniona w 1608r. w skutek silnej interwencji króla Zygmunta III, połączyła
się z drugim Samozwańcem Dymitrem i rozwinęła niepospolitą działalność i
energię w dobijaniu się o tron moskiewski; po zabiciu drugiego męża,
niepowściągniona w ambicji, przyjąwszy opiekę a podobno i zaślubiwszy
Zaruckiego hetmana kozaków dońskich, zakłócała przez lat kilka państwo
moskiewskie, lecz w 1614 Zarucki rozbity na głowę i schwytany został wbity
na pal, a Maryna wraz z synem Dymitrem (urodzonym w związku z Zaruckim)
utopiona w przerembli w Wołdze; prócz tego Dymitra miała podobno więcej
jeszcze dzieci, i w lat blisko trzydzieści po jej zgonie, niejaki Jan Łuba
szlachcic podlaski twierdząc że jest jej i Dymitra I Samozwańca synem, brał
tytuł carewiecza a nawet cara, lecz te jego pretensje na żądanie cara Michała
Romanowa, powściągnął król Władysław IV osobną konstytucją sejmową. Z
żony Jadwigi Tarło chorążanki sandomierskiej, najmajętniejszej z panien
polskich owego czasu, zostawił wojewoda Jerzy pięciu synów i tyleż córek, z
synów czterech zeszło bezpotomnie ze świata, a piąty Franciszek-Bernard
kasztelan sandecki 1638, poprzednio dworzanin królów Zygmunta III i
Władysława IV, królowi Janowi Kazimierzowi stale wierny, odrzucił świetne
propozycje honorów i majątku księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego, chcącego
przeciągnąć go na swoją stronę, umarł 1661 r., zostawiwszy z żony Barbary
Stadnickiej dwie córki i trzech synów; z córek Urszula zaślubiła ks.
Konstantego Wiśniowieckiego wojewodę bełzkiego a Franciszka, Bonawenturę
Bełzeckiego; z synów dwóch zmarło bezdzietnie, najstarszy zaś Jerzy wojewoda
wołyński † 1693, ożeniony z Anną Chodkiewicz kasztelanką wileńską, miał z
niej dwie córki (starszą za Samuelem ks. Czartoryskim, młodszą za Stefanem
Leszczyńskim wojewodą bełzkim) i czterech synów, z których trzech znowu,
jak w innych pokoleniach, bezpotomnych, a czwarty Józef marszałek wielki
koronny 1714, a kasztelan krakowski w 1742, stronnik dworu saskiego, um.
1744, miał dwie żony Eleonorę Ogińską miecznikównę litewską i Konstancję
Tarło wojewodziankę lubelską, z pierwszej żony były córki Teresa 1° v.
Stadnicka, 2° v. za Józefem ks. Lubomirskim wojewodą czerniechowskim i
Anna zakonnica Benedyktynka, z drugiej żony córki Elżbieta hr. Wielopolska
koniuszyna koronna i Ludwika za Józefem Potockim kasztelanem
krakowskim, hetmanem wielkim koronnym i dwóch synów:
1) Jerzy-August marszałek nadworny koronny 1742, a kasztelan krakowski
1773, zaślubiwszy Marię-Amelię hr. Brühl córkę ulubieńca i wszechwładnego
ministra króla Augusta III, wspólnie z teściem przez lat kilkanaście zarządzał
rzeczpospolitą, ale nie mając ani odpowiednich zdolności i energii, ani sił
stosownych, nie mógł powściągnąć ni dumnej oligarchii, ni burzliwej szlachty,
a zmuszony do prowadzenia słabej i samolubnej polityki teścia, wiele przyłozył
się do następnych klęsk kraju i jego upadku, umarł 1778 r., zostawiwszy
jedynaczkę córkę Józefę Amelię, żonę słynnego Szczęsnego Potockiego
wojewody ruskiego, zmarłą 1798 r.
2) Jan- Karol drugi syn kasztelana krakowskiego Józefa jenerał-leitnant i
podkomorzy wielki koronny, poseł do Turcji 1755, umarł 1759, z żony
Katarzyny Zamoyskiej, wojewodzianki smoleńskiej, zostawił dwie córki i trzeeh
synów, którzy w 1783 otrzymali zatwierdzenie tytułu hrabiowskiego w Austrii;
z córek Elżbieta za Janem Dąbskim jenerał-adjutantem króla Stanisława
Augusta i Ludwika za Augustem ks. Sułkowskim wojewodą poznańskim; z
synów:
1) Stanisław-Jerzy chorąży wielki koronny, † 1806, bezpotomny,
2) Józef chorąży wielki koronny i jenerał wojsk koronnych, a po upadku
rzeczypospolitej ochmistrz wielki koronny, galicyjski, dziedzic dóbr
Mikulińce i innych w Galicji † 1797, z żony Marianny Ossolińskiej
wojewodzianki wołyńskiej zostawił syna i córkę, córka Julia-Teresa
zaślubiona Ksaweremu hr. Krasickiemu i syn:
hr. Stanisław szambelan austriacki , wielki sokolnik galicyjski,
dziedzic dóbr ulanowskich i chirowskich † 1806, ożen. z Anną
Mates, z niej:
a) hr. Aleksander-Maurycy ur. 1820,
b) hr. Alfons-Robert ur. 1828, szambelan austriacki
zaśl. 1857 Jadwigę hr. Dunin-Borkowską ur.1838, z niej
hr. Maria ur. 1858,
hr. Ludmiła ur. 1859.
hr. Jadwiga ur 1862.
hr. Gizella-Helena ur. 1863.
3) Michał-Jerzy marszałek wielki koronny, złożył tę dostojność 1793, po
upadku rzeczypospolitej rzeczywisty tajny radca rosyjski, mąż wielkiej
nauki, biegły historyk i autor, w życiu publicznym nieposzlakowanej
prawości zm. 1806, miał dwie żony: Pelagię Potocką córkę wojewody
Szczęsnego i Urszulę Zamoyską ordynatownę wojewodziankę podolską; z
nich dwie córki i syn; z córek Elżbieta 1° v. za Dominikiem księciem
Radziwiłem a 2° v. za Augustem margrabią de Ville i Paulina za Antonim
ks. Jabłonowskim i syn.
Hr. Karol-Filip ur. 1794 † l845 dziedzic dóbr Wiszniowca na
Wołyniu, biegły heraldyk zaśl. 1820 Eleonorę hr. Cetner (ur. 1798); z
niej:
a) Hr. Jerzy ur. 1822 zaśl. 1847 Annę Hańską,
b) Hr. Andrzej ur. 1823 zaśl. 1849 Annę hr. Potocką ur. 1827, córkę
hr. Leona Potockiego, ambassadora rosyjskiego w Neapolu; z niej:
Hr. Leon ur. 1850.