docINSTRUKCJE DO ZAJĘĆ
download 
Reklamacja Transkrypt
INSTRUKCJE DO ZAJĘĆ
INSTRUKCJE DO ZAJĘĆ PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA IV sem Architektury Krajobrazu ROŚLINY OZDOBNE I UŻYTKOWE Przygotowała dr Zofia Tyszkiewicz katedra Ochrony i Kształtowania Krajobrazu Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska SZCZEGÓŁOWY PROGRAM PRZEDMIOTU Rodzaj studiów Specjalność stacjonarne I stopnia Kształtowanie Terenów Zieleni Kierunek studiów Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu (zgodna z planem studiów) AK4011 Szata roślinna; Rośliny ozdobne i użytkowe Architektura Krajobrazu ECTS 4 Jednostka (katedra/zakład) realizująca przedmiot WBiIS Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska Rodzaj (forma) zajęć dydaktycznych Pracownia specjalistyczna Semestr IV Liczba godzin w semestrze 30 Treści kształcenia 1. Zajęcia wprowadzające. Omówienie zasad uzyskania zaliczenia. Zagadnienia teoretyczne dotyczące kwietników i rabat. 2-3. Projekt klombu dywanowego z roślin jednorocznych. 4-5. Projekt wonnej rabaty kwiatowo-zielnej. 6-7. Projekt współczesnego klombu mieszanego. 8-9. Projekt łatwego w pielęgnacji nasadzenia naturystycznego. 10-11. Projekt rabaty o nawierzchni żwirowej. 12-13. Projekt rabat w małym ogrodzie. 14-15. Zaliczenie. Forma oraz warunki zaliczenia zajęć Zaliczenie na ocenę – na podstawie ocen z zaliczenia na ocenę wszystkich przewidzianych projektów, zaliczenia rozpoznawania gatunków roślin, oceny za zeszyt zawierający informacje o wyglądzie i podestowych cechach roślin proponowanych do poszczególnych rabat Podstawowa literatura 1. Nowak B., 2000. Leksykon roślin ozdobnych i użytkowych. PW Wiedza Powszechna. Warszawa. 2. Gadomska i inni., 2004. Rośliny ozdobne w architekturze krajobrazu Wyd. Hortpress. 3. Osvald Z., 2003. Leksykon roślin cebulowych. KDC. 4. Marcinkiewicz J. 1991. Byliny. PWRiL. Warszawa. 5. Sweetinburg R., 2003. Projektowanie małego ogrodu. Slovart. Solis. Warszawa. 6. Masterna H., Wiech K., 1988. Jaki to szkodnik, jaka choroba. Wyd. PZD. Warszawa. Program opracował: dr inż. Zofia Tyszkiewicz Data: 20.02.2014 Prowadzący przedmiot: dr inż. Zofia Tyszkiewicz Kierownik jednostki (katedry): dr hab. Piotr Banaszuk prof. PB PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 1 I. RABAT I KWIETNIKÓW – ZAGADNIENIA WPROWADZAJACE Kwietnikami (rabatami) nazywa się powierzchnie obsadzane roślinami ozdobnymi z kwiatów lub liści. Ze względu na sposób i trwałość obsadzania, kwietniki można podzielić na sezonowe i trwałe. Kwietniki sezonowe obsadza się roślinami, które rosną i są dekoracyjne przez pewną część roku (sezon): wiosnę, lato, jesień, czasem zimę. Materiał stosowany do kompozycji kwietników sezonowych jest bardzo zróżnicowany. Można podzielić go na kilka grup: - rośliny jednoroczne uprawiane co roku z nasion. Należą do nich właściwe rośliny jednoroczne, np. aksamitka oraz wieloletnie uprawiane z nasion jako jednoroczne, np. żeniszek meksykański, lwia paszcza; - rośliny dwuletnie, przede wszystkim bratki, stokrotki, które sadzi się wczesną wiosną, gdy zaczynają kwitnąć albo już jesienią – wtedy zimują na kwietnikach, niekiedy kwitnąc podczas łagodnej zimy; - rośliny wieloletnie niezimujące w gruncie, rozmnażane przez sadzonki pozyskiwane z roślin matecznych przechowywanych zimą w szklarni, np. pelargonie – rabatowa i bluszczolistna, alternantera powabna, irezyna Herbsta, santonina cyprysikowata; - rośliny cebulowe, bulwiaste i kłączowe, które wymagają wykopania na zimę i przechowywania w odpowiednich pomieszczeniach, np. galtonia, mieczyk, dalia, paciorecznik; - wiosenne byliny cebulowe zimujące w gruncie, które co roku wykopuje się po przekwitnięciu w czerwcu. Jest wiele kryteriów według których określa się i dzieli kwietniki. Najczęściej stosuje się następujące: 1. Pod względem form rozwiązań kompozycyjnych: regularne (dywanowy lub o prostym rysunku) i nieregularne (mozaikowy, wydłużony). 2. W zależności od zastosowanych roślinnych elementów dekoracyjnych: ozdobne z liści, ozdobne z kwiatów, ozdobne z liści i kwiatów. 3. W zależności od wysokości zastosowanych roślin: niskie (do 20 cm) – rośliny obwódkowe; średnio wysokie (20-60 cm) – rośliny tła; wysokie (od 60 cm) – punkt centralny. Wszystkie kwietniki sezonowe wymagają dwu- lub trzykrotnej wymiany roślin w ciągu sezonu: wiosną, latem, jesienią. Projektując kwietnik należy uwzględnić zestawienia roślin nie tylko pod względem kolorystycznym, ale też wysokości, szerokości rozrastania się oraz pory kwitnienia. Na pierwszym planie sadzi się rośliny niskie i o jasnych, pastelowych kolorach, natomiast w głębi kwietnika – rośliny wyższe, o ciemniejszych lub bardziej nasyconych barwach. Na kwietniku oglądanym ze wszystkich stron najwyższe rośliny sadzi się w środku. Kwietniki sezonowe urządza się wyłącznie na otwartych przestrzeniach, najlepiej na tle trawnika. Zwykle mają one zarysy geometryczne, rzadko nieregularne, swobodne. Kwietniki sezonowe o zarysach nieregularnych, opływowych powinny tworzyć duże plamy barwne, lecz najwyżej w trzech, czterech kolorach. Najlepiej wyglądają na terenach pochyłych. Przy kwietnikach jednobarwnych korzystnie prezentują się obwódki z innej rośliny; niższej, odpowiednio dobranej i harmonizującej barwą. Miejsca pod kwietniki najczęściej są formowane nieco wypukłe, o kilku centymetrach ponad poziom terenu. Po przygotowaniu podłoża nanosi się wzór przyszłego kwietnika. Przy wzorach bardziej skomplikowanych stosuje się gotowe szablony. Kwietniki okrągłe lub eliptyczne wyznacza się podwójnym sznurem umocowanym luźno na kołku, którym (tak jak cyrklem na papierze) rysuje się na ziemi koło lub elipsę, stosując odpowiedni promień. Gęstość sadzenia zależy przede wszystkim od pokroju roślin i charakteru kwietnika. Rośliny na kwietnikach rosną dobrze i kwitną obficie, gdy podłoże jest zasobne w składniki pokarmowe, próchniczne i ciepłe. Gleba powinna być starannie i głęboko uprawiona. Corocznie należy stosować dobrze rozłożony kompost lub torf, a co dwa, trzy lata ziemie wapnować. Kwietniki trwałe, często nazywane też rabatami, zakładane są z bylin. Bywają też kwietniki, w których niektóre fragmenty są sezonowo zmieniane bądź część nasadzeń stanowią krzewinki, a nawet krzewy. Byliny sadzi się na rabatach przeważnie w grupach nieregularnych. Spośród krzewinek na kwietnikach trwałych często spotyka się lawendę i ubiorek zimozielony, które w uprawie traktowane są jako byliny, a także wrzosy i wrzośce – uprawiane najczęściej w monokulturach, wymagające podłoża o odczynie kwaśnym. Z krzewów najbardziej efektowne są kwietniki różane, powszechnie nazywane różankami. Są one bardzo trwałe i przy właściwej pielęgnacji zachowują dekoracyjność nawet przez kilkanaście lat. Kwietniki można tworzyć nie tylko z gatunków i odmian uprawnych, ale też z dziko rosnących, m.in. z roślin zaliczanych do chwastów. Do takich kwietników należą tzw. łąki kwiatowe, które zakłada się jako: łąki kwietne, kwietne murawy, łąki z chwastów polnych. Ważną grupę obiektów terenów zieleni, stanowiącą formę kwietników, są ogrody specjalne. Mogą to być ogrody: - ogrody monokulturowe – dobiera się odmiany i gatunki roślin w ramach jednego rodzaju, np. ogrody z róż, z osadźców, z piwonii itp.; - ogrody skalne – dobiera się rośliny przystosowane do warunków górskich; - ogrody alpejskie – dobór i pogrupowanie roślinności górskiej według rejonów geograficznych lub typów siedliska; - ogrody wertykalne – wykonane z siatki, wypełnione ziemią i obsadzane roślinami kompozycje trójwymiarowe, np. w formie figur zwierząt; - ogrody wodne – wgłębniki, oczka i różnego rodzaju pojemniki z wodą; - ogrody na dachach – do tej grupy, oprócz roślinności wprowadzanej na odpowiednio dostosowane dachy, należą nasadzenia roślinne na schodowo ułożonych tarasach, a także na balkonach; - ogrody dla niepełnosprawnych – ogrody z roślin wyróżniających się zapachem lub rozpoznawalnych poprzez dotyk; - ogrody zimowe – tworzone najczęściej przez roślinność z cieplejszych stref klimatycznych, zgromadzoną w różnego typu przeszklonych pomieszczeniach. Do ogrodów specjalnych zalicza się także kompozycje w pojemnikach z roślin sezonowych (rabatowych) lub trwałych (najczęściej płożące się krzewy iglaste lub zimozielone liściaste). Różnorodne pojemniki na kwiaty rozmieszcza się w miejscach reprezentacyjnych, na placach, skrzyżowaniach ulic, skwerach itp. Są one coraz częściej stosowane i stanowią bardzo dekoracyjny element terenów zieleni. Najbardziej popularną formą kwietników trwałych są rabaty bylinowe. Z reguły umieszcza się je w specjalnie wydzielonych częściach ogrodu lub parku, tak dobierając rośliny, aby uzyskać masowe ich kwitnienie, a tym samym spotęgowanie efektu dekoracyjnego, w określonym terminie. W pozostałych miesiącach powinny one być także ozdobne, dlatego w rabatach bylinowych bardzo ważne są nie tylko kwiaty, ale także kształt i barwa liści oraz pokrój roślin. W parkach rabaty najczęściej komponuje się tak, aby harmonizowały z kwitnącymi wiosną i latem oraz przebarwiającymi się jesienią krzewami i drzewami. Przez cały sezon dekoracyjna z kwiatów może być dobrze zaprojektowana rabata mieszana. Rośliny sezonowe sadzone pojedynczo lub w małych grupach Wśród letnich roślin ozdobnych można znaleźć takie, które najefektowniej wyglądają posadzone w dużej grupie, oraz inne, wymagające wyeksponowania osobno – pojedynczo lub w liczbie zaledwie kilku egzemplarzy. Są to gatunki, które przyciągają uwagę oryginalnym, wyrazistym pokrojem, okazałym, dekoracyjnym ulistnieniem bądź nietypowymi, czasem wyglądającymi egzotycznie, kwiatami lub kwiatostanami. Ich walory uwidaczniają się wówczas, gdy są posadzone pojedynczo lub w niewielkich grupach, na ogrodowych rabatach lub w pojemnikach. Powinny znaleźć się w miejscach eksponowanych – na tle soczystej zieleni trawnika, w kąciku wypoczynkowym, przy oczku wodnym, w części frontowej czy obok schodów. Przygotowanie ziemi pod byliny musi być jeszcze bardziej staranne niż pod rośliny sezonowe, ponieważ będą one rosły w jednym miejscu przez kilka, a czasem kilkanaście lat. Bardzo ważna jest znajomość biologii bylin, ponieważ stwarza to możliwość takiego doboru gatunków, aby się nawzajem się one uzupełniały i wypełniały powstające puste miejsca po przekwitnięciu. Będą one tym bardziej dekoracyjne, im okres kwitnienia poszczególnych gatunków będzie dłuższy. Byliny pochodzą z różnych środowisk i wiele gatunków wykazuje dużą zdolność przetrwania złych warunków. Zawsze jednak powinno się rośliny dobierać w zależności od ich wymagań, pamiętając, że najbardziej odpowiednie będą warunki zbliżone do tych, jakie są w miejscu naturalnego występowania. Generalnie należy unikać zakładania rabat w sąsiedztwie drzew i krzewów o płytkim systemie korzeniowym, gdyż wówczas z nawożenia i podlewania oraz innych zabiegów pielęgnacyjnych korzystają głównie drzewa. Jedynie niektóre płożące, silnie rozrastające się gatunki bylin, o płytko pod powierzchnią rozbudowanym systemie korzeniowym, np. dąbrówka rozłogowa, znoszą takie warunki i o składniki pokarmowe skutecznie konkurują z roślinami drzewiastymi. Przygotowując stanowisko pod byliny, trzeba całkowicie wyeliminować chwasty wieloletnie (perz, podagrycznik, mniszek, skrzyp, podbiał). Z reguły konieczne jest też zwiększenie porowatości i poprawienie struktury gleby – na glebie piaszczystej poprzez dodanie torfu lub gliny, a na glebie gliniastej materiałów rozluźniających, np. piasku. Najlepsze dla większości bylin jest podłoże o pH 6-6,5, zasobne w składniki pokarmowe, bogate w próchnicę, umiarkowanie wilgotne i dostatecznie luźne. Niektóre byliny maja wymagania specjalne, np. rośliny górskie, jak szarotka rosną na podłożu alkalicznym, a rośliny ze stanowisk suchych, jak pustynnik, na glebach zwięzłych wymagają warstw drenujących. Rośliny okrywowe Niektóre rośliny letnie charakteryzują się dość niskim wzrostem, są krępe, silnie rozkrzewione i obficie ulistnione, a także długo kwitną. Wkrótce po posadzeniu tak się rozrastają, że szczelnie zakrywają powierzchnię gleby. Tworzą z pędów i liści gęsty kobierzec, który w okresie kwitnienia jest ozdobiony barwnymi deseniami z kwiatów. Oryginalnymi roślinami okrywowymi są także prowadzone bez podpór jednoroczne pnącza, np. groszek pachnący, wilec purpurowy, kobea pnąca, chmiel japoński, dynia ozdobna, nasturcja większa i powój trójbarwny. Rośliny okrywowe można sadzić w brzegowych partiach rabaty, na skalnikach, murkach kwiatowych, przy wjeździe do garażu. Kolorowe wstęgi z tego typu roślin przepięknie wyglądają wzdłuż ogrodowych ścieżek, a także gdy zacierają ostre granice miedzy chodnikiem i wysokimi rabatami. Ciekawie wyglądają rośliny okrywowe wkomponowane w rabatę bylinową z roślin o wąskim, strzelistym pokroju, a także ścieląc się u stóp drzewek i krzewów piennych. Chcąc utworzyć zwarty kobierzec, sadzi się je dosyć gęsto, w rozstawie odpowiedniej dla poszczególnych gatunków i odmian. Należy oczywiście brać pod uwagę wymagania roślin co do stanowiska i gleby. Pewne gatunki nadają się do uprawy w miejscach słonecznych i suchych (np. przypołudnik, portulaka wielkokwiatowa, santonina cyprysikowata, smagliczka), inne zaś wilgotnych i półcienistych (np. koleus, niecierpek, porcelanka, niezapominajka). Są też rośliny wyjątkowo wytrzymałe na niesprzyjającą pogodę oraz dobrze znoszące każde warunki (np. niskie odmiany aksamitki wąskolistnej i rozpierzchłej, kufea ognista, żeniszek meksykański). Rośliny obwódkowe Niektóre rośliny sezonowe efektownie wyglądają posadzone na obrzeżach rabat, ścieżek, klombów i trawników – pełnia rolę obwódek. Podkreślają i zarysowują obsadzone nimi różne elementy ogrodu, wprowadzając dodatkowo pewne uporządkowanie. Nadają się do tego celu niskie, zwarte, silnie krzewiące się, długo i obficie kwitnące gatunki, odporne na niekorzystna pogodę (ulewne deszcze i silne promieniowanie słoneczne). Do szczególnie przydatnych należą niezawodne aksamitki, a także żeniszek, smagliczka i ubiorek. Oryginalnie prezentują się obwódki z roślin o ozdobnych, kolorowych liściach – pokrzywki brazylijskiej, szarej santoniny cyprysikowatej, a także purpurowej alternatory oraz irezyny. Z kolei goździk brodaty, rezeda, czy niskie odmiany heliotropu roztaczają dodatkowo efektowny zapach. Takie rośliny, jak: starzec, santonina, irezyna, i kocanki włochate pozytywnie reagują na podcinanie (uszczykiwanie pędów), dzięki czemu silnie się zagęszczają. Pozwala to na dowolnie formowanie ich pokroju. Kolorystyka – walor dekoracyjny Rośliny sezonowe wnoszą do kompozycji nie tylko bogactwo form, ale i niespotykaną wśród innych grup roślin różnorodność kolorów. Przez to silnie oddziałują na nastrój i odczucia. Wrażenie ciepła dają barwy związane z ogniem: żółta, pomarańczowa i czerwona, odczucie chłodu zaś kolory kojarzące się z wodą: niebieski, fioletowy i zielony. Kolory zimne, spokojne wywołują wrażenie głębi przestrzeni, pozornie ją oddalając, z kolei ciepłe, żywe i wesołe dają złudzenie przybliżenia. Odczucie powiększenia i oddalenia przestrzeni ogrodu uzyskuje się sadząc na pierwszym planie rośliny o barwach ciepłych, począwszy od żółtej, poprzez pomarańczową i czerwoną, następnie przechodząc do barw zimnych – niebieskiej i fioletowej. Rośliny posadzone w takim układzie optycznie powiększają ogród (wydłużają perspektywę). W kompozycjach roślinnych można dobierać odcienie i tony jednego koloru lub tworzyć układy wielobarwne. Częściej stosuje się kombinacje wielu barw, wykorzystując w tym celu zróżnicowane kolorystycznie odmiany jednego gatunku i odmian. Można też sadzić rośliny o kwiatach dwu- i wielobarwnych, np. goździki, bratki, aksamitki, pelargonie i petunie. Odpowiedni dobór roślin umożliwia zmiany barw kompozycji od wczesnego lata do późnej jesieni, gdyż jedne rośliny kończą kwitnienie, a inne dopiero zaczynają. Zarówno na rabatach, jak i w pojemnikach ładnie wyglądają zestawienia w różnych odcieniach i tonacjach jednego koloru. Chcąc uniknąć monotonii w takich aranżacjach, dobiera się rośliny zróżnicowane pod względem wielkości i pokroju. Spokojne kompozycje utworzą kwiaty w pastelowych kolorach, np. w odcieniach różu, fioletu czy błękitu. Stonowane, łagodne układy uzyska się łącząc ciepłą czerwień z pomarańczowym. W aranżacjach pojemnikowych można zestawić czerwoną pelargonię z pomarańczowa nasturcją lub czerwoną werbenę z pomarańczową nemezją. Silne, efektowne kontrasty uzyska się łącząc kwiaty w odcieniach błękitu lub fioletu z roślinami o kwiatach żółtych bądź pomarańczowych, np. niebieska lobelię z żółta gazanią, fioletową werbenę lub czubatkę z żółtymi kocankami, a także bratki w różnych odcieniach z żółtopomarańczowym lakiem. Ciekawe, kontrastowe połączenia tworzą: czerwona pelargonia bluszczolistna z żółtym uczepem lub niebieski heliotrop z czerwona szałwią. Zestawienia roślin w kontrastowych kolorach ożywiają ponure, szare ściany budynków, monotonne kompozycje z iglaków czy nieco bardziej ocienione kąciki ogrodu. Kontrasty można łagodzić roślinami o neutralnych białych kwiatach lub szarych i srebrzystych liściach. Biel działa uspakajająco, podkreśla urok innych roślin, dodaje też kompozycjom delikatności i elegancji. Do łagodzenia i osłabienia mocnych, intensywnych kolorów nadają się także rośliny o kremowych kwiatach, takie jak przypołudnik, lwia paszcza. W aranżacjach rabatowych efektowne, harmonijne kompozycje w pastelowych kolorach uzyskuje się sadząc np. kwitnącej na różowo ślazówki fioletowe szałwie i chabry, fioletowoniebieskie dzwonki ogrodowe, a także ostróżki, naparstnice i malwy w różnych odcieniach różu i fioletu. Pełne uroku, subtelne zestawienia uzyskuje się z roślin różowo i niebiesko kwitnących z gatunkami szaro- lub srebrnolistnymi. Niezwykle silnym akcentem barwnym są połączenia roślin w ciepłych tonacjach czerwieni, koloru pomarańczowego i żółci. W towarzystwie żółtych zachyłków, rudbekii i sanwitalii ładnie wyglądają mające pomarańczowe kwiaty gazonie, maczek kalifornijski i gajlardia oścista, a także kwitnące w różnych odcieniach czerwieni dalie, niecierpki, astry letnie oraz purpurowy szarłat. Ciepłe, pełne ekspresji kolory kwiatów rozjaśniają spokojne kompozycje z iglaków i sporadycznie kwitnących latem krzewów liściastych. Wspaniale wyglądają ogrody rozświetlone różnokolorowymi cyniami, floksami, lwią paszczą. Kompozycje wybarwionych można wzbogacić liściach, np. roślinami irezyną, o dekoracyjnych, alternaterią, starcem, często gnafolium, kontrastowo pokrzywką amerykańską. Barwa nie występuje nigdy samodzielnie, towarzyszy jej zawsze bryła geometryczna o ściśle określonej strukturze. Dlatego też w układach barwnych obok koloru należy brać pod uwagę pozostałe cechy roślin, takie jak ich kształt i struktura, oraz inne czynniki, np. otoczenie, natężenie światła. Każda kompozycja powinna być prosta i naturalna, a przy tym mieć swój własny charakter. W aranżacjach ogrodowych, podobnie jak w pojemnikach, należy uwzględniać także wielkość roślin, pokrój i termin kwitnienia. Zestawiając poszczególne gatunki i odmiany w rozmaite układy kolorystyczne, warto dobierać rośliny o zbliżonych wymaganiach w stosunku do gleby, światła i wilgotności, wówczas ich pielęgnacja będzie ułatwiona. II. ZAKŁADANIE I PIELĘGNACJA KWIETNIKÓW, RABAT I OGRODÓW SPECJALNYCH Opracowanie projektów wykonawczych dla kwietników sezonowych i rabat bylinowych Opracowanie projektów wykonawczych dla różnego rodzaju form kwiatowych wiąże się przede wszystkim z takim ich przygotowaniem graficznym, które umożliwi przeniesienie projektu na grunt. Poszczególne plamy roślin muszą być oznaczone graficznie i opisane w sposób określony przez normę. Obejmuje to m.in. podanie rozstawy, w jakiej mają być posadzone poszczególne rośliny. Ponadto projekt musi dokładnie określić położenie rabaty czy kwietnika w odniesieniu do stałych, oznaczonych geodezyjnie punktów terenu np. w postaci reperów. Najczęściej projektanci wykorzystują do tego celu pomocniczą siatkę kwadratów o wielkości oczek dostosowanej do stopnia skomplikowania kształtów rabat i kwietników, którą odnoszą do punktu stałego w terenie (czyli takiego, którego położenie jest ściśle określone przez geodetę). Oprócz odpowiednich oznaczeń graficznych projekt wykonawczy powinien zawierać: - obliczoną ilość materiału roślinnego, - opis techniczny, dotyczący przede wszystkim sposobów wykonania kwietnika czy rabaty - wykaz norm, które muszą spełniać zastosowane do tego celu materiały. Obliczanie ilości materiału roślinnego potrzebnego do obsadzenia danego terenu wynika z przyjętej rozstawy sadzenia, czyli odległości pomiędzy sadzonymi roślinami i przypadającej w związku z tym liczby roślin na 1 m2 powierzchni rabaty czy kwietnika. Orientacyjnie dla roślin sadzonych w rozstawie 50 x 50 cm ilość ta wynosi 4 rośliny/m2. Wymaganą liczbę poszczególnych gatunków i odmian roślin oblicza się mnożąc liczbę roślin przypadających na 1 m2 przez wielkość powierzchni przewidzianej w projekcie dla danego gatunku czy odmiany rośliny. Powierzchnię można obliczyć metodą graficzną za pomocą planimetru lub szacunkowo za pomocą kalki milimetrowej. Opis techniczny sposobów wykonania obejmuje zalecenia dotyczące przyjętych metod, ilość potrzebnych materiałów i ich jakości. Z reguły opis ma układ chronologiczny i kolejno zawiera: wymagania stawiane roślinom, które musza być zakupione, sposób przygotowania podłoża pod projektowaną rabatę, technikę i terminy sadzenia oraz zalecane zabiegi pielęgnacyjne przez okres około roku od momentu założenia rabaty. W przypadku kwietników i rabat można wyróżnić następujące podstawowe etapy w ich urządzaniu: 1. Uporządkowanie i oczyszczenie terenu z wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, takich jak gruz, kamienie, patyki, śmieci itp. 2. Usunięcie starej darni wraz z występującymi na terenie chwastami – np. przez jej wycięcie wraz z korzeniami lub skoszenie, przekopanie i usuniecie korzeni oraz innych przetrwalników chwastów. 3. Plantowanie terenu (wstępne wyrównanie). 4. Przekopanie gleby na wymaganą głębokość, która zależy od tego, jak głęboko korzenią się rośliny przewidziane w projekcie. 5. Modyfikacja składu chemicznego i mechanicznego gleby w celu zapewnienia roślinom jak najlepszych warunków wzrostu. Na tym etapie należy przewidzieć i obliczyć, jak zmieni się objętość przygotowanego podłoża przez dodanie różnych składników i w związku z tym należy usunąć część podłoża z rabaty w celu uniknięcia nadmiernego podniesienia jej poziomu. Ilość składników powinniśmy dobierać indywidualnie, dostosowując je do zastanych warunków glebowych i wymagań roślin przewidzianych w projekcie. Modyfikacja ta może dotyczyć dodania: - części ilastych w postaci gliny w przypadku występowania gleb zbyt przepuszczalnych, piaszczystych lub żwirowych, - piasku w przypadku gleb zbyt ciężkich, gliniastych, - składników organicznych w postaci np. torfu odkwaszonego, w celu zwiększenia zdolności sorpcyjnych gleby, - nawozów organicznych i nieorganicznych, w celu zwiększenia żyzności podłoża, - składników zmieniających odczyn gleby, np. kwaśnego torfu w celu zakwaszenia lub wapna w celu uzyskania odczynu zasadowego. 6. Przemieszanie dodanych składników z istniejącym podłożem. 7. Wyrównanie przygotowanego podłoża. 8. Wytyczenie miejsc sadzenia lub wzorów i miejsc sadzenia roślin. 9. Przygotowanie roślin do sadzenia. 10. sadzenie roślin zgodnie z projektem. 11. Podlanie posadzonych roślin. 12. Pielęgnacja roślin po posadzeniu. PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 3-4 PROJEKT KLOMBU DYWANOWEGO Z ROŚLIN JEDNOROCZNYCH Celem zajęć jest wykonanie projektu na temat „Klomb dywanowy z roślin jednorocznych”. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. 1. Zagadnienia teoretyczne Kwietniki dywanowe (klomby dywanowe) – kwietniki regularne, geometryczne, o bogatym rysunku, skomponowane na dużych powierzchniach z niskiej roślinności (często o ozdobnych jedynie liściach), specjalnie przycinane. Stylowe kwietniki dywanowe z okresu odrodzenia, baroku i klasycyzmu, nazywane też kwietnikami historycznymi, charakteryzowały się szlachetnym rysunkiem, natomiast bardzo oszczędnym doborem gatunków roślin. Często były komponowane tylko z bukszpanu i kolorowego tłucznia. Współczesne kwietniki dywanowe często mają skomplikowany, geometryczny rysunek skomponowany nawet z kilkunastu gatunków roślin, zawsze o niskim wzroście, sadzonych w dużym zagęszczeniu (nawet 100 szt/m2). Tworzy się z nich tzw. obrazy: zegary, napisy, daty itp. Ze względu na koszty, zakładane są rzadko. Klomby dywanowe mogą być jedno- lub wielobarwne, utworzone z jednego lub z wielu gatunków roślin. Najczęściej mają regularne kształty prostokąta, kwadratu lub koła, choć można także spotkać formę owalną, trójkątną, nieregularną. Klomby dywanowe ciągnące się wśród krętych ścieżek i chodników, a także ogrodowych rabat z krzewów mają nieregularny kształt i wyglądają jak kolorowe wstęgi. Klomby dywanowe spotyka się najczęściej na miejskich skwerach, w parkach, wzdłuż ciągów spacerowych, a także na rozległych trawnikach ogrodów przypałacowych. 2. Wykonanie projektu Projekt winien składać się z dwu części – graficznej i opisowej. Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem projektowanego klombu. Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - zasad doboru roślin ze względu na charakter rabaty (kwietnika), czyli temat zadania - zasad doboru roślin ze względów technicznych - autorską koncepcję projektu - planowaną lokalizację - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche). 3. Uwagi: Przy wyborze roślin na klomb dywanowy należy pamiętać, że - rośliny muszą być niskie (maksymalna wysokość do 25-30 cm) - mieć wyrównaną (podobną wysokość) - powinny walory dekoracyjne prezentować w tym samym czasie - powinny być gęsto posadzone - wzór musi być dekoracyjny i wyraźny - lokalizacja rabaty (klombu dywanowego) musi być reprezentacyjna 4. Propozycja gatunków roślin 1. Aksamitka rozpierzchła – Tagetes patula 2. Aksamitka wąskolistna – Tagetes tenuifolia 3. Alternatera powabna – Alternathera ficiodea 4. Alternatera pstra – Alternathera reineckii 5. Begonia wiecznie kwitnąca – Begonia Semperflorens-Grp. 6. Irezyna Herbsta – Iresine herbstii 7. Irezyna Lindena – Iresine lindenii 8. Koleus Blumego – Coleus blumei 9. Lobelia przylądkowa – Lobelia erinus 10. Smagliczka nadmorska – Lobularia maritima 11. Szałwia błyszcząca – Salvia splendens 12. Starzec popielny – Senecio cineraria 13. Ubiorek gorzki – Iberis amara 14. Ubiorek okółkowy – Iberis umbellata 15. Werbena ogrodowa – Verbena x hybrida 16. Żeniszek meksykański – Ageratum houstonianum PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 4-5 PROJEKT WONNEJ RABATY KWIATOWO-ZIELNEJ Celem zajęć jest wykonanie projektu na temat „Wonna rabata kwiatowo-zielna”. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. 1. Zagadnienia teoretyczne Planując nasadzenie z roślin zielnych można zwrócić uwagę na rośliny o intensywnym, przyjemnym zapachu. Zapach wydzielany przez rośliny może silnie oddziaływać na zmysły odbiorcy, a przede wszystkim poprawia samopoczucie, często działa uspakajająco i relaksując. Niektóre rośliny sezonowe zachwycają nie tylko swym wyglądem, ich dodatkowym walorem jest przyjemny zapach kwiatów, a niekiedy również liści i pędów. Przyczyną wydzielania przez rośliny wspaniałych woni jest obecność w ich tkankach olejków eterycznych, w których występują różne związki chemiczne w rozmaitych kombinacjach. Dzięki temu każdy gatunek charakteryzuje się specyficznym dla siebie aromatem. Intensywność zapachu zależy nie tylko od właściwości i fazy rozwoju rośliny, ale także od warunków atmosferycznych – temperatury, nasłonecznienia i wilgotności powietrza. Olejki eteryczne ulatniają się najsilniej w temperaturze 20-30oC, podczas słonecznej pogody. Są jednak gatunki, które najmocniej pachną o zmroku, np. maciejka, tytoń oskrzydlony. Rośliny o intensywnym zapachu pozytywnie wpływają na samopoczucie. Dlatego sadzi się je w pobliżu miejsc wypoczynku, np. przy altankach, werandach, tarasach, ławeczkach, pod oknami, na balkonach, a także wzdłuż ścieżek prowadzących do domu. Niektóre rośliny, np. aksamitki, nagietki, nasturcje, wydzielają niezbyt przyjemny, charakterystyczny zapach. Nie we wszystkich ogrodach się je więc sadzi. Warto jednak wiedzieć, że ich zapach odstrasza szkodniki. Specyficzną formą są ogrody ziołowe, które ze względu na wartość użytkową są zakładane przede wszystkim w ogrodach o charakterze prywatnym. Jednak walory dekoracyjne niektórych ziół i ich charakterystyczna woń zyskują uznanie i dlatego coraz częściej są stosowane również na terenach o charakterze ogólnodostępnym. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się zioła wieloletnie, do których należy bylica estragon, bylica pospolita, hyzop lekarski, lawenda wąskolistna, lubczyk ogrodowy, melisa lekarska, mięta pieprzowa, lebioda pospolita (oregano), rozmaryn lekarski, szałwia lekarska, cząber górski, tymianek pospolity. Do popularnych ziół jednorocznych i dwuletnich, typowych raczej dla ogrodów prywatnych należą natomiast miedzy innymi: czosnek pospolity, koper ogrodowy, arcydzięgiel litwor, trybula ogrodowa, kminek zwyczajny, bazylia pospolita, lebiodka majeranek, biedrzeniec anyż. Odległość sadzenia ziół zależą od charakteru ogrodu, i tak w ogrodach prywatnych należy kierować się ich funkcja użytkową, a więc dostępnością w uprawie i pozyskiwaniu potrzebnych części roślin, a w ogrodach o charakterze ogólnodostępnym – względami pielęgnacyjnymi i możliwością pielęgnacji. 2. Wykonanie projektu Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem projektowanej rabaty. Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - zasad doboru roślin ze względu na charakter rabaty, czyli temat zadania - zasad doboru roślin ze względów technicznych - autorską koncepcję projektu - planowaną lokalizację - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche). 3. Uwagi: Przy doborze roślin należy pamiętać, że celem projektu jest stworzenie rabaty, która będzie cechowała się nie tylko walorami dekoracyjnymi, ale ma jeszcze jedną ważną funkcję – tworzą ją również rośliny wydzielające przyjemny zapach. Należy pamiętać: - o odpowiedniej lokalizacji rabaty – zaciszny kąt prywatnego ogrodu (w pobliżu okna, tarasu przeznaczonego do odpoczynku, ławki; w pobliżu ścieżki) - zaproponowane rośliny nie mogą posiadać silnych, kontrastujących zapachów. 4. Propozycja gatunków roślin 1. Budleja skretolistna – Buddleia alternifolia 2. Wiciokrzew pomorski – Lonicera periclymenum 3. Fenkuł włoski – Foeniculum vulgare ‘Purpureum’ 4. Róża rdzawa – Rosa rubiginosa 5. Kocimiętka syberyjska – Nepeta sibirica 6. Perowskia łobodolistna – Perovskia atriplicifolia 7. Bylica Ludovica – Artemisia ludoviciana 8. Czyścica mniejsza – Calaminata nepeta 9. Rozmaryn lekarski – Rosmarinus officinalis 10. Lilia biała – Lilium candidum 11. Hyzop lekarski – Hyssopus officinalis 12. Tymianek pospolity – Thymus vulgaris 13. Lebiodka gładka – Origanum laevigatum 14. Czyściec wełnisty – (Stachys byzantina) 15. Czosnek główkowaty – Allium sphaerocephalon 16. Kozłówka długoszyjkowa – Phuopsis stylosa 17. Nerina Bowdena – Nerine bowdenii 18. Szałwia lekarska – Salvia officinalis 19. Marchewnik anyżkowy – Myrrhis odorata 20. Wilczomlecz wulfenii – Euphorbia characias 21. Lilia królewska – Lilium regale 22. Dziewanna olimpijska – Verbascum olympicum 23. Orlik pospolity – Aquilegia vulgaris PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 6-7 PROJEKT WSPÓŁCZESNEGO KLOMBU MIESZANEGO Celem zajęć jest wykonanie projektu na temat „Współczesny klomb mieszany”. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. 1. Zagadnienia teoretyczne Klomb mieszany jest jedną z odmian (form) tzw. kwietników (rabat) trwałych. Kwietniki trwałe najczęściej zakładane są z bylin – rabaty bylinowe. Należą one do najpopularniejszych form kwietników. Bywają też kwietniki, w których niektóre fragmenty są sezonowo zmieniane (tworzone z roślin jednorocznych) bądź część nasadzeń stanowią krzewinki, a nawet krzewy. Rabaty bylinowe Rabaty bylinowe są tworzone z roślin zielnych trwale zimujących w gruncie (dzięki specjalnie wytworzonym przez nie organom przetrwalnikowym w postaci korzeni, kłączy, bulw i cebul) oraz z niektórych krzewinek i podkrzewów. Oznacza to, że raz posadzone na miejsce stałe rośliny będą tam pozostawać przez wiele lat. Stąd wynika trudność w projektowaniu rabat bylinowych. Należy tak dobrać rośliny nie tylko pod względem plastycznym (uwzględniając walory dekoracyjne roślin) i siedliskowych, ale również przewidzieć ich ekspansywność (silę wzrostu i rozrastania się na rabacie) i posadzić je w odpowiedniej rozstawie, czyli w optymalnej odległości od siebie. Wymaga to dobrej znajomości materiału roślinnego. Zazwyczaj przyjmuje się, że odległości sadzenia bylin wynoszą około 10-30 cm w przypadku roślin niskich i co najmniej połowę wysokości w przypadku roślin wysokich. Odległości sadzenia powinny być zawsze dostosowane do pokroju osiąganego przez rośliny, tak aby można było w pełni zaprezentować ich walory dekoracyjne. Oprócz tego, ważne jest też, jak szybko efekt ten chcemy uzyskać. Byliny sadzi się na rabatach przeważnie w nieregularnych grupach. Spośród krzewinek na kwietnikach trwałych często spotyka się lawendę i ubiorek zimozielony, które w uprawie traktowane są jako byliny, a także wrzosy i wrzośce – uprawiane najczęściej w monokulturach, wymagające podłoża o odczynie kwaśnym. Rabaty bylinowe z reguły umieszcza się w specjalnie wydzielonych częściach ogrodu lub parku, tak dobierając rośliny, aby uzyskać masowe ich kwitnienie, a tym samym spotęgowanie efektu dekoracyjnego, w określonym terminie. W pozostałych miesiącach powinny one być także ozdobne, dlatego w rabatach bylinowych bardzo ważne są nie tylko kwiaty, ale także kształt i barwa liści oraz pokrój roślin. W parkach rabaty najczęściej komponuje się tak, aby harmonizowały z kwitnącymi wiosną i latem oraz przebarwiającymi się jesienią krzewami i drzewami. Coraz częściej pojawiają się rabaty mieszane, które łączą różne grupy roślin ozdobnych (rośliny jednoroczne, dwuletnie, byliny i rośliny zdrewniałe) na jednej rabacie. Ten typ nasadzenia może być dekoracyjny z kwiatów przez cały sezon wegetacyjny. Pod byliny wówczas przeznacza się 40-60% powierzchni, resztę obsadza się roślinami sezonowymi. Byliny wykorzystuje się z reguły jako rośliny kwitnące wiosną – IV-V (szczególnie cebulowe i bulwiaste) i jesienią – X-XI. Rabaty takie powinny być odpowiednio duże: o szerokości 2,5-4 m i długości ponad 20 m, z większymi grupami bylin (każda 1,5-3 m2) i o mniejszej powierzchni, lecz bardzo zróżnicowanymi i barwnymi, roślinami sezonowymi. Ze względu na formę kompozycji, rabaty bylinowe zakłada się jako: - rzędowe – z bylin posadzonych w rzędach; ich okres kwitnienia może być stosunkowo krótki, jeżeli przez cały sezon maja dekoracyjne liście; - o zarysach regularnych – mogą być proste, łukowato wygięte, półkoliste, o długości dowolnej i szerokości 1-5 m, otwarte lub oparte o tło ściany – muru, żywopłotu; - o zarysach nieregularnych – najbardziej urozmaicony typ rabat, stosowany między drogą parkową a zwartą ścianą zadrzewień o nierównym zarysie, nadają się one do sadzenia dużych grup bylin, bylin cieniolubnych oraz wysokich, jak: tojady, świecznice, wiązówki. Terminy sadzenia rabat bylinowych Byliny na rabatach sadzi się w różnych terminach. Należy jednak przestrzegać pewnych zasad: A. Byliny bez bryły korzeniowej sadzi się w dwóch terminach: - wiosną – od połowy marca do połowy maja - wczesna jesienią – od polowy sierpnia do końca października (nie należy sadzić bylin zbyt późno, gdyż nie zdążą się ukorzenić przed zimą i będą wrażliwe na przesychanie i przemarzanie) B. Byliny z bryłą korzeniową, czyli wyprodukowane w pojemnikach, sadzi się od terminu wiosennego do jesiennego C. Rośliny cebulowe i bulwiaste powinno się sadzić w okresie ich spoczynku: - latem – w lipcu i sierpniu te, które kwitną jesienią - jesienią – od sierpnia do października (optymalnie we wrześniu) te, które kwitną wiosną Rośliny skalne sadzi się od czerwca do pierwszych dni września. Należy pamiętać, że niektóre rośliny źle znoszą jesienne sadzenie (trawy, paprocie, zawilce, astry, złocienie ogrodowe, rudbekie i łubiny) i dlatego powinno się je sadzić w okresie wiosny. 2. Wykonanie projektu Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem projektowanej rabaty. Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - zasad doboru roślin ze względu na charakter rabaty, czyli temat zadania - zasad doboru roślin ze względów technicznych - autorską koncepcję projektu - planowaną lokalizację - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche). 3. Uwagi: Przy doborze roślin należy pamiętać: - byliny powinny zajmować 40-60% powierzchni rabaty, resztę obsadza się roślinami sezonowymi - o wysokości roślin; tak aby wyższe nie zasłaniały niskich, czy też w pobliżu okazałego krzewu mogącego tworzyć cień nie sadzić roślin najlepiej czujących się w pełnym słońcu 4. Propozycja gatunków roślin 1. Czosnek olbrzymi – Allium gigantem 2. Ślazówka turyngska – Lavatera thuringiaca 3. Owsica wiecznie zielona – Helictotrichon sempervirens 4. Czosnek alfatuneński – Allium alfatunense 5. Kosaciec niski – Iris pumila‘Blue Denim’ 6. Róża ‘Mutabilis’– Rosa chinensis ‘Mutabilis’ 7. Szałwia lekarska – Salvia officinalis ‘Purpurascens’ 8. Perowskia łobodolistna – Perovskia atriplicifolia 9. Biały tulipan liliokształtny – Tulipa sp. 10. Pięciornik krzewiasty – Potentilla fruticosa 11. Miecznica szerokolistna – Sisyrinchium striatum 12. Len nowozelandzki – Phormium tenar 13. Kosaciec bródkowy – Iris germanica 14. Trytoma groniasta – Kniphofia uvaria 15. Prusznik płożący – Ceanothus thyrsiflorus var. repens PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 8-9 PROJEKT ŁATWEGO W PIELĘGNACJI NASADZENIA NATURYSTYCZNEGO Celem zajęć jest wykonanie projektu na temat „Łatwe w pielęgnacji nasadzenie naturalistyczne”. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. 1. Zagadnienia teoretyczne Nasadzenie naturalistyczne w ogrodach to powrót do natury, nawiązanie do dawnych wiejskich ogrodów pełnych prostej, wielobarwnej roślinności. Tego typu rabaty charakteryzują się naturalnym wyglądem a tworzone są z grupy roślin popularnie nazywanych „kwiatami letnimi”. Ważne jest to, że stosowane rośliny dobrze znoszą rodzime warunki klimatyczne i nie są zbyt wymagające w stosunku do pielęgnacji. Właściwie zaprojektowany ogród naturalistyczny powinien rozwijać się sam, przy niewielkiej ingerencji człowieka. Dobrze zaprojektowany i zrealizowany ogród naturalistyczny odwzorowuje otaczające go warunki naturalne. Kompozycja takiego ogrodu podporządkowana jest zasadzie zintegrowania ogrodu z otoczeniem, co jednocześnie optycznie go powiększa. Nasadzenie naturalistyczne charakteryzuje się luźna kompozycją, na pozór naturalną, czy wręcz dziką. W rzeczywistości jest to starannie zaplanowana przestrzeń, w której uwzględniony jest każdy detal. Wszystkie rośliny są starannie dobrane i umiejscowione, tworzą spójną całość z pozostałymi elementami „małej architektury” (należy pamiętać o wykorzystywaniu w ogrodzie naturalnych materiałów – kamień, drewno). Gatunki sadzone są zazwyczaj w większych grupach tworząc swobodne nasadzenie o zróżnicowanym pokroju i wysokości. Dobór roślin pod względem kolorystycznym jest dowolny. Nasadzenie tego typu powinno tworzyć wrażenie typowego, wiejskiego ogrodu, obfitego w wiele gatunków roślin ozdobnych, ale i ruderalnych i często klasyfikowanym wręcz jako chwasty, a mimo to o wysokich walorach deklaracyjnych. Ważnym elementem jest lokalizacja tego typu nasadzeń. Zakład się je np. przy starszych budynkach, lub współczesnych ale nawiązujących do starych chat, czy wiejskich dworków szlacheckich. Projekt takiego nasadzenia przy nowoczesnej bryle architektonicznej, lub też w reprezentacyjnej miejskiej przestrzeni wprowadzałby wrażenie chaosu, bałaganu. Ponadto projekt ten przewiduje obsadzenie terenu trudnego w pielęgnacji. Zamiast siać trawę lub sadzić krzewy można zastosować trwałe byliny, które nie wymagają wielkiej pielęgnacji i tłumią chwasty. 2. Wykonanie projektu Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem projektowanej rabaty. Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - zasad doboru roślin ze względu na charakter rabaty, czyli temat zadania - zasad doboru roślin ze względów technicznych - autorską koncepcję projektu - planowaną lokalizację - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche). 3. Uwagi: Przy doborze roślin należy pamiętać: - żeby wykorzystywać gatunki rodzime, dobrze znoszące nasze warunki klimatyczne - stosować rośliny dobrze znane, od dawna stosowane, choć czasami zapomniane - rośliny o niewielkich wymaganiach w stosunku do otoczenia i pielęgnacji - należy dokładnie przemyśleć lokalizację rabaty 4. Propozycja gatunków roślin 1. Przywrotnik ostroklapowy – Alchemilla mollis 2. Zawilec mieszańcowy – Anemone x hybrida 3. Aster rozkrzewiony – Aster divaricatus 4. Aster gładki – Aster laevis ‘Climax’ 5. Aster bocznolistny– Aster lateriflorus ‘Lady in Black’ 6. Brunera wielkolistna – Brunnera macrophylla 7. Trzcinnik ostrokwiatowy – Calamagrostis x acutiflora 8. Turzyca włosista – Carex comans 9. Sadziec pomarszczony – Eupatorium rugosum 10. Wilczomlecz błotny – Euphorbia palustris 11. Bodziszek oksfordzki – Geranium x oxonianum 12. Bodziszek Endressa – Geranium endresii 13. Bodziszek różnobarwny – Geranium versicolor 14. Kosmatka olbrzymia – Luzula sylvatica 15. Rdest plamisty – Persicaria bistorta 16. Rdest wężownik – Persicaria amplexicaulis 17. Rudbekia błyskotliwa – Rudbeckia fulgida 18. Barwinek większy – Vinca major 19. Śnieżyczka przebiśnieg – Galanthus nivalis 20. Malwa ogrodowa – Althea rosea 21. Lwia paszcza większa – Antirrhinum majus 22. Dzwonek ogrodowy – Campanula medium 23. Ostróżka ogrodowa – Delphinium sp. 24. Kosmos podwójnie pierzasty – Cosmos bipinnatus PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 10-11 PROJEKT RABATY O NAWIERZCHNI ŻWIROWEJ Celem zajęć jest wykonanie projektu na temat „Rabata o nawierzchni żwirowej”. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. 1. Zagadnienia teoretyczne Są to przede wszystkim rabaty na gorące i suche stanowiska. Cechą charakterystyczną tych rabat jest to, że są zakładane na suchym, mało żyznym, piaszczystym podłożu, bardzo często na nasłonecznionych stanowiskach. Rośliny powinny być rozproszone na nawierzchni żwirowej a głównym akcentem są ciekawe kolory i różnobarwna faktura. Dobór roślin jednak jest zdeterminowany warunkami nasadzenia. Należy wybierać rośliny o małych wymaganiach co do podłoża, znoszące okresowe susze i lubiące ciepłe, słoneczne stanowiska. Większość roślin proponowanych do tego typu nasadzenia to rodzime gatunki, w warunkach naturalnych porastające nieużytki lub wydmy. Można też wykorzystywać gatunki obcego pochodzenia, które dobrze radzą sobie z niedostatkiem wody. 2. Wykonanie projektu Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem projektowanej rabaty. Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - zasad doboru roślin ze względu na charakter rabaty, czyli temat zadania - zasad doboru roślin ze względów technicznych - autorską koncepcję projektu - planowaną lokalizację - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche). 3. Uwagi: Przy doborze roślin należy pamiętać, aby cechowały się one - małymi wymaganiami co do podłoża (dobrze rosły i rozwijały się na piaszczystych, suchych, mało żyznych glebach) - były to rośliny słonecznych stanowisk 4. Propozycja gatunków roślin 1. Goździk amurski – Dianthus amuriensis 2. Ostnica powabna – Stipa pulcherrima 3. Acena sina– Acaena magellanica 4. Macierzanka piaskowa – Thymus serpullum 5. Rozchodnik kaukaski – Sedum spurium 'Fuldaglut' 6. Rogownica kutnerowata (Cerastium tomentosum) 7. Czyściec wełnisty – Stachys byzantina 8. Mikołajek iberyjski – Eryngium bourgatii 9. Bodziszek popielaty – Geranium cinereum 10. Ostnica olbrzymia – Stipa gigantea 11. Zawciąg nadmorski (Armeria maritima) 12. Kostrzewa popielata (Festuca cinerea) 13. Przegorzan pospolity (Echinops ritro) 15. Przetacznik kłosowy (Veronica spicata) PRACOWNIA SPECJALISTYCZNA 12-13 PROJEKT RABAT W MAŁYM OGRODZIE Celem zajęć jest wykonanie projektu rabat rozmieszczonych w niewielkim ogrodzie usytuowanym przy domu jednorodzinnym. Zakres obejmuje wykonanie projektu składającego się z dwu części – graficznej i opisowej. Cześć graficzna winna obejmować zarówno plan ogrodu z zamieszczonymi rabatami, jak i projekty poszczególnych rabat 1. Zagadnienia teoretyczne Projekt ogrodu należy rozpocząć od rozrysowania planu terenu w odpowiedniej skali. Na planie należy zaznaczyć dom, granice ogrodu, już rosnące rośliny i inne elementy, które postanawia się pozostawić. Natomiast zbędne rośliny i inne niepożądane w nowym ogrodzie elementy powinno się usunąć z planu. W celu otrzymania dokładnego planu w skali należy dokładnie zmierzyć ogród. Najpierw, przed wykonaniem pomiarów, powinno się wykonać szkic wstępny i użyć go do rozrysowania planu w skali. Szkic zaczyna się od domu. Należy dokładnie zmierzyć i zaznaczyć długość ścian, rozkład drzwi i okien na parterze, a także takie elementy, jak rynny i studzienki. Studzienki mierzy się od środka i szkicuje pod odpowiednim kątem. Następnie mierzy się i notuje granice działki. Niewiele działek ma kształt kwadratowy, najczęściej granice nie biegną prosto (kilka razy zmieniają kierunek). Zamiast próbować odnotować wzajemne relacje kątów działki, łatwiej ustalić ich odniesienie do dwóch stałych punktów, na przykład rogów domu. Dzięki temu można umieścić każdą zmianę kierunku i kąta na wierzchołku trójkąta. Elementy i rośliny obecne w ogrodzie muszą być naniesione na plan w odniesieniu do najdłuższych granic działki. Dlatego mierzy się odległość wzdłuż i wszerz pod katem prostym i nanosi odległość na szkic. Dla obiektów takich jak szopa czy szklarnia ustala się dwa sąsiadujące rogi, aby określić pozycję i kąt pod jakim stoi budynek, a następnie mierzy się jego ogólne wymiary. Aby ocenić nieregularności i zakola na prostej linii, wykonuje się serię pomiarów, aby odnotować, jak długo owe nieregularności się ciągną i jak bardzo „występują” na zewnątrz. Dobrym pomysłem jest również zmierzenie koron drzew oraz średnicy lub szerokości krzewów. Wykonanie planu w skali Najbardziej użyteczna jest skala, w której w zależności od wielkości ogrodu i rozmiaru papieru, jednemu metrowi w terenie odpowiada 1 lub 2 cm na planie. Łatwiej jest pracować na gładkim papierze niż na papierze milimetrowym, ponieważ papier w kratkę może skusić, aby rysować proste linie pod katem prostym. Rozpoczyna się od narysowania domu, następnie używając cyrkla, oznacza granice i kąty działki. Odległość między kątem domu i katem działki rysuje się w skali i odmierza cyrklem (na papierze przystawia się końcówkę cyrkla do rogu domu, a ołówkiem zaznacza łuk w okolicy rogu działki. Mierząc drugi róg domu w stosunku do tego samego rogu działki powtarza się czynność). W ten sposób zaznacza wszystkie rogi działki. Następnie należy sprawdzić rysunek – mierząc odległość między rogami działki i przeliczając ja w skali – wynik powinien odpowiadać długości linii na papierze. Mając na planie kontury, można dodać inne obiekty, używając ekierki dla kątów prostych – dzięki temu uzyska się gotowy plan działki. Nowy projekt Projektując ogród, najpierw należy wybrać styl, pasujący do trybu życia i potrzeb inwestora. Wybierając styl nie należy urządzać wszystkiego pod linijkę. Można nawet poeksperymentować z dość wymyślnymi kształtami za pomocą ukośnych i krzywych linii. Większość ogrodów bazuje albo na prostokącie, przylegającym do budynku mieszkalnego pod katem prostym – zaaranżowanym po przekątnej od rogu do rogu, albo na elementach kolistych lub krzywych. Ten drugi sposób aranżacji jest popularniejszy i wygląda najlepiej, jeśli jest oparty na kilku rozchodzących się promieniście kręgach lub łukach. Należy konsekwentnie trzymać się wybranego stylu we wszystkich zakątkach ogrodu. Na przykład plan ukośny wygląda lepiej, jeśli przynajmniej część patia ma również układ ukośny, dzięki czemu powstaje spójna całość. Podobnie przy kolistym lub łukowatym planie dobrze jest, aby przynajmniej jeden brzeg patia był również kolisty lub nieco zakrzywiony, dzięki czemu idealnie dopasuje się do kształtu trawnika lub rabaty. Wydzielenie przestrzeni Ogród można podzielić na trzy główne części: ścieżki, trawniki i rabaty. Udany projekt cechuje się równowagą miedzy tymi trzema elementami. Zachowanie proporcji jest szczególnie ważne, w przeciwnym razie można zostać z malutkim trawniczkiem przytłoczonym oszałamiającą ilością i różnorodnością gatunków roślin rabatowych lub z ogromną wybrukowana powierzchnią, spod której nieśmiało wyłania się cieniutki pasek kwiatowej grządki. Projektując mały ogród cała powierzchnie dzieli się na trzy części, zostawiając tyle samo przestrzeni na ścieżki, trawniki i rabaty. Rabaty powinny mieć przynajmniej 45 cm szerokości. Należy strać się rezygnować z żywopłotów na rzecz murków, czy płotów, które zajmują mniej miejsca i będą podporą dla wielu gatunków roślin ozdobnych i dekoracyjnych pnączy. Szerokość ścieżek winna być zróżnicowana w zależności od przeznaczenia. Chodnik prowadzący do drzwi frontowych powinien mieć 90 cm szerokości, podczas gdy rzadziej używana ścieżka – zaledwie 45 cm szerokości. Łuki, pergole i inne pionowe konstrukcje powinny mieć przynajmniej 2,1 m wysokości. Wykończenie projektu na papierze Przenosząc pomysły na papier, zacznij od wydzielenia przestrzeni pod trawniki, ścieżki i rabaty. Następnie, gdy ogólny zarys jest gotowy, wpisuje się poszczególne elementy ogrodu. Cały czas należy używać linijki, aby zachować proporcje i nie stracić poczucia przestrzeni. Wprowadzanie roślin Doboru roślin dokonuje się dopiero wtedy, gdy skończy się ogólny projekt ogrodu. Gatunki roślin powinny pasować do rodzaju podłoża i nasłonecznienia (zacienienia) danej części ogrodu. Rośliny maja różne kształty i osiągają różne wysokości, powinny wiec być sadzone w miejscu, które pozwoli na ich swobodny rozwój. Gdy przestrzeń jest ograniczona, można kontrolować wzrost roślin przez ich podcinanie. Warto zorientować się ile miejsca zajmą rośliny w przyszłości, np. za pięć lat, i sadzić je w odpowiednich odstępach. Drzewa ozdobne, iglaste oraz rozłożyste krzewy zimozielone wprowadza się po to, aby uzyskać wrażenie trójwymiarowości, stworzyć naturalne „granice” wnętrza ogrodu lub punkt centralny. Przy szczegółowym planowaniu sadzenia roślin wykonuje się oddzielne plany dla każdej rabaty w skali 1:50. 2. Wykonanie projektu Część graficzną stanowi rysunek (projekt koncepcyjny) będący graficznym przedstawieniem rozmieszczenia rabat na powierzchni niewielkiego ogrodu. Każda rabata musi również mieć indywidualny projekt (odrębne, indywidualne rysunki). Powierzchnie zajmowane przez poszczególne gatunki roślin muszą się różnić miedzy sobą, w tym celu należy (poza zastosowaniem odmiennej kolorystyki i/lub szrafury) opatrzyć je numerami. Rysunek musi być zaopatrzony w skalę i prezentację kierunku geograficznego jego usytuowania w terenie. Należy też zamieścić informację co do powierzchni zajmowanej przez poszczególne gatunki i wymaganej liczby sadzonek roślin. Liczba określająca gatunek Nazwa gatunku Powierzchnia m2 Liczba sztuk Opis do projektu powinien zawierać omówienie: - planowaną lokalizację (ogród na działce indywidualnej, w zabudowie szeregowej, czy też przy budynku wielolokalowym) - autorską koncepcję projektu - zasady doboru roślin ze względów technicznych (podłoże, nasłonecznienie) - charakterystykę zastosowanych roślin Do opisu należy dołączyć tabelę zawierającą najważniejsze dane na temat zastosowanych gatunków roślin (patrz tabela 1). W poszczególnych kolumnach muszą kolejno być umieszczone informacje dotyczące wybranego gatunku rośliny ozdobnej, typu rośliny (jednoroczna, dwuletnia, bylin, bylina cebulowa, pnącze, krzew), wysokość wybranego gatunku (lub odmiany), okres kwitnienia, barwa kwiatów (w przypadku ozdobnych z liści – barwa liści), liczba roślin na m2, wymagania do stanowiska: światła (pełne, półcień, cień) i podłoża (wilgotne, normalne, suche).
