OCHRONA PRZED POWODZIĄ NIZINY WALICHNOWSKIEJ

No. 9 (2005 r.)
Wolfram DIRKSEN, Waldemar MIODUSZEWSKI
OCHRONA PRZED POWODZIĄ NIZINY WALICHNOWSKIEJ
Słowa kluczowe: ochrona przeciwpowodziowa, doliny rzeczne, wały przeciwpowodziowe, Nizina
Walichnowska
STRESZCZENIE
Nizina Walichnowska to nisko położony teren, który był przez całe wieki obszarem zalewowym,
a koryto Wisły meandrowało po całej dolinie. Po każdym przejściu fali wezbraniowej wody Wisły
zalewały dolinę i pozostawiały namuły, które z czasem utworzyły urodzajne gleby - mady.
Nizinę tworzyło wówczas bardzo wiele wysp, jednakże rolnicze użytkowanie tych terenów było
utrudnione ze względu na nadmierne uwilgotnienie. Ponadto ciągle groziły wiosenne i letnie
powodzie. Pozyskiwanie tych terenów dla rolnictwa rozpoczęło się w końcu XIII w., kiedy to
Krzyżacy postanowili zasiedlić doliny Wisły i Nogatu.
Obwałowania części Niziny dokonano prawdopodobnie już w końcu XIV w. Pierwsze wały
przeciwpowodziowe cechowała jednakże stosunkowo niewielka wysokość i mała wytrzymałość.
Rozbudowa i utrzymanie urządzeń przeciwpowodziowych wymagało zbiorowego wysiłki.
Założono więc dobrowolną organizację zwaną "wspólnotą wałową". Wraz z założeniem
wspólnoty wałowej przodkowie nasi przed ponad 400 laty stworzyli demokratyczny porządek
służący rozwojowi i ochronie dobytku. Statut wałowy, jest dowodem woli samorządności i
odpowiedzialności. Niezmieniony przez 240 lat znalazł akceptację 10 generacji.
Historia zagospodarowywania i ochrony przed powodzią Niziny Walichnowskiej jest typowym
przykładem walki człowieka o przetrwanie, ale również walki o poprawę bezpieczeństwa i jakości
życia. Żyzne rzeczne mady pozwoliły na rozwój rolnictwa. Dały też podstawę do rozwoju
gospodarczego i cywilizacyjnego tego regionu. Pomimo wielokrotnego niszczenia przez żywioł
wodny urządzeń i budowli przeciwpowodziowych, człowiek nie ustępował. Po każdej katastrofie
odbudowywał swoją sadybę i rozbudowywał system ochrony przeciwpowodziowej. Mało w tym
czasie myślał o walorach przyrodniczych zalewanych dolin rzecznych. Nadal tereny te są
zagrożone zalaniem. Nie ma bowiem możliwości zabezpieczyć się w 100% przed groźnym
żywiołem wodnym. Na Nizinie chronionej wałami i odwadniającym systemem melioracyjnym
mieszka obecnie około 1000 ludzi (znajduje się tu 312 gospodarstw). Niezbędne jest więc
utrzymanie wałów w dobrym stanie technicznym, zapewnienie sprawnego monitoringu wodnego
i systemu prognoz, jak również systemu ostrzegawczego.