o motywacji do nauki

O MOTYWACJI
DO NAUKI
O motywacji do nauki
JOANNA KIMLA, JOLANTA KUKLIŃSKA
ZOFIA PIETRASZEK, BEATA TOMALA
MOTYWACJA
DO NAUKI
WSTĘP
Motywacja to wszystkie mechanizmy odpowiedzialne za podjęcie, ukierunkowanie, podtrzymanie
i zakończenie działań, czyli można powiedzieć, że jest to siła, która napędza nas do osiągania celów
i pokonywania trudności. Wiąże się nieodłącznie z procesem nauczania - uczenia się, zarówno ta
zewnętrzna, jak i wewnętrzna. Zależna jest w pewnym stopniu od przyjętych przez nauczyciela
strategii, ale również od wielu innych czynników mających wpływ na ucznia: kształtujący się obraz
siebie, środowisko domowe i lokalne, stan zdrowia. Motywacja do nauki i do rozwoju znajduje więc
odzwierciedlenie w sposobie widzenia przez uczniów celów, zadań i uczuć przeżywanych w związku
z zadaniami. Dzięki temu można lepiej zrozumieć odmienne traktowanie szkoły, nauki i zadań przez
różnych uczniów.
1. Uczniowskie problemy z motywacją i ich przyczyny:

czasem uczeń woli unikać niepowodzeń, niż wziąć się solidnie do nauki

brakuje mu wiary, że może osiągnąć sukces

brakuje mu wiary w siebie, we własne zdolności

przeżywa lęk utrudniający skupienie się na zadaniu

środowisko rodzinne nie spełnia swej roli.
1.1. Co, wg badań, motywuje uczniów do nauki? - trochę danych liczbowych
35%
ciekawie prowadzone lekcje
60%
możliwość otrzymania dobrej oceny
40%
miły i życzliwy nauczyciel
25%
zachęty i pochwały rodziców
20%
chęć zdobywania wiedzy
40%
zainteresowania
30%
chęć bycia najlepszym
0%
20%
40%
60%
80%
100%
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
1.2. Motywacja zewnętrzna
Najczęściej uczniowska motywacja do nauki ma charakter zewnętrzny. Mają na nią wpływ: oceny,
opinie rodziców, nauczycieli, kolegów i innych osób. Celem dziecka jest uzyskanie pozytywnej lub
uniknięcie negatywnej oceny swoich umiejętności. Warto pamiętać, że dążenie do uzyskania
pozytywnej oceny swoich umiejętności skutkuje czasem:

próbą unikania porażek,

niewykorzystaniem w pełni swoich zdolności w obliczu przeszkód,

skłonnością do lęków i negatywnego spostrzegania samego siebie,

przypisywaniem popełnianych błędów brakowi zdolności.
2. Uczniowskie strategie unikania porażki – przykłady1
1. Zgłaszanie się do odpowiedzi na początku lekcji, bo dzięki temu nauczyciel może nie zapyta
później.
2. Zadanie nauczycielowi pytania na początku lekcji z nadzieją, że później już nie będzie prosił
o odpowiedź.
3. Niesłuchanie wypowiedzi kolegów, tylko szukanie tego fragmentu tekstu, który być może
przypadnie w udziale do wykonania zadania, np. do tłumaczenia.
4. Nieobecność w szkole, gdy będzie sprawdzian lub inna forma kontroli wiedzy i umiejętności.
5. Milczenie w czasie lekcji, aby uniknąć zaangażowania i konieczności wypowiedzenia się.
6. Wertowanie podręcznika w czasie pytania innych uczniów, by sprawić wrażenie
zaangażowania.
3. Motywację do pracy i uczenia się podtrzymują:

wiara w swoje możliwości,

odwaga w działaniu,

umiejętność rozwiązywania problemów,

umiejętność radzenia sobie z porażkami i trudnościami,

ambicja,

jasno określone cele wynikające z potrzeb i marzeń,

sukcesy.
Motywacja do nauki wiąże się zatem z pracą nad kształtowaniem pozytywnego obrazu siebie przez
ucznia, rozwijania potencjalnych możliwości. A wobec tego nauczycielowi nie wystarczy tylko
wiedza na temat stosowanych w czasie lekcji technik motywujących do pracy.
1
Dembo Myron H., Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997, s.152
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
4. Zachowania nauczycieli demotywujące uczniów2
1. Nauczyciel czeka krócej na odpowiedź ucznia mającego kłopoty z uczeniem się.
2. Słabemu uczniowi, który nie odpowiedział lub odpowiedział błędnie, nauczyciel odpowiada
sam lub prosi o wyjaśnienie innego ucznia.
3. Za niepowodzenia częściej krytykuje słabego ucznia.
4. Za powodzenie rzadziej chwali słabszego ucznia.
5. Nie udziela informacji zwrotnej słabszego ucznia na lekcji.
6. Poświęca mniej uwagi słabym uczniom i rzadziej wchodzi z nimi w interakcje.
7. Rzadziej wzywa słabych uczniów do odpowiedzi lub zadaje im łatwiejsze pytania.
8. Ogólnie mniej wymaga od słabszych uczniów.
9. Wykazuje mniejszą zażyłość ze słabymi uczniami - rzadziej się uśmiecha.
10. Stosuje wobec słabszych uczniów okrojoną wersję programu - proste treści, nacisk
na ich odtwarzanie, zadania służące wyćwiczeniu nawyków zamiast myślenia.
5. Psychologia w służbie edukacji i rozwoju człowieka
Wśród nauk o człowieku ważne miejsce zajmuje psychologia, która bada prawa zachowania, czynniki
środowiskowe i osobowościowe, które nim kierują. Bada zagadnienia spostrzegania, zapamiętywania,
myślenia. Formułuje twierdzenia o prawach motywacji, emocjach i rozwoju człowieka. Na przestrzeni
wielu lat psychologowie sformułowali różne koncepcje człowieka. Mają one wpływ na szkołę,
na metody wychowania i uczenia. A ponieważ praktyka zmienia się przecież pod wpływem
nabywania wiedzy o procesie uczenia się, o ludzkiej inteligencji, o rozwoju człowieka, każda z tych
psychologicznych koncepcji jest modyfikowana, uzupełniana o nowe wnioski i spostrzeżenia.
Wszystkie są obecne w edukacji - w mniejszym lub w większym stopniu: w organizacji pracy na
lekcji, w metodach pracy z uczniem oraz w wychowaniu. To, jakie cele wychowawcze i jakie techniki
i metody nauczania wybierze nauczyciel, jak będzie zachowywać się klasa, zależy w pewnym stopniu
od jego poglądów na proces uczenia się - nauczania. Każdy nauczyciel posiada przecież przekonania,
zna różne teorie dotyczące uczenia się. Jedni z nas kontrolują wszystkie działania uczniów, inni
pozwalają na margines samodzielności. Warto zastanowić się, jakie są nasze nauczycielskie poglądy
w tej kwestii i skąd czerpiemy wiedzę na temat motywowania uczniów. Która z psychologicznych
koncepcji wychowawczych ma na nas największy wpływ? W europejskich szkołach występuje
tendencja do wiązania różnych elementów - proponuje się metody i techniki mające źródło
w koncepcji poznawczej i humanistycznej lub w poznawczej i behawiorystycznej. Behawioryści
w centrum procesu nauczania - uczenia się, jak wiemy, stawiają nauczyciela - to on organizuje całą
2
Brophy J., Motywowanie uczniów do nauki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 90
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
pracę. Psychologowie o orientacji poznawczej uważają, że nauczyciel powinien być raczej
mediatorem, kimś, kto nauczy uczniów jak się uczyć. Psychologowie o orientacji humanistycznej
sądzą z kolei, że najważniejsze jest to, co uczeń czuje, kładą nacisk na jego rozwój indywidualny
i wychowanie ku wartościom. Nauczyciel taki dąży do stworzenia warunków sprzyjających rozwojowi
etycznemu uczniów, eksponuje współpracę i pozytywną komunikację w zespole, gdyż uważa,
że przyspiesza to uczenie się i pobudza uczniowską motywację do nauki
Która z tych koncepcji ma największy wpływ na nauczycieli? Warto spróbować odpowiedzieć
sobie na kilka pytań i spróbować określić swoje preferencje, zaznaczając odpowiedź, która najpełniej
charakteryzuje własne przekonania.
1
Uczniowie potrzebują stopni i nagród jako motywacji do uczenia
się.
TAK
NIE
2
Uczniowie są sami w stanie odnaleźć własne cele i powinni uczyć
się
w znacznym stopniu tego, czego chcą.
TAK
NIE
3
Nauczyciele powinni starać się określić, co uczniowie myślą
w trakcie rozwiązywania zadań.
TAK
NIE
4
Uczniowie powinni być oceniani zgodnie z jednolitymi zasadami
i kryteriami określonymi dla całej klasy.
TAK
NIE
5
Uczniowie sami powinni ustalić te zasady i sami oceniać swoją
pracę.
TAK
NIE
6
Program nauczania powinien być zorganizowany
ze starannie opracowaną logiką nauczania przedmiotu.
TAK
NIE
7
Nauczyciel powinien pomagać uczniom w kontrolowaniu
i regulowaniu ich własnego uczenia się.
TAK
NIE
8
Indywidualne doświadczenia szkolne powinny pomóc uczniom
przede wszystkim kształtować charakter i budować aktywność
obywatelską.
TAK
NIE
9
Szkoła powinna umożliwić każdemu uczniowi pełną
samorealizację
i rozwój predyspozycji.
TAK
NIE
10
Nauczyciel nie powinien być najważniejszy
- powinien organizować samodzielną naukę uczniów.
TAK
NIE
11
Praca w grupach zawsze poprawia klimat sprzyjający nauce
w klasie.
TAK
NIE
12
Szkoła przede wszystkim powinna wychowywać ku moralności
i postawie obywatelskiej.
TAK
NIE
Odpowiedzi: 1,4,6- poglądy bliskie behawiorystom; 3,7, 10 - orientacja poznawcza; 2, 5,9, 11,12poglądy psychologów humanistycznych.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
6. Behawiorystyczna koncepcja uczenia się i motywowania uczniów do nauki,
czyli człowiek zewnątrzsterowny
Z behawiorystycznego punktu widzenia, jak pisze J. Kozielecki, człowiek jest z natury leniwy.
Z tego względu potrzebuje bodźców, które mają go wyrwać ze stanu lenistwa. Koncepcja
behawiorystyczna, w miarę upływu lat i rozwoju nauk społecznych, została przepracowana,
psychologowie uwzględnili również fakt, że motywacja ucznia jest uzależniona od wielu szczególnych
uwarunkowań, ale wiele podstawowych założeń behawiorystów nadal jest obecnych w szkole.
Nauczyciele przyjmujący takie poglądy sądzą, że każde zachowanie jest reakcją na wpływy
środowiska i że każde zachowanie jest wyuczone. Klasowi rozrabiacy przeszkadzają, a gdy wywołuje
to zainteresowanie u rówieśników - ich zachowanie jest wzmocnione i przeszkadzają nadal.
Wycofujący się uczniowie uczą się, że ich milczenie nie zwraca uwagi nauczyciela i stają się na
lekcjach jeszcze bardziej milczący. A zadanie nauczyciela to zaprojektowanie zmiany zachowania.
Ten cel realizujemy, wg behawiorystów, przez dokładne zaplanowanie zajęć i taką ich organizację, by
uaktywnić wszystkich uczniów, a zatem również tych, którzy wycofują się i nie biorą aktywnego
udziału w zajęciach.
Jednym z najgorszych efektów uczenia się jest czasem wyuczona bezradność - uczeń ma
świadomość, że nie ma kontroli nad własnym uczeniem się, że nie poradzi sobie3. Behawioryści
uważają, że właśnie dobra organizacja zajęć, dokładnie sprecyzowane cele mogą przyczynić się do
zwiększenia zainteresowania ucznia. Każdy przecież chce wiedzieć, czego się od niego wymaga.
Koncepcja behawiorystów, choć zmodyfikowana, budzi czasem kontrowersje, że takie podejście
to odhumanizowanie człowieka, że należy raczej nagradzać, a nie karać, że trzeba wzmacniać mocne
strony człowieka inaczej. Prawda jest jednak taka, że ta koncepcja jest popularna, o czym świadczy
sposób sformułowania wymagań w PODSTAWIE PROGRAMOWEJ.
Behawioralna analiza zachowania w nauczaniu
1. Szybkie oddawanie i omawianie sprawdzianów i testów
2. Regularne odpytywanie uczniów ( rytmiczność oceniania) i wzmacnianie prawidłowych
odpowiedzi
3. Stałe kontrolowanie i sprawdzanie pracy ucznia.
4. Ogólne dążenie do wzmacniania każdego zachowania prowadzącego do rozwoju
prawidłowych postaw wobec uczenia się.
5. Staranne planowanie organizacji i kolejności poszczególnych sekwencji. Porządek
w nauczaniu- cele i treści podzielone na logiczne sekwencje.
6. Precyzyjne określenie celów kształcenia (Benjamin Bloom był behawiorystą).
3
Mietzel G., Psychologia kształcenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003, s. 370 - 371
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
7. Testy z uwzględnieniem taksonomii celów kształcenia.
8. Prawo ćwiczenia: wielokrotne powtarzanie w ramach przedmiotów to efektywne uczenie się.
9. Dostarczanie od razu informacji zwrotnych po odpowiedziach uczniów, po sprawdzianach
i pracach klasowych.
7. Poznawcze koncepcje uczenia się i motywowania uczniów
Koncepcja poznawcza wyrosła na gruncie krytyki behawioryzmu. Psychologowie poznawczy
koncentrują się na uczniu jako aktywnym uczestniku procesu nauczania - uczenia się. Uważają, że
nauczyciele powinni poznać dokładnie wiedzę uczniów na początku nauki, a następnie nauczyć ich
strategii i technik uczenia się. Znajomość tych technik zwiększa motywację i likwiduje wyuczoną
bezradność - psychologowie poznawczy uważają ją za najgorszy efekt procesu: uczenia się nauczania.
Według psychologów poznawczych człowiek jest układem przetwarzającym informacje
- samodzielnym i twórczym. Jego zachowanie zależy w dużym stopniu również od trwałej wiedzy.
Głównym zadaniem nauczyciela jest zatem zdobycie wiedzy na temat procesów przyswajania
informacji - psychologowie poznawczy są bowiem zainteresowani tym, co w uczniowie robią lub
myślą w trakcie nauki. Uważają, że podstawą zachowania jest poznanie, zajmują się zatem organizacją
wiedzy, przetwarzaniem informacji i procesami podejmowania decyzji. Skutkuje to odmienną
koncepcją procesu nauczania - uczenia się. Psychologia poznawcza w centrum uwagi stawia ucznia,
nauczyciel ma być organizatorem nauki, ale to przede wszystkim uczeń ma być aktywny. Dla
psychologów poznawczych ważne jest zatem nauczenie ucznia różnych strategii uczenia się tak,
aby w zdobywaniu wiedzy stał się samodzielny4.
Kiedy uczeń przyjmuje odpowiedzialność za własną naukę, istotną rolę zaczyna odgrywać jego
wola. Bo to siła woli potrzebna jest do osiągania celów. Znaczna część starań nauczyciela jest
nakierowana na pobudzanie motywacji ucznia czy choćby jego ciekawości. To jednak trwa tylko
chwilę. Celem nauczyciela musi być zatem wytworzenie takiej sytuacji, że chęć nabycia wiedzy
będzie trwać jeszcze po zakończeniu lekcji, a więc wtedy, gdy pojawią się bodźce motywujące do
innych działań: program w telewizji, zaproszenie ze strony kolegi, możliwość pójścia na basen czy
posłuchania muzyki. Uczeń wykorzystuje siłę woli, gdy sam zobowiązuje się do nauki i wtedy jest
szansa, że nie ulegnie innym pokusom. Jest to jednak trudne zadanie dla nauczyciela w dobie
komputerów i Internetu.
4
Op. cit. s. 205-2011
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
8. Wyuczona bezradność
Jednym z najgorszych efektów procesu nauczania- uczenia się jest dla psychologów poznawczych
wspomniana już wcześniej - wyuczona bezradność. Uważają, że kiedy ludzie nabierają przekonania,
że nie kontrolują wydarzeń i rezultatów swoich starań, znajdują się w stanie, który nazwano wyuczoną
bezradnością. W związku z częstymi niepowodzeniami uczeń może przyjąć, że nie posiada
wystarczających zdolności. Dochodzi też do wniosku, że nie może zrobić nic, co może mu pomóc
w przezwyciężeniu
niepowodzeń.
Wyuczona
bezradność
ma
konsekwencje
emocjonalne,
motywacyjne i poznawcze. Jeśli człowiek uwierzy, że nie ma na nic wpływu, może czuć
przygnębienie, a z czasem obojętność. A gdy na dodatek postrzega sytuację jako beznadziejną, nie
można zmotywować go do działania. Dlaczego ma to robić, skoro wszelkie działania kończą się
niepowodzeniem? Skoro uczeń przestaje się uczyć, w sposób nieuchronny zaczyna mieć luki
w wiedzy i braki w umiejętnościach. Koncepcja psychologów poznawczych zakłada, że uczniom
bezradnym bezwarunkowo należy umożliwić odniesienie sukcesu. Nie będzie dobrym sposobem
chronienie ich przed niepowodzeniami, dawanie łatwiejszych zadań, bo to nie są działania skuteczne
w dłuższej perspektywie. Trzeba takich uczniów nauczyć, jak mają się uczyć, ponieważ właśnie braki
w tej dziedzinie są przyczyną ich trudności. Według psychologii poznawczej umiejętność uczenia się
jest szansą na przywrócenie uczniowi wiary w siebie i samokontroli, a tym samym poczucie
sprawstwa.
Nauczycielowi, który chce podnieść motywację swoich uczniów, przypadają w udziale
dwa zadania:

uczeń musi zdobyć świadomość, że dane zadania warto wykonać i potrafi to zrobić,

należy zatroszczyć się o to, by uczeń mógł sobie z zadaniem poradzić, czyli musi znać
strategie uczenia się.
Człowiek bowiem, według psychologów poznawczych, osiąga motywację wewnętrzną,
gdy są spełnione dwa warunki:

postrzega siebie jako osobę kompetentną,

ma poczucie, że w dużej mierze potrafi sprawować nad sobą kontrolę.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
9. Oto strategie uczenia się wg koncepcji psychologów poznawczych - swoista taksonomia5
Strategie poznawcze
Zadania złożone
Zadania proste
Recytowanie, głośne
lub ciche
Przepisywanie
Dosłowne notowanie
Podkreślanie w tekście
Elaboracja
(obróbka wiadomości)
Mnemotechniki
wyobrażenia
Mówienie własnymi słowami
Streszczanie
Znajomość różnych typów notatek:
graficzna, różne formy tabelek,
notatka macierzowa
Tworzenie analogii
Odpowiadanie na pytania
Organizowanie
Grupowanie
informacji
Wybór głównej myśli
Sporządzenie planu
Mapy pojęć i myśli
Powtarzanie
Strategie
metapoznawcze
Wszystkie zadania
Planowanie uczenia się
Określanie celów, przeglądanie, tworzenie pytań
Monitorowanie
własnego uczenia się
Monitorowanie rozumienia
Strategie przygotowania się do sprawdzianów
Regulowanie
Przystosowanie tempa czytania
Ponowne czytanie
Czytanie - tzw. pięć kroków
Strategie przygotowania się do sprawdzianów
10. Psychologia humanistyczna i jej wpływ na szkołę
Psychologowie humanistyczni uważają, że siłą napędową ludzkiego działania jest dążenie do
samorealizacji i aktualizacji swoich potencjalnych szans - możliwości. Sądzą, że system edukacji
powinien być wrażliwy na uczuciowe potrzeby uczniów. Są one bowiem powiązane z emocjami,
normami moralnymi, z postawami.
Według psychologów humanistycznych szkoła powinna:

akceptować potrzeby i cele uczącego się oraz budować programy edukacyjne rozwijające
jednostkowy potencjał.

ułatwić uczniowi samorealizację i uzyskanie poczucia osobistej adekwatności.

uznać znaczenie ludzkich uczuć, wartości i percepcji w procesie edukacji.

stworzyć dla uczenia się klimat akceptujący, pobudzający i wolny od gróźb.

rozwinąć u uczniów szacunek dla innych ludzi, dla ich systemu wartości oraz wykształcić
umiejętność rozwiązywania konfliktów.
5
Dembo Myron H., Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997, s. 149
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Czołowym przedstawicielem tej psychologii był Abraham Maslow. Ważna część jego teorii jest
oparta na założeniu, że są w nas zarówno siły dążące do rozwoju, jak i siły opierające się rozwojowi.
Jego piramida potrzeb jest powszechnie znana. Maslow podzielił potrzeby na: wynikające
z niedoboru, czyli zależne od innych ludzi, oraz potrzeby wzrostu - zależne od własnego ja. To ważny
wkład w rozwój wiedzy o człowieku6.
Maslow uważał, że zainteresowanie nauką i motywacja mogą się nie rozwinąć, dopóki inne
podstawowe potrzeby nie zostaną zaspokojone. Dzieci, które przychodzą do szkoły głodne czy
niewyspane lub mają problemy rodzinne, niepokoje czy lęki, nie są zainteresowane samorealizacją.
Psychologowie humanistyczni uważają również, że motywacja nie jest czymś, co przychodzi
z zewnątrz, czymś, co trzeba uczniowi wpoić. Nauczyciel powinien stworzyć w klasie takie warunki,
w których w sposób optymalny mógłby postępować rozwój ucznia, ponieważ każdy człowiek ma
potrzebę samorealizacji.
Sądzą zatem, że nauczyciel powinien7:

uznać, że wszyscy uczniowie posiadają zdolność uczenia się,

realizować program nauczania, który odpowiada zainteresowaniom uczniów,

zapewnić taką atmosferę w klasie, w której uczeń nie będzie czuł się ani zagrożony,
ani upokarzany,
6
7

dać szansę uczniom na ich własną inicjatywę w uczeniu się,

wspierać samoocenę ucznia w przeciwieństwie do wyłącznego oceniania go.
Krzyżewska J., Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, AU Omega, Suwałki, 1998, s. 24
Mietzel G., Psychologia kształcenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003, s.191-209
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Ważnym elementem dla psychologów humanistycznych jest także wychowanie etyczne.
W szkole proponują:

uczyć rozwiązywania dylematów moralnych,

uczyć zaangażowania obywatelskiego, nauczać pisania obywatelskiego.
Psychologowie humanistyczni uważają również, że ogromne znaczenie w procesie uczenia się
-nauczania ma praca zespołowa i nauczanie kooperacyjne.
O nauczaniu kooperacyjnym można
znaleźć informacje w biuletynie: Praca w grupach i dylematy oceny, dostępnym na stronie
internetowej Samorządowego Ośrodka Doradztwa Metodycznego i Doskonalenia Nauczycieli
w Kielcach.
11. Inne uwagi warte uwagi
W czasie zajęć warto uwzględniać preferencje sensoryczne różnych uczniów. Z tego względu na
lekcjach powinny wystąpić elementy odwołujące się do różnych zmysłów: oparte na słowie, formy
pokazu, rysunek, ćwiczenia praktyczne.
Wzrokowcy i ich preferencje
Słuchowcy i ich preferencje
Lubią pokazy.
Lubią dialogi i rozmowy.
Uczą się przez wykonywanie
czynności i bezpośrednie
zaangażowanie.
Lubią wykresy i tabele.
Powtarzają głośno to, co
napisali.
Lubią emocje, ruch.
Lubią opisy.
czasem mówią do siebie
Nie lubią czytać.
Pamiętają twarze i imiona.
Lubią słuchać.
Pamiętają to, co sami wykonali.
Lubią robić notatki.
Lubią wykłady.
Muszą się poruszać.
Lubią patrzeć, rysować.
Lubią długie wypowiedzi
własne.
Gestykulują,
Kinestetycy i ich preferencje
Lubią muzykę.
Preferują sztuki wizualne.
Wolą mówić o działaniach
niż je oglądać.
Nie lubią słuchać.
Dobrze pamiętają twarze.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
12. Motywacja najmłodszych uczniów
Proces motywowania rozpoczynamy już w przedszkolu. Jest to bardzo istotny etap w życiu
dziecka. Ważne, by w tym czasie możliwie najszerzej wspierać dzieci, różnymi metodami kierować
ich wzrastaniem, gdyż do ok.10 roku życia rozwija się mózg człowieka.
Każde dziecko już od najmłodszych lat ma potrzebę uczenia się, a chęć jej zaspokajania staje się dla
niego napędem do działania. Ten naturalny zapał do uczenia się utrzymuje się na ogół w pierwszej
fazie nauki szkolnej. Dzieci są zafascynowane szkołą, lubią zaspokajać oczekiwania nauczyciela,
chętnie wykonują wszystkie prace, które wymagają od nich aktywności. Zadaniem nauczyciela w tym
czasie jest utrzymywanie tego naturalnego zapału, a to wymaga dużej znajomości psychiki dziecka
i elastyczności w działaniu. Należy pamiętać, że w tym okresie nauczyciel jest dla ucznia wzorem,
autorytetem. Każde słowo tego ulubionego nauczyciela może zdecydować o stosunku dziecka do całej
instytucji szkolnej, może podtrzymać entuzjazm lub wywołać rozczarowanie, a nawet stres. Należy
wystrzegać się nietaktownych uwag bądź pochopnych ocen. Bardzo istotne natomiast są tu atrakcyjne
formy organizacji pracy, stosowanie ciekawych środków dydaktycznych, a przede wszystkim
indywidualizacja zarówno na zajęciach szkolnych jak i w ramach nauki domowej.
Osiągnięcia ucznia zależą od samoakceptacji, poczucia własnej wartości. Dzieci uczą się tego,
co obserwują i czego same doświadczają:
Zachęcane
Otaczane
wyrozumiałością
i miłością
Chwalone
Akceptowane
UCZĄ SIĘ
UCZĄ SIĘ
UCZĄ SIĘ
UCZĄ SIĘ
wiary w siebie
cierpliwości
wdzięczności
miłości, lubienia
siebie, tolerancji
Dlatego tak ważne jest, by stale przekazywać pozytywne wzorce, uczyć analizowania i oceny
sytuacji oraz wyciągania wniosków z dokonanych działań. Nauczyciel powinien przyjąć rolę
przewodnika, który pomoże, doradzi, pokieruje i jeśli trzeba – zawróci ze złej drogi. By tak było,
najpierw musi ucznia dobrze poznać, określić jego mocne i słabe strony, by odpowiednio dobrać
metody pracy i sterować jego rozwojem.
By mówić o motywacji do nauki, trzeba uświadomić sobie, że każdy człowiek – od tego
najmniejszego do zupełnie dojrzałego – potrzebuje do działania określonego celu. Jeśli uczeń nie
będzie dążył do tego, aby się czegoś nauczyć, to mimo stosowania najlepszych środków
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
przekazywania wiedzy, nie uzyskamy tego, aby opanował ją trwale lub też umiał zastosować
w praktyce. Teoria poznania i nauczania Lwa Wygotskiego zakłada, że w procesie edukacji dzieci
najważniejszy element stanowi rozwinięcie umiejętności uczenia się, czyli przygotowanie
do korzystania ze swojego potencjału umysłowego. Uczeń powinien aktywnie rozwiązywać problemy,
by móc przejąć odpowiedzialność za własną naukę. Żadnego zdrowego, szczęśliwego dziecka nie
trzeba do nauki zbytnio motywować, ani tym bardziej zmuszać. Wystarczy go tylko nie zniechęcać.
I nie zanudzać.
Co zatem wpływa negatywnie na motywację małych dzieci do uczenia się?

Brak zainteresowania ze strony rodziców.

Brak pomocy, wsparcia i zachęty ze strony nauczyciela.

Mało wymagający nauczyciel (apatyczny, wycofany)

Zbyt trudny lub zbyt prosty materiał.

Mało atrakcyjne, monotonne, nudne lekcje.

Lęk przez ocenianiem: przed słabą oceną, niesprawiedliwym ocenianiem, brak jasnych
kryteriów.
W jaki więc sposób pracować, aby właściwie ukierunkowywać uczniów na uczenie się?
13. Sposoby motywowania do nauki najmłodszych uczniów

Właściwa atmosfera na zajęciach, wzajemny szacunek i zaufanie, nauka ma być zabawą
i przyjemnością dla wszystkich uczestników zajęć. Szanujmy odmienne zdanie uczniów
i zachęcajmy ich do samodzielnego, krytycznego, twórczego myślenia.

Uaktywnienie pozytywnych emocji - angażowanie w działania manualne, podkreślanie
nastroju przez oprawę muzyczną, pozwalanie na wypowiadanie się, wyrażanie słowem lub
w skupieniu, ciszy: co czują?

Uruchamianie naturalnych motywów uczenia się poprzez rozbudzanie ciekawości
poznawczej, włączanie dzieci w różne formy pracy (np. praca z komputerem, praca
w grupach)

Atrakcyjne formy zapoznawania dzieci z nowym materiałem, dostosowanie metod do różnych
stylów uczenia się dzieci (np. poprzez zabawy tematyczne, organizowanie wycieczek
do muzeów, na wystawy, spotkań z różnymi ciekawymi ludźmi, wizualizację, elementy
tajemniczości, doświadczenia i eksperymenty).

Indywidualizowanie i ukierunkowywanie pracy.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Poziom zadań powinien być dostosowany do możliwości indywidualnych ucznia. Duża pomoc
i za małe wyzwanie stwarzają miłą atmosferę, ale nie stymulują i nie rozwijają. Mała pomoc i duże
wyzwanie blokują rozwój ucznia, który zaczyna popełniać za dużo błędów i może to źle znosić,
obniża poczucie pewności siebie. Mała pomoc i małe wyzwanie całkowicie hamują rozwój, nie dają
żadnych efektów. Najlepiej zatem będzie dostosować wymagania do górnej granicy możliwości
uczniów, tak by mieli poczucie osiągalności celu, ale przy dużym wysiłku.
W przypadku zniechęcenia dziecka lub doświadczenia przez nie porażki – nie należy zaprzeczać
jego uczuciom, mówiąc, że nic się nie stało, lecz nazwać je, np. widzę, że: jest ci bardzo smutno z tego
powodu (że jesteś rozczarowany, że zadanie to sprawia ci trudność) i zachęcać je do dalszego wysiłku
przez wskazanie drogi, podpowiedź ukierunkowującą kolejne działania.
14. Właściwe ocenianie
Ocena powinna informować ucznia: „gdzie jest”, dokąd zmierza i jak może osiągnąć swój cel.
Nauczyciele często oceniają efekt końcowy, nie wnikając w trud i zaangażowanie dziecka. Takie
ocenianie spowodować może zniechęcenie uczniów mniej zdolnych, którzy maksymalnym nakładem
sił osiągają efekty przeciętne, a rozluźnienie u uczniów zdolnych, którzy oceny dobre zdobywają przy
minimalnym wysiłku. Prawidłowe, mądre ocenianie musi podsumować wysiłek dziecka i jego postępy
rozpatrywane w kontekście indywidualnego rozwoju i możliwości. Tylko taka ocena, zarówno
w przypadku słabszych jak i zdolnych uczniów, ma działanie motywujące na każdym etapie edukacji.
15. Stosowanie nagród i kar
Najbardziej korzystne jest łączne stosowanie nagród i kar, przy zdecydowanej przewadze nagród.
Kara jest skuteczna wówczas, gdy uczeń ma przeświadczenie, że został słusznie ukarany za konkretne
zachowanie się i jest ona konsekwencją niepożądanych czynności lub odmowy wykonania zadania.
Warto też pamiętać, że nadmierne lub wyłączne stosowanie nagród może spowodować, iż uczniowie
stale będą oczekiwać pochwał i wyróżnień.
16. Refleksje warte uwagi - czego jeszcze warto nauczyć dziecko?
Szkoła jest miejscem uczenia się!
Przypominaj uczniom, że niepowodzenia i błędy to normalny etap na drodze do doskonalenia się.
Ucz wyciągania konstruktywnych wniosków z porażek.
Nauczyciel to człowiek
Nauczyciel powinien umieć przyznawać się do błędów, okazywać, że jest omylny jak każdy
człowiek. „Nie myli się tylko ten, kto nic nie robi.” Taka postawa zwiększa sympatię uczniów do
niego i stanowi wzór do naśladowania, eliminuje skłonność do kłamstwa i unikania
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
odpowiedzialności. Jednocześnie należy pamiętać, że właściwie zmotywować do działania może tylko
człowiek sam pozytywnie zmotywowany. Zatem nauczyciel powinien dbać o swój rozwój, stale
utrzymywać motywację do pracy, okazywać entuzjazm i kontrolować własny poziom stresu.
Pamiętajmy, iż dzieci uczą się tego, czego same doświadczają i co obserwują dookoła.
To tylko kilka z podstawowych zasad przydatnych w codziennej pracy dydaktyczno –
wychowawczej każdego nauczyciela. Pamiętając o nich, starajmy się kształcić w naszych uczniach
nawyki, które pozwolą im wytrwać w utrzymaniu właściwej motywacji do działania.
17. Jak motywować uczniów do aktywnego uczestnictwa
w lekcji wychowania fizycznego?
Dzieci i młodzież mają obecnie zbyt mało ruchu, a rodzice chętnie zwalniają z lekcji wychowania
fizycznego. Nauczyciele mają trudne zadanie – zachęcić do ćwiczeń fizycznych nie jest łatwo. Wf to
nie jest zwykły przedmiot szkolny. To lekcja, podczas której nie tylko realizuje się program i ocenia
postępy w nauce. To czas, w którym młody człowiek powinien odkryć przyjemność płynącą z ruchu,
a nawet ze zmęczenia. Uczyć się „duszą i ciałem”. Postępować w myśl zasad fair play, radzić sobie
z sukcesem i porażką. Niekiedy najbardziej jesteśmy przegrani, gdy nie umiemy mądrze przeżywać
zwycięstwa. Jest to czas zabaw i budowania pozytywnych relacji rówieśniczych. Podczas lekcji WF
urzeczywistnia się grecki ideał - piękno ducha i ciała.
Jeśli uczeń nie poczuje tej frajdy, będzie unikał wysiłku fizycznego i spędzał czas
przy komputerze.
Motywację do działania na lekcjach wychowania fizycznego i w sporcie możemy podzielić
na wewnętrzną i zewnętrzną.
Nauczyciel może stymulować motywację wewnętrzną poprzez wprowadzanie elementów zabawy
i konkretnych celów dla rozwoju młodego człowieka. Chodzi o to, by zajęcia były atrakcyjne
i po prostu chciało się na nie chodzić. Dla uczniów zmotywowanych wewnętrznie wykonywana
aktywność jest celem samym w sobie i powstaje z pragnienia zdobycia nowej wiedzy, doświadczeń
albo umiejętności oraz osiągnięcia stanu zadowolenia i satysfakcji.
Cechy określające motywację wewnętrzną to ciekawość, przyjemność, satysfakcja. Nauczyciel
może też stymulować motywację zewnętrzną: Jeśli będziesz regularnie uczęszczał na moje zajęcia, to
dostaniesz lepszą ocenę.
Uczniowie zmotywowani zewnętrznie starają się zdobyć dobry stopień, pochwałę (nagrody),
a zarazem uniknąć złej oceny albo nagany (kary). Robią to niezależnie od tego, czy zdobywają
jakąkolwiek wiedzę lub doświadczenie. Liczy się tylko ocena i opinia innych.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Motywacja zewnętrzna może z czasem przerodzić się w motywację wewnętrzną - uczeń uczy się
nowego ruchu, poznaje nowe dyscypliny sportu z lęku przed słabą oceną, ale im lepiej poznaje, tym
bardziej lubi. Zaczyna mu to sprawiać przyjemność i daje satysfakcję. Pozytywne emocje związane
z uprawianiem sportu, mimo że pierwotnie kształtowane zewnętrznie, przyczyniają się do wzbudzania
motywacji wewnętrznej.
Motywacja zewnętrzna może być wzbudzana przez systemem kar lub nagród. Nagrody mogą
zwiększyć prawdopodobieństwo występowania pożądanych zachowań i zostać skojarzone
z pozytywnymi emocjami. System kar jest bardziej ryzykowny, ponieważ ukaranie ucznia za
niepożądane zachowanie wcale nie gwarantuje wyeliminowania tego zachowania. Jego działanie może
zostać ukierunkowane jedynie na unikanie kary. W takiej sytuacji zostanie podtrzymana motywacja
zewnętrzna, dodatkowo skojarzona z negatywnymi emocjami. Poza tym, bez ciągłej kontroli ze strony
nauczyciela, może okazać się, że powrócą zachowania, które chciał wyeliminować.
Znacznie skuteczniejsze jest zatem stosowanie systemu nagród. To, jak silne jest
oddziaływanie systemu nagród i kar, zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest autorytet
nauczyciela. Im większym autorytetem dla uczniów jest nauczyciel, tym mocniejszy jest wpływ
wzmocnień. Optymalna sytuacja to taka, gdy nauczyciel postrzegany jest jako życzliwy i obiektywny,
bo wtedy jego uwagi nie będą odbierane jako złośliwe, nie będą zatem odrzucane, nawet wtedy, gdy
uczeń nie będzie się z nimi zgadzał. Ważne jest także, aby zasady udzielania nagród i kar były jasno
określone, a przede wszystkim, aby były akceptowane – wtedy uczniowie będą przekonani o ich
słuszności. Bardzo istotna jest także konsekwencja i nieuchronność w ich stosowaniu. Ważne, aby
były stosowane adekwatnie do przewinień lub sukcesów. Co najważniejsze - muszą być stosowane
uczciwie w stosunku do wszystkich, nikogo nie można faworyzować czy traktować pobłażliwie.
Motywacja u dzieci i młodzieży różni się od motywacji dorosłych, ponieważ inne są ich potrzeby.
U dzieci dominują potrzeby zabawy, rozrywki, wyżycia ruchowego, radości z uprawiania sportu oraz
przynależności i poczucia własnej wartości.
Dlaczego uczeń nie chce ćwiczyć?
Możemy znaleźć wiele odpowiedzi na to pytanie, np. :

bo jest mniej sprawny od pozostałych,

bo interesuje się innymi dyscyplinami niż te, które są proponowane w szkole,

bo ćwiczenia są za trudne,

bo przeżywa lęk przed oceną,

bo przeżywa trudne chwile w życiu i oceny nie są dla niego żadną wartością,

bo nie czuje wsparcia – ani od rodziców, ani od nauczycieli.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Jak pobudzać motywację u młodego człowieka?
Na swoich zajęciach przedstaw uczniom różne formy ruchu i daj możliwość wyboru.

Zastanów się jak „unowocześnić” zajęcia, jednocześnie realizując podstawę programową.
Pamiętaj, że wf to nie tylko gry zespołowe, lekkoatletyka czy gimnastyka.

Rozbudzaj ciekawość innymi dyscyplinami sportowymi oraz formami ruchu. Na przykład,
przedstaw zasady gry w squasha, zorganizuj zajęcia z tańca albo na ściance wspinaczkowej.

Bądź otwarty na pomysły samych uczniów. Przedstawiając im szeroki wachlarz aktywności,
wesprzyj ich w odnajdowaniu i realizowaniu własnej drogi do ruchu i zdrowego trybu życia.
Daj szansę zaprezentowania swojej ulubionej dyscypliny sportu.

Wystawiaj sprawiedliwe oceny.
Podstawa programowa stanowi, że „pierwszoplanowym przedmiotem oceny ucznia z WF jest
wysiłek, a jego miarą (...) systematyczność udziału w zajęciach i aktywność, czyli wykonywanie
zadań na miarę możliwości ucznia". Plus otrzymuje uczeń, który ćwiczy w sposób zbliżony do swoich
maksymalnych możliwości.
Owszem, oceniać należy także sportowe umiejętności (szybkość, siła, gibkość, gra w piłkę, taniec,
pływanie), ale „ocena postępu ma zwykle bardziej motywujący charakter niż ocena poziomu
umiejętności”. Poza tym oceniane są wiadomości (np. o tym, co jest zdrowe) i wiedza o sobie (co i jak
powinienem/powinnam ćwiczyć). Na szóstkę zasługuje nie tyle szkolny mistrz, ale młody człowiek,
który stara się ćwiczyć na swoją miarę i wie, czemu to służy.
Rozwiązania w praktyce
1. W ocenie uwzględniaj włożony wysiłek, zaangażowanie i poczynione postępy. Zawsze
uzasadniaj ocenę, na przykład „włożyłeś w tym semestrze mnóstwo pracy, nie ominąłeś
żadnych zajęć, poprawiłeś własne wyniki, nauczyłeś się pływać na plecach itp.”
2. Dostosuj poprzeczkę do indywidualnych możliwości i potrzeb każdego z uczniów. Zawsze
dawaj okazje i narzędzia służące poprawie wyników oraz możliwość osiągnięcia założonych
przez ucznia celów.
3. Przeprowadzaj regularne sprawdziany umiejętności. Zapisuj indywidualne wyniki uczniów
i oceniaj za indywidualne postępy w trakcie roku szkolnego.
4. Jeśli możesz, poeksperymentuj i pozwól im oceniać samych siebie. Unikaj natomiast
standaryzowania i oceniania względem umiejętności lub osiągnięć innych uczniów
w klasie. To nie tylko zabija motywację, ale jest też niezgodne z zasadami oceniania.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Chwal i nagradzaj mądrze - rozwiązania w praktyce
1. Chwaląc i nagradzając, skup się na wysiłku i pracy włożonej w osiągnięcie założonych sobie
celów. Pokaż uczniom, że stają się coraz lepsi, mówiąc, np. bałaś się wejść do wody, a teraz
przepływasz już cały basen bez zatrzymania.
2. Nagradzanie i chwalenie w grupie - w wielu przypadkach pochwała na forum uskrzydli ucznia
i spowoduje, że będzie chciał się rozwijać. Są też tacy uczniowie, którzy chwaleni, osiądą na
laurach, myślą sobie: i tak już jestem najlepszy, nie muszę się starać. Pochwała publiczna
może także wywołać zażenować - warto znać preferencje swoich uczniów.
Sam bądź wzorem!
Czynnik motywujący- pasja nauczyciela
1. Pamiętaj, że choć słowa uczą, to przykłady pociągają. Jeśli jako nauczyciel chcesz
propagować ruch i aktywność fizyczną, dobrze, abyś udowodnił to własną pasją i postawą.
Młodzi ludzie są bardzo wrażliwi. Zrobią nie tak, jak powiesz, ale tak jak pokażesz.
2. W miarę możliwości pokazuj uczniom, że można aktywnie spędzać czas także poza szkołą.
Organizuj wycieczki, rajdy, wyprawy. W ten sposób budzisz radość z ruchu i jednocześnie
integrujesz grupę, a sport zaczyna się kojarzyć młodym ludziom z czymś bardzo przyjemnym
- z czasem wspólnie spędzonym z rówieśnikami.
3. Informuj uczniów o organizowanych imprezach sportowych. Mogą w nich uczestniczyć jako
widzowie i kibice lub jako uczestnicy. Na lekcji daj im chwilę, aby podzielili się swoimi
wrażeniami z tych wydarzeń.
18. WF bez niezdrowej rywalizacji
Elementy rywalizacji w sporcie są naturalne i wskazane, ale nie może to być rywalizacja
szkodliwa dla mniej sprawnych uczniów. Negatywny wpływ rywalizacji jest tym bardziej widoczny,
im mniej zróżnicowane są zajęcia. Należy umiejętnie planować zajęcia tak, by suma satysfakcji
wszystkich uczniów była jak największa. Tymczasem często sposób organizacji zajęć sprawia,
że różnice w satysfakcji są znacznie większe niż różnice w sprawności.
Lekcja życzliwości, a nie wykluczenia

Celem wf nie jest zaciekła rywalizacja między uczniami, ale zmaganie się każdego z samym
sobą i swoimi ograniczeniami.

Ćwiczenia są różne, więc każdy może odnieść w czymś sukces.

Więcej rywalizacji drużynowej, mniej indywidualnej - w grupie przyjemniej się wygrywa
i łatwiej przegrywa.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki

Brawa dla wszystkich - warto znaleźć słowa uznania dla każdego, kto się starał, angażował,
zmęczył, przekraczał własne granice.

Losowanie zamiast dobierania
Postawa nauczyciela

Nauczyciel sam musi być zmotywowany, z wiarą podchodzić do uczniów, pozytywnie myśleć
o swojej pracy.

Stawia diagnozę – najpierw trzeba ucznia dobrze poznać, wskazać jego mocne i słabe strony.

Przyjmuje rolę przewodnika, organizatora procesu nauczania, pomocnika ucznia, doradcy
i konsultanta.

Dobry nauczyciel ma w sobie „coś”, rozumie ucznia, stawia wymagania, jest konsekwentny,
ale też daje możliwość wyboru uczniom (styl demokratyczny).

Wyjaśnia uczniowi, że niepowodzenia w nauce nie przekreślają szansy, lecz są sygnałem do
większego wysiłku.
19. Prawa Yerkesa-Dodsona
Przy okazji omawiania zagadnień motywacji nie można zapomnieć o dwóch prawach YerkesaDodsona, które odnoszą się do zależności między sprawnością działania a natężeniem motywacji.
Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona mówi, że w miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność
działania wzrasta, ale jedynie do pewnego momentu. Po jego przekroczeniu zaczyna spadać, aż do
sytuacji, gdy przy bardzo dużym natężeniu motywacji sprawność działania jest bardzo niska.
To klasyczna sytuacja, gdy chce się czegoś bardzo i nic się nie udaje. Wtedy to pojawiają się
przesadne ambicje, paraliżujący lęk, np. przed poniesieniem klęski.
Drugie prawo Yerkesa-Dodsona mówi o zależności pomiędzy stopniem trudności zadania,
a poziomem motywacji. Im łatwiejsze jest zadanie, tym mniejsza motywacja potrzebna jest do jego
realizacji. Im trudniejsze zadanie - tym poziom motywacji musi być wyższy.
20. Ćwiczenia łatwe czy trudne?
Podczas lekcji, stawiając dziecku kolejne zadania, należy się zastanowić, czy są one dostosowane
do jego umiejętności. Aby dziecko nie zniechęciło się do treningów, zadania powinny mieścić się
w górnej granicy jego możliwości. Zbyt trudne zadania mogą szybko zniechęcić ucznia, ponieważ
będzie odczuwał, że ponosi porażkę, obniży się też jego samoocena. Zbyt łatwe zadania nie
spowodują nabycia nowych umiejętności, a jedynie utrwalać będą te już posiadane. Dziecko może się
też szybko znudzić zbyt łatwym ćwiczeniem.
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE
O motywacji do nauki
Warto przeczytać:
http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/uczniowie_zmotywowani_do_cwiczen
21. Sztuka motywacji - 9 sposobów wydobywania z ludzi tego, co najlepsze.
1. Od uczniów, którymi kierujesz, których wychowujesz - oczekuj tego, co najlepsze.
2. Zauważaj potrzeby drugiego człowieka.
3. Wysoko ustawiaj poprzeczkę doskonałości lub dostosowuj do indywidualnych możliwości
każdego dziecka.
4. Stwarzaj środowisko, w którym niepowodzenie nie oznacza przegranej.
5. Jeśli ktoś zdąża tam, gdzie ty, dołącz do niego.
6. Wykorzystuj pozytywne wzorce, by zachęcić do sukcesu.
7. Okazuj uznanie i chwal najmniejsze osiągnięcia.
8. Uwzględniaj potrzebę współzawodnictwa, ale wykorzystuj ją w sposób umiarkowany.
9. Nagradzaj za współpracę.
10. Omawiaj konkretne korzyści, jakie można odnieść z każdej lekcji
Refleksja na zakończenie
Wyniki badań nad motywacją pozwalają nauczycielowi dowiedzieć się, w jakich warunkach
uczniowie gotowi są do podjęcia wysiłku. To ważna wiedza. Ważny jest jednak także zdrowy rozsądek.
Gdyby nauczyciel miał stale tworzyć warunki przyczyniające się do wywołania spontanicznego
zainteresowania uczniów, gdyby miał stale wymyślać dla każdego dziecka jakieś ciekawe zadanie,
które będzie optymalnie motywowało, bardzo szybko osiągnąłby granice swej wydolności zawodowej.
Nauczyciele powinni wiedzieć, jak mogą zwiększyć motywację uczniów do nauki, ale powinni robić
wszystko w kierunku realizacji starego postulatu pedagogicznego: uczniowie muszą być coraz bardziej
gotowi do przejęcia odpowiedzialności za samych siebie, a nauczyciel powinien ich w tym wspierać.
Gerd Mietzel, psycholog społeczny
Artykuł powstał na podstawie:
1.
Kurcz Agata, Jak motywować uczniów do różnych form aktywności w: Wychowawca 2003 nr 2
2.
Arends R., Uczymy się nauczać, WSiP, Warszawa 1998
3.
Dembo Myron, H. Stosowana psychologia wychowawcza, WSiP, Warszawa 1997
4.
Kubiczek B., Metody aktywizujące. Jak nauczyć uczniów uczenia się?, Nowik, Opole 2000
5.
Mietzel Gerd, Psychologia kształcenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003
6.
Kozielecki Józef, Koncepcje psychologiczne człowieka, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa
1998
7.
Strony internetowe:www.ore.edu.pl www.cen.edu.pl
SODMiDN
SAMORZĄDOWY OŚRODEK DORADZTWA METODYCZNEGO I DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W KIELCACH
25-431 Kielce, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 42 tel./fax. 41 36 76 726, -mail: [email protected]
www.sodmidn.kielce.eu
KIELCE