iv. zasady projektowe dla kanalizacji i uwagi dotyczące wykonawstwa
Transkrypt
iv. zasady projektowe dla kanalizacji i uwagi dotyczące wykonawstwa
Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 4.1. Zasady projektowe dla kanalizacji grawitacyjnej Poni ej przedstawiono zasady, którymi nale y kierowa si przy programowaniu, a głównie projektowaniu układu sieci kanalizacyjnej jak równie ich wykonawstwa. Kanalizacj grawitacyjn programuje si głównie jako układ zbiorczy cieków dla jednostek osadniczych. sieciowej, wtłaczane z oczyszczalni cieki z takiego obszaru zbierane b d do dobran układu tłocznego ł cz cego w pompowni (tłoczni) wszystkie miejscowo ci dla całej zlewni aglomeracji. Kanalizacja grawitacyjna jako lokalny układ sieci podł czona jest do wspomnianej tłoczni. Z ka dej posesji cieki sprowadzane s grawitacyjnie instalacj wewn trzn , która jest poł czona grawitacyjnym tzw. przykanalikiem z kanałem zbiorczym. Cz posesji b dzie przył czona lokalnymi, przydomowymi pompowniami. Dotyczy to posesji zlokalizowanych przy kolektorach tłocznych. Przył czenie kolektorem tłocznym b dzie równie zasadne dla zabudowa przy kolektorach grawitacyjnych, ale le cych jednostkowo poni ej grawitacyjnej mo liwo ci przył czenia. W warunkach wiejskich kanały zbiorcze z reguły wykonywane s z rur o przekroju kołowym, przy czym mog by stosowane rury kamionkowe, betonowe oraz z tworzyw sztucznych. W ka dym przypadku nale y zapewni sobie produkty spełniaj ce wysokie normy jako ciowe. Proponuje si monta u i mo liwo sie zastosowanie rur z tworzyw, z uwagi na łatwo zminimalizowania infiltracji wód i eksfiltracji cieków. Grawitacyjna kanalizacyjna musi by wyposa ona w odpowiednio usytuowane urz dzenia pomocnicze takie jak: studzienki rewizyjne, studzienki kaskadowe, przewietrzniki, wpusty deszczowe w przypadku kanalizacji deszczowej oraz płuczki kanałowe. Warto te wybra producenta zapewniaj cego wymagany wybór produktów. Przyj cie zasady jednego producenta umo liwi równie gwarantuj cych szczelno wła ciwy dobór uszczelek układu. W przypadku obszaru Gminy i Miasta Koziegłowy dotyczy to zarówno sieci tłocznej jak i grawitacyjnej, wszystkich typów studzienek i pompowni. Bardzo istotn spraw jest zapewnienie szczelno ci studzienek rewizyjnych i włazowych przed wodami powodziowymi i innymi przypadkami zalania. W gminie, dotyczy to obszarów wzdłu Bo ego Stoku i Warty. Wszystkie studzienki musz by wyposa one we „włazy w wyko czeniu przeciwzalewowym”. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 103 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Projektuj c układy sieci kanalizacyjnej nale y kierowa si nast puj cymi zasadami: 1. Trasy kolektorów z zasady przebiegaj wzdłu najni szych punktów terenowych zlewni. 2. Kolektory powinny by naruszenie poprowadzone w sposób powoduj cy jak najmniejsze istniej cej infrastruktury zagospodarowania przestrzennego (w szczególno ci dróg). 3. Przył cza z reguły odprowadzaj najcz cieki po najkrótszej drodze do kolektorów, ciej jedno przył cze dotyczy jednego domostwa. 4. Kolektory główne, winny by wyposa one w studzienki rewizyjne z projektowanymi doprowadzeniami przył czy. 5. W miejscach ł czenia kolektorów winny wykonane by studnie umo liwiaj ce wej cie do nich słu b komunalnych Z reguły, maj one rednic ∅1000. Na odcinkach prostych nale y stosowa niewłazowe studzienki inspekcyjne. 6. Ka de przył cze winno posiada studzienk rewizyjn umo liwiaj c pomiar jako ci i ilo ci cieków przez słu by komunalne. 7. Spadki kanałów grawitacyjnych winny by projektowanymi omówionymi w dalszej cz Kanały do odprowadzania projektowane zgodnie z zasadami ci. cieków powinny by projektowane na podstawie wzoru: Qr = Qbg + Qprz + Qp gdzie: - Qr - przepływ cieków [dm3/s] - Qbg - odpływ cieków bytowo gospodarczych [dm3/s] - Qprz - cieki przemysłowe [dm3/s] - Qp - wody przypadkowe [dm3/s] Qp = Qo + Qi gdzie: wód opadowych przenikaj cych do kanalizacji [dm3/s] - Qo - ilo - Qi - ilo ci wód infiltracyjnych [dm3/s] Przepływy winny by powierzchni cz stkowych nale projektowane sumuj c odpływy cieków z wszystkich cych do kanałów. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 104 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Gł boko ci posadowienia kanałów grawitacyjnych Gł boko uło enia grawitacyjnego kanału zbiorczego musi by na tyle du a, aby istniała mo liwo grawitacyjnego sprowadzenia cieków z ka dej posesji. W przypadku du ych długo ci kanału zbiorczego ich zagł bienia mog znacznie wzrasta , co wywołuje istotny wpływ na wzrost kosztów robót ziemnych przy budowie kanałów sieci. Ze wzgl dów ekonomicznych zagł bienie kanałów wzgl dem terenu nie powinno przekracza 4 m. W przypadku du ej długo ci zabudowy jednostki osadniczej mo e wyst pi potrzeba budowania odpowiednio zagł bionej studni do gromadzenia cieków, usytuowania w niej pomp do lokalnego podniesienia cieków do wypłyconego kanału. Gł boko • posadowienia kolektorów głównych jest zale na od: gł boko ci posadowienia kanałów bocznych, a głównie przykanalików; Nie dysponuj c na tym etapie pełnymi danymi o poszczególnych domostwach (a przede wszystkim sposobie i rodzaju dotychczasowego odprowadzania cieków do zbiorników bezodpływowych lub innych otworów z ziemi), przyj minimalnego posadowienia kanalizacji 140 cm poni ej nale y zasad terenu. Winno to zabezpieczy mo liwo ci podł czania domów do kanalizacji; • topografii terenu; • wzajemnego ukształtowania poszczególnych miejscowo ci. Dla uło enia kanału ciekowego istotn spraw jest posadowienie poni ej strefy przemarzania gruntu. Poni sze dane przedstawiaj zało enia dla przykrycia przewodu kanalizacyjnego aby zabezpieczy go przed wpływem czynników atmosferycznych. Zwracamy jednak uwag , e w ostatnich latach obni ono warto ci krytyczne. Dla obszaru Koziegłowy (strefa II) wskazan warto ci b dzie przykrycie 1,2 m. Zalecamy jednak przyj cie zaostrzonych warunków z uwagi na wyst puj ce nagminnie anomalie pogodowe. Proponujemy przyj cie strefy III - przypuszczalnie wła ciw warto ci b dzie przykrycie sieci o gł boko ci 1,2 m. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 105 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Tabela 34. Warto ci przykrycia przewodu kanalizacyjnego Gł boko przemarzania gruntu h1 [m] 0,8 1,0 1,2 1,4 Gł boko przykrycia przewodu h2 [m] 1,0 1,2 1,3 1,5 ródło: Literatura Okre lenia spadków kanałów i pr dko ci przepływu cieków Zakres zastosowa grawitacyjnych sieci kanalizacyjnych dotyczy tych przypadków, kiedy jest mo liwe ograniczenie gł boko ci uło enia kanałów, np. w jednostkach o zwartej zabudowie, przy ograniczonej długo ci kanałów, w płaskim terenie, najlepiej ze spadkiem w kierunku oczyszczalni cieków. Dopuszczaln pr dko przepływu cieków w kolektorach nale y przyj jako: v = 0,70 m/s dla rednic do 450 mm przy minimum: v min = 0,5 m/s dla cieków zawieraj cych piasek v min = 0,4 m/s dla cieków bez piasku przy maksimum: v max = 2,5 m/s dla cieków zawieraj cych piasek v max = 3,0 m/s dla cieków bez piasku Minimalne i maksymalne dopuszczalne spadki Tabela 35. rednica kolektora [mm] 200 250 300 400 kanałów grawitacyjnych wykonanych z PVC przy maksymalnej pr dko ci Vmax. = 5m/s Spadek minimalny [‰] 5,0 4,0 3,3 2,5 Spadek maksymalny [‰] 23,0 16,8 13,3 9,0 ródło: Literatura Warto ci maksymalnych spadków przewodów kanalizacyjnych Tabela 36. dla kanalizacji sanitarnej i deszczowej rednica [mm] 200 250 300 Spadek maksymalny [‰] przy maksymalnej pr dko ci Vmax = 5 m/s Kanalizacja komunalna Kanalizacja deszczowa i ogólnospławna 23,0 16,8 13,3 45,1 32,9 26,0 ródło: Literatura IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 106 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Minimalne spadki w kanalizacji grawitacyjnej w zale no ci od rednicy kolektora Tabela 37. Spadek [%] 0,60 0,50 0,40 0,33 rednica kanału [mm] 160 200 250 315 ródło: Literatura Zachowanie odpowiednich spadków przy rurach o najmniejszych rednicach wymaga bardzo starannego wyrównanie kinety wykopu i wykonania podsypki. Odcinki sieci kanalizacyjnej o bardzo du ych spadkach wymagaj zastosowania kaskadowych studzienek kanalizacyjnych. Sytuacja wysoko ciowa prowadzenia kanałów zmusza do wykonania wł czenia przewodu kanalizacyjnego powy ej dna studzienki kanalizacyjnej włazowej. Jest to zgodne z PN-B-10729: 2000, "...studzienki kaskadowe na kanałach o rednicy do 0,40 m i wysoko ci spadku od 0,5 m do 4,0 m mog by wykonywane z rur spadow umieszczon na zewn trz lub wewn trz studzienki". W przypadku studzienki Tegra 1000 zalecane jest wykonanie odej cia rur spadow pod k tem 45° (trójnik) o tej samej rednicy, co rura dopływowa. Wł czenie do komina studzienki rury dopływowej powinno nast pi za pomoc wkładki "in situ" (o rednicy 200, 160 lub 110). Dobór rednic przewodów kanalizacyjnych W opracowywaniu niniejszej dokumentacji przyjmujemy konieczno powi zania istniej cych systemów kanalizacyjnych z nowoprojektowanymi. Do wylicze przyj nale y zasad Manninga wyra on wzorem: IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 107 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Q = F • v = F • 1/n • Rh 2/3 • i 1/2 w którym: enie przepływu cieków [m3/s]; Q - nat F- - powierzchnia przekroju przewodu [m2]; v - pr dko Rh - promie hydrauliczny [m], wyra ony przez stosunek powierzchni przekroju przepływu cieków [m/s]; przewodu do obwodu zwil onego; i - spadek zwierciadła cieków (spadek dna kanału). Wzór ten jest podstaw nomogramu dla rur kanalizacyjnych o przekroju kołowym i rednicy do 1,0 m, dla kanałów całkowicie napełnionych, przy zało eniu odczytów, tzw. rednic produkowanych (tj. powy ej prostej odczytanej z nomogramu). Wielko rednic trzeba przyjmowa dla ½ napełnienia. Zwracamy uwag , e w zasadzie dla ka dego dobranego kolektora grawitacyjnego w gminie Koziegłowy wystarczaj ca b dzie rednica 200 mm. Nomogram do wzoru Manninga dla rur kanalizacyjnych grawitacyjnych o przekroju kołowym do Ø 1000 mm Wnioski wynikaj ce z zastosowania nomogramu Manninga: 1 Dla rur ∅ 200 mm o du ych współczynnikach tarcia, oznacza to mo liwo przepływów 24 dm3/s (po zastosowaniu współczynników nierównomierno ci dobowej i godzinowej (ł cznie !!!) oraz połowy napełnienia IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA przekroju), 108 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy a w stosunku dobowym na poziomie 365 m3/dob . W zwi zku z powy szym odst piono w niniejszej koncepcji od wykonywania oblicze hydraulicznych dla ka dego kolektora w ka dej miejscowo ci. 2 Dla ∅ 250 mm oznacza to mo liwo przepływów na poziomie 37 dm3/s i 631 m3/dob . 3 Dla ∅ 300 mm oznacza to mo liwo przepływów na poziomie 55 dm3/s i 913 m3/dob . 4 Odczytywanie z innych nomogramów jest zasadne dla jednolitych gładkich materiałów w całej sieci. 5 Wielko ci okre lone w innych nomogramach kilku autorów, pozwalaj na zwi kszenie przepływów od 2,4 do 9,7 %. Ró nice mog równie dotyczy bł dów odczytowych. 6 Wielko ci okre lone w innych nomogramach kilku autorów, pozwalaj na zwi kszenie przepływów od 2,4 do 9,7 %. Ró nice mog równie dotyczy bł dów odczytowych. Posadowienie kanałów wzgl dem innych mediów Przewody kanalizacji grawitacyjnej, ci nieniowej i podci nieniowej powinny by rozmieszczone w stosunku do pozostałych elementów uzbrojenia podziemnego zgodnie z odr bnymi przepisami. W zamieszczonej poni ej tabeli przedstawiono minimalne odległo ci przewodów kanalizacyjnych od innych elementów uzbrojenia podziemnego. Tabela 38. Wzajemne poło enie sieci mediów Odległo pionowa [m] 0 < a < 0.5 a > 0,5 0 < h < 5,0 h > 0,5 Minimalna odległo pozioma [m] Dn < 200 mm b 1,5 Dn 200 mm b 3,0 c 1,5 + h c 1,5 + h c 1,5 + h ródło: Literatura Obja nienie: a, b, c, h, Dn według poni szego schematu. Schemat klasycznego usytuowania przewodu kanalizacyjnego w stosunku do innych mediów: IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 109 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Minimalne dopuszczalne odległo ci pomi dzy zewn trzn cian przewodu kanalizacyjnego a zewn trzn powierzchni innych mediów Tabela 39. Rodzaj przewodu Energetyczny Teletechniczny Gazowy niskiego ci nienia Gazowy redniego ci nienia Ciepłowniczy Wodoci gowy Minimalny dopuszczalny odst p [m] 0,5 2,0 2,0 2,0 wg schematu wg schematu ródło: Literatura Aktualnie trwaj prace nad ujednoliceniem w całej Europie zasad wzajemnego poło enia sieci teletechnicznych. Stosowanie umieszczenia takich sieci w dodatkowej rurze osłonowej przy okazji wykonywania w kanalizacji pozwala na realizacj przyszłych inwestycji bez ponownego rozkopywania dróg. W Polsce technologia ta jest mało znana ale w wielu miejscach wysoko zurbanizowanych b dzie konieczno ci . Równie ciekawym rozwi zaniem jest mo liwo poprowadzenia w jednym wykopie kilku mediów. Nie ma tu znaczenia czy w drugiej rurze posadowiona b dzie woda, telefon, energia czy kanał burzowy. Dla zobrazowania sytuacji, na rysunku pokazano wariant z kanalizacj deszczow . Pomimo wysokich kosztów warto taki układ rozpatrywa dla obszaru Koziegłów z uwagi na konieczno uporz dkowania mediów w ulicach miasta. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 110 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. 4.2. Zasady projektowe dla kanalizacji ci nieniowej Z uwagi na układ terenowy wi kszo kanalizacji – ruroci gi przesyłowe, stanowi b dzie kanalizacja ci nieniowa. Wyj tkowo, je eli oferent zagwarantuje po dane parametry układ hydrauliczne mo na rozpatrzy dla Koziegłów i Gniazdowa podci nieniowy. Kanalizacj hydrauliczne w ci nieniow , z uwagi na rodzaje zastosowanych pomp i warunki kolektorach mo na wst pnie podzieli na niskoci nieniow i wysokoci nieniow . o W kanalizacji niskoci nieniowej stosowane s pompy wirowe, wytwarzaj ce ci nienie nie przekraczaj ce 0,3 MPa. Przy długich kolektorach konieczne jest wybudowanie pompowni po rednich. o Kanalizacja wysokoci nieniowa wykorzystuje pompy wyporowe lub wirowe wytwarzaj ce ci nienie pow. 0,3 MPa ( rednio 0,5 MPa). System ten pozwala przesyła cieki na odległo ci do 6 km bez potrzeby budowania pompowni po rednich. Pompy wyporowe cechuje równie stała wydajno , co znacznie upraszcza wykonywanie projektów budowlanych. Podstawowymi elementami systemu kanalizacji ci nieniowej s małe, przydomowe pompownie, zbieraj ce składaj ca si cieki z jednego lub kilku budynków oraz sie kanalizacyjna, z przykanalików oraz ruroci gów tłocznych. Maksymalna rozpi to prezentowanego systemu na ogół nie przekracza 1,0÷1,5 km, co jest zwi zane z konieczno ci zachowania tzw. pr dko ci samooczyszczania si ruroci gów tłocznych, równej 0,70 ÷ 1,8 m/s podczas pracy jednej z pompowni. Stosowane na ogół w pompowniach przydomowych pompy z rozdrabniarkami, posiadaj moc nie przekraczaj c 2,5 kW oraz wydajno w zakresie 2,0 ÷ 4,0 dm3/s. Z punktu widzenia ilo ci cieków dopływaj cych do pompowni, wydajno ta na ogół jest za wysoka, jednak niezb dna do zachowania odpowiedniej pr dko ci przepływu cieków w przewodach tłocznych. Du a wydajno pompy w poł czeniu z niewielk retencyjno ci pompowni powoduje, e jednorazowy czas pracy urz dzenia skraca si do kilkudziesi ciu sekund, ograniczaj c tym samym mo liwo wzajemnego oddziaływania na siebie kilku pompowni, zamontowanych w jednym systemie. Pozwala to na stosowanie ruroci gów tłocznych układanych poni ej strefy zamarzania gruntu i zgodnie z topografi terenu, co zmniejsza koszty i czas trwania inwestycji. W wi kszych systemach ci nieniowych pompy stosowane w przydomowych pompowniach posiadaj zbyt mał wydajno i wysoko podnoszenia, aby mogły IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 111 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. zapewni niezb dn pr dko przepływu cieków w kolektorach przesyłowych. Stosuje si wówczas pompownie sieciowe, przetłaczaj ce cieki z wi kszych skupisk budynków, ich zadaniem jest okresowe „przedmuchiwanie” ruroci gów. Pompownia sieciowa mo e zbiera cieki z dowolnego układu kanalizacyjnego (grawitacyjnego lub ci nieniowego). Nie jest istotny fakt, w przydomowych pompowniach nie wymusz w głównym ruroci gu tłocznym, poniewa e pompy zamontowane odpowiedniej pr dko ci przepływu przewód ten jest okresowo oczyszczony podczas pracy pompowni sieciowej. Mniej korzystna jest sytuacja, gdy nie ma technicznych przesłanek do zastosowania pompowni sieciowych. Wówczas nale y przewidzie zastosowanie stacji spr arkowych. Zadaniem spr z zalegaj cych arki jest całkowite opró nienie ruroci gów tłocznych cieków. Pozytywn stron u ycia spr arek jest fakt dodatkowego napowietrzania cieków, jednak wobec stosunkowo niewielkiej pojemno ci systemu fakt ten, ma znaczenie marginalne. Samo czyszczenie powinno odbywa si z zachowaniem odpowiednio przyj tej pr dko ci przepływu cieków. Podczas doboru spr pod uwag jej wydajno arki, bierze si , maksymalne ci nienie robocze ruroci gów, pojemno i na tej podstawie oblicza si oblicze , czas pracy spr układu - niezb dny czas jej pracy. Niezale nie od wykonanych arki powinno si skorygowa podczas rozruchu całego systemu kanalizacyjnego. Zbyt krótki czas pracy spr arki mo e powodowa nieskuteczne płukanie ruroci gów. Natomiast za długa praca, spowoduje uzyskanie bardzo du ej pr dko ci przepływu cieków, mog cej doprowadzi oraz przyczynia si do powstawania niepo do uszkodzenia elementów sieci danych efektów akustycznych. W opracowaniu zaproponowano wykonanie klasycznych pompowni cieków i tłoczni jako alternatywy do tłoczni. W warunkach wiejskich istotne jest utrzymanie wysokiej sprawno ci pompowni. W klasycznych pompowniach, w przypadku napłyni cia du ych skratek pompy z rozdrabniaczami nie daj zatrzymaniu. Zastosowanie tłoczni pozwala unikn Tabela 40. rady i ulegaj awaryjnemu przykrych niespodzianek. Wytyczne dla kanalizacji ci nieniowej rednica ruroci gu tłocznego z PEHD [mm] 63 75 90 110 160 Minimalna wydajno Pr dko 3 [dm /s] 2,0 3,3 5,0 7,8 17,5 przepływu [m/s] 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 ródło: Literatura IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 112 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Sprawa jest bardziej zło ona w przypadku przył czenia pojedynczego domu do układu kolektora tłocznego. Rozwi zania na rynku s ró ne. Z grubsza mo na je podzieli na zewn trzne i montowane w pomieszczeniach piwnicznych. Ten sposób ma przewag z uwagi na małe gabaryty i mo liwo obsługi pompowni niezale nie od warunków atmosferycznych. Ogólnie mo na wyartykułowa wymogi takiego przył cza. Winno ono by wyposa one w: - zawór odcinaj cy; - zawór zwrotny (kulowy lub klapowy) przeciwzalewowy; - urz dzenie pompowe. Zawory zwrotne przeciwzalewowe winny by instalowane na obszarach z wyst puj cym zagro eniem powodziowym i podtopieniowym. Zabezpieczaj one w ten sposób piwnice przed zalaniem ciekami z instalacji zewn trznych. Warto wobec tego wyra nie okre li wysoko zalewów i poinformowa o tym projektantów. W omawianym obszarze sprawa ta dotyczy samych Koziegłów oraz wszystkich miejscowo ci w obszarze zagro enia podtopieniami wzdłu Warty i Bo ego Stoku. 4.3. Omówienie przył cza kanalizacyjnego Sprawa własno ci i eksploatacji przył cza kanalizacyjnego winna by jednoznacznie okre lona w miejscowym prawie stanowionym i umowach pomi dzy podmiotem komunalnym a odbiorc wody i dostawc cieków. Ostatnie weryfikacje prawne niestety nie rozwi zały tego problemu. Po zasi gni ciu opinii prawnej proponujemy doprecyzowanie definicji przył cza w celu jednoznacznego okre lenia zasad eksploatacyjnych przył cza. Takie postawienie sprawy i dopilnowanie umów zniweluje w znacznym stopniu, a nawet wykluczy nieporozumienia w zakresie prowadzenia gospodarki terenie gminy. Wi równie e si to równie z bezpiecze stwem i ci gło ci funkcjonowania jak mo liwo ci kanalizacyjnego ciekowej na prowadzenia prawidłowej eksploatacji i utrzymania całego ci gu bez wzgl du na granice miejscowo ci i mi dzys siedzkie nieporozumienia. Problematyka prawna przył czy wodoci gowych i kanalizacyjnych Zagadnienie to wywołuje wiele kontrowersji wobec braku precyzyjnych definicji. Poni ej zamieszczony został tekst po wykonanej konsultacji przez prawnika - specjalisty IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 113 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. w tym zakresie - Mirosława Krzyszczaka1. Konsultacje zostały przeprowadzone na potrzeby koncepcji gospodarki ciekowej i ochrony wód. Dotychczasowa praktyka pokazuje bowiem, e pomimo wprowadzenia ustawowego definicji przył czy, oraz dookre lenia przez ustawodawc kto ponosi koszty ich budowy, problematyczne nadal pozostaje, jaki w rzeczywisto ci odcinek przewodu nale y traktowa jako przył cze wodoci gowe czy kanalizacyjne. „Przył cze kanalizacyjne – jest to odcinek przewodu ł cz cego wewn trzn instalacj pierwsz kanalizacyjn w nieruchomo ci odbiorcy usług z sieci kanalizacyjn , za studzienk , licz c od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomo ci gruntowej".2, Z kolei przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków3 normuj ce te zagadnienia nie mog odczytywane bez odwołania si do innych ustaw, gdy by problem przył czy ma zdecydowanie charakter interdyscyplinarny. Z tych powodów, okre lenie zagadnienia nie jest wcale takie oczywiste, tym bardziej, e sprawy pojmowania przył czy jednoznacznie nie rozstrzyga dokonana ju nowelizacja ustawy. Według art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym (…), realizacj budowy przył czy do sieci zapewnia na własny koszt osoba ubiegaj ca si o przył czenie nieruchomo ci do sieci. Zatem adresatem cytowanego przepisu jest osoba ubiegaj ca si o przył czenie nieruchomo ci do sieci (przyszły odbiorca usług), na któr obowi zek poniesienia nakładów na budow uwag , e zachowanie si ustawodawca nakłada takich przewodów. Warto jednak zwróci adresata, polega jedynie na poniesieniu kosztu budowy przył czy, co z jednej strony stanowi realizacje tre ci ustawowego obowi zku adresata, ale z drugiej, nie czyni niemo liw (zakazan ) sytuacj , w której to przedsi biorstwo wodoci gowo-kanalizacyjne wybuduje przył cza, lecz na koszt osoby ubiegaj cej si o przył czenie nieruchomo ci do sieci. Norma pozostawia bowiem otwart kwesti podmiotu, który fizycznie wykona przył cza, wskazuj c jedynie, e koszty takiej budowy poniesie przyszły odbiorca usług. Wobec tego, przyj nale y, e ka dy – w tym równie przedsi biorstwo wodoci gowo-kanalizacyjne – mo e wybudowa przył cza, działaj c w imieniu i na rzecz osoby ubiegaj cej si o przył czenie do sieci. Skoro ustawodawca wskazuje, e koszty budowy przył cza ponosi przyszły odbiorca usług, to nie jest mo liwe finansowanie przył czy przez inne podmioty, w tym tak e gmin . Oznacza to, e nawet wówczas, gdy gmina z ró nych wzgl dów b dzie 1 Konsultant jest wspólnikiem w Kancelarii Prawnej DORADCA sp.k. w Lublinie i jest doradc prawnym w „Wodoci gach i Kanalizacji”. 2 Tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu poprawek Senatu - USTAWA z dnia 22 .04.2005 r. 3 Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz.U. 2002 r., Nr 72, poz. 747 z zm.). IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 114 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. miała wol uczestniczenia w kosztach budowy przył czy, dopuszczalno takiej praktyki jest w tpliwa. Brak jest bowiem norm kompetencyjnych, które upowa niałyby np. rad gminy do podj cia uchwały okre laj cej zasady partycypowania w kosztach budowy przył czy4. Dok d si ga przył cze Sprawa budowy przył czy znacznie si komplikuje, gdy - na gruncie przepisów ustawy o zbiorowym (…) - dochodzi do ustalenia zakresu kosztów ponoszonych przez osoby ubiegaj ce si o przył czenie nieruchomo ci do sieci. Co prawda, ustawa precyzuje pocz tek przył cza wodoci gowego i kanalizacyjnego, wskazuj c na miejsce wł czenia odpowiednio: wewn trzn instalacj wodoci gow i wewn trzn instalacj kanalizacyjn , lecz jednocze nie nie rozstrzyga expressis verbis, gdzie przył cza znajduj swoje zako czenie. Trzeba przy tym zwróci uwag , e ustawa z pewn konsekwencj za przył cze uznaje zawsze przewód, który ł czy ze sob dwa inne elementy infrastruktury tj.: instalacj wewn trzn budynku z sieci . Jest jednak pewna ró nica, gdy przył cze kanalizacyjne ł czy instalacj wewn trzn z sieci . Natomiast przył cze wodoci gowe odwrotnie, gdy ł czy sie z instalacj wewn trzn . W my l art. 2 pkt 5 tej ustawy podkre lenia wymaga, i zmiana tego terminu w stosunku do poprzedniego stanu prawnego polega wył cznie na tym, e w przypadku, gdy na terenie nieruchomo ci odbiorcy usług nie znajduje si studzienka, to przył czem kanalizacyjnym jest odcinek od budynku do granicy nieruchomo ci gruntowej, a nie jak poprzednio: odcinek od granicy nieruchomo ci do sieci kanalizacyjnej. Natomiast, gdy na nieruchomo ci odbiorcy jest zlokalizowana studzienka, nowela nie wprowadza adnych zmian podtrzymuj c w ten sposób - dotychczasowe rozumienie przył cza tj. jako odcinka za pierwsz studzienk licz c od strony budynku do sieci. Takie rozró nienie nie pozostaje bez znaczenia dla tre ci obowi zków pokrycia kosztów budowy przył cza kanalizacyjnego przez osob ubiegaj c si o przył czenie nieruchomo ci do sieci i mo e prowadzi do ró nego traktowania takich podmiotów. Dlatego te , chocia by z tych powodów mo na postawi wst pn charakteru i systemowego tez , wprowadza e zmiana dokonana nowelizacj jedynie pewnego rodzaju nie ma niespójno w pojmowaniu przył cza kanalizacyjnego. O ile bezsporne pozostaje rozumienie przył cza kanalizacyjnego, w przypadku braku studzienki, gdy taki przewód b dzie znajdował swoje zako czenie zawsze na granicy danej nieruchomo ci gruntowej, to spory mo e powodowa sytuacja ustalenia zakresu przył cza, gdy w obr bie zabudowanej nieruchomo ci odbiorcy usług b dzie 4 Por.: Rozst. Nadz. Woj. w. z dnia 24 marca 2005 r., PN.I-0911/35/2005, niepublik. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 115 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. posadowiona studzienka.5 Rozstrzygni cie tego zagadnienia nie jest mo liwe bez przywołania stosownych wewn trzn instalacj przepisów prawa kanalizacyjn , gdy budowlanego okre laj cych, co jest tam znajduje swój pocz tek przył cze kanalizacyjne. Ta kwestia ma zasadnicze znaczenie, gdy jak wcze niej zasygnalizowano - przył cze kanalizacyjne ł czy instalacj wewn trzn z sieci , a nie odwrotnie. Według tych przepisów6, instalacj kanalizacyjn przewodów kanalizacyjnych w budynku wraz z armatur pocz tek w miejscu poł czenia przewodów z wewn trzn jest układ i wyposa eniem, maj cy przyborami kanalizacyjnymi w pomieszczeniach, a zako czenie na wlotach poziomych przewodów kanalizacyjnych do pierwszych od strony budynku studzienek umieszczonych na zewn trz budynku. Je eli zatem na danej zabudowanej nieruchomo ci znajduje si studzienka, to pocz wszy od tej studzienki (…za pierwsz studzienk licz c od strony budynku…) przył cze kanalizacyjne b dzie znajdowało swój pocz tek. Jednak, czy podobnie jak ma to miejsce w przypadku braku studzienki („…a w przypadku jej braku do granicy nieruchomo ci gruntowej...”), przył cze kanalizacyjne zako czy si na granicy nieruchomo ci gruntowej ? W trakcie prac legislacyjnych, przemawiaj cy za uznaniem, podnoszony był zasadniczy argument e przył cze kanalizacyjne, w ka dym przypadku (bez wzgl du na to czy jest studzienka) b dzie znajdowało swoje zako czenie w granicy nieruchomo ci, a to wobec przepisów kodeksu cywilnego art. 47-50 oraz art. 191 kc. Podnoszono, e przyszły odbiorca mo e finansowa budow przył czy wył cznie w granicach nieruchomo ci stanowi cej przedmiot jego własno ci. Inne rozwi zanie narusza powołane uregulowania kodeksowe7. Taki pogl d był prezentowany nie tylko, jak chodzi o przył cza kanalizacyjne, ale tak e przył cza wodoci gowe. Zatem pomimo, e art. 2 pkt 6) ustawy o zbiorowym (…) traktuje przył cze wodoci gowe jako odcinek przewodu ł cz cego sie wodoci gow [okre lanego od strony sieci tj.: miejsca wł czenia, odwrotnie w przypadku przył cza kanalizacyjnego] z wewn trzn wodoci gow w nieruchomo ci odbiorcy usług wraz z zaworem za wodomierzem głównym, to odwołuj c si stanowisko, i instalacj do przepisów kodeksu cywilnego, prezentowane było tak e przył cze wodoci gowe znajduje swoje zako czenie w granicy 5 Zob.: B.Dziadkiewicz „Decyduje granica działki”, Wspólnota z 2005 r., Nr 3 – zdaniem autora jeszcze w poprzednim stanie prawnym (przed nowelizacj ) przył czem kanalizacyjnym jest zawsze odcinek od budynku do granicy nieruchomo ci. Natomiast w przypadku istnienia studzienki, przył czem jest odcinek nawet krótszy, gdy od budynku do studzienki; Por.: polemika w tej sprawie: M.Krzyszczak „Problemy z definicj ” Wspólnota z 2005 r., Nr 5. 6 Tak: § 3 pkt 11) rozporz dzenia MSWiA z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych u ytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74, poz. 836); § 122 rozporz dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U.Nr z 75, poz. ze zm. 690) 7 Zob. szerz: M.Krzyszczak „Kto zapłaci za rur ”, Rzeczpospolita z 2005, Nr 58(7045). IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 116 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. nieruchomo ci odbiorcy usług8. Przyjmowano równie , e poza granic nieruchomo ci gruntowej znajdowa si b d wył cznie urz dzenia wodoci gowe lub kanalizacyjne, o których mowa w art. 2 pkt. 14) i 16) ustawy o zbiorowym (…). Przył cze w wietle kodeksu cywilnego Poniewa problem ma doniosłe znaczenie praktyczne, st d - odwołuj c si do przepisów kodeksu cywilnego - wymaga rozwa enia konkretnie, czy uprawniony jest pogl d, i granica nieruchomo ci gruntowej mo e przes dza o tym, czy dana rzecz (w tym przypadku odcinek przewodu) do granicy nieruchomo ci gruntowej odbiorcy usług stanowi cz składow tej nieruchomo ci, za poza t granic wchodzi w skład przedsi biorstwa. Według art. 47 § 2 kc cz ci składow rzeczy jest wszystko, co nie mo e by od niej odł czone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany cało ci albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odł czonego. Przepis wskazuje, z pozostałymi cz ciami rzeczy musi stanowi pewn przy czym zwi zek ten powinien by spowoduje uszkodzenie lub istotn cało tego rodzaju, i zmian e cz składowa wraz w sensie gospodarczym, odł czenie cz ci składowej cało ci albo odł czonej cz ci. Prawnym wyrazem tego poł czenia jest zakwalifikowanie przedmiotów poł czonych z innymi rzeczami jako cz ci składowych, co oznacza, e przedmioty te trac swój samodzielny byt tak e w sensie prawnym, a wi c przestaj by odr bnymi rzeczami. W my l art. 47 § 1 kc wła cicielem cz ci składowej jest zawsze wła ciciel rzeczy głównej9. Przykładowo rodzaje cz ci składowych gruntu wymienia art. 48 kc, zgodnie z którym, z zastrze eniem wyj tków w ustawie przewidzianych, do cz gruntu nale ci składowych w szczególno ci budynki i inne urz dzenia trwale z gruntem zwi zane, jak równie drzewa i inne ro liny od chwili zasadzenia lub zasiania. Tre przepisu wskazuje wi c, e zarówno konstrukcje sztuczne (np. przył cza wodoci gowe i kanalizacyjne) jak równie to, co na gruncie wyrosło w sposób naturalny stanowi jego cz składow . Dopełnieniem dyspozycji art. 48 kc jest art.191 kc, zgodnie z którym - własno nieruchomo ci rozci ga si na rzecz ruchom , która została poł czona z nieruchomo ci w taki sposób, e stała si jej cz ci składow . Zatem, to co na gruncie zostało wzniesione lub zasadzone, dzieli los prawny tego gruntu, gdy zarówno art. 48 kc i 191 kc wypowiadaj zasad superficies solo cedit. Poł czenie rzeczy ruchomej z nieruchomo ci w sposób wskazany w art. 191 k.c. rodzi wi c okre lone skutki prawne. Konsekwencj 8 9 Takie stanowisko jest nadal prezentowane przez Ministerstwo Infrastruktury. Nie ma ono jednak waloru wykładni powszechnie obowi zuj cej i nie mo e by przyjmowane bezkrytycznie.(BM3i-053K-63/04/1922). Zob. szerz. S.Grzybowski „System prawa cywilnego” t.I, Ossolineum 1985, s. 417-418; A.Wolter „Prawo cywilne-zarys cz ci ogólnej” PWN 1977, s. 134; J.Ignatowicz „Kodeks cywilny. Komentarz” praca zbiorowa, WP 1972, s.134 IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 117 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. takiego stanu prawnego jest rozci gni cie na przył czon rzecz ruchom (w istocie cz składow nieruchomo ci) praw rzeczowych, jakie w chwili poł czenia obci ały t nieruchomo . Jednak wskazana zasada doznaje do zgodnie z którym, urz dzenia słu istotnego ograniczenia w tre ci art. 49 kc, ce do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, pr du elektrycznego oraz inne urz dzenia podobne nie nale składowych gruntu lub budynku, je eli wchodz do cz w skład przedsi biorstwa lub zakładu. Wnioskuj c a contrario, je eli urz dzenia wskazane w art. 49 kc nie wchodz przedsi biorstwa lub zakładu, to nale Poniewa własno do cz w skład ci składowych gruntu lub budynku. wej cie w skład przedsi biorstwa lub zakładu mo e nast pi podstawie zdarze ci wył cznie na prawnych znanych prawu cywilnemu (np. umowy przenosz cej ), to do tego czasu, wła cicielem przył cza pozostaje wła ciciel nieruchomo ci. Oznacza to, e do momentu przeniesienia własno ci przył cza sfinansowanego przez wła ciciela danej nieruchomo ci pozostaje jego wła cicielem jako cz nieuprawniony nale y przyj przył cze jest cz ci na wodoci gowo-kanalizacyjne ci składowej nieruchomo ci. Z tych wzgl dów, za pogl d, i składow przedsi biorstwo jakoby do granicy nieruchomo ci gruntowej tej nieruchomo ci, za poza jej granicami wchodzi w skład przedsi biorstwa. Takie stanowisko jest przy tym zbie ne z now Najwy szego wej 10 lini orzecznicz S du w sprawie art. 49 kc. Zdaniem SN, w skład przedsi biorstwa nie mo e cokolwiek, do czego nie przysługuj przedsi biorstwu jakie prawa maj tkowe. Nie mog one wynika z samych faktów, lecz zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego podstaw nabycia tych praw musz prawna b d by okre lone zdarzenia prawne (np. czynno czyn niedozwolony), a tylko wyj tkowo - bezpo rednia i wyra na wola ustawodawcy. W odniesieniu do poszczególnych elementów infrastruktury wodoci gowokanalizacyjnej oznacza to, e przez ich fizyczno-funkcjonaln przedsi biorstwa nie staj si one automatycznie jego cz integracj z sieci ciami składowymi. Co prawda w judykaturze, wspartej przez ju uchwał Trybunału Konstytucyjnego11 z dnia 4 grudnia 1991 r., W 4/91 (OTK 1991, poz. 22), dominuje tendencja do rozszerzaj cej wykładni art. 49 k.c., polegaj cej na upatrywaniu w nim nie tylko tre ci "negatywnej", wył czaj cej wymienione tam urz dzenia z zakresu poj cia cz składowa gruntu, ale tak e tre ci "pozytywnej", to znaczy samoistnej podstawy do przej cia przedmiotowych urz dze na własno 10 11 przedsi biorstwa, ale koncepcja ta jest w doktrynie krytykowana. W literaturze Zob.: wyrok SN z 2 lipca 2004 r., sygn. akt II CK 420/03, opubl. Biuletyn SN z 2004, Nr 12; wyrok SN z 13 maja 2004 r. sygn.akt III SK 39/04 OSNP z 2005 r., Nr 6, poz.89, wyrok SN z 26 lutego 2003 r. sygn. akt II CK 40/02, niepublik. Por.m.in.: orzecz. SN z dnia 13 stycznia 1995 r. sygn. III CZP 169/94, OSNC z 1995 r., Nr 4 poz. 64; orzecz. SN z dnia 9 pa dziernika 1998, sygn. III CKN 641/97, OSNC z 1999 r., Nr 3 poz.61, orzecz. SN z dnia 31 stycznia 2003 r., sygn. akt. IV CKN 1715/00, LEX nr 78282 IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 118 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy prawniczej12 coraz powszechniej prezentowany bywa pogl d, e urz dzenia z art. 49 k.c., nawet w chwili fizycznego poł czenia z sieci pozostaj - w aktualnych warunkach ustrojowych, zwłaszcza wobec konstytucyjnej zasady ochrony prawa własno ci (art. 21 ust. 1 Konstytucji RP) - nadal cz ci składow tej nieruchomo ci, na której je zbudowano, za w skład przedsi biorstwa wchodz tylko na podstawie zdarze prawnych znanych polskiemu prawu cywilnemu, i tak nale y interpretowa warunkowy zwrot "je eli wchodz w skład", a nie jako kwesti faktu w postaci wł czenia do sieci. Pomimo, e coraz powszechniej w sprawie art. 49 kc dominuje przedstawione powy ej stanowisko, nie mo na wykluczy , e w praktyce b d nadal prezentowane pogl dy, i przył cze (bez wzgl du na to czy wodoci gowe czy kanalizacyjne) ko czy si w granicy nieruchomo ci gruntowej odbiorcy usług. Niekiedy mo na bowiem spotka si z powoływaniem praktycznego uzasadnienia dla takiej tezy, a zwłaszcza przy realizacji budowy i rozbudowy urz dze . Podnoszone s argumenty, za budow sieci do granicy nieruchomo ci gruntowej po to, aby wykluczy sytuacje powtórnej odbudowy nawierzchni drogi przez osob ubiegaj ca si o przył czenie nieruchomo ci do sieci, Trudno takim argumentom odmówi logiki, lecz nie znajduje ona swojego uzasadnienia w przepisach ustawy o zbiorowym (…), a tak e w przepisach kodeksu cywilnego. Korzystanie przez przedsi biorstwo z przył czy Wykładnia art. 49 kc nie pozostaje bez znaczenia dla oceny sytuacji korzystania przez przedsi biorstwo wodoci gowo-kanalizacyjne z przył czy. Dlatego te , w pełni podzielaj c stanowisko zgodnie z którym, fakt przył czenia przył cza do sieci nie powoduje przej cia prawa własno ci do tego przył cza nale y zauwa y , i wła cicielem przył cza pozostaje osoba ubiegaj ca si o przył czenie nieruchomo ci do sieci,- oczywi cie do czasu, gdy strony (przedsi biorstwo i odbiorca nie ustanowi innej formy korzystania np. w drodze umowy o charakterze prawnorzeczowym czy obligacyjnym. Skoro po my li art. 15 ust. 2 ustawy o zbiorowym (…) koszty budowy przył czy ponosi przyszły odbiorca usług, a fakt przył czenia nie skutkuje przej ciem prawa własno ci na podstawie art. 49 kc w zwi zku z art. 191 kc, to wła cicielem przył czy pozostaje osoba ubiegaj ca si o przył czenie nieruchomo ci do sieci (odbiorca usług). W zwi zku tym, jest równie odpowiedzialna za jego nale yte utrzymanie, o czym stanowi art. 5 ust. 2 ustawy o zbiorowym (…). Poniewa ustawodawca enumeratywnie nie wymienia przył czy 12 Tak m.in.: J. Fr ckowiak „O konieczno ci dalszych zmian prawa cywilnego szczególnie w odniesieniu do podmiotów i umów w obrocie gospodarczym” PPH z 1999 r., Nr 3, s. 10; G. Bieniek glosa do uchwały SN z dnia 17 stycznia 2003 r., sygn. akt III CZP 79/02, Rejent z 2003 r., Nr 3, s.122; M.Krzyszczak „Własno urz dze o których mowa w art. 49 kc” Mon. Praw. z 2000 r., Nr 10, s. 638; M.Lemkowski glosa do wyroku SN z dnia 7 listopada 1997 r., sygn. akt II CKN 424/97, Mon. Praw. z 2001 r., Nr 13, s.700, A Olejniczak „Własno urz dze przył czonych do sieci przedsi biorstwa energetycznego (uwagi o wykładni art. 49 kc), RPEiS z 2000 r., Nr 4, s. 19; R. Trzaskowski „Z problematyki stosunków własno ciowych na tle art. 49 kc”, KPP z 2001 r., Nr 3, s. 551 IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 119 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. w definicjach legalnych urz dze , to przepis art. 31 ustawy o zbiorowym (…) nie znajdzie zastosowania dla chocia by okre lenia obowi zku przedsi biorstwa zawarcia umowy okre laj cej zasady korzystania z przył czy. W sprawie przył czy S d Najwy szy13 przyj ł, e konsument musi najpierw we własnym zakresie postawi budynek wyposa ony w wewn trzne instalacje i przył cza, po czym mo e dopiero da przył czenia do sieci, a przedsi biorstwo wodoci gowo- kanalizacyjne nie mo e mu tego odmówi , je eli s okre lone w regulaminie uchwalanym przez rad mo liwo ci spełnione warunki przył czenia gminy oraz istniej techniczne wiadczenia usług (art. 15 ust. 4 ustawy o zbiorowym …). Wspomniane przył czenie jest czynno ci faktyczn o czysto technicznym charakterze i samo przez si nie upowa nia jeszcze adnej ze stron do korzystania z tej cz stanowi dopiero umowa o zaopatrzenie w wod ci sieci. Tak podstaw lub odprowadzanie cieków zawarta pomi dzy przedsi biorstwem wodoci gowo-kanalizacyjnym i odbiorc usług na jego pisemny wniosek, który aktualizuje odpowiedni obowi zek po stronie przedsi biorstwa (art. 6 ust. 1 i 2). W ród elementów tre ci tej umowy, przykładowo wymienionych w art. 6 ust. 3 ustawy, jest mi dzy innymi okre lenie ilo ci i jako ci wiadczonych usług wodoci gowych lub kanalizacyjnych oraz "warunków ich wiadczenia" (pkt 1). Do tej do ogólnikowej kategorii "warunków wiadczenia usług" nale ałoby w szczególno ci zaliczy uzgodnienie tytułu prawnego, na podstawie którego odbiorca stawia wybudowane na swój koszt przył cza "do dyspozycji" przedsi biorstwa w celu umo liwienia mu wiadczenia przedmiotowych usług, a przez to samo - korzystania z tych e usług. W tym zakresie, wobec braku jakichkolwiek ustawowych nakazów b d zakazów, strony korzystaj - w granicach zakre lonych przez art. 3531 k.c. - z ogólnej swobody kontraktowania, a wi c mog stosunek prawny uło y sprzeciwiały si według swego uznania, byleby jego tre lub cel nie wła ciwo ci (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współ ycia społecznego. Ze wzgl du na tre tytułu prawnego do korzystania z przył czy przez przedsi biorstwo wodoci gowo-kanalizacyjne oraz nast pstwami jego obowi zków w zakresie ich utrzymania, mo na wyró ni trzy sytuacje: a) gdy, przedsi biorstwu b dzie przysługiwało prawo własno ci do przył czy, b) gdy, przedsi biorstwo b dzie władało przył czami na podstawie innych, ani eli własno tytułów prawnych, c) gdy, przedsi biorstwo nie b dzie posiadało adnego tytułu prawnego do przył czy. 13 Tak: wyrok SN z 13 maja 2004 r. sygn.akt III SK 39/04 OSNP z 2005 r., Nr 6, poz.89. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 120 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy W zale no ci od tego, jakie w praktyce danego przedsi biorstwa b d stosowane zasady korzystania z przył czy, umowa o zaopatrzenie w wod i odprowadzanie cieków rozstrzygnie o obowi zkach stron, co do ich utrzymania. Budowa przył czy a opłaty za umieszczenie urz dze w pasie drogowym W wietle przepisów ustawy o drogach publicznych14, przył cza s traktowane jako urz dzenia infrastruktury technicznej niezwi zane z potrzebami zarz dcy drogi. Dlatego te , zarówno zaj cie pasa drogowego jak i umieszczenie przył czy w pasie drogowym, wymaga stosownego zezwolenia wydawanego przez zarz dc drogi w formie decyzji administracyjnej na podstawie art. 39 ust.3, art. 40 ust.1 i 2 pkt 2) oraz ust.3, 5, 11, 13 tej ustawy. Najcz ciej – w przypadku przył czy – jedna decyzja zezwalaj ca na zaj cie rozstrzyga o obowi zkach opłatowych tj. opłacie za zaj cie pasa oraz opłacie za umieszczenie urz dze w pasie. W pierwszym przypadku tak opłat wnosi podmiot zajmuj cy pas, a wi c ten, który w imieniu i na rzecz osoby ubiegaj cej si o przył czenie do sieci buduje przył cze. Natomiast - jak chodzi o obowi zek opłatowy zwi zany z umieszczeniem urz dze w pasie – to mo na spotka przedsi biorstwa wodoci gowo-kanalizacyjne ci decyzje, które nakładaj na ar ponoszenia opłaty corocznej tj. za kolejne lata umieszczenia przył czy w pasie drogowym. Nale y zauwa y , e przynajmniej z dwóch wzgl dów taka praktyka mo e budzi zastrze enia. Po pierwsze, skoro wła cicielem przył czy - do czasu zaistnienia zdarzenia prawnego, na podstawie którego przedsi biorstwo wodoci gowo-kanalizacyjne nab dzie prawo własno ci do przył czy - jest odbiorca usług, to do tego czasu, pozostaje on wła cicielem. Opłata za umieszczenie przył czy w pasie drogowym, winna by ponoszona wła nie przez ten podmiot. Po wtóre, mo na generalnie podda w tpliwo pod , czy opłata za umieszczenie urz dze nie zwi zanych z potrzebami zarz dcy drogi (w tym przypadku przył czy) mo e by pobierana jako opłata roczna stosowana periodycznie, a wi c w znaczeniu: „coroczna”. Poniewa tak opłat pobiera i nalicza w drodze decyzji administracyjnej, wła ciwy zarz dca drogi, a podmiot zobowi zanych reguluje opłat w terminie 14 dni od dnia uzyskania decyzji w tej sprawie (art. 40 ust.11 i ust.13 tej ustawy), to nie istnieje mo liwo jej ponownego ustalenia i pobrania w innej chwili. Z kolei przepisy ustawy, nie wprowadzaj podstawy prawnej do wydawania przez zarz dc drogi corocznych decyzji administracyjnych, a przecie opłata winna by w cało ci obliczana przy wydawaniu decyzji zezwalaj cej na umieszczenie urz dze w pasie15. Ponadto, mo na dodatkowo przyj , e u ycie przez ustawodawc w art. 40 ust. 5 ustawy o drogach publicznych zwrotu „...rocznej stawki opłaty za zaj cie 1m2 14 15 Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. (t.j. Dz.U. z 2004 r., Nr 2004, poz.2086, ze zm.). Por. J. Wisniewski „Opłaty za sieci wodoci gowe i kanalizacyjne w pasie drogowym” PK z 2004 r., Nr 6, s.39 IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 121 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. pasa...”, odnosi si nie tyle do jej corocznego charakteru, a raczej do jej wysoko ci (np. ustalanej corocznie w drodze uchwały przez rad kwestionowana podstawa prawna do gminy). Obecnie, coraz cz pobierania corocznych (w ciej jest znaczeniu: „periodycznych”) opłat za umieszczenie urz dze nie zwi zanych z potrzebami zarz dcy drogi.16 Omówiona definicja przył cza nieco rozszerza zapis art. 2 pkt 5 Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu 17 cieków . W ustawowych definicjach nie brano pod uwag przył cza w pompowni mo liwo ci wyposa enia przydomow , dodatkowe studzienki przy dłu szym przył czu oraz mo liwo ci wyposa enia w przepływomierz. Równie Ustawa nie przewiduje przypadku przył cza prowadzonego przez dwie i wi cej działek prywatnych. Z uwagi na swoje reperkusje dot. „udziału własnego gminy” w procesie inwestycyjnym nale y bardzo wnikliwie rozpatrzy t ogół daje cen ł czn kwesti . Kosztorys inwestorski na przył cza kanalizacyjnego w okolicy 3.500 zł do 4.000 zł dla redniej długo ci ok. 50 mb w przypadkach terenów wiejskich. Prawie 2.500 zł to koszty wykopania i zasypania wykopu. Koszt projektu wynosz od 60 do 200 zł/szt w zale no ci od inwestora i indywidualnego podej cia. Koszt materiałowy to kolejne 1500 zł. Podane ceny dotycz zwykłego przył cza. Mo na do poj cia przył cza podej Trzeba jednak podj jak kolwiek jednolit lini podmiotów w gminie. Zwracamy uwag , e istotn bardzo ró nie. post powania wobec wszystkich spraw jest moment ewentualnego przekazania własno ci przył cza w drodze cywilno – prawnej. Odr bnym zagadnieniem jest obowi zek przył czenia podmiotu fizycznego do sieci kanalizacyjnej. Sprawa ta winna znale rozwi zanie w programie ochrony rodowiska dla powiatu i gminy, z uwagi na konieczno przyjmowania spójnych zasad na terenach gmin s siednich. W przypadku braku takich uregulowa , nale y w trakcie raportowania PO takie zmiany wprowadzi . Raport powiatowy z wykonania Programu Ochrony rodowiska winien wykonany by do dnia 31 grudnia 2005 roku a gminny do dnia 30 czerwca 2006 roku. 4.4. Uwagi ogólne dotycz ce zasad wykonawstwa W zaproponowanym programie kanalizacji dla Gminy i Miasta Koziegłowy wzi to pod uwag 16 17 aktualny stan mieszkalnictwa i populacji. Przyj to równie do wiadomo ci Tak: Samorz dowe Kolegium Odwoławcze decyzje: 40.23/F-2/XIX/05 niepublik., 401/600/DR/04, niepublik. Dz.U. 01.72.747 z 27.10.2002 zm. Dz.U. 02.113.984 IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 122 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. konieczno wykonania kanalizacji na terenach, na których nast pi szybki podział gruntów na działki budowlane i obsług ruchu turystycznego. Głównie dotyczy to obszaru nadwarcia skiego. Przyj to dla wszystkich okresów wykonawstwa kanalizacji du odporno układu na wody infiltracyjne. W procesach inwestycyjnych kanalizacji bardzo mocno podkre lamy konieczno dochowania wysokiej szczelno ci przed napływem wód infiltracyjnych, newralgicznych punktów sieci, jakimi s studzienki kanalizacyjne. Jakiekolwiek odej cie (np. w imi mniejszych kosztów wykonawczych) mo e spowodowa problemy hydrauliczne na oczyszczalni. Mo e to spowodowa znaczny wzrost cen jednostkowych oczyszczonych cieków!!! Dochowanie re imów technicznych wykonawstwa studzienek rewizyjnych i pompowni musi podlega szczególnemu nadzorowi. Szczelne studnie gwarantuj : - BS Stargard – system BS - Ekol-Unicon – typoszereg EU - GAMRAT ZTS - systemy kanalizacji - Kaczmarek PPHT - system rur i kształtek - KESSEL – system KESSEL 1000 - MIRBUD – studnie KONTR - PROFIL – system studni kanalizacyjnych PROCOR - REHAU – studnie typu AWA DN - UPONOR – studnie typu UPONAL SC. DN - WAVIN Metalplast Buk – systemy kanalizacji, system TEGRA Z uwagi na olbrzymi post p w tej dziedzinie i pojawianie si nowych producentów i dystrybutorów, proponujemy informacje te weryfikowa o wiarygodne materiały ofertowe, aprobaty techniczne i system udzielanych gwarancji technicznych. Sugerujemy wprowadzenie zasady niezale nego opiniowania przyj tych rozwi za techniczno – ekonomicznych na ka dym szczeblu decyzyjnym w gminie. Koszty opinii wielokrotnie zwracaj si w procesie wykonawczym. 4.5. Technologia wykonania przekroczenia Realizacja w technologii horyzontalnego przewiertu sterowanego wymaga od wykonawcy do wiadczenia i odpowiedniego przygotowania sprz towego. Zalety tej technologii przedstawiono przez porównanie z metod klasyczn – wykopu. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 123 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Tabela 41. Porównanie wiercenia HDD i metody klasycznej Metoda prowadzenia robót Wiercenie HDD Klasyczna - wykop Brak Podstawowe Brak Podstawowe Nie dotyczy Bardzo uci liwe Brak Maksymalne Du e rednie Krótki Długi Brak Wymagany Prosty Bardzo trudny Nie dotyczy Kompletna Nie dotyczy Bardzo du y Nie dotyczy Brak zabezpiecze Pełna Metoda nieprzyjazna Rodzaj prac Roboty ziemne Roboty czerpalne Kolizje Zniszczenia Bezpiecze stwo Czas realizacji Ci g rezerwowy Monta Odbudowa koryta Wpływ stanu wody na prowadzenie robót Ochrona wód Ochrona rodowiska Przytoczone porównanie w pełni uzasadnia zaproponowan technologi dla wykonania przekroczenia rzeki Warty kolektorem tłocznym. 4.5.1. Horyzontalny przewiert sterowany W dotychczasowej praktyce układania ruroci gów stosowano metody polegaj ce na wykonaniu wykopu tak na l dzie, jak i pod wod i uło enie w nim zespawanego i zaizolowanego gazoci gu. Metody te były szczególnie niekorzystne przy przechodzeniu przez ró nego rodzaju cieki wymagaj ce zabezpieczenia podwodnego wykopu ciankami szczelnymi, które wystaj c ponad powierzchni dna cieku, stanowiły du przeszkod w przepływie, nie mówi c o przeszkodzie nawigacyjnej w przypadku cieków eglownych. Dzi ki omówionej technice mo emy dzisiaj w sposób szybki, tani najkorzystniejszy dla rodowiska, pokonywa ró nego rodzaju przeszkody (drogi, tory kolejowe, rzeki, bagna) o długo ci do 1500m dla wszelkiego typu ruroci gów: gazowych, wodoci gowych, kanalizacyjnych, energetycznych, kabli horyzontalnych pozwalaj ca uzyska telekomunikacyjnych. Metoda przewiertów liczne wymierne korzy ci (skrócenie czasu wykonywania robót, nienaruszanie rodowiska naturalnego, pełna kontrola nad procesem w trakcie wykonywania robót, lepsza jako robót) wpływa na coraz wi ksze zainteresowanie polskich inwestorów t nowoczesn technologi . 4.5.2. Wytyczenie trasy i badania geotechniczne Prowadzenie wierce poprzedzone musi by warunków geotechnicznych wzdłu bardzo dokładnymi badaniami projektowanej trasy ruroci gu. Od rodzaju gruntu zale e b dzie rodzaj głowicy wiertniczej, g sto najistotniejsze jest uzyskanie wyniku bada płuczki, ci nienie płuczki, itp. przy czym zalegania poszczególnych warstw gruntu. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 124 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Z do wiadcze uzyskanych z dotychczas prowadzonych wierce i spoistych wynika, e najgro niejsze s powoduj ce nawet utrat charakterystyk w gruntach sypkich ró nego rodzaju głazy oraz warstwy kamieni narz dzia wiertniczego lub erdzi. W oparciu o szczegółow warunków geotechnicznych nast puje ustalenie trasy ruroci gu przy czym istotne jest okre lenie dopuszczalnych promieni łuków układanego ruroci gu gdy b d one zawsze wi ksze ni dopuszczalne łuki dla erdzi wiertniczych. Zaleca si , aby tras ruroci gu przedstawi w postaci szczegółowych współrz dnych. Pozwala to na łatwe sterowanie podczas wykonywania otworu pilotowego. 4.5.3. System sterowania wierceniem Kierunek jest ustawiany zgodnie z zało onym przekroczenia. Z obszaru, gdzie wykonuje si koniecznie usun (tj. powoduj ce na bezpieczn odkształcenia odległo kalibracj kierunkiem (azymutem) sondy pomiarowej nale y wszystkie przedmioty zawieraj ce ziemskiego naprowadzaj ce znajduje si w pocz tkowej cz pola magnetycznego). elazo Urz dzenie ci przewodu wiertniczego w tzw. erdzi niemagnetycznej i zawiera magnetometry ustalaj ce kierunek “magnetyczny” wzgl dem kierunku północnego. Wszelkie przedmioty zawieraj ce magnetometrów i zmniejszaj znajduje si dokładno elazo zakłócaj prac naprowadzania. Urz dzenie naprowadzaj ce w zbudowanym z materiałów niemagnetycznych (stal nierdzewna, monil, aluminium) pocz tkowym odcinku przewodu wiertniczego o długo ci około 9 m. Segment ten jest umieszczany dokładnie na osi przepustu, w punkcie wej cia, po czym wł czane jest zasilanie, a kierunek, po okre leniu przez wewn trzne magnetometry, zostaje zarejestrowany w komputerze na naziemnym stanowisku naprowadzania. Przyj to, e kierunkowi północnemu odpowiada azymut 00 lub 3600 a zachodniemu 2700, licz c po łuku w praw stron . Pomiary poło enia s pilotowego co 9 m, a ich wyniki s wykonywane na całej długo ci otworu wykorzystywane przez komputer do obrazowania rzeczywistych parametrów przewiertu, które nanoszone s na profil roboczy i plan terenu. Informacje te pozwalaj operatorowi sprz tu cały czas ledzi gł boko , odległo i wszystkie odchylenia z obranego kursu. Podczas wiercenia aktualne dane o pochyleniu i rzeczywistym kursie podawane s co 1-2 sek. do konsoli operatora. 4.5.4. Wiercenie otworu pilotowego Po ustaleniu zgodno ci przewiertu, dokonuje si etapem jest z zaprojektowan osi precyzyjnego ustawienia wiertni w osi przewiertu. Nast pnym “wwiercenie” niemagnetycznego kierunku naprowadzania segmentu w dokładnie pocz tkowego okre lonym z punkcie wbudowanym IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA wej ciowym urz dzeniem 125 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. naprowadzaj cym oraz urz dzenia do korygowania kierunku dla uzyskania odchyle trasy. Za segmentem pocz tkowym doł cza si dwie danych dodatkowe niemagnetyczne rury wiertnicze. Rury te, wraz z segmentem pocz tkowym, składaj si na niemagnetyczny zespół i spełniaj funkcj separatora mi dzy urz dzeniem naprowadzaj cym w segmencie pocz tkowym, a stalowymi rurami wiertniczymi, które przy braku rur separuj cych, mogły by spowodowa zakłócenia w pracy magnetometrów. Otwór pilotowy jest wykonywany wzdłu wst pnie okre lonego profilu, zgodnie z którym dokonuje si zmian azymutu i pochylenia, tak aby pozosta na wytyczonej krzywoliniowej trasie. Stosuje si dwie metody do wiercenia pilotowego : A. Hydrauliczne rozmywanie gruntu Metoda opiera si na hydraulicznym rozlu nianiu struktury gruntu i jest stosowana w utworach mi kkich jak piaski i gliny. B. Wewn trzotworowy silnik nap dzany przez płuczk wiertnicz W tej metodzie wykorzystano wyporowy silnik hydrauliczny o du ej sprawno ci oparty na zasadzie Molineau. Silnik zamienia energi i ci nienie) na energi mechaniczn hydrauliczn płuczki wiertniczej (przepływ (moment i obroty), która nap dza tylko głowic wiertła co pozwala na zmiany kierunku wiercenia konieczne np. przy wygi tych rurach obsadowych. Metoda u ywana jest podczas wierce w skałach. 4.5.5. Rozwiercanie otworu i instalacja ruroci gu Po wykonaniu całego otworu pilotowego zestaw niemagnetyczny jest zdejmowany a doł cza si rozwiertak o rednicy nieco wi kszej ni rednica ruroci gu. Rozwiertak ma na ogół rednic o 35 do 50% wi ksz ni zewn trzna rednica ruroci gu. Po doł czeniu, rozwiertak wprawiany jest w ruch obrotowy i przeci gany przez cały otwór pilotowy z powrotem do wlotu. W trakcie poszerzania otworu do rozwiertaka dostarczana jest przez rury wiertnicze płuczka bentonitowa. Bentonit zwi ksza pr dko rozwiertaka oraz, co wa niejsze, wynosi na powierzchni przesuwania si urobiony grunt i zapobiega zapadaniu si otworu. Podczas gdy poszczególne odcinki rur s zdejmowane po stronie wlotu po drugiej stronie doł cza si kolejne rury wiertnicze. Procedura taka zapewnia, e w otworze zawsze znajduj si rury, oraz zmniejsza si ryzyko zej cia z trasy. Na tym etapie prac podstawow funkcj erdzi wiertniczych jest dostarczenie płuczki do rozwiertaka od strony otworu wylotowego. W typowych sytuacjach recyrkulacja płynu ustaje po osi gni ciu przez rozwiertak od 50 do 75% długo ci przepustu. Je eli IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 126 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy stanowiska wlotowe i wylotowe zaopatrzy si w urz dzenia do pompowania oraz mieszania /czyszczenia płuczki, to mo na wyeliminowa konieczno stosowania wywozu zanieczyszczonej urobkiem płuczki na wysypisko. Potrzebna ilo bezpo rednio zale na od czasu rozwiercania otworu do danej rednicy. Gdy rozwiertak dojdzie do otworu wlotowego zostaje zdemontowany, a do doł cza si płuczki jest erdzi po stronie wylotu urz dzenie do przeci gania czyli kr tlik. K t wprowadzania jest wybierany z przedziału 8-100 co pozwala na łagodne wprowadzenie ruroci gu w otwór. Do łagodnego wprowadzenia rury mo e by wykorzystany d wig, który unosi ruroci g w odległo ci ok. 15-30 m. od punktu wprowadzania oraz boczne wci garki wysi gnikowe rozmieszczone mi dzy nieruchomym d wigiem a pierwsz rolk - przed wci ganiem w otwór ruroci g jest umieszczany na rolkach (z reguły stosowane dla ruroci gów o du ych rednicach). Po ustawieniu ruroci gu na podporach rolkowych rozpoczyna si operacja wprowadzania w wywiercony otwór. Po doj ciu do otworu wylotowego demontuje si kr tlik i głowic ci gn ca, za lepia ruroci g na obu ko cach po czym przeprowadza si badania szczelno ci. Porównuj c czas potrzebny na uło enie gazoci gu metod horyzontalnego przewiertu sterowanego z czasem potrzebnym w przypadku wykonywania wykopu i jego zabezpieczenia, a nast pnie układania ruroci gu i pó niejszego zasypania wykopu ł cznie z rozebraniem cianek zabezpieczaj cych, mo na stwierdzi przede wszystkim znaczne skrócenie tego czasu nie mówi c o innych zaletach szczególnie w zakresie ochrony rodowiska naturalnego. 4.5.6. Zakładane parametry przewiertu Długo przewiertu – dla szeroko ci przeszkody ok. 70 m, zakładana długo przekroczenia b dzie wynosiła ok. 100 m i odpowiednio dla innych długo ci przeszkód. Gł boko posadowienia – przy okre laniu wielko ci nakrycia gruntu nad ruroci giem nale y uwzgl dni charakterystyk przepływu, gł boko wymywania podczas powodzi, dane batymetryczne, geologiczne, a w szczególno ci warunki administratorów toru wodnego i rzeki. Projektuj c gł boko posadowienia nale y starannie przeanalizowa przebieg dna rzeki i na tej podstawie okre li gł boko , na której ruroci gi b d w pełni bezpieczne. Z naszych do wiadcze wynika, e ruroci g powinien by posadowiony co najmniej 4,0 m poni ej dna przy przekraczaniu rzeki. K t wej cia – optymalne nachylenie zawiera si w przedziale 5-80. K t wyj cia – powinien si zawiera w granicach 5-100 w celu ułatwienia manipulowania ruroci giem podczas wci gania go do otworu. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 127 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Promie krzywizny – zale y od rednicy ruroci gu. Minimalny dopuszczalny promie wynosi 1000 x D (mm) w przypadku ruroci gów stalowych. Ruroci gi polietylenowe posiadaj du o wi kszy promie ugi cia - proponujemy zastosowanie promienia R=250 m. 4.5.7. Zagospodarowanie placu budowy Stanowisko dla urz dze wiertniczych (strona maszynowa). Strona maszynowa zlokalizowana jest przy punkcie wej cia przewiertu. Teren pod stanowisko musi by wzgl dnie płaski i bez innych przeszkód terenowych jak du e drzewa, czy g ste zaro la. Idealne stanowisko powinno mie około 10 x 20 m. W przypadku jednak gdy taka powierzchnia jest nieosi galna, urz dzenia mog by ustawione na mniejszym stanowisku. Przygotowanie stanowiska do monta u ruroci gu (strona ruroci gowa). Stanowisko do monta u ruroci gu musi mie wystarczaj c długo by pomie ci odcinek ruroci gu o długo ci wykonywanego przewiertu. Natomiast szeroko jest zale na od rednicy instalowanego ruroci gu. Typowo zaleca si stanowiska szeroko 5 do 10 m, co daje wystarczaj co du o miejsca dla urz dze do wci gania ruroci gu, urz dze do zgrzewania oraz urz dze do kontroli instalowanego odcinka. Strona ruroci gowa jest zlokalizowana po stronie wyj cia przewiertu. Wymagania materiałowe: - Materiał kolektora : PEHD ø 315 mm PE 100 SDR 17 np. KWH Pipe. - Kolektor tłoczny nie wymaga instalowania dodatkowej rury osłonowej. Wymagania sprz towe: - Wiertnica do przewiertów horyzontalnych - nale y przewidzie u ycie wiertnicy o sile uci gu ok. 20 t. - System sterowania: - system radiowy (Radiodetection, Digi Track) lub magnetyczny (Tensor). 4.5.8. Koszt realizacji przekroczenia Szacunkowy koszt realizacji przekroczenia na podstawie uzyskanych informacji oraz przy zało eniu wcze niej wymienionych parametrów (długo , rednica, gł. posadowienia) wynosi : 175.000,00 zł (słownie : sto siedemdziesi t pi tysi cy złotych + VAT) Powy sza kwota obejmuje: prace wiertnicze (przewiert pilotowy, poszerzanie, wci ganie ruroci gu), dostaw rur, monta ruroci gu. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 128 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Kwota nie obejmuje opłat zwi zanych z zaj ciem terenu dla potrzeb wykonania przewiertu. 4.5.9. Badania geologiczne Dla wła ciwego zaprojektowania i pó niejszej realizacji przekroczenia przeszkody terenowej w technologii horyzontalnego przewiertu sterowanego niezb dne jest przeprowadzenie szczegółowego rozpoznania geologicznego trasy projektowanego ruroci gu. Zakres rozpoznania powinien obejmowa : szczegółow analiz materiałów archiwalnych; wykonanie otworów badawczych; pobranie próbek gruntu z otworów badawczych (przy ka dej zmianie litologii); badania polowe : testy sond lub penetrometrem, analiza makroskopowa; badania laboratoryjne: analiza granulometryczna, oznaczenie stanu zag szczenia gruntu i stopnia plastyczno ci, badanie trójosiowego ciskania, współczynnik filtracji; opracowanie przekroju geologicznego z wydzieleniem warstw geotechnicznych, pomiary hydrogeologiczne : poziom i charakter wód podziemnych. Ze wzgl du na wymogi ochrony rodowiska nale y wykona „Ocen oddziaływania na rodowisko” przedmiotowego zadania. Sugeruje si wykonanie jednej oceny dla cało ci zadania inwestorskiego. Opis dot. przekroczenia rzeki wykonano na podstawie opracowania Przedsi biorstwa BETA S.A. 01-919 Warszawa, ul. Wólczy ska 163; tel. (0 22) 864 69 70. 4.6. Rozwi zania techniczne i technologiczne wła ciwe dla gminy Koziegłowy Istotn spraw dla wykonawstwa kanalizacji jest zapewnienie kompleksowych dostaw materiałów dla Inwestora. Po przegl dzie głównych producentów wybrali my jako pogl dow ofert firmy WAVIN. Spełnia ona wszelkie oczekiwania gminy zarówno w zakresie kanalizacji grawitacyjnej, ci nieniowej i deszczowej. Posiada w swojej ofercie wszechstronne zabezpieczenie w kształtki, studnie i pompownie. W proponowanych wst pnych rozwi zaniach przewidziano równie zastosowanie rur i studzienek tworzywowych. Najpopularniejszym producentem na rynku polskim jest WAVIN-Metalplast Buk. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 129 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Producent ten oferuje: - pompownie cieków z pompami Leszczy skiej Fabryki Pomp, ABS i GRUNDFOS w zbiornikach podziemnych skonstruowanych w oparciu o elementy studni produkcji WAVIN. - kompletne systemy kanalizacji grawitacyjnej obejmuj ce rury i kształtki kanalizacji grawitacyjnej z PVC o rednicach ∅ 110-630 mm, studzienki inspekcyjne ∅ 315 i 425 mm z PVC, studzienki inspekcyjne TEGRA 600 z PP z nastawnymi kielichami oraz studnie włazowe TEGRA 1000 dostosowane do zwie cze ró nych klas wytrzymało ci od A15 – D400 zgodnie z PN-EN 124 : 2000; - systemy kanalizacji ci nieniowej obejmuj ce rury z MDPE - polietylenu redniej g sto ci, klasy PE80- w dwóch klasach ci nie : PN6 i PN10, w zakresie rednic od 25 do 400 mm, z HDPE - polietylenu wysokiej g sto ci, klasy PE 100 - w trzech klasach ci nie : PN 6 i PN 10, PN 16, w zakresie rednic od 90 do 400 mm wraz z systemem kształtek do zgrzewania elektrooporowego, zgrzewania doczołowego oraz wykonywania poł cze zaciskowych. Wavin Metalplast-Buk jest producentem systemów instalacyjnych z tworzyw sztucznych z ponad czterdziestoletnim do wiadczeniem. Posiada certyfikat ISO 9001 przyznany przez trzy niezale ne firmy certyfikuj ce: DQS, IQNet, PCBC. Wyroby WAVIN posiadaj nast puj ce aprobaty techniczne: - rury i kształtki kanalizacyjne: COBRTI "Instal": AT/97-01-0131, AT/99-02-0616, AT/2000-02-0961 IBDiM: AT/98-03-0500; - studzienki inspekcyjne ∅ 315 i 425 (zgodne z PN-B-10729: 1999): COBRTI "Instal": AT/98-01-0468 IBDiM: AT/98-03-0317; - studzienka inspekcyjna TEGRA 600 (zgodne z PN-B-10729: 1999): COBRTI "Instal": AT/2000-02 1025; - studzienka włazowa TEGRA 1000 (zgodne z PN-B-10729: 1999): COBRTI "Instal": AT/98-01-0405 IBDiM: AT/99-04-0565 Systemy kanalizacji grawitacyjnej System rur kanalizacji grawitacyjnej obejmuje: - rury kanalizacyjne klasy N (SDR 41) o rednicach 110÷630 oraz - klasy S (SDR 34) o rednicach 110÷630, - kształtki do tych rur w szerokim asortymencie (w tym zł czki PVC, beton, kamionka, eliwo), oraz IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 130 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. - studzienki kanalizacyjne włazowe i niewłazowe z tworzyw sztucznych w ró nych konfiguracjach. Systemy te charakteryzuj nast puj ce cechy u ytkowe: - szczelno , - odporno na wypór wód gruntowych, - kompletno - mo liwo systemu, bezpo redniego ł czenia rur systemu Wavin z istniej c sieci kanalizacyjn wykonan z materiałów tradycyjnych (zł czki adaptacyjne), - mały ci ar elementów systemu, - łatwy monta , - gładka powierzchnia wewn trzna elementów systemu polepszaj ca własno ci hydrauliczne, - inspekcja układu kamer CCTV, - ci nieniowe czyszczenie kanałów (np. WUKO). Studzienki systemu Wavin s integraln cz ci tworzywowych systemów kanalizacji grawitacyjnej. W opracowaniu zaproponowano: - studzienki inspekcyjne (niewłazowe) ∅ 425 - studnia włazowa TEGRA ∅ 1000 Wszystkie studzienki wykonane s z tworzyw sztucznych i stanowi kompletny element składaj cy si z ró nych wariantów kinet i ró nych typów zwie cze . Studzienki inspekcyjne dostarczane s w trzech wariantach rur trzonowych: 315, 425 i 600 mm. Studnia włazowa – o modułowej konstrukcji posiada rednic 1000 mm. Kinety studni wykonane s z tworzyw sztucznych (PP, PE) w taki sposób, e dno posiada optymalny kształt i łagodne powierzchnie spływu. Rodzaj tworzywa, z którego wykonane s kinety, zapewnia ich odporno na uderzenia nawet w niskich temperaturach. Montowane uszczelki gumowe (w kielichu i w poł czeniu kinety z rur trzonow ) spełniaj warunki próby szczelno ci (utrzymanie ci nienia min. 5 m słupa wody). Zapewnia to doskonał gruntowych do kanalizacji i eksfiltracj studzienki umo liwia przenoszenie obci ochron przed infiltracj wód cieków do gruntu. Specjalny kształt trzonu e powstałych w wyniku przemieszczania si gruntu (lato/zima, zima/wiosna). Zarówno karbowana rura trzonowa jak i modułowa konstrukcja z pier cieni PE ł czonych kielichowo z uszczelk gumow zachowuj si jak miech akordeonu. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 131 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Zwie czenia studzienek (zestaw włazów betonowych i eliwnych) s uniwersalne – umo liwiaj dopasowanie warunków monta u do zabudowy, lokalnych zasad i tradycji. Klasa A15 – dawniej 1,5T - (właz) stosowana wył cznie w ci gach pieszych i rowerowych. Klasa B125 – dawniej 12,5T - (właz lub wpust) stosowana na drogach pieszych lub powierzchniach równorz dnych oraz parkingach i terenach parkowania samochodów osobowych. Klasa C250 – dawniej 25T - (wpust) stosowana tylko dla wpustów usytuowanych przy kraw nikach. Klasa D400 - dawniej 40T – (właz lub wpust) stosowana w jezdniach dróg, utwardzonych poboczach oraz obszarach parkingowych dla wszystkich rodzajów pojazdów drogowych. Wieloletnie testy i badania studzienek rewizyjnych z tworzyw sztucznych wykazały: wysok odporno na obci enia zewn trzne, przenoszenie obci e wynikaj cych ze zmian stanu gruntu w ró nych warunkach pogodowych, zachowanie szczelno ci w długim okresie eksploatacji. Wszystkie rozwi zania studni maj nast puj ce cechy u ytkowe: - mo liwo regulacji poło enia zwie czenia studzienki: ró na w zale no ci od jego typu - mo liwo wykonania podł cze za pomoc kształtek „in situ” - mo liwo stosowania przy bardzo wysokim poziomie wody gruntowej - gwarantowana szczelno - klasa obci e (wg. PN-EN 124: 2000): A15 – D400 - odporno chemiczna tworzywowych elementów składowych (PE,PP, PVC-U) poł cze elementów studzienki: 0,5 bar zgodna z ISO/TR 10358 - odporno chemiczna uszczelek zgodna z ISO/TR 7620 Włazowa studnia kanalizacyjna TEGRA 1000 posiada nast puj ce cechy: - mo liwo wykonania studni o gł boko ci do 5 m, - bogata oferta kinet przelotowych i poł czeniowych, - szerokie wej cie o rednicy 600 mm, - fabrycznie zamontowana tworzywowa drabina złazowa, - mo liwo - fabrycznie zamontowane uszczelki w kielichach kinety. docinania pier cieni dystansowych co 125 mm, IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 132 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Rysunek pogl dowy TEGRY 1000 Studzienki inspekcyjne (niewłazowe) cechuj nast puj ce parametry techniczne : - rednica wewn trzna komina: odpowiednio 315, 425 i 600 mm - rednice podł czanych rur kanalizacyjnych PVC-U: 110 – 400, - typoszereg kinet przelotowych i poł czeniowych o wielu konfiguracjach - kinety o nastawnych kielichach w studni ∅ 600, umo liwiaj ce wykonanie praktycznie ka dej zmiany k ta na kanalizacji - mo liwo wykonywania dodatkowych podł cze powy ej kinety: wkładki “in situ” 110 oraz 160, a tak e 200 dla studzienki o rednicy 600 mm - regulacja wysoko ci studzienek: doci cie rury karbowanej co 5,0 cm dla studzienki 315, co 8,0 cm dla studzienki 425 co 10 cm dla studzienki 600 mm. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 133 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy Rysunek pogl dowy studzienki inspekcyjnej Systemy ci nieniowe do cieków Systemy do ci nieniowego przesyłania cieków obejmuj rury z PE oraz bogaty asortyment kształtek. Daje to mo liwo zbudowania trwałego i niezawodnego w działaniu systemu kanalizacji ci nieniowej od przył czy indywidualnych do kolektorów zbiorczych. Pompownie cieków oraz pompownie wód zanieczyszczonych (drena owych lub deszczowych) do wykorzystania w systemach kanalizacji ci nieniowej oraz kanalizacji mieszanej grawitacyjno-ci nieniowej. Wydajno ci pompowni obejmuj obszar od najmniejszych do około 45 m3/h. W katalogu WAVIN znajduj si minipompownie dla indywidualnych potrzeb (domków jednorodzinnych, drena y opaskowych, moteli, bistr przydro nych itd.) jak równie wi ksze pompownie dla osiedli, zakładów przemysłowych a nawet mniejsze pompownie sieciowe. Pompownie skonstruowane s na bazie elementów studni kanalizacyjnych – rur karbowanych Ø 425 mm, studni TEGRA 600 i TEGRA 1000. Dzi ki temu pompownie te cechuje du a trwało , szczelno lekko , doskonała współpraca z okalaj cym gruntem oraz elementów a tak e szybki i łatwy monta . Produkty te cechuje du a elastyczno – mo liwo zastosowania zwie cze wykonania podł cze ró nych typów i klas wytrzymało ci, swoboda grawitacyjnych dowolnej rednicy w dostosowaniu do lokalnych potrzeb. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 134 ABRYS Technika Sp. z o.o. Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 135 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. W skład kompletnego urz dzenia wchodz : - obudowa z instalacj tłoczn , - zespół jedno lub dwupompowy, - szafa zasilaj co-sterownicza. Specyfika wyrobu - jego nowatorstwo - powoduje, e pompownie WMB to wyroby wyró niaj ce si na rynku konkurencyjnym kosztem wykonania zadania inwestycyjnego. W porównaniu z rozwi zaniami tradycyjnymi sumaryczny koszt monta u pompowni WMB z uwzgl dnieniem transportu, robocizny, czasu wykonania, robót ziemnych, prac betoniarskich, sprz tu ci kiego wypada bardzo korzystnie. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 136 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. Proponujemy zatem przyj prost zasad . Na poł czeniach kanałów oraz na bardzo ostrych zmianach kierunku przepływu cieków. Na wszelkich pozostałych odcinkach mo na stosowa studzienki o rednicach od 315 mm. Tłocznie cieków STRATE W opracowaniu fakultatywnie proponujemy wykonanie klasycznych pompowni cieków i tłoczni jako alternatywnych rozwi za . W warunkach wiejskich istotne jest utrzymanie wysokiej sprawno ci pompowni. W klasycznych pompowniach, w przypadku napłyni cia du ych skratek pompy z rozdrabniaczami nie daj rady i ulegaj awaryjnemu zatrzymaniu. Zastosowanie tłoczni pozwala unikn przykrych niespodzianek. Zasady pracy i informacje podstawowe dot. tłoczni zamieszczamy poni ej. Metoda przepompowywania cieków z wykorzystaniem tłoczni STRATE wyró nia si zastosowaniem po redniego oddzielania cz ci stałych w separatorach wewn trznych, co zapobiega zapychaniu si pomp. Cech charakterystyczn pompowni tego typu jest zastosowanie kompletnych, zamkni tych urz dze ustawianych na sucho w komorze lub innym pomieszczeniu np. w piwnicy budynku. Opis technologiczny cieki dopływaj kanałem grawitacyjnym lub przewodem ci nieniowym bezpo rednio do komory wst pnej tłoczni (rozdzielacza), zainstalowanej w górnej cz ci komory zbiorczej, gdzie nast puje wyłapanie grubych, nietypowych zanieczyszcze (np. du ych kamieni itp.). W komorze wst pnej nast puje rozdział cieków do komór- separatorów ciał stałych. Nast pnie cieki, pozbawione zanieczyszcze stałych, spływaj przez przegrody cedz ce oraz pompy do komory zbiorczej, wykonanej w postaci stalowego zbiornika. W komorach-separatorach osady oraz stałe zanieczyszczenia oddzielane s od cieków w sposób mechaniczny (wspomniane przegrody cedz ce). Czujnik poziomu zainstalowany w komorze zbiorczej po osi gni ciu okre lonego poziomu cieków wł cza jedn tłoczenia, strumie lub wi cej z zamontowanych pomp. Podczas procesu cieków przepływaj c przez separator porywa nagromadzone w nim zanieczyszczenia stałe i transportuje do przewodu tłocznego. Opró nienie komory zbiorczej do ustalonego poziomu powoduje automatyczne wył czenie pomp. Przy zastosowaniu dwóch pomp, pracuj wydajno one naprzemiennie (ka da pompa ma równ maksymalnej wydajno ci tłoczni). Przy wi kszej ilo ci zainstalowanych pomp istnieje mo liwo ich równoległej pracy. Zalety opisanej technologii: IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 137 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. - nie wyst puje zagro enie niedro no ci pomp, - 100% rezerwa wydajno ci pomp, - mo liwo uzyskiwania wysokich ci nie roboczych (do ok.130 m słupa wody), - separacja ciał stałych zmniejsza zu ycie hydraulicznych cz - wydłu ony czas eksploatacji ( ywotno ci pomp, tłoczni okre la si na 30 i wi cej lat), - komfortowe, higieniczne warunki serwisowania, - niskie koszty eksploatacji: mniejsze zu ycie energii na skutek wysokiej sprawno ci pomp oraz długie okresy (ok. 12 miesi cy) mi dzy serwisami. Oryginalne, opatentowane przez STRATE rozwi zanie stanowi szczelne urz dzenie, w którym zintegrowane z pompami zostały: • komora wst pna – rozdzielacz, • oddzielny dla ka dej pompy separator cz ci stałych, • oraz komora zbiorcza do gromadzenia podczyszczonych cieków. Budowa tłoczni AWALIFT Tłocznia STRATE jest zbudowana z nast puj cych zespołów: • Komora zbiorcza stanowi stabiln konstrukcj spawan , wykonan z blach stalowych. • Komora wst pna – rozdzielacz zamontowany wewn trz komory zbiorczej – jest wykonana z blachy stalowej. • Separatory stałych zanieczyszcze s wbudowane wewn trz tłoczni. • Zawór zwrotny AWASTOP, jest specjalnie skonstruowany dla potrzeb instalacji ciekowych: posiada pełen wolny przelot, cechuje si małymi oporami przepływu, gwarantuje szczelno przy małych warto ciach przeciwci nienia i pewno zamkni cia bez potrzeby nadzoru oraz wyró nia si cich prac . • Wielokanałowe pompy wirnikowe produkcji STRATE, montowane s komory zbiorczej. Rurami stalowymi s one poł czone z komor na zewn trz zbiorcz oraz separatorem i z reguły s od nich oddzielone za pomoc zasuw odcinaj cych. • Czujnik poziomu zabudowany na komorze zbiorczej, słu y do sterowania prac tłoczni w funkcji stopnia wypełnienia jej zbiornika. • Szafa sterownicza (rozdzielnia). Zasada działania tłoczni AWALIFT cieki doprowadzane s najcz do tłoczni ruroci giem grawitacyjnym lub ci nieniowym ciej bezpo rednio, rzadziej z poprzedzaj cej komory rewizyjnej lub rozpr nej. Komora poprzedzaj ca pompowni zalecana jest w systemach kanalizacji ogólnospławnej IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 138 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. i mo e pełni funkcj zbiornika buforowego, jak równie - w przypadku zastosowania np. kraty koszowej – wst pnego separatora dla bardzo du ych zanieczyszcze (takich jak gał zie, kamienie itp.). Na ruroci gu dopływowym nale y wewn trz komory przepompowni zainstalowa zasuw odcinaj c . Jest ona szczególnie przydatna przy konserwacji urz dzenia, umo liwiaj c oczyszczenie wn trza tłoczni z zalegaj cych zanieczyszcze tłuszczu itp.). cieki wpływaj odpływowymi s (np. piasku, do komory wst pnej – rozdzielacza, sk d kró cami równocze nie kierowane do zainstalowanych poni ej separatorów ciał stałych. Obok wymienionej wy ej funkcji komora wst pna słu y jako zbiornik rezerwowy w przypadku nadmiernego pi trzenia cieków. Ponadto dzi ki mniejszej odpływowych (z reguły mniejszych lub równych w komorze s rednicy rur rednicy przewodów tłocznych) zatrzymywane ciała stałe, mog ce zagrozi zapchaniem ruroci gu tłocznego. W praktyce w komorze wst pnej osadza si równie cz znajduj cego si w ciekach tłuszczu. Zanieczyszczenia te s usuwane podczas przegl du serwisowego tłoczni. W separatorach pod wpływem sedymentacji, jak równie w procesie mechanicznego cedzenia na klapach rozdzielaj cych, nast puje oddzielenie stałych zanieczyszcze ciekłego medium. Podczyszczone cieki przepływaj przez cz od ci hydrauliczne pompy do komory zbiorczej. Nale y zwróci uwag , e w trakcie przepływu cieków przez separator, dzi ki odpowiedniej konstrukcji klapy zwrotnej AWASTOP, jak równie na skutek docisku wywołanego ci nieniem w przewodzie tłocznym, ruroci g tłoczny jest odci ty od urz dzenia. Wa n rol pełni umieszczona w separatorze kula. W trakcie jego wypełniania, unosz c si na powierzchni cieków ogranicza pole przekroju dopływu, reguluj c ich ilo . W trakcie przetłaczania cieków osiada w gnie dzie kró ca dolotowego i jako zawór zwrotny zabezpiecza przed wypływem strumienia cieków do komory rozdzielacza. Zastosowanie w tym przypadku kulowego zaworu zwrotnego chroni przed niebezpiecze stwem jego zablokowania przez stałe zanieczyszczenia (efekt obracaj cej si kuli w strumieniu cieczy umo liwia jej samooczyszczanie si ). Stopie napełnienia komory zbiorczej podczyszczonymi ciekami mierzony jest czujnikiem poziomu. W standardowym wykonaniu sygnalizuje on trzy podstawowe zwierciadła cieczy: - poziom minimum, przy którym nast puje wył czenie pompy, - poziom maksimum, przy którym zostaj zał czone pompy, IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 139 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. - poziom maksymalny awaryjny, który wyst puje w przypadku pi trzenia cieków, informuje o nadmiernym w stosunku do zało onego dopływie cieków (wi kszym od maksymalnej wydajno ci tłoczni) lub o stanie awaryjnym. Procesem tłoczenia wg protokołu STRATE kieruje sterownik, który jest zaprogramowany specjalnie dla tego systemu, odpowiednio do zało onego algorytmu pracy. Sterownik posiada zaprogramowan funkcj przemiennej pracy pomp. Oznacza to w praktyce, e normalnie pracuje jedna pompa. W wyj tkowych przypadkach, w tym przy wyposa eniu tłoczni w trzy i wi cej pomp mo liwa jest ich równoczesna praca. Pompa zostaje zał czona w przypadku przekroczenia maksymalnego roboczego poziomu cieków w komorze zbiorczej. Króciec ss cy pompy usytuowany jest w mo liwie najni szym poło eniu przy dnie zbiornika. Strumie przetłaczanych cieków otwiera zabudowane w separatorze klapy rozdzielaj ce oraz zawór klapowy zwrotny na przewodzie tłocznym. W tym czasie, jak ju wspomniano, umieszczona wewn trz separatora kula odcina wypływ cieków do komory wst pnej – rozdzielacza. Specjalnie ukształtowana powierzchnia wewn trzna separatora powoduje, e wi kszo zgromadzonych w nim stałych zanieczyszcze jest przetłaczana w pierwszej fazie procesu. Umo liwia to, w trakcie dalszego pompowania, oczyszczanie cian komory separatora z osadów. Dopływaj ce w tym czasie separatora i dalej przez pozostaj c Pojemno zbiornika oraz ilo cieki s z rozdzielacza kierowane do drugiego w stanie spoczynku pomp i wydajno pomp s do komory zbiorczej. dobierane z uwzgl dnieniem obj to ci dopływaj cych cieków. W praktyce, przy zało onym maksymalnym dopływie, pompa przetłacza obj to dwóch komór zbiorczych, co decyduje o ilo ci zał cze pomp, nie wi kszej ni 12 razy na godzin . Po osi gni ciu minimalnego poziomu cieków w zbiorniku czujnik wysyła odpowiedni sygnał, który powoduje zał czenia procedury wył czenia pompy. Wył czenie pompy jest poprzedzone tzw. „czasem dobiegu”. W czasie tym obok zasysa powietrze i cz osadów (np. piasku), który zacz ł osiada cieków pompa na dnie komory zbiorczej. Przetłaczane p cherzyki powietrza maj korzystny wpływ z uwagi na mo liwo wyst powania zagniwania cieków podczas transportu. „Czas dobiegu” jest ustawiany fabrycznie (ok. 5 sek.), ale mo e by zmieniony przez u ytkownika, odpowiednio do potrzeb wynikaj cych z warunków lokalnych. Podobnie jak „czas dobiegu” sterownik reguluje „czas biegu” – pracy pomp. Czas ten gwarantuje wypompowanie cieków z komory zbiorczej przy nieustannym, maksymalnym dopływie. W przypadku, gdy cieki nie osi gn poziomu minimum, a zaprogramowany „czas biegu” minie, pompa zostanie wył czona automatycznie, aktywuj c równocze nie tzw. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 140 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. „czas postoju”. Upływ tego czasu uaktywnia drug pomp , która oczekuje na sygnał zwi zany z osi gni ciem maksymalnego poziomu cieków w zbiorniku. Nale y podkre li , tłoczni przy pełnym obci e ka da pompa posiada wydajno umo liwiaj c prac eniu. Stanowi to 100% rezerwy w razie wyst pienia awarii jednej z nich. St d skracanie „czasu postoju” lub wydłu anie „czasu biegu” nale y regulowa w sposób niezwykle ostro ny, najlepiej po konsultacji z producentem lub jego przedstawicielem. Wszelkie stany awaryjne – sytuacje odbiegaj ce od zało onych w projekcie – niezale nie czy s powodowane przyczynami zewn trznymi, czy wynikaj z niesprawno ci tłoczni musz by niezwłocznie sygnalizowane. Poniewa tłocznia cieków AWALIFT nie wymaga stałej obsługi, informacje o jej stanie musz by transmitowane na zewn trz przepompowni w formie alarmowego sygnału wietlnego lub d wi kowego, b d przesyłane drog radiow , telefoniczn lub przy wykorzystaniu internetu do wskazanego odbiorcy (np. dyspozytora sieci, pogotowia wod.-kan., serwisanta itp.). Produkowane przez STRATE tłocznie AWALIFT ciesz z uwagi na ich trwało si uzasadnion renom (przeci tnie 30 i wi cej lat) oraz niezawodno ci . Aby to osi gn wymagana jest wła ciwa konserwacja urz dzenia, a w tym przegl d zainstalowanych elementów i podzespołów. St d m.in. na przewodach tłocznych na zewn trz zbiornika zainstalowane s zasuwy odcinaj ce. Stanowi one niezb dne wyposa enie tłoczni. Zalety systemu STRATE - Zakres stosowania tłoczni AWALIFT Wybór technologii transportu cieków i co si z tym wi e odpowiednich urz dze wymaga wiedzy o stosowanym systemie, a szczególnie o zaletach decyduj cych o celowo ci jego zastosowania. Zalety systemu STRATE podkre laj zasadno , a niekiedy konieczno jego wyboru: o Tłocznia stanowi kompletne, szczelnie zamkni te, bezobsługowe urz dzenie przystosowane do bezpo redniego wł czenia w ci g technologiczny. W praktyce oznacza to mo liwo zainstalowania tłoczni w ka dym pomieszczeniu: podziemnym gara u, piwnicy, suchej komorze itp. Urz dzenie nie wymaga zachowania strefy ochronnej ze wzgl du na toksyczne oddziaływanie cieków, hałas lub podobne czynniki. Ustawienie tłoczni na sucho w komorach eliminuje problem korozyjnego oddziaływania cieków na ciany studni oraz gwarantuje higieniczne warunki kontroli i konserwacji dla personelu obsługi. o System po redniej separacji stałych zanieczyszcze ochron przed zablokowaniem i w konsekwencji, wysok niezawodno wielokanałowych gwarantuje optymaln pomp wirnikowych urz dzenia. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 141 Koncepcja programowo-przestrzenna gospodarki ciekowej dla Gminy i Miasta Koziegłowy ABRYS Technika Sp. z o.o. System ten stwarza mo liwo zanieczyszcze oddzielenia transportowanych przez cieki stałych na stacji krat w oczyszczalni, czyli w miejscu specjalnie do tego przystosowanym, bez ich wcze niejszego rozdrabniania. Oznacza to, e instalacja tłoczni nie wymaga stosowania dodatkowych urz dze zabezpieczaj cych je przed zapchaniem, takich jak: piaskowniki, kraty, rozdrabniacze itp. Zastosowanie tłoczni eliminuje ponadto potrzeb codziennej uci liwej obsługi, ograniczaj c j do okresowych przegl dów serwisowych. W warunkach eksploatacyjnych okres mi dzy przegl dami konserwacyjnymi wynosi od 6-ciu do 12-tu miesi cy. Ma to kapitalny wpływ na obni enie kosztów eksploatacji. • Zastosowanie wielokanałowych pomp wirnikowych umo liwia, w standardowym wykonaniu, tłoczenie cieków nawet do wysoko ci 130 m SW. Przebieg procesów oczyszczania cieków w du ej mierze uzale niony jest od jako ci zanieczyszcze . Stosunkowo niewielka pojemno komory zbiorczej tłoczni powoduje, e cieki tłoczone s w „małych porcjach”. Kanał ssawny pomp, jak równie same pompy posadowione s mo liwie blisko dna zbiornika. Wirnik, w opisanej wcze niej fazie pracy pompy zwanej dobiegiem, wywołuje zawirowania mieszaniny cieczy i powietrza. Umo liwia to wypłukiwanie ze zbiornika cz ci osadów oraz napowietrzenie cieków. Kształt separatorów powoduje, e ju w pocz tkowej fazie tłoczenia wypłukiwane s z niego zgromadzone wcze niej cz ci stałe. W dalszej fazie strumie podczyszczonych cieków oczyszcza ciany separatora m.in. z osadzaj cego si na nich tłuszczu. Tłocznia STRATE przesyła „ wie e”, niezgniłe cieki, dodatkowo napowietrzaj c ruroci g tłoczny. IV. ZASADY PROJEKTOWE DLA KANALIZACJI I UWAGI DOTYCZ CE WYKONAWSTWA 142