Jesteśmy obywatelami. PromocJa obywatelskich

Jesteśmy obywatelami. PromocJa obywatelskich

Jesteśmy obywatelami.
Promocja obywatelskich postaw
młodzieży w Gruzji
Projekt współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej
Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, Program „Wsparcie Demokracji”
Nr projektu KD016/WD/2015
Realizowany przez Stowarzyszenie Ośrodek Współpracy Europejskiej w okresie: Maj—Grudzień 2015
Stowarzyszenie Ośrodek Współpracy Europejskiej
Ul. Krasickiego 20
58-200 Dzierżoniów
www.cooperationcentre.eu
[email protected]
Dzierżoniów 2015
Redakcja publikacji
Paulina Truszko
Megi Bibiluri
Konsultacja
Igor Waniurski
Tłumaczenie
Nino Karosanidze
W opracowaniu materiałów
publikacji udział wzięli
uczestnicy projektu
Teodor Sobczak
Maciej Skwara
Patryk Hałaczkiewicz
2
Drodzy czytelnicy! 2
Organizacje partnerskie 3
Edukacja obywatelska w Gruzji – wyzwania i osiągnięcia 5
Nana Nikolaszwili „Nasza europejska przyszłość” 11
Nino Niparishviili „Razem ochraniając przyrodę” 21
Hatuna Khmaladze „Współpraca dla nowych wyzwań” 34
Eka Sysmiwe „Uczymy się, żeby działać” 42
Maguli Sechniaszwili „Znęcanie się” 49
Ekaterine Ecatadze „Droga do zdrowia!” 54
Nato Mosakhliszwili „Pies i człowiek”. 59
Magdana Purtseladze- „Jesteśmy razem”. 65
Nino Chkhetia „Wsparcie neutralności religijnej w szkołach publicznych. 69
Lela Curcumia „Mówimy NIE alkoholowi”. 77
Vladimer Apkhazava „Duże problemy małym kosztem”. 87
Natia Goczaszwili „My tworzymy naszą przyszłość”. 96
Meri Beżuaszwili „Integracja mniejszości etnicznych” 101
Maja Gogoladze „Nasze decyzje, czyli cele dla skutków”. 109
Tamila Koszoridze „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń” 114
Materiały szkoleniowe moduł 1 - Działania lokalne - obywatelska
aktywizacja młodzieży 120
Materiały szkoleniowe moduł 2 Wykorzystanie nowych technologii
w procesie edukacyjnym 139
Materiały szkoleniowe moduł 3 - Psychologiczne aspekty zmiany postaw 156
Zespół projektowy 175
3
Drodzy czytelnicy!
Z satysfakcją przedstawiamy Wam publikację, będącą efektem pracy, która trwała od maja
do listopada 2015 roku, w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich
postaw młodzieży w Gruzji”, współfinansowanego w ramach programu polskiej współpracy
rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w programie „Wsparcie Demokracji”.
Założeniem projektu było wsparcie rozwoju edukacji obywatelskiej w Gruzji, poprzez skierowanie działań do grupy gruzińskich nauczycieli przedmiotu Edukacja Obywatelska. Wybór
takich uczestników jest szczególny; nie będzie przesadą stwierdzenie, że przyszły kształt
społeczeństwa gruzińskiego leży właśnie w rękach nauczycieli. Od tego jakie wartości przyswoi młodzież, zależeć będzie, czy w przyszłości będą stanowić społeczność świadomą
swoich korzeni, posiadającą poczucie sprawstwa i odpowiedzialności za siebie oraz swoją
lokalność, czy też odwrotnie, przyjmą postawę bierną, apatyczną wobec wyzwań rzeczywistości. Instytucja szkoły oraz składająca się na nią „mała społeczność” uczniów i nauczycieli stanowi przestrzeń, w której mają miejsce najważniejsze dla kształtowania postaw
młodych obywateli dynamiki.
Mamy nadzieję, że zawartość niniejszej publikacji, na którą składają się przygotowane przez
uczestników projektu artykuły, będą interesującym wglądem w obszar edukacji obywatelskiej w Gruzji dla polskich edukatorów zainteresowanych tematem. Z drugiej strony, chcemy aby stanowiła ona inspirację do podejmowania działań w Gruzji i była bazą inspiracji dla
gruzińskich edukatorów edukacji obywatelskiej (zarówno nauczycieli szkół jak i przedstawicieli instytucji edukacji nieformalnej). Na publikację składają się artykuły przygotowane
przez uczestników projektu, będące swego rodzaju case-study dotyczących zdiagnozowanych w ich lokalności problemów społecznych. Poszukiwanie rozwiązań oweych problemów, przy wykorzystaniu wsparcia projektowego (szkolenia stacjonarne i on-line, wizyta
studyjna w Polsce, konsultacje z ekspertami) było osią, wokół której zawierały się kolejne
etapy działań. Pragniemy zaznaczyć, że powstałe teksty nie mają charakteru akademickiego, ich założeniem było oddanie szczerej, osobistej reflekcji autorów, na temat wyzwań,
jakie spotykają w swojej codziennej pracy, a także proponowanych rozwiązań. Toteż do minimum ograniczyliśmy ingerencję redakcyjną w merytoryczną zawartość artykułów. Uzupełnieniem publikacji są materiały szkoleniowe wykorzystane w ramach szkoleń stacjonarnych
w projekcie.
4
Organizacje partnerskie
Stowarzyszenie „Ośrodek Współpracy Europejskiej”
Polska organizacja pozarządowa istniejąca od 2001 roku, działająca w obszarach edukacji
i wsparcia społeczeństwa obywatelskiego, partycypacji, rozwoju samorządności, aktywizacji społecznej, wolnych mediów, wsparcia przedsiębiorczości i innowacji. Stowarzyszenie
realizuje swoje cele głównie poprzez projekty skierowane do różnych grup odbiorców, takich jak nauczyciele, NGO, samorządowcy i młodzież. Najważniejszym obszarem działania
Stowarzyszenia są projekty pomocy rozwojowej w krajach byłego ZSRR.
Najważniejsze działaninoa Stowarzyszenia w ostatnich latach to „Jesteśmy obywatlami...”
- seria projektów mających na celu rozwój społeczeństwa obywatelskiego w krajach postsowieckich (Ukraina 2009, 2012; Gruzja 2015). „Innowacje. Informacje. Rozwój. Zwiększenie
atrakcyjności inwestycyjnej małych miast obwodu czernihowskiego w Ukrainie” (2013) oraz
drugi etap projektu w roku 2014. „Dialog obywatelski - współpraca samorządów – lepsza
jakość usług publicznych” (Ukraina, 2015), „Agroturystyka inwestycją w rozwój. Budowanie
potencjału doradztwa rolniczego na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Mołdawii poprzez
agroturystykę” (2015), „Załóż własną działalność na wsi. Pozarolnicza działalność gospodarcza na rzecz poprawy jakości życia ukraińskich mieszkańców terenów wiejskich”.
Organizacja Most Przyjaźni „Kartlosi”
Gruzińska organizacja pozarządowa powstała w rejonie konfliktu zbrojnego w Tskhinvali,
w celu budowaniu porozumienia pomiędzy Gruzinami i Osetyjczykami. Organizacja prowadzi wiele działań mających na celu wzmocnienie udziału młodzieży, kobiet i mniejszości
etnicznych w życiu społeczności lokalnej i rozwiązywanie konfliktów. Przygotowuje także
młodych liderów do aktywnego promowania świadomości demokratycznej oraz obywatelskiej (np. poprzez projekty „Młodzieżowy Parlament” oraz „Szkoła Debat” realizowany
w partnerstwie z Centrum Edukacji Obywatelskiej).
Fundacja Wspierania Edukacji i Rozwoju „Innowatorium”
Powstała w 2009 roku w Warszawie. Organizacja skupia doświadczonych trenerów, animatorów, twórów gier oraz szereg wolontariuszy i osób związanych z edukacją formalną
i nieformalną. „Innowatorium” skupia się na dwutorowych działaniach: edukacji obuwatelskiej (uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych) oraz edukacji humanistycznej (polonistycznej, historycznej, kulturalnej). Dodatkowym zakresem działalności Fundacji jest
przygotowywanie i konsultowanie gier symulacyjnych, miejskich i planszowych. Fundacja
prowadzi działania ciągłe, finansowane ze środków własnych oraz projekty z dofinansowaniem.
5
6
Edukacja obywatelska w Gruzji – wyzwania i osiągnięcia
Giorgi Gakheladze –profesor Państwowego Uniwersytetu Ilii
Wstęp
Obecnie Gruzja znajduje się w trakcie tworzenia demokracji. O braku innych alternatyw
głosi konstytucja państwa:
„My, obywatele Gruzji, których twardą wolą jest ustanowienie demokratycznego ładu społecznego, wolności gospodarczej, państwa społecznego i prawnego, w celu zapewnienia
powszechnie uznanych praw i wolności człowieka, w celu wzmocnienia niezależności państwa i pokojowych stosunków z innymi narodami, na podstawie wielewiekowych tradycji
gruzińskiego ludu oraz dziedzictwa historycznego i prawnego konstytucji 1921 r., przed
Bogiem i krajem głosimy niniejszą Konstytucję. Jest to możliwe tylko z aktywnymi i odpowiedzialnymi obywatelami cieszyć miło dostępne. Z kolei, ma zasadnicze znaczenie dla
tworzenia takiego społeczeństwa opartego na wartościach demokratycznych, spójnego,
systemu edukacji w akcji.
Osiągniecie tych celów jest możliwe tylko w przypadku jedności aktywnych i odpowiedzialnych obywateli. Z kolei, dla tworzenia takiego społeczeństwa opartego na wartościach
demokratycznych zasadnicze znaczenie ma spójny współczesny system edukacji.
Od ogłoszenia niepodległości Gruzji aż do dnia dziesiejszego edukacja obywatelska stanowi jeden z najważniejszym filarów w demokratycznym społeczeństwie i jego rozwoju.
Rozwoju jest bardzo skomplikowanym procesem, utrudnia go fakt, że nasze społeczeństwo
ma charakter przekształcający. Instytucje państwowe i publiczne składają się z decydentów
starszego pokolenia, którego w dużej mierze charakteryzuje myślenie i zachowanie wykreowane w warunkach totalitarnego doświadczenia radzieckiego społeczeństwa.
Edukacja obywatelska oznacza uczyć się być obywatelem. Jest to los jedynie mieszkańców niezależnego państwa, którzy wierzą i chcą, aby zarówno oni, jak i przyszłe pokolenia
żyły w niepodległym państwie.
Do oceny stanu świadomości i edukacji obywatelskiej w Gruzji potrzebne jest zbadanie
tej sprawy w kontekście rozwoju społeczno-politycznego i uwzględnić odpowiednie źródła
informacji oraz fakty. W szczególności:
· Gruzja jako państwo niepodległe istnieje od 23 lat;
· Konstytucja Gruzji liczy tylko 20 lat;
· Od dnia ogłoszenia niepodległości do dziś Gruzja nie odzyskała straconych terytorii.
Dlaczego jest to ważne dla analizy edukacji obywatelskiej? Ponieważ edukacja jest świado-
7
mym procesem tworzenia nowych doświadczeń w oparciu o wcześniejsze doświadczenia.
To jest doświadczenie rozwoju edukacji obywatelskiej na rzecz obywatelstwa.
Doświadczenie Państwa Gruzińskie i jego obywateli dopiero teraz zbliżają się do wieku
jednego pokolenia. Urodzeni jak i obywateli gruzińscy, tak i ich wychowawcy (rodzice, nauczyciele, itp) uczą się razem jak być obywatelami nowego państwa bez wcześniejszych
doświadczeń, bez studiowania sztuki obywatelstwa, z tym że, doświadczenie radzieckiego
obywatelstwa zupełnie się różni od obywatelstwa niezależnego kraju.
Dyskusje na temat edukacji obywatelskiej w 2015 roku w Gruzji mogą być tym kluczowym
momentem, w którym postawiono będzie cele i omówiono jakie działania trzeba podjąć, aby
te cele osiągnąć.
Jak wspomniano powyżej, rozwój państwa gruzińskiego i edukacji obywatelskiej zostało
ujęte w przyjętej w 1995 roku konstytucji - stworzenie demokratycznego ładu społecznego.
Jaki rodzaj edukacji może osiągnąć ten cel? Odpowiedź jest wydawane jest prawie 100 lat.
John Dewey w 1916 roku pisał w swoim dziele „Edukacja i demokracja”:
„Demokracja i silny system edukacyjny są to nierozłączne pojęcia. Demokracja ze swej
natury nie jest tylko i wyłącznie systemem zarządzania państwem. Jest to nowoczesny styl
życia społeczeństwa pełny wielostronnych relacji międzyludzkich.
Zasady współistnienia człowieka, zgodnie z którymi w każdym z nas walczy o wspólny sukces oraz dostosowuje swoje poszczególnych wspólnych działań do interesów innych ludzi
– proces tez zwie się demokracją”.
Jeden z założycieli pierwszego i dość krótkotrwałego państwa gruzińskiego Dimitri Uznadze
w 1917 roku widział cele edukacyjne w niezależnej demokratycznej Gruzji:
„Demokratycznie zorganizowane państwo stara się szkolić nie tylko jednostki, ale przede
wszystkim swojego obywatela. Nie ma wątpliwości, że demokracja jest zainteresowana
kształceniem obywatela świadomego swoich możliwości, który ma potencjał, by ingerować
w procesie rozwoju życia.
Istotne jest nie ogarnięcie konkretnego (wąskiego) koła opinii, lecz wyszkolenie charakteru
i siły woli obywatela. Cel ten może być realizowany w praktyce życia szkolnego.
Szkoła jest małym osobnym państwem i jego mali obywateli są jego podopiecznymi. Niech
szkoła będzie organizowana demokratycznie, niech zarządzanie szkoły w rzeczywistości
przejdzie w ręce uczniów Praktyki zarządzania wyszkolą dorosłych, niezdeterminowanych
w charakterze obywatelskim. Wprowadzenie samorządu jest najważniejszym środkiem
podniesienia poczucia obywatelstwa.
Szkoła przyszłości, której celem wyszkolenie charakteru myślącego w sposób obywatelski,
8
na pewno zastanowi się nad prowadzeniem aktywnych praktyk, które wzbudzą w dzieciach
poczucie wytrwałości, odwagi i inicjatywę”.
Pierwszy etap reformy edukacji w Gruzji rozpoczął się w 1996 roku. Edukacja obywatelska
była pierwszym krokiem do wprowadzenia nauki Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
Jednak w większości ze szkół było to czystą formalnością. Jednocześnie w Gruzji zostały
uruchomione różnego rodzaju edukacyjno-społeczne projekty o różnych treści, czasu trwania i tematu przy pomocy różnych organizacji międzynarodowych . Aczkolwiek żaden z nich
nie obejmował w pełni skali krajowej. Jednak takie „wyspowe” zróżnicowane doświadczenie
pozostawiło swój ślad na systemie edukacji - wzrosła wartość uczenia się, stała się aktualna i w tym kierunku wyodrębniło się już kilkaset osób pragnący oświecenia.
Od 2004 roku, rozpoczął się drugi etap reformy edukacji w Gruzji. Najbardziej potężna fala
wykształcenie obywatelskiego spadła na system szkolnictwa powszechnego.
W dokumencie określjącym cele powszechnego narodowego szkolnictwa czytamy:
“System edukacji Gruzji ma na celu stworzenie korzystnych warunków dla wartości narodowych i uniwersalnych, do sformułowania, wykształcenia wolnego człowieka. Ponadto,
system edukacji rozwija psychiczne i fizyczne umiejętności nastolatka, niezbędną wiedzę,
postanowienia zdrowego stylu życia, ustala wartości liberalne i demokratyczne oparte na
świadomości obywatelskiej i pomaga w zrozumienie swoich obowiązków wobec rodziny
oraz ojczyzny”.
Dokładnie take same stwierdzenie jest zawarte w celach polityki powszechnego prawa
o szkolnictwie (2005).
Główne osiągnięcia
Dziś w Gruzji mamy do czynienia z następującymi osiągnięciami:
§Od roku 2006 w ramach narodowego programu nauczania obowiązkową dyscypliną jest przedmiot edukacji obywatelskiej i ten program ciągle się rozwija. Jeśli na
początkowym stopniu ten przedmiot był tylko na poziomie średnim i podstawowym (klasy 7-10), w krajowym programie nauczania dla 2016-2021 określone w projektu
wdrażanie edukacji obywatelskiej od poziomu szkoły podstawowej (3 klasy).
§Od roku 2008 istnieje profesjonalny standard nauczyciela edukacji obywatelskiej,
który jest również w trakcie opracowywania.
§W systemie szkolnictwa wyższego od 2010 roku do dziś wprowadzono kurs “obywatelstwa i demokracji” do 22 uniwersytetów kraju
§W dziedzinie nieformalnej obywatelska edukacja w skali kraju funkcjonuje ponad 20
organizacji dla różnych grup docelowych. Dodatkowo, nieformalne centra edukacji
9
obywatelskiej zostały założone w kilku instytucjach, takich jak: szkoły demokracji, domów kształcenia dorosłych, centra zaangażowanie w demokrację, centrum Publicznego Obrońcy dla Centrów Edukacji Obywatelskiej, itp.
§Te osiągnięcia nie byłoby możliwe bez motywacji i kompetencji w rozwoju zasobów
ludzkich. W ciągu ostatnich 25 lat ciągle wzrasta liczby nauczycieli. Ważne jest
to, że od 2011 roku do 3 organizacje wychowawców edukacji obywatelskiej, które
w połączeniu dają w sumie ponad 400 nauczycieli.
§Programy mające na celu podwyższenie kwalifikacji nauczycieli edukacji obywatelskiej obejmują na dzień dzisiejszy bardzo szeroką skalę i prowadzą intensywnej
pracy od 2011 roku.
§Certyfikacja nauczycieli edukacji obywatelskiej rozpoczął w 2011 roku.
§Do krajowych egzaminów wstępnych edukację obywatelską dodano od 2015.
§Liczba istniejących materiałów i zasobów informacyjnych w różnych językach etnicznych mniejszości żyjących na terytorium Gruzji liczy ponad 500 i dostępność
tych materiałów rośnie.
Główne problemy i wyzwania
§Znaczenie edukacji obywatelskiej i nauki obywatelstwa deklarowane jest przez politykę państwa. Jednak głównymi problemami i wyzwaniami edukacji obywatelskiej
pozostają:
§Administratorzy szkół średnich i nauczyciele nie przekazują zachowania obywateli
w życiu codziennym. Jest to spowodowane ciężkim niedoborem wartości demokratycznych w naszym społeczeństwie i systemie edukacji. Najczęściej uczymy
demokratycznego obywatelstwa w warunkach niedemokratycznych działań.
§Działania na rzecz nauki edukacji obywatelskiej wsparcia nie są wystarczające
i zgodne z programem Nauczania.
§Jeszcze nie wprowadzone do krajowego systemu oceny wyników edukacji obywatelskiej.
§Stopień przeniesienia teoretycznej części na praktykę żart zbyt niskim.
§Wśród darczyńców wspierające edukację obywatelska dominuje konkurencja i nie
nie współpraca.
§Współpraca elementów edukacji formalnej i nieformalnej w (uznanie, napełniania,
koordynacji, itd.) jest za słaba..
§W systemie wykształcenia ogólnego odczuwa się poważny brak profesjonalistów
dziedziny edukacji obywatelskiej. Na uczelniach wyższych nie prowadza się odpo-
10
wiedniego przygotowania nauczycieli.
§ Stopień współpracy głównych aktorów w dziedzinie edukacji obywatelskiej (rodzice, nauczyciele, szkoła, uniwersytet, organizacje pozarządowe, itp) jest nadal niski.
To prowadzi do ponownego podejmowani działań na rzecz rozwiązania problemu,
który był już opracowany wcześniej, co jest stratą czasu.
§Najczęściej wydarzenia dotyczące edukacji obywatelskiej nie są przystosowane do
mniejszości etnicznych, wciąż brakuje aktywności na rzecz ich integracji do procesów społeczno-gospodarczych i politycznych.
§Instytucje edukacji formalnej i nieformalnej często są ofiarą nadmiernym wpływem sił politycznych w warunkach niekonkurencyjnego i niepluralistycznego środowiska.
Podstawowe rekomendacje
Aby przeciwstawić się istniejącym na dzień dzisiejszy wyzwaniom, trzeba:
§Założenie niezależnej międzysektorowej koalicji mającej na celu adwokację I koordynację edukacji obywatelskiej;
§Wprowadzenie na poziomie legislacyjnym autonomizacji różnego rodzaju instytucji
edukacyjnych, demokratyzacji zarządzania, zarządzania równego udziału uczniów
i studentów , rzecznictwo i wprowadzenie mechanizmu ochrony nierównych wpływów politycznych.
§Rząd powinien zwiększyć finansowanie edukacji obywatelskiej na rzecz nauczania
/ uczenia się w celu poprawy jakości i szkolenia nauczycieli.
§Podwyższenia dostępności podręczników edukacyjnych i metodycznych oraz poprawy jakości. Zachęcenie aktorów edukacji obywatelskiej i wydawców do ścisłej
współpracy na rzecz tworzenia zasobów edukacyjnych, regulacji i dystrybucji na
wszystkich etapach.
§Organizacje zawodowe edukacyjno-obywatelskie (stowarzyszenia) i wzmocnienie
ich wzajemnej niezależności.
§Wspieranie i popularyzacja zawodu nauczyciela edukacji obywatelskiej ,przyciągania studentów szkolnictwa wyższego do tego kierunku.
§Wzmocnienie instytutu wolontariuszy i stworzenie odpowiednich podstaw prawnych.
§Prowadzenie różnych projektów, mających na celu większe zaangażowanie etnicznych mniejszości do udziału w promowaniu wspólnych programów z instytucjami
edukacyjnymi i lokalnymi szczeblami rządowymi.
§Ustalone w krajowych ramach kwalifikacji ewidencyjny spis kompetencji i umiejęt-
11
ności, wdrożenie tych zasad do odpowiednych instytucji.
§W zarządzaniu uczelni wyższych opracowanie zasad demokracji i podstawowych
praw człowieka, ochrony postępowania w formie kodeksu etycznego w akcji i jego
powiązania z wymogami dotyczącymi zezwoleń.
§Klarowny podział funkcji samorządu studenckiego na funkcje w innych typów (w tym
politycznych) oraz funkcje stowarzyszeń studenckich.
§Zapewnienie równości dla studentów / stowarzyszeń studenckich podczas procesów wyborczych na uczelniach wyższych, w tym na poziomie legislacyjnym.
§Zapewnienie udziału niezależnych profilowych instytucji edukacyjnych w procesach
wyborczych na uczelniach wyższych
§Zapewnienie dostępu do finansowania stowarzyszeń studenckich i niedopuszczalności wyłączności czy stronniczości.
Ostateczny standard koncepcji, której znaczenie coraz bardziej wzrasta, obejmuje również
ideę wykształcenia.
Jeżeli obywatelstwo tradycyjnie oznacza korzystanie z praw oraz spełnienie obowiązków,
w tym przypadku możemy śmiało stwierdzić, że obywatelem się rodzi, obywatele się
staje.
Jak np. wierność i odpowiedzialność to cechy, które muszą być nauczane i ukształtowane
w świadomości każdego obywatela. I jeżeli te cechy są fundamentalne do bycia obywatelem, wtedy prawdziwy obywatel musi być wyszkolony i wychowany w najszerszym pojęciu
tego słowa.
12
Nana Nikolaszwili „Nasza europejska przyszłość”
Trenerka Narodowego Centrum Profesjonalnego Rozwoju
w zakresie edukacji obywatelskiej oraz nauczycielka przedmiotu
edukacja obywatelska publicznej szkoły
wsi Welisciche, gmina Gurdżaani
Analiza problemu
Gruzini to naród o wielkich wartościach kulturowych, wybitnej historii i przeszłości; jesteśmy
dumni z naszych tradycji, kultury, zwyczajów itd. Przeżyliśmy dużo strasznych chwil, nasz
naród dużo cierpiał, wiele razy staliśmy na drodze Golgoty, ale za każdym razem znajdowaliśmy w sobie siły, aby przezwyciężyć wszystkie trudności. Obecnie nasz kraj stara się
o integrację do Unii Europejskiej, już została podpisana umowa o parafowanie ratyfikacji,
Gruzji wzięła na swoje barki niektóre obowiązki w celu spełnienia niezbędnych europejskich
standardów i teraz każdy obywatel stara się w ramach swoich możliwości pokonać nowe
dla naszego kraju wyzwania. Problem, o którym chciałabym porozmawiać to jedna z najbardziej aktualnych i priorytetowych spraw XXI wieku i który koniecznie wymaga uregulowania; mianowicie chciałabym zwrócić uwagę na problem praw człowieka, i tego olbrzymiego
tematu wybrać kierunek mówiący o problemie nielegalnych sposobów postrzegania praw
człowieka. Problem ten można podzielić na następujące tezy:
1. Rozpowszechnione wśród ludzi stereotypy;
2. Omijanie prawa;
3. Niski poziom tolerancji w społeczeństwie;
4. Ograniczenia powszechnego narodowego planu nauczania;
5. Prawo i państwo.
W naszym społeczenstwie panuje stereotypowy typ myślenia. Jako przykład mogę
przedstawić życie naszej gminy, gdzie często mamy do czynienia z sprawami wymagającymi integracji prawnej, ale „dumni” Gruzini wolą rozwiązać problemy bez udziału
policji czy organów prawnych. Nie piszą się skargi, nie składają się wnioski w lokalnych
samorządach – przecież przestrzeganie prawa nie jest obowiązkiem. Słysząc krzyki
i przekleństwa z sąsiednich domów wszyscy rozumieją, że mamy sytuację przemocy
domowej, ale nikt nie zgłasza tego faktu na policję, bo uważają to za interwencję do
życia prywatnego rodziny. W przypadku gdy skutki rodzinnej przemocy są przykre
i są ofiary, wszyscy są bardzo zmartwieni i współczują tej osobie; tu muszę dodać, że
mimo nieźle uporządkowanych przepisów prawnych na poziomie formalnym (baza
13
prawna Gruzji posiada duża historię, jeszcze w IX wieku funkcjonowały duże i małe
prawa kanoniczne, później przy rządzie króla Giorgija V istniejąca księga prawa itd.),
nie pamiętam ani jednego przypadku, w którym ktoś z naszego miasta zgłosiłby w policji fakty przemocy i tym uratowałby życie.
Takie smutne fakty są wywołane właśnie przez panujące w naszym społeczeństwie
stereotypy. Jak można? Dlaczego? Czy to mnie obchodzi? Czy to moja sprawa? –
oraz inne podobne pytania doprowadzają do braku działań w krytycznych sytuacjach.
Dane statystyczne mówią, że spora część zgonów w naszym kraju jest bezpośrednio
zależna od aktów przemocy w szkołach, rodzinach itd. Kilka lat temu w rezultacie reformy systemu szkolnictwa, został wprowadzony instytut szkolnych kontrolerów – inaczej mówiąc służba kontroli porządku w szkołach. Te zmiany miały wpływ na szkolne
życie, iż zmniejszył się procent bojek w szkołach, ale przykra prawa jest taka, że bójki
między uczniami szkoły zaczęły się odbywać w ukrytych od kontroli miejscach. Na
dzień dzisiejszy, w oczekiwaniu na nowe regulacje, jesteśmy świadkami wielu przykrych faktów. Większość ludzi nie wie albo nie chce wiedzieć, że tylko działając można osiągnąć zmiany, których potrzebujemy, że przestępca musi odpowiedzieć przed
sądem, a nie paść ofiarą ulicznych bojek i że ukaranie osoby winnej takim sposobem jest jeszcze większym przestępstwem; oprócz tego my, nauczyciele, nie mamy
sprawnej możliwości informowania naszych uczniów o takich moralnych i prawnych
normach, dopiero od X klasy sylabus szkolny obejmuje przedmiot edukacji obywatelskiej i bardzo często jest już za późno. Niestety dużo uczniów kończą szkoły bez
podstawowej wiedzy o tym, że przestępstwo jest zabronione przez prawo karne i że
brak jakichkolwiek działań we wielu przypadkach tez jest ważnym przestępstwem.
Jak zachowują się ludzie, kiedy są świadkami jakiegoś przestępstwa? Ukrywają to
i tłumaczą się tym, że to nie ich sprawa, ale nie rozumieją, że ukrycie przestępstwa to
też przestępstwo, czasami nawet gorsze. W naszym społeczeństwie nie ma zwyczaju
złożenia skarg, reklamacji, nikt nie skarży się na sąsiada czy po prostu nieznajomego
człowieka, nawet jeśli mają powody – przecież tak się nie robi, wszystkie problemy
można załatwić między sobą, bez udziału policji. Ale w międzyczasie aktywnie składają skargi przeciwko władzom. Czy to jest nasz narodowy duch walki o sprawiedliwość? Czy to jest nasz patriotyzm? Co do patriotyzmu – tutaj też spotykamy problem,
że dużo ludzi nie wie, jak wyglądają sądowe instancje we własnym kraju.
Wartości naszej młodzieży bardzo często są błędne, co wynika z braku informacji, wychowania, wpływu większości itd. Mogłabym przedstawić dużo faktów i przykładów, ale wolała-
14
bym omówić sposoby rozwiązania tego problemu zaczynając od mojej gminy.
Cel
Dlaczego wzięłam się za ten problem? Co próbuję rozwiązać? I jak zamierzamy przybliżyć
się do Europy?
Biorąc pod uwagę trudną przeszłość mojego kraju i to, jak starannie Gruzini pokonywali
wszystkich (albo prawie wszystkich) swoich wrogów, jak walczyli o niepodległość, o zachowanie swojej wiary, o swój kraj, można stwierdzić, że wszystko nie jest aż tak źle i że
możemy walczyć również o miejsce pod europejskim niebem. Ale wracając do mojego tematu – ja chcę zmienić zwyczaj niskiego udziału w życiu prawnym mojej gminy, chcę podwyższyć poziom świadomości społeczeństwa. Czy to wystarczy aby nas przyjęła Europa?
Oczywiście nie, ale wielkie zmiany zaczynają się z tych drobnych, na poziomie mentalności
lokalnej. Jestem przekonana, że wraz z realizacją mojego projektu zacznę ruch innych
społecznych projektów skierowanych na społecznie pozytywne zmiany. Dążymy do wstąpienia do UE, co znaczy tylko i wyłącznie dostosowanie się do europejskich standardów, co
w naszym przypadku zaczyna się od znajdowania w sobie tych wad i tych cech charakteru,
które powinny być zmienione, polepszone lub zaktualizowane. Jak mówi stare gruzińskie
przysłowie: „jedna jaskółka nie przynosi wiosny”, ale za tą pierwszą zawsze stoją setki
innych. Euro-integracja jest wiosną dla mojego kraju. Ja wierzę, że zmiana świadomości
i mentalności ludzi, podniesienie poziomu informacji na temat funkcjonowania systemu
prawnego, podniesienie tolerancji w społeczeństwie, łamanie stereotypów będzie jednym
z pierwszych promieni słonecznych na drodze ku dużej wiośnie.
Inspiracja i dobre praktyki
,,Jestem Gruzinem! A więc jestem Europejczykiem!” – te legendarne słowa Zuraba Żwanii
(premier Gruzji w latach 2003-2005) kiedyś na pewno się spełnią. Nadejdzie czas, kiedy
w umyśle każdego obywatela naszego kraju nastąpią mentalne zmiany; zmiany wartości
i stereotypów da nam możliwość poczuć się częścią dużej europejskiej rodziny.
Do skutecznego uregulowania interesującego mnie tematu potrzebuję praktyki innych szkół.
Najlepsze wyjście to udział w webinariach, konsultacjach ekspertów oraz porady, które dostałam podczas staży i praktyk. Doświadczenie zagranicznych krajów, takich jak Polska,
daje nam nadzieje, że różnego rodzaju projekty na rzecz dobra społecznego, mogą być
realizowane za pomocą wspomagających programów, wydarzeń, aktywności oraz innych
ciekawych pomysłów.
1. Kiedy napotykamy problem braku wiedzy o sposobach przestrzegania własnych praw
, mamy do czynienia z alternatywnymi metodami rozwiązywania problemów i konflik-
15
tów. W umysłach naszych ludzi są sformułowane stereotypy, które czasami doprowadzają do chorego i nieadekwatnego zachowania w sytuacjach krytycznych, takich jak,
np. załatwienie spraw między sobą, bez udziału policji czy innego instytutu prawnego.
Skutki takich działań nierzadko są bardzo przykre. Pomysłem na rozwiązanie tego
problemu może być doświadczenie innych szkół, które stosują pokojowe metody oraz
zapewniają uczniom absolutne przestrzegania ich praw.
Chciałabym zwrócić szczególna uwagę na praktykę współpracy między szkołami. Mówiąc konkretnie, utrzymuje się stały kontakt między nauczycielami i uczniami dwóch
różnych szkół. Często uczniowie jednej szkoły piszą listy uczniom drugiej szkoły, gdzie
opisują problemy szkoły i proszą o pomoc lub rady. Taka współpraca działa w obie
strony i daje możliwość nie tylko nawiązywania kontaktów i znajdowania nowych
przyjaciół, a także pomaga znaleźć alternatywne metody rozwiązania problemów za
pomocą doświadczenia innych szkól. Taka forma współpracy, jak dowiedziałam się
od polskich ekspertów, przynosi całkiem niezłe skutki.
Bardzo ciekawe były dla mnie różne szkolne programy przedstawione podczas wizyty
w Polsce przez jedną z organizacji pozarządowych, np. edukacja pokojowa, w ramach tego programu odbywają się różne projekty, gdzie uczniowie uczą się podstaw
edukacji obywatelskiej, w tym spraw prawnych. W punkcie informacyjnym podczas
naszej wizyty zostaliśmy poinformowani o takim programie, jak metodologia pracy
z młodzieżą, nauczycielami i szkolną dyrekcją, omawiali realizację projektu mediacji
rówieśniczej o nazwie „Współczesny dziennik Anny Frank”, „Sto lat pokoju” itd. Za
pomocą tych projektów uczniowie nabywają poczucie empatii oraz odpowiedzialności, częściej zastanawiają się nad swoimi działaniami i kontrolują swoje negatywne
uczucia czy agresję, co z kolej redukuje chęci łamania prawa albo popełnienia przestępstwa. Szczególnie spodobał mi się podręcznik z komiksami, za pomocą którego
uczniowie uczą się jak rozwiązać różne konfliktowe sytuacja w sposób pokoju i nieagresywny, gry zawarte w podręczniku etapowo tłumaczą rodzaj sprawy i dowodzą
do logicznego końca.
Bardzo ciekawe i pouczająca była dla mnie praktyka projektowego nauczania, która
obejmuje prowadzenie lekcji poza budynkiem szkoły: organizowały się wycieczki, wizyty w muzeach albo innych miejscach, gdzie uczniowie mogli w praktyce zobaczyć,
usłyszeć, dotknąć to, czego się uczą w szkołach. Mówiąc szczerze taki format zajęć
był dla mnie nie do końca zrozumiały, ale teraz wydaje mi się, że właśnie z pomocą takich praktycznych lekcji uczniowie mają możliwość nabyć takie niezbędne umiejętno-
16
ści, jak: tolerancja, empatia, poczucie odpowiedzialności, dyscyplina, praworządność
oraz rozwinąć takie wartości, jak: patriotyzm, uwzględnianie zainteresowań społecznych, świadomość obywatelska itd.
Szczególnie łatwo brzmiały wnioski jednego z ekspertów, który głosił, że podobne
problemy rozwiązują zgodnie z wymaganiami istniejącego prawa. Ale co zrobić jeśli
uczeń nie przestrzega prawnych wymagań, co robić w takich przypadkach? Odpowiedz brzmiała tak: „Wtedy wdrażane są odpowiednie sankcje!”. Co do naszego społeczeństwa, muszę powiedzieć, że samych regulacji prawnych będzie tu za mało! Myślę, że najlepszym sposobem na wykształcenie praworządnej młodzieży są specjalne
treningi, wykłady na temat pokojowego rozwiązania konfliktów oraz umiejętności komunikacji; na tych treningach trzeba uczyć jak zachować się w krytycznej konfliktowej
sytuacji, jakie prawne regulacje mogą nam pomóc w tym procesie, trzeba również
czytać ustawy prawne, aby uczniowie cały czas mieli pojęcie o czym tak naprawdę
rozmawiamy – wtedy możemy otrzymać bardzo efektywne rezultaty.
Uważam, że w moim projekcie mamy do zrobienia, i mimo, że wzięłam się za niełatwe zadanie, jestem nastawiona bardzo pozytywnie i nie boję się trudności, które na
pewno się znajda w trakcie projektu. Jak pierwszy krok ku celu, planuję zorganizować
informacyjne treningi dla moich uczniów, gdzie opowiemy dzieciom o doświadczeniu
i praktykach zagranicznych szkół, w tym oczywiście szkół polskich. Planuję również
zorganizować różne wycieczki i wyprawy, gdzie w nieformalnej atmosferze możliwa
będzie lepsza obserwacja zachowania dzieci w różnych sytuacjach. Zostaną prowadzone treningi o tytule: „Komunikacja” oraz „Struktura konfliktu i metody jego rozwiązania”. Po treningach zostaną wybrani najbardziej aktywni starsi uczniowie i ich zadanie będzie prowadzenie tych samych treningów uczniom młodszych klas, a także
rodzicom, później nasze szkolenia mogą być przydatne dla innych szkół gminy i lokalnego samorządu. Moim celem jest popularyzacja pokojowych metod uregulowania
konfliktu i zwracania się do systemu prawnego w podobnych sytuacjach w celu uniknięcia samosądu. Uważam, że to będą nasze pierwsze kroki w kierunku europejskich
wartości
Wielkie oczekiwania mam od współpracy z „Klubem Młodych Prawników”, w ramach
którego starsi uczniowie przekażą swoje doświadczenia i wiedzę młodszym uczniom,
pomogą im dostosować się do prawnych standardów, wytłumaczą kwestię pokojowych
rozwiązań konfliktowych sytuacji. Takie kluby będą monitorować sposoby legalnego
przestrzegania prawa i pracować z uczniami, którzy będą mieli taką potrzebę.
17
Poza tym zadaniem klubu będzie organizowanie różnego rodzaju aktywności: dyskusji,
debat, wystąpień publicznych, rozpowszechniania informacji itd. Wszystkie te wydarzenia pomogą nam osiągnąć nasz główny cel.
Jestem świadoma tego, że zmiana stereotypów to czasochłonny i skomplikowany
proces, ale wierzę, że za pomocą klubu prawników będę miała duże wsparcie. Istnienie takich klubów da nam możliwość wnieść pozytywne zmiany do mentalności
młodzieży oraz wychować i wykształcić osoby o nowych wartościach, nowoczesnych
stereotypach oraz młodzież o wysokich wartościach obywatelskich
To oznacza, że nawet zachowując nasze tradycje, mamy szanse do nabycia nowych
europejskich wartości, a to z kolej może być szansą na integrację do Unii Europejskiej.
Implementacja
N
Wydarzenia
Aktywności
Termin realizacji
IX
23/IX
X
XI
XII
II
Realizatorzy
III
IV
1
Prezentacja
2
Opracowanie ankiet
badania
12/X
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej
3
Badania
23/X
20 uczniów początkujących klas, 20
podstawowych i 20 uczniów średnich
klas, oraz nauczyciele i rodzice
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej
30/X
4
Analiza badania
2/XI
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej oraz rodzice
5
6
Trening komunikacji
10/XI
19/XI
Nana Nikolaszwili
7
8
Trening religijnej tolerancji
Monitoring
V
V
Założenie klubu młodych prawników
V
30/XI
Nana Nikolaszwili
V
V
V
V
Uczniowie – członkowie klubu
Uczniowie klubu i samorząd
9
Zaangażowanie
uczniów sąsiednich
skół
26/X
Samorząd szkoły gminyWelisciche oraz
szkoły sąsiednich gmin
10
Przygotowanie do
testu
8/X
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej, samorząd
szkoły
18
11
Prowadzenie debaty
12
Prowadzenie treningów młodych
prawników dla
młodszych uczniów
13
Obserwacja
14
Badanie
10/XII
Nana Nikolaszwili, uczniowie – członkowie samorządu szkolnego
4/II
V
V
V
V
V
Uczniowie/członkowie samorządu
V
V
1/III
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej, nauczyciele,
rodzice
17/III
15
Analiza porównawcza
16
Wydarzenie końcowe
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej, administracja
szkoły, nauczyciele
22/III
Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu
edukacji obywatelskiej, samorząd szkolny, nauczyciele, rodzice
5/IV
Wszyscy uczestnicy projektu
Analiza SWOT
Do realizacji projektu szczególnie ważne jest uwzględnianie dostępnych możliwości i szanse, które mogą pomóc w trakcie realizacji pomysłu, przytrzymywanie chromongramu oraz
pamiętać te przywileje, które posiadamy. Przede wszystkim zamierzam wytłumaczyć znaczenie projektu moim uczniom i zaangażować ich w pracę, tym samym ułatwię sobie robotę, iż będę miała pomocników; ale najważniejsze to, że nauczę ich czegoś nowego, co
może im się przydać w życiu.
Chciałabym również podkreślić, że dysponujemy taką mocną stroną jak umiejętność skutecznego prowadzenia debat i dyskusji, mówię nie tylko o sobie czy innych nauczycielach,
ale również o moich uczniach; zamierzam wykorzystać te profesjonalne nawyki młodzieży
na korzyść mojego projektu. Kluczową rolę w tym procesie będą odgrywać członkowie
„Klubu Młodych Prawników”, który istnieje już od prawie 2 lat. Dużo słyszałam o ich umiejętności robienia prezentacji, badań na różne tematy, jestem pewna, że oni z wielką przyjemnością wezmą się za nasz projekt i zaangażują się m.in. w opracowanie pytań testu,
organizowanie sondażu itd.
Bardzo ważne jest to, że w naszej szkole panuje bardzo dobra robocza atmosfera. Widać to
przede wszystkim w tym, jak wspiera nas administracja szkolna oraz jest gotowa udostępnić wszystkie potrzebne zasoby ludzkie czy techniczne do realizacji mojego projektu. Mam
również duże oczekiwania co do wsparcia i zaangażowania rodziców i innych nauczycieli.
19
Ogólnie mówiąc, posiadamy gabinet klubu, sprzęt techniczny, co daje nam możliwość zorganizować wiele ciekawych aktywności, takich jak spotkania, treningi, prezentacje, także
możemy wydrukować ankiety bądź testy, innymi słowy jesteśmy przygotowani.
Funkcjonujące w państwie, zgodne z międzynarodowymi normami i standardami, ustawy
prawne, są doskonałe. Wystarczy przestrzegać prawa, aby rzeczywiście osiągnąć ten cel,
który potrzebujemy w naszym kraju, chodzi tu o pozytywne zmiany nastwione na europejską przyszłość. Napotykamy tu problem zakorzenionych w społeczeństwie stereotypach,
ale ja nadal wierzę, że to nie jest niemożliwe. Zmiany zaczynamy na lokalnym poziomie,
zaczynamy uczyć ludzi dlaczego warto przestrzegać prawo i jakie pozytywne aspekty może
to przynieść.
Uważam, że nasza mocna strona to fakt, że jestem praktykującym trenerem, mogę bez problemu przygotować materiały treningowe dla uczniów, które będą przydatne dla wszystkich
uczestników projektu; oprócz tego przekaże im wiedzę o podstawowych zasadach nieformalnej edukacji, pomogę stworzyć sylabus oraz raport treningu, przeprowadzić TOT, aby
mogli łatwiej osiągnąć postawiony cel.
Treściowa część naszego projektu odnosi się do europejskich wartości, dla mnie ważnym
celem jest wytłumaczenie ludziom, że musimy, podkreślam, musimy zaakceptować i przestrzegać prawne ustawy przyjęte przez uprawnioną władzę i już funkcjonujące w kraju;
oprócz tego przypomnieć, że poprzez podpisane umowy o ratyfikacji wzięliśmy na swoją
odpowiedzialność niektóre obowiązki i musimy je spełniać. Bardzo ważnym elementem na
tej drodze przyjęcia nowych dla nas norm i standardów jest pozbawienie się stereotypowego myślenia orz spowodowanym tym myśleniem tradycyjnej mentalności i/albo zmienianie
go w sposób pozytywny, aby przezwyciężyć problemy naszego społeczeństwa.
Wiadomo, że zmienić mentalność to bardzo trudne zadanie. Nieważne ile czasu damy ludziom – rok, dwa czy dziesięć – zmiany mentalności zawsze będą bardzo skomplikowanym
i czasochłonnym procesem, które obejmuje ciągłe uczenie się, poznanie i zaakceptowanie
czegoś nowego; natomiast najtrudniej jest zmienić ludzkie wartości. Nie mogę powiedzieć,
że oczekuję realizację mojego celu w stu procentach, ale uważam, że robiąc pierwszy krok,
dajemy początek pozytywnych zmian naszego społeczeństwa.
Zagrożeniem projektu może być niepoprawna komunikacja, która może spowodować niezadowolenie rodziców. Trzeba uwzględnić fakt, że omawiany temat jest bardzo wrażliwy,
dlatego każde pytanie w teście albo podczas sondażu lub przekazana przez uczniów informacja podczas treningów, prezentacji i debat będzie bardzo ostrożna.
Jednym z bardzo poważnych zagrożeń może być niski poziom zaufania ze strony uczniów
20
albo ich słabe zainteresowanie naszym projektem, brak pozycji w tych problematycznych
sytuacjach, o których idzie mowa w moim projekcie. Ten brak aktywnego udziału w takich
projektach może być spowodowany niewłaściwą informacją, którą dzieci słyszą w domu, od
rodziców, także strachem przed wykluczeniem ze społeczeństwa, krytyką ze strony rodziny, przyjaciół oraz ewentualnymi problemami w tym otoczeniu, w którym mieszkają i mają
codzienny kontakt. Wyżej wymienione czynniki wpływają przede wszystkim na nieprawidłowe kształtowanie tożsamości, myślenia młodzieży, co powoduje hamowanie społecznego
rozwoju, nabycia nowych umiejętności oraz wartości potrzebne do europejskiego rozowju
naszego państwa. Niestety jeśli my nie zaczniemy coś robić w tym kierunku, większość młodych osób będą po
staremu załatwiać konfliktowe sprawy unikając prawa. Uważam, że jeśli po tym projekcie
zmienimy myślenie chociaż dwóch lub trzech uczniów, to już będzie dobry wynik.
Nie wykluczam możliwego niezadowolenia ze strony społeczeństwa naszej gminy, mogą
stwierdzić, że ten projekt służy tylko i wyłącznie niezdrowej propagandzie i narzuceniu europejskich wartości. Niestety spora część społeczności nie dostrzega najważniejszego –
że my mamy takie negatywne cechy charakteru, mentalności, które musimy zmienić albo
postarać się zmienić. Wiele narodów przeszło te przekształcenia i gruziński naród tez jest
w stanie zmienić się w sposób ­pozytywny.
Ludzie nie chcą albo nie mogą przyznać, że nie wszystko w nas jest idealne. Tak samo jest
i w sprawie nie przestrzegania prawa - zapominają, że w kraju funkcjonują te prawne ustawy, które zostały przyjęte przez wybranych przez naród władze i że te ustawy są w pełni
dostosowane do naszego codziennego życia.
Jedną z mocnych stron projektu jest duże zainteresowanie tym tematem wśród osób wykształconych, inteligentnych. Wiem, że zainteresowani będą nauczyciele edukacji obywatelskiej innych szkół naszej lub sąsiednich gmin; wierze, że oni pomogą w osiągnięciu celu.
Oprócz tego bardzo się cieszę, że będę miała możliwość przekazania mojego doświadczenia po wizycie w Polsce szerokim masom, opowiedzieć im o wartościach, o europejskiej
praworządności. Co także jest bardzo ważne, za pomocą tego projektu uczniowie różnych
szkół poznają się i możliwe, że będą współpracować i utrzymywać kontakt w przyszłości.
Projekt ten będzie podstawą przyszłego rozwoju wysokich wartości obywatelskich w umysłach młodzieży, a wartości te są szczególnie ważne dla nas na drodze do przystosowania
się do europejskiej świadomości.
Cały proces zrealizowanego projektu zostanie udokumetowany i udostępniony w Internecie, żeby uczniowie innych szkół również mieli dostęp to informacji i w przyszłości mogli
21
także zrealizować dany projekt w swoich szkołach
Wykorzystane źródła:
Przy napisaniu projektu szczególnie pomogło mi zdobyte doświadczenie podczas polskiego projektu „Jesteśmy obywatelami. Promocja działań obywatelskich młodzieży”.
https://wearecitizens.bitrix24.com/?current_fieldset=SOCSERV
Teoretyczny kurs debaty autorstwa Karla Poppera
Elektroniczne zasoby o umowie stowarzyszeniowej:
http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/association_agreement/index_
ka.htm
Konstytucja Gruzji;
Podręczniki „Miasto sprawiedliwości”, ,,სამართლის ქალაქი“; „Praktyczne prawo”.
22
Nino Niparishviili „Razem ochraniając przyrodę”.
Pedagog edukacji obywatelskiej
oraz kierownik procesów organizacyjnych
wieloprofilowej szkoły-gimnazjum
Sp. z. o. o „Besik Niparishvili”
Analiza problemu
W moim kraju – Gruzji – problemy ekologiczne stają się coraz częstszym zjawiskiem nie
tylko w dużych miastach, ale również na wsiach. Wiele żywych organizmów, licząc ludzi, są
zagrożone.
W czasy obecne już nie jest tajemnicą, że główną rolę w zanieczyszczeniu środowiska
grają ludzie. Problem staje się poważniejszy na tle wysokiego poziomu indyferencji ludzi co
do tego tematu. W naszym ciągle zmieniającym się świecie można śmiało powiedzieć, że
stoimy przed katastrofą ekologiczną. W tym artykule chciałabym zwrócić uwagę na sytuację
w moim mieście Kaspi oraz pokazać stosunek miejscowych do tego problemu. W mieście
Kaspi mają miejsce następujące poważne ekologiczne problemy:
ü
Zaśmiecanie środowiska
ü
Obojętny stosunek społeczeństwa co do tego problemu
ü
Nisko poziom świadomości społeczeństwa
ü
Fabryki i zakłady przemysłowe
Na terytorium Kaspi funkcjonuje wiele zakładów, które zanieczyszczają środowisko
poprzez wyrzucanie odchodów przemysłowych w miejsca ekologicznie czyste. W naszym mieście została założona służba monitoringu, za pomocą której udało się zbadać problem i znaleźć miejsca, które znajdują się w najgorszym stanie; najcięższa
sytuacja jest na obrzeżach miasta oraz cmentarzach.
Ze wsparciem lokalnego samorządu na całym terytorium miasta zostały postawione dwa
rodzaje koszy na śmieci: 1) metalowego koloru – dla odpadów komunalnych; 2) zielone
– dla odpadów po towarach jednorazowego użytku. Niestety często jesteśmy świadkami
nieodpowiedzialnego zachowania ze strony mieszkańców miasta, którzy często gromadzą
worki ze śmieciami tuż przy swoich domach, blokach albo po prostu wyrzucają śmieci na
ulicy, w centrum miasta, zdarzają się nawet uszkodzenia koszy na śmieci.
Istniejący w Kaspi poważny problem ekologiczny pogarsza fakt funkcjonowania dużych
zakładów oraz mała liczba zamontowanych w nich filtrów. Jako przykład opowiem o zakła-
23
dzie cementowym; z jednej strony istnienie takiego przedsiębiorstwa jest niezwykle ważne,
ponieważ zapewnia ludziom miejsca pracy; ale z drugiej strony charakteryzuje się wyrzuceniem w powietrze dużej ilości emisji spalin, co negatywnie wpływa na zdrowie lokalnych
mieszkańców. Dane statystyczne pokazują, że najwyższym odsetkiem ludzi chorych na
tarczycę charakteryzuje się właśnie Kaspi.
Aczkolwiek najważniejszym problemem pozostaje słaba świadomość ludzi, co stwarza
poważne problemy w walce z problemami ekologicznymi. Chciałabym przedstawić wyniki
sondażu, który przeprowadziliśmy w Kaspi, w sondażu wzięli udział – 132 uczniów, 50
sprzedawców miejscowego rynku, 50 rodziców (we wieku od 35 do 45). Zadawaliśmy
im następujące pytania:
1. W jakim stanie jest miasto Kaspi pod względem zanieczyszczenia środowiska?
2. Czy nieprzetworzone odpady przemysłowe szkodzą żywym organizmom?
3. Czy dbacie o środowisko?
4. Czy rozumiecie różnicę pomiędzy różnymi kolorami koszy na śmieci?
Wyniki sondażu pokazały: 55% - w ogóle nie zastawiali się nad ani jedną z tych
spraw, 38% - nie udzielili odpowiedzi na postawione pytania, 7% - znali odpowiedzi na
dane pytania, ale nie do końca rozumieli, dlaczego te sprawy dotyczą ich. Jak widzimy, duża część populacji naszego miasta nie jest świadoma tego, jakie przykre skutki
może przynieść zaśmiecanie miasta i zanieczyszczenie środowiska, i nie tylko nam,
a także następnym pokoleniom.
Cel:
Moim celem jest zwiększenie świadomości uczniów, rozwój społecznych umiejętności
młodzieży, wypracowanie poczucia odpowiedzialności, współpraca z lokalnymi władzami
w celu ich zaangażowania w projekt.
Treningi i seminaria: Regularne prowadzenie treningów w szkołach, wybór jednego dnia
w tygodniu, w którym uczniowie będą mogli robić swoje własne prezentacje na interesujące
dla nich tematy. W taki sposób mamy szansę podnieść w nich stopień poczucia odpowiedzialności.
Akcje oczyszczenia: Dobrą metodą jest pokazanie uczniom doświadczenia młodzieży innych krajów, dalej można wybrać ciekawe dla nich terytoria i zacząć prace, np. organizować
akcje oczyszczenia terenu raz w miesiąc.
Banery: Umieszczenie banerów w różnych częściach miasta z napisem „Proszę nie śmiecić!”
24
Monitoring: Ukształtowanie grupy, która pomoże w rozwoju niezbędnych umiejętności. Zadaniem tej grupy będzie sprawdzenie oczyszczonych miejsc, częstotliwość raz na 3 miesiące.
Spotkania z lokalnymi władzami: Uczniowie będą mogli zwrócić uwagę samorządu na
te konkretne problemy, które stoją na pierwszym miejscu. Poza tym będą mieli praktykę
komunikacji z przedstawicielami władzy, zrozumieją na ile są ważni i jaką dużą rolę grają
w życiu gminy. Spotkania odbędą się raz na dwa tygodnie.
Sieć socjalna: udostępnienie informacji o różnych aktywnościach i przedsięwzięciach
wpłynie na większe zainteresowanie i zaangażowanie młodzieży. Na przykład „Sprzątamy
w zasięgu 1 metra”, taka akcja może przyjąć charakter wyzwania, młodzież w sieciach socjalnych będą wyzywać swoich znajomych i w taki sposób ta akcja może przynieść niezłe
skutki.
Konkurs rysunków: Zadaniem uczniów będzie namalowanie obrazu na temat „Bądź
zmianą, która chcesz widzieć w świecie”
Wizyta aktywnie zaangażowanych osób w sektorze publicznym: Raz w miesiąc takie
osoby opowiedzą uczniom o swoim doświadczeniu, zmotywują dzieci do działania, uświadomią ich, że tylko i wyłącznie swoją pracą można coś zmienić, natomiast siedząc i narzekając problemów nie rozwiążesz.
Inspiracje i dobre praktyki
Zanieczyszczenie środowiska stanowi jeden z najważniejszych problemów współczesnego
świata, ofiarami tego problemy padło wiele krajów i miast. Dużo państw opracowują specjalne programy walki z tym problemem. Dla nas ciekawe są właśnie takie projekty, doświadczenie innych w rozwiązywaniu tego problemu, jakimi metodami się kierowali i jakie skutki
osiągnęli. Współpraca i konsultacje z ekspertami pokazały mi, że największe doświadczenie w tej sprawie na dzień dzisiejszy posiadają kraje skandynawskie, Niemcy, Austria oraz
Polska. Ciekawe jest podejście każdego z tych państw do problemów ekologicznych.
Po przeprowadzonym sondażu, jeszcze raz się przekonałam, że naszym głównym
problemem jest niski poziom świadomości i przepływu informacji w społeczeństwie
– konsultacje z ekspertami pokazały, że rozwiązanie tego problemu w takich krajach jak Austria lub kraje skandynawskie, zaczęło się z założenia eko-klubów. Członkami klubów byli
najbardziej aktywni uczniowie różnych szkół. Zajmowali się badaniem problematycznych
terenów, zbierali materiały fotograficzne, współpracowali z lokalnymi mediami, za pomocą
tej współpracy pisały się artykuły, w szkołach pokazane były edukacyjne filmy, przygotowywały się informacyjne materiały, organizowały się akcje sprzątania. Pedagodzy biologii
25
aktywnie byli zaangażowani w proces przygotowania warsztatów i treningów dla uczniów.
Poważny problem to brak grupy monitoringowej – w tym przypadku bardzo ciekawe jest doświadczenie Niemiec. W czasy, gdy Niemcy były podzielone na dwie części, w zachodniej
części kraju zostało wprowadzone prawo odnoście zaśmiecenia miasta lub terenów natury.
Takie działania karane były mandatem, natomiast we wschodniej części kraju to prawo nie
działało. Po zburzeniu muru berlińskiego utworzyła się specjalna grupa monitoringowa. Ta
grupa przeprowadziła odpowiednie badania i wyjaśniła, że po zachodniej części muru problemów ekologicznych prawie nie było, natomiast przypadki zanieczyszczenia środowiska
w Niemcach wschodnich były dosyć częste. Uważam, że doświadczenie Niemiec powinno
być przykładem dla wielu krajów.
Jedną z problematycznych spraw jest wzbudzenie motywacji uczniów i zaangażowanie innych szkół w akcje i różne aktywności – po konsultacjach z ekspertami otrzymałam
ważne i ciekawe porady oraz konkretne przykłady. Interesujące jest doświadczenie Polski
w tej sprawie:
ü
W polskich szkołach istnieją specjalne rady uczniów, które organizują akcje sprzątania ulic albo miejsc o wartości przyrodniczej.
üW polskim mieście Dzierżanów, gimnazjum #3, uczniowie corocznie zbierają nakrętki
od butelek plastikowych, oddają je do utylizacji, a na zebrane pieniądze organizują
ciekawe i przydatne dla całej szkoły wydarzenia.
üWe wielu warszawskich szkołach postawione zostały specjalne kosze na baterie.
W tej sprawie zostały prowadzone treningi i seminaria w celu wytłumaczenia uczniom
jakie znaczenie niesie za sobą dokładna segregacja odpadów. Zostały zorganizowany konkursy między szkołami; szkoła, która zbierała najwięcej baterii, dostawała
nagrody. Takie wydarzenia mają na celu podniesienie motywacji uczniów i ich zaangażowanie w proces segregacji i prawidłowej utylizacji odpadów.
üWe wielu szkołach Polski uczniowie organizują wystawę ręcznie wyrobionych z plastiku oraz polietylenu eksponatów. Dzieci dzięki prawidłowemu wykształceniu, wiedzą,
że plastik oraz podobne materiały sztuczne rozkładają się ponad 1000 lat. Z jednej
strony poprzez takie aktywności oni dbają o środowisko, a drugiej strony realizują
swoją wyobraźnie. üAktywność oraz zaangażowanie uczniów w życiu szkolnym pozwala na organizację
wyjazdów do parków narodowych oraz innych miejsc rekreacyjnych; organizowane
są akcje ekologiczne; uczniowie przygotowują specjalny program na Dzień Ziemi.
üCzęsto organizowane są tematyczne flash moby w centrum miasta lub na terytorium
26
szkoły; taką praktykę spotkałam w szkołach Warszawy, Wrocławia oraz Dzierżanowa.
üKonkretny przykład eko-działalności to inicjatywa uczniów gimnazjum #3 miasta
Dzierżanów, gdzie uczniowie założyli i prowadzą blog związany ze sprawami ekologii.
Nasze rozwiązania
Bardzo ważnym krokiem ku rozwiązaniu problemu jest organizowanie masowego sondażu w mieście Kaspi. Organizacja tego przedsięwzięcia będzie całkowicie w rękach uczniów.
Potrzebna będzie grupa z 20 osób, która opracuje kwestionariusz. Przykładowe pytania
mogą brzmieć następująco:
Ø
Które terytorium w Kaspi jest najbardziej zanieczyszczone?
Ø
Czy emisje spalin lokalnych zakładów zanieczyszcza środowisko?
Ø
Który z problemów ekologicznych jest na dzień dzisiejszy najstotniejszy?
Ø
Czy brał Pan/Pani udział w akcjach ekologicznych?
Ø
Czy trzeba informować ludność o bieżących problemach ekologicznych?
Zbieranie materiałów fotograficznych z miejsc zanieczyszczonych – w tej sprawie
chciałabym zwrócić uwagę na doświadczenie Austrii i krajów skandynawskich. Po przeprowadzonym sondażu zostaną wybrane terytoria, które najbardziej potrzebują ekologicznego
ratunku, natomiast uczniowie zaczną zbiór informacji o tych miejscach: zrobią zdjęcia, przygotują prezentacje; ważna jest współpraca z organami władzy, pokazanie im obecnej sytuacji, prezentację muszą zobaczyć również pracownicy służby oczyszczania miasta, a także rodzice, nauczyciele, przedstawiciele organizacji pozarządowych, członkowie lokalnej
rady młodzieży, media. Po przedstawieniu problemu ważna jest organizacja dyskusji, która
może przynieść konkretne decyzje.
Treningi i warsztaty – aby wzmocnić świadomość populacji oraz zwiększyć poziom przepływu informacji, musimy wyjaśnić loklanym mieszkańcom kilka bardzo ważnych spraw:
1. „Jakie procesy mają miejsce w przyrodzie w przypadku pozostawienia nierozłożonych i nieprzerobionych odpadów komunalnych“ – trening zostanie prowadzony przez eksperta-biologa.
2. „Jak bardzo szkodliwe dla żywych organizmów są odpady komunalne” – trening
zostanie prowadzony przez lekarza
3. „Czym jest odpowiedzialność społeczna” – trening zostanie prowadzony przez
eksperta edukacji obywatelskiej
4. „Jak mogę zostać aktywnym obywatelem”– trening zostanie prowadzony przez
psychologa.
Na treningach obecni będą uczniowie, rodzicie, przedstawiciele różnych klas społęcz-
27
nych; w trakcie każdego treningu zostanie przeprowadzony pre- i post-test, mający
na celu sprawdzenie czego uczestnicy projektu się nauczyli. Raz w tygodniu będą
organizowane lekcje o ekologii, podczas których uczniowie starszych klas będą przekazywać informację o tym jak trzeba dbać o nasze środowisko młodszemu pokoleniu,
a za pomocą nauczycieli na lekcjach odbędą się gry symulacyjne.
Konkurs rysunków – we wszystkich szkołach Kaspi zorganizujemy konkursy rysunków na
temat „Bądź zmianą, którą chcesz widzieć w świecie”. Poprzez swoje obrazy uczniowie
przekażą nam swoje opinie i pomysły, opowiedzą w jakim świecie chcą żyć. Obrazy zostaną wystawione na finałowym spotkaniu i wszyscy uczniowie otrzymają certyfikaty.
Spotkania z miejscowymi władzami – tutaj możemy skorzystać z doświadczenia polskiego, ale tez chciałabym dodać jedną ważną kwestię – memorandum; wizyty uczniów oraz
członków rady młodzieży w samorządzie lokalnym będą organizować się regularnie, podczas spotkań odbędą się dyskusje na temat interesujących nas spraw oraz zaplanowane
zostaną ważne wydarzenia. Zostanie podpisane memorandum z przedstawicielami naszej
lokalnej służby oczyszczania miasta w celu regularnego organizowania akcji sprzątania ulic
przez uczniów ze współpracą ze służba oczyszczania – ich zadaniem będzie wywóz śmieci
na odpowiednie do tego terytoria.
Spotkania z przedstawicielami dyrekcji lokalnych fabryk – zorganizujemy studyjne wizyty do zakładów produkcji cementu i cegły działających w Kaspi. Uczniowie zwiedzą fabrykę, zobaczą jak funkcjonuje w środku, możliwe jest organizowanie flash mobu, podczas
których opowiemy o pozytywnych stronach zakładów, ale również na pomocą motywów
humorystycznych zwrócimy uwagę za ewentualne zagrożenia.
Akcje sprzątania – uczniowie zorganizują grupowe sprzątanie różnych części miasta, częstotliwość - 1 w miesiąc. W podobnych akcjach będą zaangażowani nie tylko dzieci, ale
również rodzice oraz chętni mieszkańcy miasta. Informacja o każdej akcji zostanie rozpowszechniana za pomocą sieci socjalnych, zostaną stworzone specjalne eventy „Sprzątamy w zasięgu 1 metra”. Udostępnimy filmiki informacyjne również poprzez socjalną sieć.
Zaczną się negocjacje z samorządem, aby już w oczyszczonych miejscach publicznych,
takich jak parki, skwery, zostały postawione banery z napisem – „Proszę nie śmiecić!”,
„Droga śmieci do kosza przechodzi przez naszą świadomość!”.
Grupa monitoringu – w związku z tą sprawą możemy wziąć przykład z doświadczenia
niemieckiego, ale w węższym aspekcie. Stworzymy grupę monitoringową która przeprowadzi badania na już oczyszczonych terenach, grupa zostanie ukształtowana z uczniów
starszych klas.
28
Wymiana doświadczeń – raz w miesiąc do szkoły zostaną zaproszone doświadczone i aktywne w sektorze publicznym osoby, absolwenci naszej szkoły, którzy brali udział w różnych
wymianach międzynarodowych; oni opowiedzą uczniom o swoim doświadczeniu życiowym
i zawodowym.
Wydarzenie końcowe – w centrum miasta, przed budynkiem centrum kultury zostanie
zorganizowany flash mob na temat „Ziemia to nasz dom”; w centrum kultury odbędzie się
wystawa obrazów uczniów. Dalej zacznie się główna część wydarzenia – prezentacje: co
robiliśmy, co osiągnęliśmy, dlaczego jest takie ważne zaangażowanie i uczestnictwo miejscowych dla osiągnięcia wspólnego celu, wszystkie prezentacje zostaną zrobione przez
uczniów. Zostanie zagrany spektakl „Wyrok tlenu”, w którym uczniowie zagrają rolę różnych elementów chemicznych, spektakl będzie opowiadać o procesie sądowym, gdzie widać będzie jaka wina w zanieczyszczeniu planety leży na barkach człowieka. Mieszkańcom
naszego miasta przekażemy bardzo ważne hasło: „Dbajmy o środowisko, bo Kaspi to
nasz dom!”. Po zakończeniu wydarzenia odbędzie się koncert szkolnego zespołu, który
zagra znane dla wszystkich piosenki. Wszystkim uczestnikom projektu zostaną wręczone
certyfikaty. Na owe wydarzenie zostaną zaproszeni przedstawiciele samorządu lokalnego,
dyrekcja zakładów cementu i cegły, przedstawiciele biznesu prywatnego, dyrektorzy szkół
publicznych, nauczyciele, uczniowie, członkowie rady młodzieży
Implementacja
Okres trwania projektu to 3 miesiące, do realizacji projektu musimy stworzyć grupy, które podczas projektu będą wykonywać różnego rodzaju zadania. Członkami grup będą
uczniowie 9 i 10 klasy. Z uwzględnieniem czynników ryzyka, projekt jest rozpisany w tygodniach, a nie w konkretnych dniach - jest to niezbędne aby uniknąć wypadków nieprzewidzialnych.
29
Co ?
Kiedy?
Sondaż:
Ø Dobór pytań
Pierwszy tydzień projektu
Ø Opracowanie kwestionariusza
Ø Podsumowanie wyników
Ø Prezentacja
( Czyste kartki formatu A4, długopisy, drukarka, kartridż, laptop, rzutnik)
Zdjęcia:
Ø Wybór najbardziej
zanieczyszczonych miejsc w m.
Kaspi
Ø Odwiedzenie danych miejsc
i zrobienie zdjęć
Ø Organizowanie wystawy
przygotowanych zdjęć
( aparat fotograficzny, kolorowe markery,
flip czart)
W drugim tygodniu projektu zostaną
wybrane najbardziej problematyczne
terytoria i odbędzie się zbiór materiałów
fotograficznych
W trzecim tygodniu organizowana zostanie wystawa zdjęć
Treningi/seminaria:
Ø „Jakie procesy mają miejsce
w przyrodzie w przypadku
pozostawienia nierozłożonych
i nieprzerobionych odpadów
komunalnych“
Ø trzeci tydzień
Ø trzeci tydzień
Ø „Jak bardzo szkodliwe dla
żywych organizmów są odpady
komunalne „
Ø „Czym jest odpowiedzialność
społeczna”
Ø czwarty tydzień
Ø„Jak mogę zostać aktywnym
obywatelem
(czyste kartki formatu A4, długopisy
do pre- i post-testu, rzutnik, monitor,
pendrive)
30
Ø czwarty tydzień
Analiza SWOT
Kryteria
·
Zaangażowanie uczniów
·
Doświadczenie uczniów
·
Zaproszeni eksperci
·
Możliwości finansowe
(S) MOCNE STRONY
ü
(W) SŁABE STRONY
ü
ü
·
Nowe pomysły
·
Konkurencyjność
·
Kwalifikacja
ü
ü
(O) SZANSE
·
Sesja zdjęciowa
ü
·
Badania
ü
·
Potrzeby społeczne
·
Nowe możliwości
·
Współpraca:
1.
Władze lokalne
2.
Zakłady przemysłowe
3.
rodzice
4.
nauczyciele
5.
inne szkoły
ü
ü
ü
ü
· środowisko społeczne
ü
31
(T) ZAGROŻENIA
ü
Wykorzystane źródła:
Ø
„Globalne zmiany klimatu i Gruzja” - © 2011 CENN
Ø
„Formy i metody społecznego zaangażowania” - © Instytut wolności
(თავისუფლების ინსტიტუტი)
Ø
„Przejściowy okres demokracji i aktywne obywatelstwo” - © DVV
Ø
„Współpraca dla dobra społecznego” (podręczniki ucznia i nauczyciela) – wydanie
edukacji obywatelskiej i doskonalenia kwalifikacji nauczycieli Ø
„Jak być aktywnym obywatelem” (podręczniki ucznia i nauczyciela) – wydanie edukacji obywatelskiej i doskonalenia kwalifikacji nauczycieli Ø
„Umiejętność korzystania z informacji” © Instytut wolności (თავისუფლების
ინსტიტუტი)
Ø
https://ka.wikipedia.org
Ø
https://www.WWF.org
Ø
http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/nmat/catalog.html?pft=biblio&from=101&rnum=10&udc=502
Ø
http://www.civitas.ge
Ø
http://w3.cenn.org
Ø
http://greenalt.org
Ø
http://www.greenway.ge Ø
http://www.cicd-us.org
Ø
http://www.greens.ge Ø
https://www.youtube.com/watch?v=OXYmuWp-Ofg
Ø
http://www.ecology.com
32
Hatuna Khmaladze „Współpraca dla nowych wyzwań”.
Dyrektor Akhalcychskiego Centrum Zasobów Edukacyjnych,
trener zawodowego rozwoju nauczycieli
Narodowego Centrum Edukacji Obywatelskiej
Analiza problemu
Edukacja obywatelska i działalności z nią związane są priorytetem dla państwa i poprawy
jakości życia obywateli. Społeczeństwo oparte na wiedzy nie sprawdzi się i nie będzie gotowe na nowe wyzwania, jeżeli członkowie tego społeczeństwa nie będą aktywnymi obywatelami.
Strategicznym celem programu edukacji obywatelskiej jest praktyczne zastosowanie
przez uczniów wiedzy uzyskanej na lekcjach w szkole. Oprócz tego dla nich muszą być
stworzone odpowiednie warunki i środowisko, w którym oni będą mogli wykosrzystać swoją wiedzę i bezpośrednio lub pośrednio zaangażować się w procesach cywilnych i demokratycznych.
Centrum Rozwoju Zawodowego Nauczycieli ma na celu stworzenie wszystkich warunków
i zapewnienia niezbędnych środków dla podnoszenia umiejętności nauczycieli w celu rozwoju jakości pojawiają się pozytywne tendencji, chociaż jest jeszcze wiele pracy do zrobienia w tym kierunku.
W Akhaltsikhskim Rejonie funkcjonuje 38 szkoły publicznych i jedna prywatna, w tym placówka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; w Rejonie są także 14 nie-gruzińsko języczne szkoły, studiuje 6119 uczniów, zatrudniono 900 nauczycieli;
Przeprowadziliśmy wywiad z 80 studentami, badanie zostało zaprojektowane tak, aby
określić liczbę uczniów, którzy mieli możliwość korzystania z nabytej wiedzy w praktyce,
61,4% respondentów (49 uczniów), powiedziało, że nie mieli takiej możliwość, 38,6%
uczniów badanych (31 uczniów), w ciągu ostatnich lat podczas udziału w cywilnych czy
demokratycznych procesach miało możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce
co najmniej raz.
Uczniowie, którzy powiedzieli, że co najmniej raz mieli okazję wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce, zauważyli, że taką możliwość dała im szkoła, organizacje pozarządowe
czy lokalny samorząd, chociaż w tematyce działań możliwości studentów okazało się, że
są małe, nie wszyscy studenci mogli uczestniczyć, także brak środków i krótkotrwałość.
Miałam spotkanie z 35 nauczycielami Edukacji Obywatelskiej, którzy potwierdzają niski
33
poziom aktywności studentów w działalności cywilnej, podczas badania przyczyn, - jakie
przeszkody istnieją w nauczaniu edukacji obywatelskiej , i to, co było powodem, dla niskiej
aktywności uczniów podczas lekcji, przegląd 20 nauczycieli edukacji obywatelskiej, pokazał, że kompleksowemu (Teoria i praktyka) nauczaniu przedmiota edukacji obywatelskiej
tworzą problemy następujące czynniki:
Ø
Uczniowie nie mają możliwości wykorzystania wiedzy zdobytej podczas lekcji edukacji obywatelskiej :
ØNieefektywność procesu nauczania edukacji obywatelskiej, nauczyciele mają trudności ze zdobyciem różnych źródeł informacji, materiałów pomocniczych czy wizualnych, nieodpowiednio rzadkie stosowanie metody nauczania projektowego, niskie
precedensy wolontariatu;
Ø
Nauczycieli nie mają zawodowej komunikacji w celu wymiany doświadczenia i informacji między kolegami
Ø
Uczniowie i nauczyciele w procesie nauczania edukacji obywatelskiej mniej mają
kontakt ze społecznością szkolną i są mniej skłonni do współpracy z samorządem
lokalnym, uczniowie nie uczestniczą w procesie podejmowania decyzji w szkole,
również nie mają okazji spotkać się z doświadczonymi ludźmi dla prowadzenia dyskusji .
Ø
Istniejące podręczniki edukacji obywatelskiej i dzisiaj dostępne zasoby edukacyjne
wymagają poprawy i zaktualizowania, w tym procesie niezbedne jest uczestnictwo
nauczycieli;
Ø
Częste są połączenia przedmiotu „Edukacji obywatelskiej”. Większa część tego
rzedmiotu (ok. 81,8%), również uczy innych przedmiotów i nie jest specjalistą, dlatego nie robi na studentów pożądanego efektu;
Te materiały pozwalają stwierdzić, że nauczanie edukacji obywatelskiej dla zaangażowanych w to studentów nie przynosi pożądanego efektu, jest fakt, że studenci nie
w wystarczającym stopniu wykorzystują zdobytą na lekcjach edukacji obywatelskiej
wiedzę w praktyce,
Aby pomóc nauczycielom stworzyć możliwość dla studentów do samodzielnego planowania i realizacji projektów na rzecz społeczności, rozwiązać potrzeby ich szkoły
i społeczności drogą współpracy z władzą lokalną, organizacjami pozarządowymi
oraz innymi grupami społecznymi , uważam, że jest ważne stworzyć odpowiednią
platformę i impulsy dla młodych ludzi;
Cel:
34
Uczniowie dziewiątego – jedenastego klasów Akhaltsikhskiej Szkoły Społecznej muszą
aktywnie angażować się w działania cywilne i robić przydatną pracę dla swoich rówieśników i społeczności, dlatego powstał Centrum Współpracy Młodzieży i Nauczycieli Edukacji Obywatelskiej od 01 października 2015 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku, w celu
stworzenia odpowiednich warunków z odpowiednimi zasobami i sytuacjami;
Cel pomocniczy 1. Przygotowanie w czasie planu obywatelskiego, w którym wszystkie
zainteresowane strony będą mogły angażować się i podjąć w nim wygodne dla siebie „korzyści”;
Cel pomocniczy 2. Przygotowanie bazy technicznej, odpowiednich aktywów, biblioteki tematycznej, nagrania video i innych potrzebnych zasobów edukacyjnych
Cel pomocniczy 3. Stworzenie odpowiednich aktywności dla uruchomienia mechanizmu
w celu wspierania i współpracy między uczniami, nauczycielami, rodzicami i innymi przedstawicielami społeczeństwa;
Cel pomocniczy 4. Utworzenie specjalnej strategii dla etapowego włączenia uczniów
(uczniowie 9-11 klasów około 800 osób)
Inspiracja i dobra praktyka
Dowiedziałam się o pracy i odpowiednich aktywnościach niektórych centrum i teraz mogę
przedstawić informację o nich:
1. W Stanie Ohaio istnieje centrum ‘Keith B Key’ dla młodych studentów, gdzie młode ludzie mogą rozwinąć umietności przewódstwa i inne,także dzielić się różnymi
inicjatywami obywatelskimi między sobą. Co więcej, ten ośrodek oferuje wiele
programów i zawiera wiele funkcji, wspiera udział studentów w projektach i pomaga im uzyskać sukces w wprowadzeniu nowych inicjatyw, projektów koncentrujących się na wartościach obywatelskich - dobre obywatelstwo, przywództwo,
itp. Centrum jest bogaty w zasoby, współpracuje z bibliotekami, z różnymi organizacjami i oferuje szeroki wybór literatury w razie potrzeby.
2. CCR (Centre for Civic Reflection) – Centrum aktywność obywatelskiej i zaangażowania. Ośrodek ten ma na celu wspierać już istniejący zespoł i inicjatywy obywatelskie. Pomaga inicjatorom w realizacji projektów i prowadzeniu społeczeństwa
obywatelskiego, które są ułożone według ich pragnień i możliwości. Ponieważ aktywni obywatele nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i innowacyjnych pomysłów. Gromadzą zespoły inicjatywne i prowadzą dyskusje na
temat różnych spraw obywatelskich.
3. Knowledge Centre on European Citizens’ Initiative - Centrum Edukacyjne Inicjaty-
35
wy Obywateli Europejskich i, które przedstawia platformę internetową dla obywateli
europejskich (w tym młodych ludzi), co pozwala obywatelom składanie do Komisji
Europejskiej (European Comission) inicjatyw i wniosków legislacyjnych,także projektów, aktów prawnych w różnych sprawach cywilnych. To online centrum ma na
celu motywację społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowanie między innymi
młodych ludzi w różne kampanie obywatelskie, zostać inicjatorami polityki publicznej, twórcami i bardziej aktywnymi obywatelami. Ośrodek zapewnia również ważne
i niezbędne informacje dla obywateli.
4. RP Polska ( w ramach wizyty edukacyjnej):
1. Miasto Wrocław centrum wsparcia organizacji pozarządowych, wspiera organizacji pozarządowe w celu zwiększenia zaangażowania i uczestnictwa
obywatelskiego, w szczególności, oferuje: szkolenia, doradztwo, działania
informacyjne, budownictwo i wiele innych usług; Celem jest, aby nauczyć ich
organizacji partnerskich - jak pracować samodzielnie i sprawnie, a co najważniejsze, zostać demokratycznymi
2. Miasto Krzyżowa, Fundusz „Krzyżowa” Jest to nowoczesny ośrodek szkolenia
i konferencyj, międzynarodowy centrum konferencyjny, należy do „Krzyżowa”
(NGO), które działa na rzecz wzmocnienia tolerancji, pokoju i europejskich
wartości w krajch UE; Tutaj organizowane są obozy międzynarodowe, w których młodzi ludzie z różnych krajów uczestniczą w ciekawych wydarzeniach
i programach kulturalnych i edukacyjnych;
Wybrana praktyka
W przedstawionej przeze mnie sytuacji – dla osiągnięcia celu i rozwiązania problemów ze
wszystkich praktyk z róznych krajów wybrałam następujące najbardziej korzystne podejścia i praktyki:
I.
Z Centrum Keith B Key ze Stanu Ohaio – fajna mozliwość i muszę ją zrealizować:
1. Współpraca z bibliotekami – w przypadku zapotrzebowania literatury,
2. Współpraca polskich i gruzińskich partnerskich NGO – w przypadku wymiany doswiadczeń
II.
CCR (Center for Civic Reflection) – podobało mi się podejście tego centrum:
1. „Aktywni obywateli nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i różnych innowacyjnych pomysłów.” – to będzie hasłem
mojego centrum,
36
2. ‘Gromadzą zespoły inicjatywne i prowadzą dyskusje wokół różnych
spraw obywatelskich’ – załorzę centrum dyskusyjne, gdzie każda
strona bedzie mogła wziąć udział w dyskusji;
III. Knowledge Centre on European Citizens’ Initiative – w tym online centrum mi sie
podoba to, że pozwala obywatelom składanie do Komisji Europejskiej (European Comission) inicjatyw i wniosków legislacyjnych, także projektów, aktów prawnych w różnych sprawach cywilnych.
W moim centrum stworzę wszystkie warunki dla młodych ludzi, dlatego żeby wszystkie inicjatywy dotyczące spraw obywatelskich napełno trafili do Ratusza;
IV. Podczas wizyty w centrum wsparcia współpracy z NGO we Wrocławiu,Polsce spotkaliśmy się z Panem Grzegorzem Tomosczykiem (prezydent miasta), który powiedział,
że w organizacji pracuje prawnik, który poznaje kazdego obywatela i dowiaduje się o jego
potrzebach, w zależności od tego kieruje go do konsultanta, żeby zainteresowana osoba
dostała pełną informację od profesjonalisty odnośnie interesującego go tematu; podobna
praktyka będzie równiez w moim centrum;
Spotkanie w mieście Kszyżowa z przedstawicielem Fundusza „Krzyżowa” Panem Danielem Bodilą (który jest wykładowcą i trenerem) było dla mnie imponującym - Podobała mi
się praktyka – jest ośrodek dla międzynarodowych konferencji, pracuje na rzecz wzmocnienia tolerancji, pokoju i wartości europejskich w krajach UE; w tym centrum organizowane są obozy międzynarodowe, nasz centrum będzie miał partnerstwo i memorandum
o współpracy właśnie z tym Funduszem, co zostało omówione w trakcie wizyty, my będziemy mieli rozmowy przez Internet, dobrze poznamy ich doświadczenie i razem będziemy pracowali nad projektami; to jest dobra praktyka i nasze centrum będzie również
uczestniczyć:
1. W konferencjach międzynarodowych.
2. Obozach międzynarodowych.
Młodzi ludzie z naszego centrum za pośrednictłem wyżej podanych aktywności bedąmogli
spotkać się z rówieśnikami z innych krajów, podzielić się pomysłami i razem wziąć udział
w kulturowo-edukacyjnych wydarzeniach, co zwiększy ich motywację i aktywność;
Implementacja
Cel: Uczniowie dziewiątego – jedenastego klasów Akhaltsikhskiej Szkoły Społecznej muszą aktywnie angażować się w działania cywilne i robić przydatną pracę dla swoich rówieśników i społeczności, dlatego powstał Centrum Współpracy Młodzieży i Nauczycieli Edu-
37
kacji Obywatelskiej od 01 października 2015 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku, w celu
stworzenia odpowiednich warunków z odpowiednimi zasobami i sytuacjami;
Potrzebne zasoby:
üZespół inicjatywne, stworzony z 5 uczniów, 4 rodziców i 2 nauczycieli, ze strony polskiej ( przedstawiciel Funduszu ‘Krzyżowa’, Pan Daniel Bodyla) i ze
strony gruzińskiej przedstawicieli partnerskich organizacji (trwają negocjacji
z przedstawicielami pracującymi w organizacjach z zakresów ochrony srodowiska,turystyki, tolerancji, edukacji pokojowej, kultury,biznesu, polityki) razem
przygotuje projekt (czas: 01.11.2015r. – 30.12.2015r.)
ü
Projekt zostanie przedstawiony organizacjom darczyńców i fundacji do zebrania niezbędnych środków finansowych (nie posiadamy finansami), (czas:
05.01.2016 r- 01.03 2016 r.)
ü
Potrzebujemy współpracę z ekspertami lokalnymi i międzynarodowymi w tej
­dziedzinie,
razem z nimi stworzymy literaturę pomocniczą, edukacyjne zasoby elektroniczne, różne wizualizacje. Odbyła się umowa o współpracy z lokalnymi i międzynarodowymi ekspertami, którzy są gotowi do udziału w projekcie i pomóc
nam odpowiednimi zasobami (czas:. 01.11.2015 r - 10.02 2016r.)
ü
Mamy budynek, który potrzebuje odpowiedniego wyposażenia i zaopatrzenia
technicznego (czas:. 01.03.2015 r - 01.04 2016)
W tych procesach aktywnie bedą brali udział uczniowie;
Realizacja niżej podanych celu/celów pomocniczych/zadania,na podstawie których zostaną zrealizowane przydatne aktywności, potrzebna jest dla
uczniów, dla ich rówieśników i dla społeczeństwa, żeby ulepszyć stan bycia;
Hasło: „Aktywni obywatele nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i różnych innowacyjnych pomysłów.”
Cel pomocniczy 1. Drogą współpracy między uczniami,rodzicami i nauczycielami edukacji społecznej stworzenie w czasie planu, gdzie każda strona bedzie brała udział i znajdzie
dla siebie w tym ‘korzyść’;
Dla osięgnięcie tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności:
Organizacja spotkań i dyskusji z następującymi grupami zainteresowanymi;
1. Z uczniami 9-11 klasów
38
2. Nauczycielami edukacji społecznej i dyrektorami szkół;
3. Rodzicami;
4. Z samorządem;
5. Z organizacjami pozarządowymi;
6. Przedstawicielami biznesu;
Z przedstawicieli tych grup zainteresowanych zostanie stworzona rada, ci
ludzie przeprowadzą dyskusje w swoich grupach i przedstawią odpowiednie propozycje, również wezmą udział w sprawach organizacyjnych centrum
i przeglądu w sprawach projektów;
Cel pomocniczy 2. Stworzenie odpowiedniej bazy technicznej centrum, zaopatrzenie
wymaganych aktywów, biblioteki tematycznej, nagrania video i innych odpowiednich zasobów edukacyjnych
Dla osięgnięcie tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności:
1. Zostanie przygotowany projekt
2. Prezentacja projektu dla org. Darczyńców,innych funduszy;
3. Spotkania z ekspertami, przedstawicielami biznesu,
znanymi i sukcesownymi ludzmi;
Cel pomocniczy 3. Zaplanowanie aktywności wspierających mechanizm współpracy
i partnerstwa miedzy uczniami, nauczycielami, rodzicami i innymi przedstawicielami społeczeństwa Rejonu Akhaltsikhe;
Dla osięgnięcia tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności:
1.
W Centrum Współpracy uczniowie będą mieli możliwość współpracy z rówieśnikami na poziomie lokalnym i międzynarodowym (konferencje, udział w obozach,
podzielić się pomysłami, doświadczeniami i wspólnie wziąć udział w zajęciach kulturalnych i edukacyjnych) oraz zaplanują aktywności obywatelskie w następnych
kierunkach:
• Ochrona Środowiska i Turystyka, Tolerancja, Przedsiębiorczość, Edukacja POkojowa;
• Udział w zyciu politycznym, kulturalnym, społecznym i gospodarczym inicjatywy,
propozycji itp.
• Aktywności dowolne
W związku z tymi tematami studenci spotkają się z ekspertami, osobistościami, aktywnymi
i doświadczonymi przedstawicielami pozarządowych i rządowych organizacji, otrzymają
rekomendacje i doradztwa w zakresie odpowiednich działalności , ustawiona zostanie Rada
39
rówieśników (uczniów i studentów), która dokona przegląd proponowanych aktywności,
wybierze nominowane na nagrody udane projekty w różnych kategoriach, przygotuje odpowiednie zalecenia przedstawi ich grupie inicjatywnej, będziemy korzystali z różnych forem
zachęcenia dla sukcesywnych;
Cel pomocniczy 4. Musi być stworzona strategia etapowego włączenia aktywnych uczniów
dla podniesienia jakości działalności w procesach obywatelskich;
Dla osiągnięcia tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności:
Odzyskamy projekty od uczniów, trzech uczniów będą mogli zaproponować dwa projekty
kierując następującymi zasadami: jeden z podanych projektów zostanie zafundowany, drugi
powinien zostać zrealizowany na podstawie wolontariatu;
Ci studenci będą mieli możliwość: wypełnić specjalną ankietę, aby wyrazić to, co jest
potrzebne ze strony naszego centrum, my z kolei oferujemy im: informacje teoretyczne
i porady od doświadczonych ekspertów, będzie możliwość korzystania z wyposażenia
technicznego i niezbędnych zasobów edukacyjnych w naszym centrum, także wdrożenie
samoorganizujących działań (projektów);
SWOT a Analiza
Kriteria
· kwalifikacja współpracy
· organizacje partnerskie
(S) Silne
(W) Słabe
ü
ü
ü
· możliwość finansowa
· przewaga konkurencyjna
ü
· pomysły innowacyjne
ü
· eksperci z odpowiedniej dziedziny
ü
ü
· doświadczenie uczniów
· zaangażowanie uczniów w znalezieniu zasobów i wzięcie pod uwagę ich głosu
(O)możliwości
40
(T) zagrożenia
· faktor socjalny
ü
· informacja i badania
ü
· otoczenie legislacyjne
ü
· wymagania ze strony społecznej
ü
· propozycja nowych możliwości
ü
· współpraca z:
ü
a)uczniami
ü
ü
b) rodzicami
c) nauczycielami
· partnerstwo miedzy uczniami a starszymi
ü
ü
Te działania pozwolą nam na wypracowanie podejścia i wsparcia tych uczniów, którzy
podczas nauki, rozwoju i aktywnego uczestnictwa mają pewne trudności, aby dać im okazję wykorzystania wiedzy pobranej w szkolnej (na lekcji edukacji obywatelskiej, i tak dalej)
w praktyce, biorąc pod uwagę „głos” uczniów i dać im szansę, aby wzięli udział w całym
procesie, zrealizowali pełną partycypacja obywatelską i zrobili zacną pracę dla rówieśników i społeczeństwa, która przyczyni się do poprawy sytuacji na lepsze.
Część końcowa
W systemie ogólnego kształcenia Gruzji wychowanie obywatelskie zajmuje dosych ważne
miejsce, im więcej, w naszym kraju ogólne kształcenie ma obywatelski charakter, dlatego
że ma na celu ‘wychowanie obywatela Gruzji i przygotowanie go dla następnego zawodowego czy społecznego życia’.
Po ukończeniu edukacji uczeń musi nabyć się trzech wzajemnie powiązanych elementów
kompetencji obywatelskiej: wiedzy obywatelskiej, umiejętności obywatelskich i postaw
obywatelskich.
Tak naprawdę aktywny udział uczniów, ich rodziców, nauczycieli, administracji i lokalnej
społeczności sprawia sukces w realizacji celów kształcenia ogólnego jego jakości i osiągnięć, jak mówi się w ‘Celach Narodowej Edukacji Ogólnej”.
My stworzymy uczniom możliwość regularnej refleksji jak na przewództwo, samorząd,
działalność społeczną tak i na własne doświadczenie, co pomoże młodym ludziom w przyszłym zawodowym czy obywatelskim życiu.
41
Wykorzystane zasoby
http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki Gruzji
http://www.tpdc.ge/ - Narodowe centrum profesjonalnego rozwoju nauczycieli
http://ohiounion.osu.edu/get_involved/csls/the_keith_b_key_center_f
http://civicreflection.org/resources/plan-a-discussion/
http://fundacja-umbrella.org.pl/about-us/
http://www.krzyzowa.pl/?l=en
42
Eka Sysmiwe „Uczymy się, żeby działać”
Nauczycielka WOS’u (Wiedza o społeczeństwie)
Zatrudniona w szkole publicznej nr 1 wsi Geguti Samorząd Ckaltubo
Trener WOS’u w Narodowym Centrum Rozwoju Zawodowego
Analiza problemu:
Zgodnie z prawem samorządowym, urząd wsi ma następujące obowiązki: ma współpracować z mieszkańcami wsi, ma się interesować problemami ludności i ma działać na rzecz
uregulowania tych spraw, uwzględniając potrzeby i priorytety mieszkających we wsi ludzi.
Mimo to, z jednej strony ani kierownictwo nie interesuje się tym, jakie potrzeby mają mieszkańcy tej miejscowości, z drugiej strony ludność tej wsi też nie chce zawracać głowy pracownikom urzędu. Mowa jest o wspólnych problemach, które dotyczą wszystkich. Brak regularnych spotkań pomiędzy władzą lokalną a mieszkańcami skutkuje tym, iż nie dochodzi
do wymiany poglądów, dyskusji odnośnie współpracy na tym poziomie. Przyczyn można
szukać wszędzie – niska świadomość mieszkańców, brak zaufania w stosunku do władz
samorządowych, brak wiary w siebie, niska samoocena. Warto zaznaczyć, że duża część
obywateli nie wciąż nie wie, jaka jest rola samorządu terytorialnego, jakie funkcje ma
Interesujemy się tymi sprawami od wielu lat – ja jako nauczycielka WOS’u oraz klub edukacji obywatelskiej „My samodzielnie”, który już od trzech lat pracuje w szkole nr 1 wsi Geguti
samorząda Ckaltubo. Przeprowadziliśmy badanie, które polegało na zbadaniu relacji na
poziomie władze samorządowe – mieszkańcy. Na podstawie wyników stwierdziliśmy, że
większość mieszkańców nie wie o funkcjach i zadaniach samorządu nic. Okazało się nawet, że nawet sam jako mieszkaniec nie jest zainteresowany rozwiązaniem problemów wokół niego. Trzeba również zaznaczyć, że ludność wsi prawie nie ma dostępu do informacji,
dotyczącej aktualnej działalności władz samorządowych, różnych procesów – to wszystko
przez to, że samorząd niedostatecznie nakreśla i pokazuje społeczeństwu czym się zajmuje; nie przekazuje mieszkańcom dostatecznej treści co do już zrealizowanych i przyszłych
projektów. Aby pokazać skalę tego problemu, to powołuję taki przykład: na poziomie samorządu lokalnego działa projekt, na podstawie którego mieszkańcom przekazuje się pewna
kwota, która może być rozdysponowana według potrzeb określonych przez wyznaczoną
przez władze samorządowe mniejszą grupę mieszkańców. Widzimy, że w procesie podjęcia
decyzji samorząd lokalny odgrywa wielką rolę, natomiast większa część mieszkańców nie
ma prawa głosu. W związku z powyższym, podjęte decyzje nie są do końca demokratycz-
43
ne, ponieważ nie odzwierciedlają opinii większości. Takie podejście wcale nie jest dobrym
przykładem dla przyszłych pokoleń, tych uczniów, którzy w przyszłości będą poprawiać sytuację. Dlatego tak bardzo ważne jest zaangażowanie uczniów. Podczas pracy w projekcie
uczniowie zapoznają się z regulacjami prawnymi, będą mieli okazję spotkać się zarówno
z przedstawicielami samorządu lokalnego, jak i z mieszkańcami miejscowości. Dzięki takiego rodzaju inicjatywom kształtujemy społeczne - obywatelskie kompetencje, rozwijamy
różnego rodzaju umiejętności uczniów. Ostatecznie zaangażowanie uczniów przełoży się
na kształtowanie kompetencji obywatelskich u innych osób. Aktywizacja mieszkańców pomoże wspólnie rozwiązać wszelkie problemy i stojące przed ludźmi wyzwania. Warunki
mieszkaniowe na wsie się poprawią, młodzież zobaczy pozytywne skutki współpracy i doceni własne możliwości i zachodzące zmiany. Natomiast samorząd lokalny zobaczy, że
łatwiej rozwiązywać problemy razem z mieszkańcami, niż samodzielnie.
Cel: Zwiększenie świadomości mieszkańców wsi i wzrost zaangażowania mieszkańców
w rozwiązywaniu problemów. Wyznaczenie priorytetów i celów wraz z władzami lokalnymi.
Uwzględnienie opinii mieszkańców przez samorząd terytorialny.
Poprawa jakości komunikacji na poziomie władza lokalna – mieszkańcy.
Edukacja obywatelska skierowana w grupę uczniów Rola poszczególnych osób i odpowiedzialność tych osób w kształtowaniu lepszej przyszłości całej wsi Ostateczny cel do
osiągnięcia – ukształtowanie aktywnego społeczeństwa obywatelskiego
Cel szczegółowy 1. Badanie poszczególnych grup w celu zbadania sytuacji i zaplanowania dalszego postępowania zgodnie z wynikami badań
Cel szczegółowy 2. Organizowanie spotkań informacyjnych. Rozprzestrzenianie ulotek
informacyjnych.
Cel szczegółowy 3. Rozpoczęcie współpracy z organizacjami – NGO’s, fundacje, itp. Rozpoczęcie partnerstwa ze Stowarzyszeniem Młodych Prawników Gruzji (filia w Kutaisi) –
udostępnienie wiedzy i doświadczenia
Cel szczegółowy 4. Nakreślenie najważniejszych problemów związanych z tym zagadnieniem i zaplanowanie dalszego postępowania na rzecz rozwiązania tych problemów.
Inspiracja i dobre praktyki:
Podczas planowania badania, w kwestionaiuszu zostały zawarte pytania odnoszące się do
świadomości mieszkańców. W jakim stopniu byli oni informowani o funkcjach i obowiąz-
44
kach władz samorządu, jak często mieszkańcy zwracali się do władz lokalnych z prośbą
o pomoc i na ile aktywni byli mieszkańcy podczas nakreślenia najważniejszych problemów
na wsi? Korzystaliśmy z doświadczenia Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji, które
w tym celu przeprowadziło szkolenia dla uczniów w tej sprawie.
Podczas szkoleń Odnośnie metodologii badań miałam okazję porozmawiać osobiście i zadać kilka pytan polskiemu ekspertowi. Najbardziej mi się spodobały konsultacje indywidualne, podczas których dowiedziałam się o ciekawych metodach prowadzenia badań – o zbieraniu danych za pomocą ankiety i flipchartów, o analizie SWOT istniejącej sytuacji na wsi.
Wykorzystaliśmy różne metody i okazało się, że wyniki były identyczne. Przygotowaliśmy
informacyjne ulotki, zorganizowaliśmy kilka spotkań informacyjnych. Po rozmowie z przedstawicielami władzy lokalnej się okazało, że samorząd jest chętny do współpracy i uwzględni wszystkie problemy mieszkańców, które zostały ujawnione podczas prowadzenia badań.
Wśród nich chodziło o takie istotne kwestie, jak:
üBrak drogi dojazdowej na wsi
üBrak systemu automatycznego nawadniania
üBrak w niektórych miejscach na wsi śmietników
Warto zaznaczyć, że śmietniki i pojemniki na śmieci zainstalowano w różnych częściach
miejscowości.
Na wsi działa program tzw. program działań, który uwzględnia rozwiązanie problemów
mieszkańców dzięki sfinansowaniu różnego rodzaju projektów z budżetu miejscowości.
Doszło do spotkania władzy z mieszkańcami, ale znowu to była mniejsza grupa ludności
mieszkającej na wsi. Chcieli oni wybudować stadion szkolny, w którym chciano zatrudnić
kilka osób z tej małej grupki. Ja, jako przedstawicielka szkoły, wraz z uczniami ponownie
zbadałam to, jaki problem jest najbardziej aktualny na dzień dzisiejszy. Okazało się, że
większość mieszkańców domagała się rozpoczęcia budowy przedszkola, ponieważ niemal
w każdej rodzinie dziecko albo nie chodziło do przedszkola, albo chodziło do przedszkola
w mieście. Dzięki temu, udało się ponownie zorganizować zebranie i teraz w Geguti otwarto
nowe przedszkole, a nie stadion w szkole.
Dobre praktyki:
Zrealizowany przez kierującego klubem edukacji obywatelskiej w szkole w Czibati Lado
Apchazawa oraz członków klubu projekt „wybór mieszkańców” można zaliczyć do przykładu dobrych praktyk. Według władz lokalnych, na żądanie mieszkańców miał powstać
45
skwer. Po zbadaniu sytuacji okazało się jednak, że otwarcie skweru władza lokalna zleciła
znajomej firmie, natomiast mieszkańcom najbardziej zależało na stworzeniu systemu automatycznego nawadniania i na oczyszczeniu ścieków. Dzięki zaangażowaniu uczniów,
projekt otwarcia skweru został zmieniony. Zgodnie z wypowiedzią kierującego klubem edukacji obywatelskiej, od tego czasu władze lokalne i mieszkańcy wsi bardziej intensywnie
współpracują i spotykają się częściej w celu zbadania problemów, dotyczących większości
mieszkańców.
Podczas wizyty studyjnej miałam okazję zobaczyć w jakim stopniu interes społeczny jest
uwzględniony w działaniach samorządu terytorialnego w RP. Jestem niezmiernie wdzięczna, że udało nam się spotkać z przedstawicielami samorządu terytorialnego, porozmawiać
z nimi. Polskie władze lokalne doskonale wiedzą o problemach swoich mieszkańców i robią wszystko w celu rozwiązania takich kwestii. Warto wziąć pod uwagę, że relacje na poziomie władza lokalna – mieszkańcy są prawnie uregulowane.
Okazało się, że samorząd terytorialny w RP w swoim budżecie dysponuje środkami, które
kieruje na sfinansowanie różnego rodzaju projektów, inicjatyw w szkołach, co przekłada
się na zwiększenie motywacji wśród uczniów i nawet nauczycieli. Konsekwencją takich
projektów jest kształtowanie świadomości społeczeństwa, aktywnego społeczeństwa obywatelskiego.
W taki sposób starałam się Państwu pokazać przykłady dobrych praktyk. W prowadzeniu
badań z nami współpracowało Stowarzyszenie Młodych Prawników Gruzji. Uważam, że
w przyszłości w gruzińskich samorządach lokalnych trzeba będzie uwzględnić doświadczenie polskich partnerów oraz strategie działań polskiego samorządu terytorialnego.
Wdrożenie:
Niestety bardzo trudno osiągnąć cele projektu „Sprawnie zarządzana przyszłość” w realich
gruzińskich, biorąc pod uwagę istniejącą sytuację w samorządzie lokalnym. Ale uczestnicy
projektu starali się chociażby coś zmienić w relacjach pomiędzy samorządem a zwykłymi
mieszkańcami. Najważniejszym problemem podczas przeprowadzenia badania okazał się
brak świadomości mieszkańców co do znajomości funkcji i obowiązków samorządu terytorialnego. Uczniowie na podstawie dostępnych źródeł przygotowali prezentacje, ulotki informacyjne. Zgodnie z planem, spotykaliśmy się w celu. Zorganizowaliśmy również spotkania
z prawnikami ze Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji w biurze stowarzyszenia w Kutaisi. Pan Nodar Dżikia w tym celu przeprowadził specjalne szkolenie dla uczniów. Później
uczniów podzielono na grupy 3-4 osobowe, aby mogli oni sprawniej przeprowadzić rozmo-
46
wy z mieszkańcami poszczególnych dzielnic wsi Geguti. Większość mieszkańców z zainteresowaniem odnosiła się do tego, co mówili uczniowie, zadawała pytania, rozmawiała
z uczniami o swoich problemach. Ale byli i tacy, którzy rezygnowali z wywiadu z uczniami
i generalnie z niechęcią odnosili się do uczniów, mówiąc „jestem zajęty” albo „jestem zmęczony”. Ale warto zaznaczyć, że mimo licznych trudności, uczniom udało się nawiązać kontakt z większością, przekazali oni mieszkańcom ulotki, prezentacje itd.
Po zakończeniu wywiadów z mieszkańcami, uczniowie zbierali się w siedzibie klubu edukacji obywatelskiej w szkole i dzielili się wrażeniami. Później uczniowie zorganizowali spotkanie z kierownictwem samorządu lokalnego, na którym obecni byli również przedstawiciele
Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji. Uczniowie przekazali władzom najważniejsze
problemy mieszkańców, które zostały uwidocznione podczas badania. Myślę, że warto wymienić chociażby kila z nich: 1. Brak drogi dojazdowej na wsi; 2. Zła jakość wody pitnej; 3.
Niedostateczna liczba pojemników na śmieci na ulicach; 4. Stan awaryjny budynku szkoły;
5. Stan awaryjny Domu Kultury; 6. Oczyszczenie ścieków i brak systemu automatycznego
nawadniania.
47
Analiza SWOT
Kryteria
Aktualność problemów
Organizacje partnerskie
(S) Mocne strony
(W) Słabe strony
Ø
Ø
Ø
Zaangażowanie mieszkańców
Zaangażowanie uczniów
Ø
Doświadczenie uczniów i kształtowanie relacji
Ø
Innowacyjne idee
Eksperci branży
Ø
Ø
Ø
Rozwiązanie konkretnych problemów
Możliwości finansowe
(O) Szanse
Czynnik społeczny
Ø
Informacja i badania
Ø
Płaszczyzna prawna
Ø
Zapotrzebowanie ze strony społeczeństwa
Ø
Nowe propozycje
Ø
Współpraca:
ა)z mieszkańcami
(T) Zagrożenia
Ø
Ø
ბ)z samorządem
Partnerstwo i współpraca pomiędzy uczniami
a osobami starszymi
Podsumowanie:
Samorząd lokalny zgodził się na rozpoczęcie współpracy i odpowiedział na wszystkie pytania, zadane przez uczniów. Mimo tego, iż odpowiedzi przedstawicieli samorządu lokalnego
nie były zawsze pozytywne, dzięki zaangażowaniu uczniów, zdali oni sobie sprawę, jak
istotna jest współpraca z mieszkańcami i działanie władz z uwzględnieniem potrzeb mieszkańców wsi. Podczas spotkania poruszono również kwestię programu, skierowanego na
rzecz mieszkańców wsi Geguti. Uczniowie byli zainteresowani, dlaczego mieszkańcy nie
mają dostępu do takiej informacji, jak: ile wynosi budżet tego projektu? Kiedy odbywają się
spotkania w celu omówienia priorytetów w świetle tego programu? Odpowiadając na pyta-
48
nia uczniów, usprawiedliwiając się samorząd narzekał na bierność mieszkańców, która nie
przychodziła na spotkania i nie chciała być zaangażowana w taki program. Podczas badania okazało się jednak, że mieszkańcy nawet nie dysponowali taką informacją. Uczniowie
zaoferowali swoją pomoc przedstawicielom samorządu w rozprzestrzenianiu się informacji.
Liczymy na to, że w 2016 roku więcej osób zaangażuje się w podejmowaniu decyzji na
rzecz rozwiązywania wspólnych problemów w ramach specjalnego programu dla wsi. Co
do braku wystarczającej liczby śmietników i pojemników na śmieci, ten problem jest nadal
aktualny na wsi. Dosyć często spóźnia się również śmieciarka. Dzięki zaangażowaniu administracji szkoły, władz samorząda Ckaltubo udało się wybudować nową szkołę. Wyremontowano również Dom Kultury. Zaplanowano oczyszczenie ścieków.
Uczniowie zapoznali się z „Kodeksem ustroju samorządu terytorialnego Gruzji”, z i obowiązkami władz samorządowych. Uczniowie teraz są bardziej aktywni, posiadają dużą wiedzę. Jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa obywatelskiego będą w przyszłości kontrolować władzę i w sposób aktywny będą zaangażowani we współpracę z samorządem
terytorialnym.
Wykorzystana literatura:
1. Kodeks ustroju samorządu terytorialnego
2 “Komentarz do kodeksu o samorządach terytorialnych w Gruzji“.
3. Poradnik dla uczniów : „Współpraca z samorządem lokalnym”
http://www.tpdc.ge/ - Narodowe Centrum Rozwoju Zawodowego Nauczycieli (strona internetowa)
Konstytucja Gruzji;
Podręczniki: „Miasto prawa“; ,,Prawo w praktyce“.
49
Maguli Sechniaszwili „Znęcanie się”
Publiczna Szkoła im. Waży Pszawela Nr 9 w Gori
pedagog wiedzy o społeczeństwie
trenerka edukacji obywatelskiej
w centrum zawodowego rozwoju nauczyciele
Analiza problemu
Znęcanie (ang. Mobbing) to jeden z typów przemocy, które ma miejsce wśród dzieci w klasie lub grupie. Istnieją trzy typy znęcanie: emocjonalne, ustne i fizyczne. To zjawisko społeczne, które zazwyczaj można spotkać wśród dzieci (lub w szkole).
Ofiarą przemocy może być każde dziecko. Zwłaszcza jeżeli dziecko różni się od rówieśników fizycznie, psychologiczne lub jest przedstawicielem innej narodowościowi itd..
Do czynienie z znęcenie / mobbing mamy nie tylko w przypadku chłopców (dostawanie kopa lub popychanie) czyli taka fizyczna przemoc, to również jest wśród dziewcząt
(płotki) innego typu przemoc. Ze zwyczaj spotykamy się z znęcaniem u dzieci w wieku dzieciństwa i wcześniejszego dojrzewania.
Znęcania ma dwie pozycji (roli): jedna to dziecko- agresor (przemocodawca), a drugie to
dziecko-ofiara przemocy.
Dziecko- agresor (przemocodawca),- to dziecko które zawsze stara się zachować niegrzecznie wobec nauczyciele, rodziców, rodzeństwa, aby pokazać swoją silę, w relacjach
szanują tylko silę i przemoc. Takie dziecko uważa, że uregulowanie jakiego kol wiek problemu, jest możliwe tylko z pomocy siły. Ze zwyczaj dziecko-agresor ma wysoką samoocenę
i stara się podkreślić preferencję (pierwszeństwo) społeczną wśród swego otoczenia. Czasami jest zamknięte w sobie o mniej kontaktowe, ale od czasu do czasu wybucha z gniewu
bez żadnych przyczyn. To jest dziecko zbyt energiczne, elokwentne, mające o sobie zbyt
wysokie zdanie, ma umiejętności manipulowania. Czasami przycina agresji, może być wywołana z powodu: chęci zwracanie uwagi i zdobycie popularności; zbyt wysoka lub niska
opinia o sobie; brak umiejętności przyjaźni; brak uczucia winny.
Ofiara znęcania - to jest dziecko, które różni się od swoich rówieśników, nie zawsze wpada do oku, jest słabe i małe, stara się nie brać udziału w imprezach. Nie ma znaczeni, czy
dziecko będzie wysokie czy niskie, chude czy grube, z biednej czy zamożnej rodziny itd. to
jest dziecko depresyjne, które często myśli o samobójstwie.
Znęcenie- to problem społeczny, który wynika z powodu braku informacji i bierności społe-
50
czeństwa. Ani uczniowie ani rodzice nie wiedzą jak ochronić siebie prze przemocą, nie są
im znane możliwości zapobiegania przemocy. Po wprowadzeniu kwestionariusza w szkole
z pytanie o typu przemocy (fizyczna, psychologiczna) z którym uczniowie mieli do czynienia lub byli świadkami okazało się, że z każdym typem przemocy. Grupa docelowa –
uczniowie 7, 11 klasy, rodzice i przedstawiciele wspólnoty.
Cel
Moim celem jest podwyższenie świadomości uczniów i zmiana podstawy wspólnoty,
aby wspierać aktywności obywatelskie pod czas rozwiązania problemów. Ważne jest żeby
uczniowie wiedzieli , że przemoc – jest jednym z rodzajów przestępstwa . Uczniowie będą
mieli możliwość zapoznania się z Kodeksem i przekazania tej wiedzy innym.
Inspiracja i dobry praktyki
Jak pokazuje polskie doświadczenie oraz doświadczenie innych państw, okazuje się,
że dany problem jest najaktualniejszym z problemów w szkołach
Pod czas konsultacji z polskim ekspertem okazało się, że w Polsce aktywnie walczą
z znęcaniem w szkołach po przez pracę jak z ofiarą przemocy oraz z przemocodawcem. Ta
praca odbywa się w następnych kierunkach: przy istnieniu problemu zaczynamy zadawać
aktualne pytania, nazywamy emocje, które przeżywa dziecko, przy tym trzeba pamiętać że
zbyt ważne jest zdobycie zaufania dziecka. Zadajemy pytanie: co Ci pomoże? Czegoś by
zrobił w takiej sytuacji? Dziecko ma mieć możliwość wyrzucenia negatywnych emocji, aby
pozbyć stress. Podczas omówienia problemu, warto wspominać o własnym doświadczeniu
w podobnej sytuacji, dlatego że dzieci w tej sytuacji potrzebuje wsparcie. Dzięki wspomnianej strategii, będziemy mogli zarządzać procesem.
Badania wskazują na możliwość rozwiązania istniejącego problemu we wspólnocie
poprzez zapobiegania:
Kiedy znęcenia ma miejsce:
ü
Poważne zastanowić się nad potrzebami dziecka;
ü
Okazanie wsparcia ofiarę przemocy, aby ona nie miała uczucia odrzucenia;
ü
Postarać się pokazać przemocodawce pozycję ofiary przemocy.
ü
Stosowanie sankcji przeciw przemocodawcy, ale to trzeba robić bardzo ostrożne;
ü
Trzeba wytłumaczyć przemocodawcy dlaczego jest karanym (z czego wynika konsekwencja).
üTrzeba również wytłumaczyć, że nie mamy zamiaru nie reagować na agresji, że możemy pomóc w jej poradzeniu;
üNauczyć dziecko rozwiązywać problemy bez używania przemocy .
51
üW trudnych przypadkach trzeba zgłosić się z problemem do psychologa oraz poprosić o konsultacji prawnika.
Każde wydarzenie, które jest związane z znęceniem ma być zidentyfikowane. Trzeba okazać kwalifikacyjną pomoc ofiarę przemocy i przemocodawcy, aby wychować dobrych obywateli, które nie będą straszyć społeczeństwo.
Implementacja
Dla zrealizowania danego projektu potrzebny są materialne i ludzkie zasoby.
Dla osiągnięcia celu projektu potrzebne są 6 tygodnie, aktywności które będą prowadzone są opisane według tygodni
co?
kto?
kiedy?
Poszukiwanie informacji
Uczniowie czytają różne materiały
(elektroniczne oraz wydrukowane
publikacji) związane z tematem,
a także zbierają informację - wywiady.
uczniowie rozdadzą kwestionariuszy wśród uczniów w szkole i tym
samym będzie mogli zidentyfikować
znęcenie
uczniowie
Pierwszy tydzień
Komputer, internet, rzutnik
Po odpytywaniu , wypracowanie diagramów
. stworzenie kwestionariusza
Zdobywanie informacji
Wypracowanie
diagramu
i rozdawanie kwestionariusze
Pierwszy tydzień
Drugi tydzień
rodzice
wspólnota
komputer, drukarka, papier
Xbieranie
informacji,
opracowanie i zachowanie
informacji
w formie
elektronicznej .
Aparat fotograficzny
Komputer
organizowanie spotkań, znalezienie miejsca dla spotkań
52
uczniowie
Trzeci tydzień
Spotkanie ze stowarzyszeniem młodych prawników. Temat spotkania:
jakie wyniki może mieć znęcenie i jakie są możliwości zapobiegania, aby
ochronić się przed znęcaniem
znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania
Spotkanie z psychologiem
temat spotkania: jakie aspekty psychologiczne mają wpływ na to żeby
dziecko stało przemocodawcem lub
ofiarą przemocy
znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania
Spotkanie z przedstawicielami samorządu lokalnego na rzecz zidentyfikowania istniejących problemów.
znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania
Stworzenie bloga
zbieranie
informacji
ulotki
i sortowanie
kolorowe
kserowanie
i kolorowy papiery
Zakończenie projektu
prezentacja wyników w szkole. Wystawa fotograficzna
Uczniowie, rodzice
Trzeci tydzień
dyskusja
Uczniowie, rodzice
Czwarty tydzień
dyskusja
Rodzice, uczniowie, spotkanie ze
wspólnotą, dyskusja
Piąty tydzień
Uczniowie
Piąty tydzień
kierownik projektu
Uczniowie
Szósty tydzień
Kierownik projektu
Uczeń, psycholog, prawnik, przedsta- Szósty tydzień
wiciele wspólnoty,przedstawiciele
samorządu lokalnego, nauczyciele
i rodzice
Ø
Ø
Znalezienie informacji. Uczniowie czytają materiały związane z tematem, spotykają
się z dyrektorem, ze stowarzyszeniem młodych prawników oraz prowadzą dyskusję
aby znaleźć rozwiązania.
Ø
Uczniowie biorą udział w odpytywaniu, wypełniają ankietę, dzięki której uda się wyjaśnić czy uczniowie były lub są ofiarami przemocy. Ankiety są animowane.
ØSortowanie znalezionej informacji, przeniesie informacji w format cyfrowi.
Ø
Stworzenie bloku
Ø
Przygotowanie ulotek
53
Ø
Przetwarzanie i zamieszczanie materiału w blogu
Stałość projektu :
podpisanie memorandum z stowarzyszeniem młodych prawników, raz miesiąc wsparcie psychologiczne dla nauczyciela , spotkanie i dialog rodziców a nauczyciele, pod
czas których zostaną omówieni problemy i wszyscy kto są zainteresowani danym
problemem mogą zdobyć informacji.
Źródła
üJak stać aktywnym obywatelem- dodatkowy podręcznik przedmiotu Wiedzy o Społeczeństwie . Podręcznik wydany przez Centrum rozwoju nauczyciele przedmiotu
Wiedzy o Społeczeństwie
üSłownik edukacji obywatelskiej- Stowarzyszenie młodych prawników, fundusz wsparcia edukacyjnego
üKultura prawna – dodatkowe podręczniki dla szkół prywatnych i państwowych
üeducation.ge›index.php
ü
slideboom
54
Ekaterine Ecatadze „Droga do zdrowia!”
prywatna szkoła w Tbilisi, „Polus” wieloprofilowa szkoła
pedagog Historii i Wiedzy Społeczeństwa
Diagnoza projektu :
Badania w szkole i wspólnocie ujawniły, że dla większej liczby uczniów najważniejszym
problemem jest niezdrowe odżywianie - stosowanie niezdrowych i niskiej jakości produktów zamiast ekologicznych. Dla rozwoju osobistego ważne jest zdrowe środowisko i zdrowy
tryb życia. Młodzież rzadko prowadzi zdrowy tryb życia, a uczniowie starszej klasy używają
alkoholu i palą papierosy. Chociaż w każdym sklepie spotykamy się z napisem: „ nie sprzedajemy alkoholu i papierosów, osobom niepełnoletnim”, rzeczywistość pokazuje, że osoby
niepełnoletnie bez problemów kupują takie produkty. Od pasywnego użytkownika stają się
nałogowcami. Badania pokazują, że nawet pasywni palacze są zagrożeni chorobami układu krążenia i nowotworami układu oddechowego. Wyniki badań pokazują, że dzieci palących rodziców mają problemy z układem oddechowym i mają syndrom nagłej śmierci.
Ø Palenie papierosów wywołuje brak apetytu, co ze swej strony przeszkadza młodemu
organizmowi w rozwoje i roście. Ø Palenie pod czas ciąży może wywołać zwiększenia się ryzyka: samoistnego poronienia, porodu przedwczesnego, krwawień z dróg rodnych, łożyska przodującego,
przedwczesnego odklejenia łożyska; urodzenia martwego dziecka, wczesnej śmierci
noworodka lub zespołu nagłej śmierci niemowlęcia.
Ø Dlatego zbyt ważne jest przekazać informację o skutkach palenia wśród młodzieży.
Ø Nie mniej szkodliwe dla młodzieży jest uzależnienia od alkoholu. Alkohol zaburza
wzrost i rozwój młodocianego organizmu. Większa część młodzieży uważa, że użycie
alkoholu w małych ilościach nie jest szkodliwe dla organizmu człowieka, ale w przypadku jego systematycznego używania powstają poważne szkody dla zdrowia.
Pod wpływem alkoholu istnieje ryzyko wzrostu przestępczości wśród młodzieży. Zamiast
uprawienia sportu, spędzają większość wolnego czasu na ulicy i właśnie wtedy używają
alkoholu i palą papierosy. Spędzania „wolnego czasu” w taki sposób, powoduje następnie
uzależnienie ich od tych substancji, co że swej strony ma zły wpływ na stan zdrowia. Używanie alkoholu podczas ciąży może wywołać zagrożenie rozwoju u noworodka. Dlatego
zbyt ważna jest promocja zdrowego trybu życia i przekazanie informacji o szkodliwym wpływu alkoholu i tytoniu. Takie działania 55
Cele projektu:
Celem projektu jest popularyzacja: zdrowego trybu życia, zdrowe odżywienie i stworzenie
zdrowego środowiska. Ważne jest żeby młodzież , tylko sama odrzucała palenie i picie alkoholu, ale również sama przekazywała informację o szkodliwym wpływu alkoholu i tytoniu
wśród rówieśników. Uczniowie mają jasne rozumieć na czym polega zdrowy tryb życia,
uprawienie sportem oraz znaczenia zdrowego środowiska nie tylko fizycznego a duchownego.
Zadania projektu:
a) poinformowanie młodzieży o zasadach zdrowego trybu życia
b) rozwój umiejętności samokontroli i zarządzania u uczniów
c) możliwość zapoznania się z zasadami zdrowego i bezpiecznego trybu życia
d) zapoznanie się z wynikami towarzyszącymi używaniu alkoholu i tytoniu
e) młodzież-jako edukatorzy rówieśnicy, którzy promują zdrowy tryb życia.
Slogan - Wybieramy zdrowy tryb życia!
Implementacja i dobra praktyka
Wyniki badań pokazują, ze jest mnóstwo państw w których promouje się zdrowy tryb życia
oraz zapobiega używania alkoholu i tytoniu w młodym wieku. Podobne działania prowadzą
częściowo w Gruzji. Na przykład: Decyzja o ograniczaniu miejsc do palenia, co wywołało
zmniejszeniu palenia. Również zaplanowane jest zabronienie sprzedaży tytoniu i alkoholu
w pobliży szkół i przedszkoli, lub miejscach gdzie młodzież może mieć zajęcia. To oczywiście też będzie miało wpływ na ograniczenie używanie alkoholu i tytoni wśród młodzieży
oraz mamy wprowadzany mandat za sprzedaż alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim. Od czasu do czasu organizowane są spotkania z znanymi ludźmi, między innymi z lekarzami, sportowcami. Oni razem z młodzieżą dyskutują na temat używania alkoholu i tytoni
w młodym wieku oraz o skutkach je używania. Również prowadzane są zawody sportowe,
dla wsparcia zdrowego trybu życia. Oczywiście, że nie da się dotrzeć do wszystkich.
W Gruzji już istnieje przepisy prawne, według których nie wolno :
· sprzedawać alkohol, piwo i tytoń osobom niepełnoletnim;
· realizowanie alkoholu, piwa i tytoniu przez osoby niepełnoletnie;
· Realizowanie alkoholu, piwa i tytoniu na terenie placówek edukacyjnych
Chociaż nie udało się zaktualizować wszystkich puntków, to promowanie zdrowego trybu
życia jest bardzo aktualnym tematem. W danym kierunku prowadzą działania wprawie
w każdym państwie na świecie. Badania prowadzone przez BBC wyjawia, że w Europie
20% młodzieży w wieku 13 lat używa alkoholu i tytoiu. Lekarzowi w Wielkiej Brytanii proszą
56
rodziców wstrzymać się wdawaniu alkoholu nawet w małych dozach dzieciom. Według statystyki w Wielkiej Brytanii młodzież chociaż raz w tygodniu pije alkohol i ciągle pale. Polscy
eksperci potwierdzili istnienie podobnego problemu w Polsce. Dla młodzieży organizowane
są spotkania, które mają charakter zapobiegający oraz spotkania wzbudzają świadomość
na rzecz szkodliwości przy używania alkoholu i tytoniu w młodym wieku. Prowadzą różne
konkursy i zawody sportowe, które pomagają przekazywaniu informacji przez młodzież.
Dla rozwiązania tego problemu w Norwegi znaleźli inne podejście. Cena na alkohol i tytoń
jest na 259% wyższe niż średnia cena w Europie. W Norwegii uważają, że czym wyższa
jest cena ta dane produkty tym mniej użytkowników. W związku z tym zmniejsza ilość użytkowników wyższej wspomnianych produkcji wśród młodzieży. Chociaż w Macedonii ceny
na jedzenie są najniższe na całym kontynencie, ceny na alkohol i tytoń są wysokie- co powoduję zmniejszenie ilości użytkowników.
Pod czas pracy nad danym projektem pomocne mi były szkolenia – webinariumy, z których
miałam okazje kożystać.
Uczestnicy: uczniowie IX-X klasy
mocne i słabe strony- analiza (SWOT)
kryteria
(S) mocne strony
üKwalifikacja współpracy
ü
üOrganizacji partnerskie
ü
üMożliwości finansowe
(W) słabe strony
ü
üPomysły innowacyjne
ü
üEksperci w danej brąży
ü
üDoświadczenia uczniów
ü
ü Zaangażowanie uczniów w poszukiwanie
zasobów.
(O) szanse
57
(T) zagrożenia
üCzynniki społeczne
ü
üInformacja i badania
ü
üŚrodowisko prawne
ü
üWymaganie społeczne
ü
üMożliwość przedstawiania nowych pomysłów
üWspółpraca:
ü
a) z uczniami
b) z rodzicami
ü
ü
ü
ü
c) z nauczycielami
üpartnerstwo pomiędzy dorosłymi a uczniami
Oczekiwane wyniki/ problemy:
1. Uczniowi zastaną wychowani jako osoby promujące zdrowy tryb życia.
2. Dzięki konsultacji z ekspertami, uczniowie zapoznają się z ryzykami związanymi z używaniem narkotyków, alkoholu i tytoniu. Zmieni się podeście do zdrowego trybu życia.
3.Dzięki zawodów sportowych uda się wyznaczyć liderów wśród uczniów, którzy będą przykładami dla innych uczniow.
4.Podwyższy się świadomość uczniów na rzecz znaczenia zdrowego środowiska i jego
ochrony
5. Rozwój umiejętności u ucniów: komunikacji ,prezentacji, organizacji czasu, samooceny
i doceniania się.
Działania projektowe ( aktywności):
1.Konsultacji lekarza-zdrowe odżywianie i zdrowy tryb życia.
2. ,, Nie produkcji GMO i innych szkodliwym produktom”- Wystawa, prezentacja grupy zaangażowanej w akcji- pokazywanie sladów w Power Poncie.
3. Przygotowania przez grupy uczniów kwestionariusze w programie Word, opracowanie danych (diagramy) w programie Exell przeprowadzenie analizy badan. 4. Wykłady nauczycieli przedmiotów chemii i biologii na temat szkodliwych wyników wpływu
alkoholu i tytoniu na zdrowie młodocianego.
5.,,Nietytoniu,niealkoholu”–Akcjauczniów,rozdawanieulotek,przygotowanychw programieWord.
6. Nielegalne antynarkotyczne środki i inne środki narkotyczne, oraz ryzyka związane z ich
stosowaniem-warsztat-konsultacje prowadzone przez policjanta.
58
7.wredne środki przeciwko zdrowemu trybu życia i sportu.” (Mała) Olimpiada szkolna pomiędzy uczniami starszej klasy.
zawody siłowania na rękę.
siatkówka
szachy
8. Nagroda zwycięzca w Olimpiadzie szkolnej 9. ,, Zdrowy duch w zdrowym środowisku”– akcja sprzątania w miejscach publicznych.
10. Gazeta szkolna, w której są umieszczone informacji o działaniach w ramach projektu.
Źródła :
W ramach Polsko- Gruzińskiego projektu ,, Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich
postaw młodzieży w Gruzji” prowadzone webinariumy i konsultacji oraz rady ekspertów
http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki w Gruzji
http://fudacja-umbrella.org.pl/about-us/
http://www.krzyzowa.pl/?l=en
Konstytucja Gruzji
Ustawa organów Gruzji
59
Nato Mosakhliszwili „Pies i człowiek”.
Szkoła-liceum im. Św.Giorgiego w Gori
pedagog wiedzy o społeczeństwie
Diagnoza
W Gori istnieje poważny problem bezdomnych psów. Nie da się ich nie zauważyć, wszystkim one wpadają w oczy (lokalni mieszkańcy, turyści, itd.) podczas spaceru po ulicach Gori
i tworzą niebezpieczną atmosferę. Po zanalizowaniu problemu, wyjaśniłam, że w Gori od
2012 r. istnieje schronisko bezdomnych zwierząt. Podjęłam decyzję tam pójść i zobaczyć to
schronisko. Sytuacja wygląda następująco: budynek jest awaryjny, wprawie nie ma dachu,
podczas deszczu teren schronisko jest zalewany, z powodu braku wystarczającej ilości klatek (w całości 12 klatek w tym 6 kwarantannych) zwierzęta biegają na terenie schroniska.
Nie ma kanalizacji i istnieje brak ogrzewania i wody.
Schronisko w Gori wygląda zw, że wszystkich, są tam ponad 130-psów i 40 szczeniąt.
Schronisko dostaje corocznie finansowanie w kwocie 100000 lari z samorządu lokalnego
Gori. T kwota jest wydana na wynagrodzenia personelu, usługi komunalne, wakcynacji,
leczenie zwierząt, pokarm. To jest minimalna kwota. Oprócz tego schronisko robi sterylizacje-kastracje, wakcynacje-założenie oznaczeń i wracanie do miejsca dyslokacji. Problem
polega na tym, że w schronisku pracuje tylko jeden weterynarz, a to nie jest wystarczające
na taką ilość psów. Badania laboratoryjne i USG prowadzone są w Tbilisi, dlatego że schronisko nie ma odpowiedzialnego sprzętu, - a to dodatkowe koszty.
Jeszcze istnieje nie mniej ważny problem który jest związany z brakiem informacji i obawami-fobią mieszkańców, którzy widzą rosnącą ilość psów na ulicach. Aby zidentyfikować problem, zdecydowałam zrobić odpytywanie mieszkańców na ulice, pod czas którego zostało
zapytano 48 osób w wieku od 14-56 lat. Pytanie które zostało przez mnie zadane wymagało
odpowiedz «tak» lub «nie». Okazało się, że 80% (38 osób) są niezaspokojone z powodu
bezdomnych psów na ulice; 75%- ( 36 osób ) są przestraszone psami na ulicach; 35% ( 17
osób ) nie posiadają informacją o istnieniu schroniska w Gori; 85 % ( 40 osób) zauważyli
założone oznaczenia-typu oznaczeń na uszach psów; 60% (28 osób ) uważa, że tak zwane «oznaczenia»- oznaczają wściekłość psów.
Kiedy mówimy o bezdomnych psach, o tym dlaczego lub jak one z psów domowych stanowią się psami bezdomnymi, niemożna ominąć panujących stereotypów :
60
üUważają, że pies gdy szczeka przeszkadza sąsiadom i wyrzucają go na ulice
üW przypadku urodzenia w rodzinie nowego dziecka, rodzina uważa, że sierść i ślina
psa są niebezpieczna dla dziecka. Niestety nie zdają sprawy, że w przypadku zapobiegań weterynaryjnych pies nie jest nośnikiem złośliwych infekcji dla człowieka
üZazwyczaj suczka rodzi kolo 8 szczeniaków rocznie. Właściciele psów nie wiedzą
co robić ze szczeniakami, starają się ich pozbyć- podarować i jeżeli to im się udaje
to nie zawsze ich interesuje w jakich warunkach będą mieszkach szczeniaki. Nie
zawsze właścicielom stać na sterylizacje psów i dlatego one okazują się na ulice.
üCzęsto z powodu braku środków finansowych właściciele nie mogą zapewnić usług
weterynaryjnych oraz nie mogą nakarmić psów – to też powód wyrzucania psów na
ulice.
üZazwyczaj społeczeństwo dba i opiekuje psami rodowitymi i nie za bardzo ich obchodzą psy bezrodowodu.
üGruzja odróżnia się od krajów rozwiniętych tym, że nie stać nas na spis psów przez
założenia czipa .
üJeżeli chodzi o prawach zwierząt, to Gruzja jedna z najbardziej zacofanych krajów,
co wynika z postaw społeczeństwa. Nawet dzisiaj istnieją zdarzenia mechanicznego likwidowania psów oraz agresywne nastawienie przeciwko je, niestety to jest
bezkarne
W związku z wyższe przeze mnie wspomnianymi problemami, przyszłam do wniosku, że
to wszystko wynika z powodu braku świadomości, bo ani w szkole ani w przedszkolu nikt
nie wygłasza tego problemu.
Zostało wyznaczone więcej niż jeden problem.
Cel projektu
Celem projektu jest zaangażowanie uczniów do brania udziału w projekcie „pies i człowiek”.
To będzie miało wpływ na podwyższenie ich poziomu odpowiedzialności i świadomości.
Ważne jest żeby mieniły się warunki sanitarne i weterynarie w schronisku. Istotnym jest,
aby uczniowie nauczyciele i rodzice zmienili swoje podeście wobec psów oraz przekazanie
mieszkańcom informacji o schronisku.
Inspiracja i dobra praktyka
Miałam okazję zapoznać się: z działalnością różnych centrów, z radami ekspertów pod czas
konsultacji w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami”, z dobrymi praktykami itd.. Chciałabym podzielić się z radami ekspertów i działalnością centrów:
Polska (podczas wizyty studyjnej) 61
We Wrocławiu w Liceum N7, jest klub, który działa na podstawie zaangażowania społeczeństwa w życie społeczne, uczniowie organizują różne akcji, w tym akcji wparcia schroniska bezdomnych psów i zwierząt. Akcji typu: koncertów charytatywnych,
wystawa-sprzedaż rękodzieł itd., pieniądze z akcji są przekazane schronisku http://
ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/411-goscie-z-wilna-w-lovii.
http://
ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/390-wizyta-gosci-z-gruzji
Ameryka Animal Planet. (Planeta Zwierząt). To jeden z kanałów telewizyjny (TV
satelita i kabel), który ma na celu podwyższenia świadomości i poinformowanie społeczeństwa na rzecz aktywności związanych ze zwierzętami: organizowanie w szkołach klubu dziękczynienia zwierząt, sprzątanie terenu schroniska. Odbywają wizyty
do centrum przyrody. Zaproszenie weterynarza na „dzień zawodu”. Zapobieganie
agresji przeciw zwierząt wśród wspólnoty. Organizowanie ekspedycji do dzikiej przyrody oraz świętowanie urodzin ukochanych zwierząt. Stworzenie grupy wolontariuszy przy schronisku. http://www.animalplanet.com/helping-pets/roar/awareness/
Piotr Sienkiewicz (ekspert z Polski) .W Polsce uczniowie aby poinformować rówieśników i społeczeństwo prowadzą szkolenia, blogi, przez media i internet rozprzestrzeniają informację o psach (zwierzętach). W ich działaniach aktywne jest zaangażowany kościół oraz aktywna jest współpraca z samorządem lokalnym. Uczniowie
w dzień ochrony zwierząt organizują wystawę zwierząt i akcję zapobieganie przeciw
przemocy nad zwierzętami.
Iza Strzeszewska (ekspert z Polski). W Polsce często są zorganizowane akcję charytatywne, i wszytnie pieniędzy są przekazane schroniskom. Podczas koncertów psy
są wprowadzane na scenę i to pomaga w poinformowaniu społeczeństwa oraz często
zdarza się, że znany ludzie występują w Tv i opowiadają o schroniskach, artyści robią
ujęcia ze zwierzętami z schronisk a te zdjęcia są opublikowane w gazetach i czasopismach. Często artyści adoptują psów i to stanowi się popularne, oraz opublikowane
są artykule o wzruszających historiach ze szczęśliwym końcem.
Niemcy. Dzięki owocnej współpracę pomiędzy NGO a Rzecznikiem praw zwierząt,
wypracowane zostały zmiany w ustawie o ochronie zwierząt. Chciałabym przedstawić przekład takiej zmiany: w 2011r., została wprowadzana zmiana w art. 20, według
której zwierzęta tak samo jak ludzie mają swoje prawa i wartości, które mają być
chronione .
http://www.theguardian.com/world/2002/jun/22/germany.animalwelfare
Wybrana praktyka
62
Dla rozwiązania wyznaczonego przez mnie problemu, zdecydowałam zapożyczyć ze
zaproponowanych przez ekspertów rozwiązań:
1) Polska - Doświadczenie Liceum N7, we Wrocławiu organizowanie: koncertów charytatywnych, wystawa-sprzedaż rękodzieł itd., a pieniądze z akcji zostaną przekazane schronisku
2) w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami”- konsultacja z Piotrem Sienkiewiczem i jego propozycja powodzenia warsztatów przez uczniów wśród rówieśników
lub uczniów młodszej klasy. Zorganizowanie przez uczniów wystawę pod sloganem
„nie kupuj psa, adoptuj go” oraz organizowanie akcji zapobieganie przeciw przemocy
nad zwierzętami.
Ø
Ameryka Animal Planet - (planeta zwierząt). Uczestniki klubu razem z wolontariuszami odwiedzą schronisko i posprzątają teren schroniska. Zorganizujemy „dzień
zawodu” na który zaprosimy weterynarza oraz rzecznika praw zwierząt. Dla przekazywanie informacji prowadzenie warsztatów.
Implementacja
Okres trwania projektu -3 miesiące. W projekcie będą brali udział uczniowie (7,8 i 9 klasy),
nauczyciele oraz rodzice. Podczas realizowania projektu uczniowie będą mieli do czynienia
z czynnikami ryzyka, oraz z działaniami, które są opisane według tygodni i dni, aby omijać
sytuacji niezaplanowane.
Co?
Kto?
Kiedy?
spotkanie z uczniami
Øzapoznanie się z problemem
Øprzygotowanie pytań
Øprezentacja
( papier A4 , długopisy, drukarka, toner, laptop,
rzutnik)
63
Uczniowie VII, VIII, IX klasy- 20 osób
Pierwszy tydzień
projektu
a) wizyta do schroniska:
üzapoznanie się z problemem na miejscu.
Uczniowie -VII, VIII, IX klasy- 15 osób Drugi tydzień
i nauczyciel
projektu
üZrobienie zdjęć terenu, oglądanie terenu
b) wyjście na ulice
Trzeci tydzień
projektu- wyjście na
ulice
Øfotografowanie psów na ulice.
üWystawa zdjęć
( aparat fotograficzny, kolorowe mazaki, flipcharty)
uczniowie IX klasy
Czwarty tydzień
projektuorganizowanie
wystawy
warsztaty/szkolenia:
ü,, Co zrobić, aby uratować sobie od
chorób którymi się można zakazić od
psów (zwierząt) bezpańskich, „
Øpies i kot -to nasze przyjaciele
Ø„ Na czym polega odpowiedzialność
obywatelska “
Weterynarz
Pięty tydzień
rzecznik praw zwierząt
Pięty tydzień
nauczyciel wiedzy o społeczeństwie
Pięty tydzień
Øfobia psów- obawy przed psami
( papier-A4 długopis, monitor dla rzutnika, pendrive)
Wizyta do samorządu m. Gori :
5. Spotkanie z radnym
6. spotkanie ze służbami sprzątania
( papier-A4, długopis )
64
psycholog
-razem 4 osoby
Pięty tydzień
Uczniowie VII, VIII, IX- klasy, wolontariusze, rodzice i nauczyciele .
( 20 osób)
Szósty tydzień
siódmy tydzień
Akcja na ulice:
Ørozdawanie ulotek
Uczniowie VII, VIII, IX -40 osób
(uczniowie, wolontariusze, rodzice
i nauczyciele )
Dziewiąty tydzień
( koszule, z nazwą projektu)
Akcja charytatywna :
szkoła – liceum im. Św. Giorgiegouczniowie, rodzice i nauczyciele (150
osób)
Dziewiąty tydzień
Øzbieranie rzeczy dla schroniska.
uczniowie IX klasy
Ø Organizowanie charytatywnego koncertu
.
Dziesiąty tydzień
(laptop, rzutnik, monitor, pendrive, audio
sprzęt (aparatura) ,koszuli z nazwą projektu)
ØFacebook - organizowanie imprez:
( laptop)
Uczniowie IX klasy (4 osoby)
Jedenasty tydzień
Østworzenia grupy monitoringu
Jedenasty tydzień
Źródła
http://www.jav.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=494%3A2014-12-2018-04-15&catid=60%3A2011-11-06-17-52-06&lang=ka
http://www.gspsa.org.ge/home.php?option=more&cat=publ&id=203&stat=active&lang=ge#.ViqMhdLhAdU
http://ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/411-goscie-z-wilna-w-lovii. http://
ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/390-wizyta-gosci-z-gruzji
http://www.animalplanet.com/helping-pets/roar/awareness/
http://www.theguardian.com/world/2002/jun/22/germany.animalwelfare
65
Magdana Purtseladze- „Jesteśmy razem”.
Nauczycielka edukacji społecznej w prywatnej szkole Davitiani w Bolnisi.
Opis problematyki:
Grupa etniczna to uwarunkowana historycznie, stabilna wspólnota ludzka, która występuje
na obcym terytorium oraz różni się od reszty społeczeństwa swoim językiem, obyczajami,
kulturą, a także religią. Gruzja jest krajem wieloetnicznym.
Pomiędzy Gruzinami a wieloma mniejszościami etnicznymi istnieją negatywne stosunki.
Duża część mniejszości etnicznych nie czuje się wartościowymi obywatelami Gruzji. Obecne w społeczeństwie negatywne stereotypy tworzą poważne zarzewie konfliktów. Źródłem
takich relacji może być brak wiedzy o kulturze, języku oraz religii mniejszości – zazwyczaj,
przedstawiciele większości społeczeństwa boją się i mają stronnicze nastawienie wobec
„obcych”. Na tle takiej rzeczywistości, gdzie mocno czuć deficyt tolerancji i równości, utrudniona jest integracja przedstawicieli mniejszości etnicznych w społeczeństwie gruzińskim.
Dolna Kartlia jest regionem wieloetnicznym. Gminę Bolnisi gęsto zamieszkują mniejszości etniczne różnych religii i narodowości (66% społeczeństwa to Azerowie, a 5.9% to
przedstawiciele ormiańskiego etnosu). W gruzińskich szkołach gminy Bolnisi tylko małą
cześć uczniów stanowią mniejszości etniczne. Oprócz braku znajomości państwowego języka istnieją również inne czynniki stojące na przeszkodzie unormowania stosunków. Na
przykładzie szkoły Dawitiani, gdzie na 127 uczniów 22 jest przedstawicielami mniejszości
etnicznych (Ormianie i Azerowie). Znają dobrze język gruziński, mimo to nie tworzą wartościowych przyjaźni z pozostałymi uczniami (szczególnie w starszych klasach). Mimo tego,
że samą wizją administracji szkoły jest pomoc w integrowaniu oraz ustanowienie równość
między uczniami, uczniowie, szczególnie narodowości gruzińskiej, karmią się negatywnymi
stereotypami, istniejącymi w rodzinie lub w społeczności, z których pochodzą, co w niektórych przypadkach rodzi przemoc. Ten problem jest dwustronny. Do rozwiązania go potrzeba aktywnego udziału dwóch stron, aby przyspieszyć Integrację pomiędzy przedstawicielami mniejszości etnicznych a dziećmi i młodzieżą narodowości gruzińskiej.
Jednocześnie, należy podkreślić, że jeżeli różnice religijne i kulturowe, z jednej strony, stanowią źródło konfliktu i frustracji, z drugiej mogą stać się powodem jedności i solidarności
międzyludzkiej. Chociaż, aby wzajemna akceptacja odmiennych kultur była możliwa, potrzeba ich odpowiedniej znajomości. W związku z tym Gruzini powinni się nauczyć i zrozumieć światopogląd, wiarę oraz kulturę swoich współobywateli, po to, aby uwolnić się od
66
negatywnych stereotypów i religijnego fanatyzmu. Międzynarodowe doświadczenie i wiele
różnych badań naukowych świadczą o tym, że zmuszanie ludzi, szczególnie młodych, do
poznania innych kultur i religii, nie jest szczególnie efektywne dla szerokiego propagowania
idei tolerancji. Znacznie przydatniejsze i efektywne jest zasadzać ziarno tolerancji krok po
kroku w młodych ludziach. Idea projektu buduje właśnie takie podejście.
Cel:
Pomóżmy:
üW zakorzenieniu zasad równości i tolerancji w Gruzji;
üW integracji pomiędzy dziećmi i młodzieżą mniejszości etnicznych a narodowości gruzińskiej w rejonie Bolnisi.
Wspólne cele:
Należy wybrać uczniów z gruzińskich, ormiańskich i azerskich szkół publicznych.
Należy zaplanować wspólne wydarzenia:
Należy prowadzić szkolenia na temat tolerancji.
Należy umożliwić im uczestnictwo we wspólnych przedsięwzięciach.
Młodzieży, uczestniczącej w projekcie, należy się rola nośnika, który będzie rozpowszechniał w swoim otoczeniu zdobytą wiedzę.
Inspiracja i dobra praktyka:
Praktyczne przedsięwzięcia realizowane w innych krajach przez organizacje pracujące nad integracją mniejszości etnicznych: Mimo tego, że mniejszości etnicznych zamieszkujących terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie jest dużo, a te które są obecne,
są już zasymilowane i zintegrowane, społeczeństwo stara się pielęgnować i szanować unikatowe tradycje i obyczaje, do tego często w kulturowej codzienności kraju
realizowane są wydarzenia, w których uczestniczą mniejszości etniczne:
Wystawiają teatralne wystąpienia o ich tradycjach i obyczajach, co wspiera propagowanie
kultur mniejszości.
Organizuje się kulinarne festiwale. Wystawia i umożliwia degustację tradycyjnych potraw.
Kulinaria jako część kultury.
Organizuje się wydarzenia sportowe, zawody mieszanych drużyn. Organizuje się wycieczki do krajów pochodzenia mniejszości. Zwiedzanie zabytków, poznawanie miejscowych kultur i historii. Organizuje się treningi i seminaria o tematyce tolerancji.
67
Prowadzi się nauczanie języka państwowego i języków mniejszości etnicznych. Ciekawe
doświadczenia w dwujęzycznym nauczaniu mają Stany Zjednoczone. Na przykład w stanie
Teksas anglojęzyczni uczniowie mają możliwość uczyć się języków mniejszości etnicznych,
przez co realizowana jest popularyzacja języków mniejszości etnicznych. Poprzez mój projekt „Jesteśmy razem” planuje się: integrację pomiędzy młodymi
przedstawicielami mniejszości etnicznych a dziećmi i młodzieżą narodowości gruzińskiej poprzez organizację grupowych wydarzeń;
Sposoby realizacji:
Uczniowie 9 i 10 klas. Po dwie osoby narodowości gruzińskiej (ze wsi Rachisubani i Ratevani), dwie ormiańskiej (ze wsi Bolnisi i Kianeti) i dwie azerskiej (ze wsi Kvemo Bolnisi
i Savaneti) z publicznych szkół będą mogły uczestniczyć w konkursie na esej o tematyce:
„co wiemy o sobie?“ (O naszym kraju? O Gruzji? lub „Kim jesteśmy?“)
1) Z każdej szkoły wybiera się po dwóch zwycięzców (w sumie 12 osób). Nauczyciele języka gruzińskiego, edukacji społecznej i historii szkoły Davitiani (Którzy
będą brali udział w projekcie, chociaż uczniowie tej szkoły nie będą uczestniczyć
w tym projekcie) oraz przedstawiciel organizacji pozarządowej ,,Bolnisis enis sakhli”
ogłaszają zwycięzców konkursu.
2) Uczniowie 9, 10 klas prywatnej szkoły „Davitiani“ z pomocą ekspertów przygotowują temat prezentacji ,,Tolerancja i równość“.
3) Przygotowują zabawy i gry zespołowe. 4) Zwycięzcy konkursu i ich nauczyciele (Z każdej klasy 1 przedstawiciel i 1 rodzic)
z prywatnej szkoły „Davitiani” będący uczniami 9–10 klas. Będą oprowadzać wycieczkę po okolicach miasta Bolnisi.
5) Zaproszony gość z pozarządowej organizacji „Bolnisis enis sakhli”, wraz z uczniami z 9, 10 klas prywatnej szkoły „Davitiani” podczas nieformalnej uroczystości przeprowadzi szkolenie z młodzieżą na temat „Tolerancja i równość”.
6) W drugiej części dnia będzie zorganizowany piknik oraz gry i zabawy zespołowe.
Zespoły będą równo podzielone ze względu na płeć, wiek i pochodzenie etniczne.
Poprzez losowanie stworzą 2 zespołów, w których będzie 6 uczestników (2 z narodowości gruzińskiej, 2 narodowości ormiańskiej, 2 narodowości azerskiej).
7) Zwycięskie drużyny ogłoszą obecni nauczyciele oraz gość i rodzice.
Implementacja:
Projekt ,,Jesteśmy razem“
68
Czas trwania –1 miesiąc
Beneficjent: 27 uczniów. W sumie 46 osób
Źródła:
Edukacja społeczna IX-X klas podręcznik – Tbilisi 2012
Pomocnicze podręczniki edukacji społecznej - Project Harmony 2015
Dialog kultur i świadomość społeczna – Religijna trójwymiarowość Interkulturalnego
wykształcenia – CIPDD Tbilisi 2010
Strategie komunikacji – CIPDD Tbilisi
Biblioteka edukacji społecznej – http://civics.ge/
Narodowa biblioteka gruzińskiego parlamentu – www.nplg.gov.g
http://www.tavisupali.ge/
http://www.netgazeti.ge/
http://www.radiotavisupleba.ge/
69
Nino Chkhetia „Wsparcie neutralności religijnej w szkołach publicznych.
Pedagog literatury i języka gruzińskiego
oraz edukacji obywatelskiej,
szkoły im. Andrija Razmadze N41,
m. Kutaisi
Analiza problemu
W procesie szkolnego nauczania szkoły im. Andrija Razmadze w Kutaisi, gdzie pracuję jako
nauczycielka kilku przedmiotów, naruszony jest ten standard ochrony wolnego wybory religii, który jest zawarty w prawie o powszechnym szkolnictwie Gruzji („Prawo o neutralności
i niedyskryminacji”), art. 13, p. 2: „ Niedozwolone jest wykorzystanie procesu nauczania do
celów religijnej indoktrynacji, prozelityzmu lub przymusowej asymilacji w szkołach publicznych”. W gruzińskich publicznych szkołach uczenie przedmiotu religia nie jest przewidziane
przez narodowy plan kształcenia, ale pomijając ten fakt w naszych szkołach często spotykamy sytuację, w które prawosławni nauczyciele uważają za swój obowiązek wykorzystać
swoje religijne poglądy w procesie nauczania, np. nauczanie przedmiotu literatura gruzińska z punktu widzenia prawosławnej cerkwi, organizacja wspólnej modlitwy na lekcjach
itd. Na dzień dzisiejszy jesteśmy świadkami faktu pełnej integracji religii z edukacją, iż we
wielu gruzińskich szkołach została ona częścią procesu nauczania, co jak już wspominałam
wcześniej, jest zabronione zgodnie z naszym prawem. Szczególne oznaki indoktrynacji
i narzucania uczniom poglądów religijnych spotkać można na lekcjach literatury i języka
gruzińskiego, co objawia się w absolutnej przewadze prawosławia, iż jest to religia większości populacji kraju; w podręcznikach często są pokazane fakty historyczne i społeczne
właśnie z punktu widzenia cerkwi i w kontekście chrześcijańskim. Przykre jest to, że częste
są próby moralnego wpływu na mniejszości religijne regionu, starając przekonać ich w prawidłowości prawosławnej religii i zrezygnowania ze swojej własnej. W dzisiejszej gruzińskiej
szkolnej przestrzeni była radziecka walka klasowa otrzymała kontekst religijny, co faktycznie znaczy fakt istnienia prozelityzmu religii większości w szkolnym społeczeństwie.
Dany problem jest wynikiem następujących zjawsk:
a) Nauczyciele publicznej szkoły im. A. Razmadze N41 nie są zapoznani z aktami międzynarodowymi oraz zawartego zgodnie z prawem powszechnego szkolnictwa Gruzji standardem wolnej religii; nie posiadają potrzebnych umiejętności przestrzegania
tych zasad w szkole;
70
b) Uczniowie należący do mniejszości religijnych publicznej szkoły im. A. Razmadze
N41 i ich rodzice nie są zapoznani z aktami międzynarodowymi oraz zawartego
zgodnie z prawem powszechnego szkolnictwa Gruzji standardem wolnej religii oraz
nie posiadają wiedzy na temat ochrony swoich praw w tym zakresie;
c) Regulamin wewnętrzny publicznej szkoły im. A. Razmadze N41 nie przewiduje odpowiedzialności administracyjnej lub kary w przypadku łamania gruzińskiego prawa
o powszechnym szkolnictwie, art. 13 – Prawo o neutralności i niedyskryminacji, co
powoduje nieodopowiedzialne zachowanie ze strony nauczycieli.
O faktach narzucaniu asymilacji, indoktrynacji oraz prozelityzmie jednej konkretnej religii
dowiaduję się najczęściej od moich współpracowników podczas spotkań nauczycieli między lekcjami, zdarzyło mi się zobaczyć ten proces na żywo obserwując lekcje języka i literatury gruzińskiej oraz słuchając opowieści uczniów należących do mniejszości religijnych
i ich rodziców.
Cel
Obniżyć liczbę faktów narzucania religijnej asymilacji, indoktrynacji oraz prozelityzmu jednej religii w mojej szkole - publicznej szkole im. A. Razmadze N41 miasta Kutaisi do maksymalnie niskiego stopnia oraz przestrzegać prawo o wolnej religii w szkołach publicznych
Gruzji.
Podcele (zadania)
a) Działania na rzecz zapoznania się nauczycieli publicznej szkoły im. A. Razmadze
w Kutaisi z funkcjonującymi w ramach prawa powszechnego szkolnictwa Gruzji standardami wolności religijnej oraz sposobu przestrzegania tych standardów w szkole;
b) Działania na rzecz zapoznania się przedstawicieli mniejszości religijnych (uczniów
i ich rodziców czy innych członków rodziny) publicznej szkoły im. A. Razmadze w Kutaisi z funkcjonującymi w ramach prawa powszechnego szkolnictwa Gruzji standardami wolności religijnej oraz sposobu przestrzegania tych standardów w szkole;
c) Wpisanie naruszenia wyżej wymienionych standardów zawartych w art. 13 Prawo
o powszechnym szkolnictwie Gruzji, Neutralność i niedyskryminacja, na listę wykroczeń regulaminu wewnętrznego publicznej szkoły im. A. Razmadze w Kutaisi ,
wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz nałożenie odpowiednich dyscyplinarnych sankcji.
Inspiracja i dobre praktyki
W celu rozwiązania wyżej wymienionego problemu, zostały zbadane analogiczne sprawy
71
w szkołach państw europejskich i USA, które okazały się bardzo róźnorodne. Model relacji
pomiędzy państwem a kościołem w dużej mierze zależy od specyfiki państwa: jaką rolę
odgrywa religia i kościół w życiu społeczeństwa, czy jest religia częścią narodowych wartości, czy jest religia związana z historią, polityką lub strukturą wykształcenia. W krajach
świata zachodniego wolność religii jest przestrzegana prawem, ale w rzeczywistości wciąż
można zauważyć różnego rodzaju ślady stosunku dyskryminacyjnego; np. jeśli w pewnym
państwie mamy do czynienia z jednym wyraźnie dominującym wyznaniem, możemy być
pewni, że życie społeczne, kultura oraz wykształcenie religijne będą pod wpływem tego
konkretnego wyznania.
Według niektórych autorów badających ten problem, istnieje dwa typu neutralności w związku między religią a systemem publicznej edukacji:
a) Pasywny model państwa – państwo nie wtrąca się do obszarów religijnych, co znaczy
zarówno oddzielenie spraw religii od systemu wykształcenia;
b) Model regulacyjny – państwo częściowo unika aktywności związanych z religią, aczkolwiek pozwala za uczestnictwo podmiotów kościelnych (religijnych) w systemie
edukacji z tym, że prowadzi kontrolę nad nimi. Zachowanie neutralności, z jednej
strony, redukuje wpływ państwa na kościół, a z drugiej, wpływ kościoła na państwo.
Za przykład państwa pasywnego modelu możemy wziąć Francję, która klarownie oddziela politykę od kościoła. Konstytucja tego kraju już na samym początku głosi: „Francja jest
zjednoczona, sekularna, demokratyczna i społeczna republika, która zapewnia swoim obywatelom równość wobec prawa niezależnie od pochodzenia, rasy czy religii. Francja szanuje wszystkie religie „. Rozdzielenie kościoła i państwa jest oparte o prawo 1905 roku i od
tamtych czasów jest surowo przestrzegane.
We Francji przedmiotu religia nie obejmuje plan nauczania. W 1882 roku we Francji przyjęto prawo, które oficjalnie zabrania nauczanie religii w publicznych szkołach. Zamiast został
wprowadzony nowy przedmiot – edukacja obywatelska, który między innymi, miał na celu
uczyć etyki. Nie można tu nie wspomnieć, że w kraju funkcjonuje dobrze rozwinięta sieć
szkół prywatnych (inaczej katolickich); w takich szkołach uczą się 20% wszystkich uczniów
kraju. Uwzględniając ten fakt, nie jest zadziwiające, że większość naukowców badających
ten problem, są przekonani, że wykształcenie religijne w szkołach publicznych jest zbędne,
skoro interesujący się tym tematem uczniowie mogą zacząć/kontynuować naukę w jednej
z takich szkół. Aczkolwiek w wyniku poważnych dyskusji wśród nauczycieli i przedstawicieli
francuskiego systemu edukacji, doszło do wniosku, że uczniowie po prostu nie mogą zrozumieć i w właściwy sposób odebrać narodową historię czy sztukę bez podstawowej wiedzy
72
na temat religii. Dlatego pojawiła się inicjatywa wdrożenia religii do niektórych szkolnych
przedmiotów, co później przerosło w rekomendacje na poziomie ministerstwa edukacji,
a na końcu zostało zrealizowane i funkcjonuje do dzisiaj.
Bardzo ciekawe procesy możemy zaobserwować we Wielkiej Brytanii, gdzie do 1988 roku
działało przyjęte w 1870 r. „Prawo o wolności szkół od religijnej katechezy wymuszonej
przez jakiekolwiek wyznanie religijne”. Takie sformułowanie prawa okazało się bardzo skutecznym w historii systemu religijnej edukacji Brytanii, którą śmiało możemy zaliczyć do
państw pasywnego modelu, aczkolwiek tylko do czasów konserwatywnego rządu Margaret
Thatcher, w warunkach którego pozycje anglikańskiego kościoła poważnie się wzmocniły.
Po długich dyskusjach została opracowana międzyreligijna koncepcja religijnego wykształcenia, która obejmowała jak pozycje anglikańskiego kościoła, tak wymagania religijnego
pluralizmu. W rezultacie mamy sytuację, w której swoją pozycję w edukacyjnych administracyjnych jednostkach trzymają przedstawiciele powszechnego anglikańskiego kościoła, i również członkowie wspólnot różnych wyznań; natomiast plany nauczania są pisane
z uwzględnieniem tej różnorodności.
W roku 1988 po przyjęciu ustawy reformy edukacji, Wielka Brytania przechodzi na model
regulacyjny. W ustawie spotykamy następujące słowa o religijnym wykształceniu: „Tradycje
religijne we Wielkiej Brytanii są przeważnie chrześcijańskie. I to powinno być pokazane
w procesie nauczania szkolnego, chociaż uwzględniać fakt istnienia zarówno i innych religii
w procesie nauczania. Celem sylabusu nie powinno być narzucanie uczniom jednej konkretnej religii lub indoktrynacja”.
W Szwajcarii nie ma żadnych konstytucyjnych regulacji odnośnie religijnego wykształcenia,
a za system edukacji odpowiedzialne są lokalne władze – federalne jednostki, inaczej kantony. Szwajcaria charakteryzuje się różnorodnością kulturową i historyczną w zależności od
części kraju; w związku z tym mamy do czynienia z modelami wyznaniowymi lub nie wyznaniowymi w różnych regionach. Pomimo kulturowej i religijnej różnorodności kantonów,
w ciągu ostatnich 10 lat szwajcarski system edukacji rozwija się w dosyć jednolity sposób:
państwo aktywnie zaangażowało się w organizacji i realizacji religijnej edukacji – są organizowane szkolenia i warsztaty dla nauczycieli, publikowane podręczniki, czyli tworzy się
odpowiednia koncepcja. W szkołach niektórych kantonów proces nauczania religii przyjął
bardziej neutralny charakter, np. w kantonie Zurychu zamiast „religii”, do sylabusu szkolnego wprowadzono przedmiot „Religia i kultura”. W związku z tą zmianą odpowiedzialna
instytucja rządowa za system edukacyjny kantonu stwierdziła: „Dziś żyjemy w pluralistycznym, wielokulturowym i wieloreligijnym społeczeństwie, w którym możliwe jest współistnie-
73
nie różnych światopoglądów. Dla takiej integracji model wyznaniowej edukacji jest za wąski.
Ten przedmiot musi dać uczniom możliwość zapoznania się z innymi religijnymi i kulturowymi postawami”.
W Stanach Zjednoczonych na razie nie istnieje społeczny konsensus o związkach religii
i państwa, mimo tego, że według pierwszej poprawki konstytucji USA w roku 1791: „Kongres
nie może, z jednej strony, przyjąć prawa mającego na celu ustalenie religii państwowej, jak
i prawa zabraniającego wolność religijnych wyznań z drugiej strony”. Ta poprawka faktycznie odseparowała amerykański rząd od kościoła i vice versa. W 1962 roku Sąd Najwyższy
Stanów zabronił wspólną modlitwę w szkołach publicznych (zob. sprawę Engel v. Vitale),
ponieważ to przeciwstawiało pierwszej poprawce konstytucji USA. Co więcej, zabrania się
również czytanie fragmentów Biblii, jako utworu literackiego, przed rozpoczęciem lekcji.
Mimo tego, niektóry szkoły wprowadziły kurs uczenia się Biblii, co sąd uznał za naruszenie
konstytucji państwowej; sędziowie uznali, że jest to zawoalowana próba nauczania jednego
konkretnego znaczenia/treści Biblii.
Chociaż uczniowie publicznych szkół USA mają prawo do założenia religijnych (czy jakichkolwiek innych) kół lub klubów i organizowania spotkań, kursów, lekcji po zajęciach, mogą
nawet zaprosić na te spotkania osobę duchowną do przeprowadzenia lekcji, wspólnej modlitwy, oglądania tematycznych filmów lub organizacji dyskusji na interesujący dla nich temat. Uczniowie mogą wykorzystać w swoich celach budynek szkoły i potrzebny sprzęt.
Innymi słowy, aby konstytucja amerykańska nie została naruszona, religia w publicznych
szkołach kraju występuję jako lekcja akademicka, fakultatywna, a oprócz tego uczniowie
muszą mieć dostęp do idei czy wiedzy o powstaniu innych religii.
Zaistniały i wyżej przeze mnie wymieniony problem w szkole N41 im. A. Razmadze nie
jest obcy większości szkół naszego kraju, o czym świadczy również rozpowszechniona
informacja w mediach. Chociaż ja mam na celu znaleźć rozwiązanie tego problemu w skali
mojej szkoły, co mam nadzieję, w przyszłości będzie miało charakter systematyczny i ogólnokrajowy. Nasz problem polega na tym, że ustawa o standardach wolności religii nie jest przestrzegana w praktyce w naszej szkole. Do osiągnięcia tego celu potrzebne są działania, bazujące
na wymienionych niżej zadaniach:
a) Prowadzenie treningów i seminariów dla nauczycieli na temat przyjętych przez ustawy międzynarodowe oraz prawo o powszechnym wykształceniu Gruzji standardów
wolności religii (Neutralność i niedyskryminacja). Na treningach będzie mowa również
o tych mechanizmach, za pomocą których możliwe jest uruchomienie standardów
74
oraz ich przestrzeganie w procesie szkolnego nauczania. Treningi zostaną prowadzone przez specjalnie zaproszonych ekspertów, uczestnikami będą nauczyciele historii, języka i literatury gruzińskiej, a także nauczyciele szkoły podstawowej. Jest to
kontyngent pedagogów, którzy najczęściej naruszają praktyczne zastosowanie ustawy o Neutralności i niedyskryminacji.
b) Dla uczniów przedstawiających mniejszości religijne oraz dla uczniów o poglądach
ateistycznych i ich rodziców zostaną prowadzone treningi i seminaria na temat przyjętych przez ustawy międzynarodowe oraz prawo o powszechnym wykształceniu Gruzji
standardów wolności religii (Neutralność i niedyskryminacja). Na treningach będzie
mowa również o tych mechanizmach ochrony praw mniejszości religijnych oraz omówione zostaną działania w przypadku naruszenia praw człowieka. Treningi zostaną
prowadzone przez specjalnie zaproszonych ekspertów i odbędą się w szkole.
c) Zostanie złożony wniosek w kuratorium oraz szkolnej dyrekcji z prośbą o wpisanie na
listę wykroczeń szkolnych naruszenie ustawy o neutralności i niedyskryminacji, a także nałożenie kary dyscyplinarnej. Dyskusje na temat tej sprawy odbędą się z uczestnictwem nauczycieli, rodziców i uczniów.
Implementacja
N
Aktywność
I miesiąc
1
1
Treningi i seminaria dla nauczycieli
2
Treningi i seminaria dla uczniów, ich rodziców oraz mniejszości religijne
Organizacja dyskusji
3
4
2
II miesiąc
3
1
2
3
Wprowadzenie poprawek do wewnętrznego regulaminu
szkoły
Czas trwania projektu – 2 miesiące. W ramach projektu odbędą się zaplanowane aktywności (zob. plan wydarzeń) w następującej kolejności: 1. Szkolenia dla nauczycieli publicznej szkoły im. Andrija Razmadze N41, m. Kutaisi
Cel zaplanowanych szkoleń to dostarczanie informacji i wiedzy nauczycielom w zakresie
standardów wolności religii przyjętych w ramach prawa o powszechnym wykształceniu Gruzji (Neutralność i niedyskryminacja). W szkoleniach wezmą udział 15 nauczycieli języka
75
i literatury gruzińskiej, 4 nauczycieli historii, 5 nauczycieli klasów szkoły podstawowej oraz
1 nauczyciel edukacji obywatelskiej. Szkolenia odbędą się w pierwszej dekadzie pierwszego miesiąca. Szkolenia i seminaria zostaną prowadzone w szkolnych aulach i wykorzystane będą szkolne zasoby techniczne. Prowadzone zostaną przez zaproszonych trenerów.
Szkolenia potrwają 3 dni. Oprócz nauczenia standardów prawnych, na szkoleniach będą
omawiane wykorzystanie owych standardów w praktyce na najlepszych przykładach innych
krajów.
2. Szkolenia dla uczniów i rodziców
Cel zaplanowanych szkoleń to dostarczanie informacji i wiedzy uczniom i ich rodzicom
przedstawiających mniejszości religijne lub osoby o poglądach ateistycznych w zakresie
standardów wolności religii przyjętych w ramach prawa o powszechnym wykształceniu Gruzji (Neutralność i niedyskryminacja). W szkoleniach wezmą udział 14 uczniów i 14 rodziców. Szkolenia odbędą się w drugiej dekadzie pierwszego miesiąca. Szkolenia i seminaria
zostaną prowadzone w szkolnych aulach i wykorzystane będzie szkolne zasoby techniczne. Prowadzone zostaną przez zaproszonych trenerów. Szkolenia potrwają 3 dni. Oprócz
nauczenia standardów prawnych, na szkoleniach będą omawiane wykorzystanie owych
standardów w praktyce na najlepszych przykładach innych krajów.
3. Dyskusje na temat uwzględnienia naruszenia religijnej neutralności i niedyskryminacji w procesie nauczania w wewnętrznym regulaminie szkoły
Z inicjatywy autora projektu w szkole odbędzie się dyskusja na temat naruszenia religijnej
neutralności i niedyskryminacji ustalonej w ramach prawa o powszechnym wykształceniu
Gruzji oraz wpisania tych naruszeń na listę wykroczeń szkolnych a także nałożenie kary
dyscyplinarnej. Zaplanowana jest organizacja trzystopniowych dyskusji według poziomu
ich zaawansowania, w których wezmą udział uczniowie, nauczyciele, rodzice, przedstawiciele dyrekcji szkoły i kuratorium, Dyskusje są zaplanowane na trzecią dekadę pierwszego
miesiąca oraz pierwszą drugiego miesiąca. Spotkania się odbędą się w sali szkolnej, prowadzącym będzie organizator projektu. Temat dyskusyjny: Czy naruszenia ustawy o neutralności religijnej i niedyskryminacji powinny być wpisane na listę wykroczeń w ramach
działającego regulaminu szkolnego i jeśli tak jaka kara dyscyplinarna będzie nałożona.
4. Wprowadzenie poprawek do regulaminu szkolnego w celu ochrony zasad religijnie
neutralnego procesu nauczania
Przez autora projektu, który również jest członkiem szkolnego kuratorium, zostanie przygotowana petycja o dodaniu do szkolnego regulaminu punktu o naruszeniu ustawy o religijnej
neutralności i niedyskryminacji w procesie nauczania oraz nałożenie dyscyplinarnej kary.
76
Petycja zostanie rozpatrzona na posiedzeniu szkolnego kuratorium. Te aktywności odbędą
się w budynku szkoły, w drugiej i trzeciej dekadach drugiego miesiąca.
Analiza SWOT
1) Mocne strony
Jedną z mocnych stron projektu jest fakt, że projekt ma na celu ustalenie tych norm i standardów w codziennym życiu społeczeństwa, które są deklarowane przez prawo państwa.
Jeszcze jedna mocna i ważna strona projektu, to jego stosunkowa łatwość ze względu na
przygotowane zasoby potrzebne do wykorzystanie podczas projektu oraz jego krótkotrwałość. Oprócz tego, ważne jest to, że organizator i autor projektu jest jednym z członków
samorządu szkolnego, co w dużej mierze ułatwi ewentualne zmiany regulaminu.
2) Słabe strony
Słaba strona projektu polega na tym, że dotyczy dosyć bolesnego tematu dla większości
etnicznej i religijnej – zakazu prozelityzmu prawosławia oraz indoktrynacji religijnej w szkole, które mają ukształtowany w ciągu wieków charakter tradycji i części kultury narodowej.
Chociaż trzeba podkreślić, że ta słaba strona projektu rekompensowana jest tym faktem,
że na poziomie prawnym ta kwestia została już rozwiązana, a stwierdzenie o tym, że standardy prawne muszą działać nie tylko na papierze, ale tez w praktyce, nie powinno byc dla
nikogo przedmiotów protestów. 3) Szanse (czynniki wewnętrzne)
Jako szansą wewnętrzną tego projektu na sukces możemy rozważać dyrektora szkoły, którzy jest bardzo praworządnym człowiekiem i zawsze chętnie akceptuje wszelkie inicjatywy,
mające na celu realizację ustaw prawnych czy innych regulaminów w praktyce. Wsparcie
dyrektora szkoły to połowa drogi do sukcesu.
4) Zagrożenia:
Zagrożeniem zewnętrznym może być istniejące w gruzińskiej społeczności stereotypy
o przewadze religijnego wyznania większości nad mniejszościami etniczno-religijnymi.
Część gruzińskiego społeczeństwa uważa, że prawosławni chrześcijanie w Gruzji mają
większe prawa niż przedstawiciele innych wyznań religijnych, i stad wynika, że dla sporej
części populacji nie stanowi problemu religijny prozelityzm i indoktrynacja panująca we
wielu naszych szkołach. Spodziewać się można interwencji przedstawicieli duchowieństwa
do projektu w celu udowodnienia swojej przewagi. Zneutralizować te nieprzyjemne reakcje
można poprzez przypomnienie o istnieniu prawnej ustawy o neutralności religijnej w szkole,
a dla wszystkich oczywiste i wiadome jest, to że nikt nie ma prawa do propagowania naruszenia prawnych ustaw albo innych podobnych działań.
77
Wykorzystane źródła:
Wolność religii, Instytut Wolności, 2004 r;
Ustawa prawna o powszechnym wykształceniu Gruzji, art. 13;
http://azrebi.ge/index.php?pid=1235
http://religiebi.info/admin/editor/uploads/files/gamocem-bolo.pdf
http://www.tolerantoba.ge/index.php?id=1281619861&kat=313
http://sarjveladze.blogspot.com/2014/02/swot.html
78
Lela Curcumia „Mówimy NIE alkoholowi”.
Publiczna szkoła N 12 miasta Gori
Nauczycielka i trenerka edukacji
obywatelskiej oraz pedagog historii
Diagnostyka problemu
Moje głębokie zainteresowanie wyżej wspomnianym problemem wywołało aktualność tej
sprawy, natomiast do napisania projektu zmotywowała mnie istniejąca sytuacja, która niepokoi mnie i moich uczniów, o czym nie raz rozmawialiśmy. W dzisiejszych czasach potrzeba oraz skłonność do spożycia alkoholu znacznie wzrosła, nie tylko w naszym kraju,
ale także w całym świecie. Trzeba podkreślić, że obecnie alkohol zajmuje trzecie miejsce
wśród najbardziej popularnych „szkodliwych” towarów, znajduje się tuż po broni i narkotykach. Śmiało można powiedzieć, że alkohol to najbardziej powszechny socjalny narkotyk,
który znajduję ogromną liczbę konsumentów. Mówiąc o uzależnionych od alkoholu osobach, muszę powiedzieć, że liczba takich ludzi nieustannie rośnie, co wywołało więcej przypadków chorób związanych z alkoholowym uzależnieniem. Dla wszystkich jest jasne jakie
zagrożenia dla zdrowia niesie za sobą alkohol, iż zalicza się do preparatów narkotycznych,
wpływa na centralny nerwowy system, na jego najważniejsze funkcje. Badania twierdzą, że
nawet minimalna dawka alkoholu wpływa na psychikę człowieka, oczywiście w sposób negatywny. Spożycie alkoholu hamuje motorykę ciała, także negatywnie wpływa na wszystkie
procesy przebiegające w organizmie człowieka. Naukowcy twierdzą, że alkohol szkodzi nawet normalnemu funkcjonowaniu mózgu, układu sercowo-naczyniowemu i innym (prawie
wszystkim) organom. Regularne spożycie alkoholu często doprowadza do degradacji człowieka jako części społeczności oraz uzależnia go; nie mówiąc już o tym, że alkohol przenika głęboko do krwi i wywiera utratę koordynacji, zmienia charakter i nastrój. Szczególnie
zgubny wpływ alkohol ma na młodzież, iż poważnie szkodzi ich układu odpornościowemu,
psychice; wywiera impotencję, natomiast regularne i częste spożycie alkoholu może doprowadzić nawet do psychozy. Alkohol zrobiony w warunkach domowych, bez specjalnych
urządzeń oraz umiejętności, zabija dwa razy więcej ludzi na świecie niż np. wypadki samochodowe, mowi statystyka. O przykrych skutkach spożycia alkoholu można mówić i pisać
dużo, ale przejdźmy do rzeczy. Ten problem nie jest problemem jednolitym, lecz składa się
z całego szeregu aspektów, które w sposób aktywny lub pasywny wpływają na rozwój oraz
pogłębienie naszego problemu; wśród takich czynników są np. słaba świadomość i wiedza
79
wśród społeczeństwa, wpłym reklamy oraz element kulturowy.
Podwyższenie świadomości społeczeństwa oraz ostrzeganie o zgubnych skutkach regularnego spożycia alkoholu przebiega w sposób nieprawidłowy, jeśli nie rzec, takiego procesu
nie widać (albo ledwo widać). Weźmy pod uwagę ogromne kampanie reklamowe (reklama
telewizyjna, banery na ulicach, filmiki w Internecie itd.) mające na celu popularyzację różnego rodzaju trunków alkoholowych, wmawiających konsumentom, że alkohol jest (musi
być) częścia naszego życia codziennego, podwyższa naszą klasę osobistą oraz pomaga
znaleźć miejsce w społeczeństwie. I mimo, że takiego rodzaju reklamy są przeznaczone dla
konkretnej grupy docelowej, „ofiarami” tego PR-u są ludzie wcale nie mające związku z tą
własnie grupą. Trzeba również podkreślić, że pomijając wszystkie zakazy ze strony służby
zdrowia państwa, na promocje trunków alkoholowych przeznaczane są ogromne pieniądze;
dochodzi do tego czynnik kulturowy, ludzie od najdawniejszych czasów wyrabiają własny
alkohol domowy na użytek własny lub na sprzedaż. Biorąc przykład Gruzji, tradycję robienia
i picia alkoholu sięgają daleko w przeszłość, potwierdzają te znalezione przez archeologów
części glinianych naczyń, które były używane nie tylko do picia, ale też do robienia trunków
alkoholowych, mianowicie wina. Ta tradycja jest mocno zakorzeniona w umysłach ludzi,
chociaż na tle tej pozytywnej części naszej kultury nie można nie zauważyć negatywnych
jej skutków, a mianowicie pogorszenia stanu zdrowia. Wracając do historii – nadużycie alkoholu nigdy nie było i nie jest problemem tylko XXI wieku; jeszcze znany grecki naukowiec
Plutarch pisał: „Pijacy rodzą pijaków”, co może oznaczać, że już wtedy w świecie istniał ten
problem.
Chciałabym zwrócić uwagę na istnienie tego problemu oraz związanego z nim ryzyka w naszej gminie, w miejscu, gdzie żyją nasze dzieci – moje uczniowie. Problem nadużycia alkoholu istnieje w naszym lokalnym społeczeństwie i tego nie da się ukryć albo nie zauważyć.
Najgorsze jest to, że rodzice z alkoholowym uzależnieniem negatywnie wpływają na dzieci,
na ich życie społeczne oraz na zdolności uczenia się; zdarzają się przypadki rodzinnej
przemocy, często można zobaczyć bójki na ulicach zaczęte przez tych ludzi bez jakiegokolwiek poważnego powodu, co wywiera poważne psychologiczne problemy u ich dzieci.
Obserwacja pokazuje, że dzieci z takich rodzin są mało produktywne w szkole, mają osłabioną psychikę, ciągle zły nastrój, mają trudności ze szkolną integracją, nie maja motywacji,
charakteryzują się niską samooceną i wiarą w siebie, oprócz tego są w ciągłym stresie, co
skutkuje ich zainteresowanie środkami narkotycznymi albo trunkami alkoholowymi.
Osobiście uważam, że mamy do czynienia z problemem globalnym i rozwiązanie tego problemu może wymagać dużego zaangażowania i siły, aczkolwiek można postarać się osła-
80
bić zagrożenie wynikające z tego problemu na poziomie miejscowym, przede wszystkim za
pomocą zaangażowania i uczestnictwa młodzieży.
Cel
Zwiększenie informowania społeczności o negatywnych stronach spożycia alkoholu, zmiana podejścia do problemu i wyciągnięcie odpowiednich wniosków. Nawet nie biorąc pod uwagę faktu, że ten projekt jest niezwykle aktualny w dzisiejsze czasy,
ma równiez masę innych stron, które w sposób pozytywny wpływają za nasze społeczeństwo, takie, jak np. zaangażowanie młodzieży, zwiększenie stopnia ich partycypacji w projektach społecznych, co z kolej rozwija w nich poczucie odpowiedzialności oraz potrzebę
opieki nad swoją gminą, mieszkańcami tej gminy itd. Rozpatrując sprawę w skali globalnej
można śmiało powiedzieć, że uczestnictwo w takich projektach kształtuje młodego człowieka w produktywną oraz wielofunkcyjną część społeczeństwa; właśnie po takich projektach
młodzież bierze na swoje barki ciężar pracy społecznej, co może skończyć się działaniem
na wyższym stopniach organów władzy.
W ramach projektu zaplanowane są takie aktywności jak: przygotowanie danych statystycznych, przeprowadzenie badań problemu, rozpowszechnienie materiałów reklamowych,
prezentacja doświadczenia innych państw oraz ich podejście do rozwiązania danego problemu, analiza, przygotowanie artykułów prasowych oraz filmików i udostępnienie tej informacji za pośrednictwem Internetu, nawiązywanie kontaktu z zainteresowanymi projektem
organizacjami pozarządowymi i współpraca z nimi. Właśnie takie działania mogą pomóc
w procesie zmiany mentalności oraz stosunku społeczeństwa do problemu, co z kolej skutkować będzie osłabieniem danego problemu w gminie.
Implementacja, dobre praktyki
Jak już wspominałam na początku mojego artykułu, nadmierne spożycie trunków alkoholowych oraz ślad, który ten proces zostawia w rozwoju człowieka, kreuje sytuację, w której
potencjalna „ofiara” alhololizmu stanowi zagrożenie dla społeczeństwa. Według obserwacyjnych badań oraz statystyk istnieje nieprzerywany związek pomiędzy spożyciem alkoholu
a pogorszeniem stanu zdrowia, prowokacją przemocy oraz wyższym odsetkiem liczby zgonów z powodu alkoholizmu. Wywiera negatywny wpływ na psychikę człowieka, zwiększa
liczbę konfliktowych sytuacji w rodzinie, w gronie przyjaciół czy na miejscu pracy, co z kolej
stanowi czynnik zachęcający do działań antyspołecznych. Nadużycie alkoholu oraz uzależnienie ma swoje charakterystyczne cechy: konsument alkoholu czuje wiekszą swobodę działań, znajduje się w stanie podniecenia, charakteryzuje go poczucie „wszechmocy”,
zwiększa się stopień impulsywności oraz ryzyko agresywnej reakcji. Jednym z naszym ce-
81
lów jest dokładne badanie tego powiązania oraz udostępnienie informacji społeczeństwu,
w którym istnieje problem alkoholizmu, przede wszystkim chodzi tu o związek między nadużyciem alkoholu a ryzykiem przemocy, zarówno jak na ulicach, tak i w rodzinach itd.
Nadmierne spożycie alkoholu oraz poźniejsze uzależnienie może być wywołano różnymi
powodami, np: stresem związanym z bezrobociem, co rodzi masę konfliktów rodzinnych. Na
tle wielu problemów istniejących w naszym społeczeństwie, walkę z alkoholizmem trzeba
zaczynać na wcześnim etapie, przeprowadzić t.z. prewencję; najlepiej w tym wieku, kiedy
kształtuje się tożsamość, swiadomość społeczna człowieka, aby od początku dać rozwojowi
dziecka właściwy kierunek. Oczywiste jest, że dla osiągniecia tego celu potrzebne jest zaangażowanie wszystkich instytucji biorących udział w rozwoju i wychowaniu dziecka. I tu nie
mogę nie wspomnieć szkołę. Potrzebne jest aby, w szkołach istniał konkretny kurs, szkolenie, mający na celu przygotować uczniów szkoły oraz dzieci wieku pozaszkolnego do życia
w normalnym zdrowym społeczeństwie; dyskusja o szkodliwych nawykach, opracowanie
programów, lekcji na temat pokojowych działań w stresowych sytuacjach, wytłumaczenie
uczniom najprostszych zasad demokracji i innych wartości wspólczesnego świata, rozwiązanie konfliktów drogą pokojową oraz sztuka kompromisu; oprócz tego niezwykle ważne są
zajęcia poza budynkiem szkoły, aby dzieci miały możliwość na własne oczy zobaczyć jakie
problemy istnieją w lokalnym społeczeństwie oraz jak w przyszłości mogłyby te problemy
rozwiązać. W taki oto sposób uczniowie mają się przygotować do spokojnego zdrowego
życia rodzinnego, co w konkretnym stopiu obejmuje również prewencję przyszłego ewentualnego nadużycia alkoholu. Takie aktywności muszą być przeprowadzone za pomocą
organów władzy, takich jak administracja szkoły, samorząd gminy oraz zainteresowanych
organizacji pozarządowych; działania te mogą mieć nie tylko charakter prewencyjny, ale
również mogą nieść pomoc rodzinom z problemem alkoholizmu. Potrzebna jest kampania
reklamowa, która musi być przeprowadzona w sposób prawidłowy, tzn z uwzględnieniem
wartości lokalnych, tradycji, aspektów kulturowych; przekaż informacji musi być klarowny
i dostępny dla większej części społeczności. Jak już wspominałam wcześniej dużą rolę
w tym procesie mogą zagrać organizacje pozarządowe, np. nawiązać kontakty z miediami,
udostępnić materiały reklamowe itd. Wyobraźmy sytuację, w której nastolatki we wieku
15-18 lat, którzy nie podlegają wychowaniu ani w rodzinie, ani w szkole; którzy są na bardzo ważnym etapie kształtowania świadomości społecznej, sami, dobrowolnie biorą udział
w projektach mających na celu przygotowanie dzieci do praktycznego używania nabytej
wiedzy w życiu po ukończeniu szkoły.
Nie mniej ważne jest zaangażowanie rodziców w owym procesie, czego można osiągnąc
82
poprzez szkolne zebrania, spotkania rodziców i nauczycieli, gdzie rodzicom zostanie przekazana informacja o zagrożeniach wynikających z spożycia alkoholu, tytoniu czy środków
narkotycznych ze szczegółowym naciskiem rodziny z dziećmi w wieku przejściowym.
Obserwujemy dobre praktyki szkół polskich – mamy do czynienia z doświadczeniem przeprowadzonych dyskusji na temat zagrożenia uzależnienia od alkoholu nie tylko przez organizacje pozarządowe, a również na poziomie lokalnym, np. w szkołach i lokalnych
wspólnotach. Jednym z kroków ku sukcesu jest wywiad ze znaną osobą, celebrytą, która
w przeszłości przechodziła trudny okres walki z alkoholizmem i która z chęcią podzieli się
swoim doświadczeniem; alternatywna opcja to nagranie promocyjnego filmiku z udziałem
tej osoby i jego rozpowszechnianie w lokalnej telewizji; możliwe jest organizacja takiego
spotkania z uczniami w szkole, ale musimy pamiętać, że zaproszona przez nas osoba musi
być nastawiona pozytywnie, aby to spotkanie nie zostawiło cieniu smutku i negatywnych
emocji. Pomysłów może być wiele: pokazywanie tematycznych filmików i spektakli w szkole albo w miejscach publicznych, dalsza wspólna dyskusja tematu. Praktyki pokazują, że
bardzo skuteczne są rozmowy indywidualne, kiedy rozmowca ma możliwość być szczery
i bezpośredni, natomiast my możemy wyrazić swoją empatię i chęć pomocy.
Bardzo ważne są działania przygotowawcze, mające na celu ustalenie czynników zewnętrznych danego problemu, takie jak,np: badanie stopnia świadomości wśród ludzi za
pomocą pre-testu, sondaż na temat alkoholizmu, zbieranie naukowych materiałów o szkodliwych właściwościach alkoholu oraz udostępnieie statystycznych danych o licznie zgonów w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu; oprócz tego niezbędne jest porównanie
statystycznych danych Gruzji z danymi innych krajów, analiza wyników, badanie przyczyn
wywołujących uzależnienie alkoholowe. Dużo czasu i wysiłku trzeba poświęcić znalezieniu
przyjaznych organizacji pozarządowych, za pomocą których można będzie przeprowadzac
zdrową propagandę. Na podstawie posiadającej przez nas informacji stworzony może być
t.z. informacyjny komiks. Informacyjny komiks może mieć formę książki, gazety lub bukletu,
w którym koniecznie muszą być zawarte nazwy i imiona oraz dane kontaktowe wszystkich
organizatorów i beneficjantów projektu. Ważnym elementem projektu jest udział w nim młodzieży i zainteresowane problemem osób.
Podsumowując temat artykułu, realizacja projektu musi przebiegać w dwóch najważniejszych etapach: opracowanie strategii zdrowej propagandy oraz informowania ludzi o realnych zagrożeniach spożycia alkoholu w dużych ilościach, co wymaga wiedzy, materiałów
naukowych lub innych źródeł informacji, co ma na celu podniesienie stopnia świadomości
oraz orientacji w problemie wśród lokalnego społeczeństwa; drugi etap – używanie techno-
83
logii, reklamy, telewizji; wszystkiego, co pomoże udostępnić informację dla jak największego
grona odbiorców. Przeprowadzony w sposób prawidłowy projekt może przynieść niespodziewanie pozytywne efekty i zacząć walkę z alkoholizmem już na poziomie prewencyjnym.
Czego, kogo i ile czasu potrzębuję za realizację projektu
Dla realizacji projektu „Nie alkoholowi” ważne jest zdobycie materialnych i ludzkich zasobów, musimy poważnie się zastanowić jakie narzędzia, jacy ludzie i jaki okres czasu będzie nam potrzebny aby dojść do naszego celu i tym osiągnąć potrzebne rezultaty. Projekt „Nie alkoholowi” składa się z dwóch etapów:
1. Opracowanie systemu informowania szkolnej społeczności o szkodliwych właściwościach alkoholu; zaangażowanie szkoły, jako instytucji niezależnej, do działania, do
uczestnictwa w projekcie.
2. Zaangażowanie uczniów szkoły i z ich pomocą wzmocnienie świadomości lokalnej
ludności, przekazanie im zdobytej wiedzy, informacji i doświadczenia w walce z alkoholizmem.
Projekt trwa 6 tygodni. W ramach projektu będą pracować grupy odpowiedzialne za konkretne aktywności. Plan projektu zawiera wypisane czynniki ryzyka, plan czasowy jest
przedstawiony wg. tygodni.
Co ?
üdostarczanie informacji w celu
stworzenia grup projektowych;
ü komputer-Internet;
üZdobycie materiałów z różnych
źródeł informacyjnych (złe nawyki,
alkohol itd.)
Kto?
üukształtowanie grupy roboczej;
üpodział obowiązków między
grupami
Økierownik projektu
ükamera cyfrowa
ürozpowszechnienie informacji,
prezentacja o rozpoczęciu projektu
ükamera cyfrowa
ügrupa robocza
üuczniowie (kl. 8 ,9,10 ,11)
üNauczyciele
ØKierownik projektu
84
üudostępnienie informacji
o szkodliwych właściwościach
alkoholu
üpoinformowanie nauczycieli/
pracowników szkoły o problemie
przez grupy robocze
üInformacja o wolontariacie
üprzeprowadzenie prezentacji
w klasie, dalej ukształtowanie
grup wolontariuszy, którzy będą
potrzebni do drugiego etapu
projektu
üprezentacja
Økierownik projektu
üprzygotowanie prezentacji
üInternet
üpodręczniki
ükamera cyfrowa
ü,,Nie alkoholowi „ – konsultacja
lekarza. Ten etap może być
przeprowadzony:
1. Prezentacja z poradami lekarza
i dalsza dyskusja
Ølekarz
Øgrupa robocza
Øgrupa wolontariuszy
Økierownik projektu
2. Zaproszenie lekarza, wykładdyskusja
Øfotokamera
Øwideokamera
Ølaptop
Ørzutnik
üZnalezienie uzależnionej od alkoholu
w przeszłości osoby (prawa tej osoby
zostaną w pełni przestrzegane)
85
üGrupa robocza
üpokazanie prezentacji
w szkolnym korytarzu
üDane
Przygotowanie do drugiej części projektu
ügrupa robocza
ügrupa wolontariuszy
ümedia
üWydrukowanie pre-testu: np.
Co Pan/Pani wie o szkodlich
właściwościach alkoholu?
ØZwiększenie poziomu informacji
w gminie
Test będzie prosty, od 3 po 5 pytań
üPrzygotowanie bukletu
informacyjnego „Nie alkoholowi”
ØKierownik projektu
5. Czyste kartki
6. Kolorowe kartki
7. drukarka
8. wkład do drukarki
ükamera cyfrowa
üudostępnienie informacji:
ürozdawanie pre-testu, rozdawanie
ulotek „Nie alkoholowi”, w którym
będą zawarte podstawowe
informację na temat negatywnego
wpływu alkoholu na zdrowie
człowieka
üaparat fotograficzny, kamera
üPodsumowanie wyników pre-testu
üGrupa robocza
ØKierownik projektu
üStatysczne dane o liczbie
zgonów w wyniku uzależnienia
alkoholowego. Dane Gruzji i innych
krajów, porównanie, analiza
ØNawiązanie współpracy
z pozarządowymi ogranizacjami
86
Grupa robocza
Kierownik projektu
Grupa robocza
Kierownik projektu
Przygotowanie informacyjnego
komiksu jako książki, gazety lub
broszury . O wyglądzie i treści
komiksów zdecydujemy po dyskusji
z uczniami szkoły
Wystawa komiksów w szkole oraz
innych miejscach publicznych
Wykorzystanie Internetu:
- napisanie artykułu o szkodliwych
właściwościach alkoholu
Rysownik, projektant
Grupa robocza
Kierownik projektu
Grupa wolontariuszy
Grupa robocza
Kierownik projektu
- założenie blogu
- nagranie filmiku o tytule „Nie alkoholowi” oraz jego udostępnienie
w Internecie
Przygotowanie post-testu
i rozpowszechnienie w szkole i gminie
ØGrupa robocza
ØKierownik projektu
(Post-test będzie prowadzony w celu sprawdzenia czego się nauczyli uczestnicy projektu
i jak postrzegają problem po zakończeniu
projektu
ØPorównanie wyników pre-testu i posttestu, analiza
ØZebranie materiałów, przygotowanie do
prezentacji
ØGrupa robocza
ØKierownik projektu
ØWywołanie zdjęć
ØPrezentacja w szkole: Co osiągnieliśmy
i jak do tego doszliśmy
ØWręczenie certyfikatów wszystkim
uczestnikom projektu
ØGrupa robocza
ØKierownik projektu
ØAdministracja szkoły
ØUczniowie szkoły
ØLekarz
ØPrzedstawiciele organizacji
pozarządowych
ØPrzedstawiciele medii
ØDyrekcja szkoły
87
Ø Prowadzenie blogu, umieszczenie na
blogu informacji
Członkowie grupy roboczej
ØPrzygotowanie filmików
informacyjnych, pokazywanie tych
filmików w szkole, na korytarzach
i w klasach, przygotowanie dostępnej
dla wszystkich chętnych prezentacji,
aby miejscowi mogli się dowiedzieć
co się działo w szkole w ciągu 6
tygodni
4 . Źródła, literatura:
Ø
Podręcznik edukacji obywatelskiej – 2012 r
Ø
Podręcznik „Przydatne umiejętności dla młodzieży-to Twój wybór” - Lions Club International Foundation, Lions Club Georgia, 2014 r.
Ø
Konsultacja polskiego eksperta – p. Agnieszka Kowalska
Ø
Doświadczenie „Domu pokoju”, m. Wrocław
Ø
Statystyczne dane o poziomie alkoholizmu:
https://www.drugabuse.gov/drugs-abuse/alcohol , http://www.niaaa.nih.gov/,
http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs349/en/,http://janmrtelobainfo.ge/?page_id=3073
88
Vladimer Apkhazava „Duże problemy małym kosztem”.
Gmina Lanchkhuti, wieś Chibati Nauczyciel średniej szkoły,
przedmiotu Edukacja Obywatelska
Analiza problemu:
Na jednej z lekcji powiedziałem moim uczniom, że zamierzam zorganizować wycieczkę do
budynku lokalnego samorządu. Dzieci były podekscytowane i z radością zatwierdziły mój
plan. Ustaliliśmy termin wycieczki, wybraliśmy taki dzień tygodnia, który został ogłoszony
przez władze samorządu dniem spotkań z ludnością. Na takie spotkania przychodzi zwykle
dużo ludzi, każdy czeka na swoją kolej, aby osobiście spotkać się z przewodniczącym rady
miejskiej albo gubernatorem i opowiedzieć o swoim problemie
Zacząłem od tego, że dałem moim uczniom przezroczyste pudło pełne kolorowych kartek
i poprosiłem każdego wyciągnąć jedną kartkę po kolej. Za pomocą tej metody rozdzieliłem
dzieci na dwie grupy – drużyna czerwonych i zielonych. Niezwłocznie zacząłem tłumaczyć
uczniom ich zadania, które musiała wykonać każda z grup. Zadanie było takie: czerwoni musieli słuchać i zapisywać, z jakiego typu problemami przychodzili do urzędu ludzi, czy to były sprawy prywatne czy społeczne.
Zieloni natomiast mieli zadanie przeprowadzić rozmowy z ludźmi po ich spotkaniu z urżędnikami i dowiedzieć się, czy udało się w pełni przedstawić i wytłumaczyć zaistniały problem,
czy udało się przekonać władze gminy o znaczeniu tej sprawy. Jakie wrażenie zrobili? Czy
dostaną pomoc?
Razem opracowaliśmy kodeks zachowania, czyli jak się zachowywać się w sposób kulturalny i profesjonalny w budynku urzędu, który wyszedł bardzo interesujący. Skoro mieliśmy
kilka dni do wycieczki, starałem się czytać uczniom nasz kodeks codziennie.
Złożyliśmy wniosek z prośbą o pozwolenie na wycieczkę w administracji szkoły, otrzymaliśmy pisemną zgodę, a nawet zaproponowali nam skorzystać ze szkolnego transportu. Nie
mogliśmy zrezygnować z takiej możliwości i uprzejmie się zgodziliśmy.
Termin wycieczki się zbliżał, o tej sprawie zrobiło się głośno w całej szkole, dostawaliśmy
prośby od uczniów innych klas o przyłączeniu do naszej wyprawy, inni też chcieli wziąć
udział w naszym eskperymencie. Niestety musieliśmy odmówić dużej części chętnych, bo
liczba uczestników projektu osiągnęła swojego maximum; chociaż obiecaliśmy reszcie, że
po powrocie szczegółowo przedstawimy wyniki badań oraz opublikujemy zdjęcia na stronie
naszej szkoły.
89
Nadszedł dzień wycieczki. Bardzo chciałem przyjść pierwszy i czekać na wszystkich
w szkole, ale z jakiegoś powodu przyszedłem ostatni. Moi uczniowie czekali na mnie przed
budynkiem szkoły, z czystymi kartkami i długopisami, przygotowani do wielkiej przygody.
Wyruszyliśmy tak, że nawet nie miałem czasu wejść do szkoły i przywitać się z kolegami.
Weszliśmy do urzędu i oni nie dali mi nawet chwili, abym mógł przypomnieć im nasz kodeks, wszyscy zajęli swoje miejsca i zaczęli wykonywać swoją pracę z zachowaniem absolutnego porządku i spokoju. Nie mogłem uwierzyć własnym oczom.
Po jednej godzinie zdecydowałem skończyć naszą pracę, ale patrząc na dzieci widziałem z jaką pasją i profesjonalizmem oni wykonywali swoje zadania i wtedy zdecydowałem
dać im więcej czasu. Nasz eksperyment trwał 3 godziny 20 minut. Obie drużyny pracowały sprawnie, dzielili się obowiązkami, wysłuchiwali, rozmawiali, robili notatki i zdjęcia.
Wśród przybyłych było dużo ludzi z naszej wioski, którzy także zostali wypytani przez moich
uczniów. Dzieci starały się zwracać uwagę na problemy naszej wsi, skąd te problemy pochodzą i jakie ewentualne rozwiązania można znaleźć.
Nic nie podsumowaliśmy jak skończyliśmy pracę. Poszliśmy razem na spacer, a potem
wróciliśmy do szkoły. Na pożegnanie powiedziałem im, żeby pomyśleli o tym co robili przez
cały dzień i sami doszli do odpowiednich wniosków.
Na drugi dzień każdy wchodził do mojego gabinetu, żeby porozmawiać na temat wczorajszego dnia, ale nie mieli dużo czasu, bo musieli uciekać na lekcje. Lekcję edukacji obywatelskiej, czyli mój przedmiot, dzieci miały ostatnią w planie zajęć.
Na lekcji dzieci usiadły się grupowo – osobno grupa czerwona i zielona. Dałem im zadanie:
każda grupa musiała przygotować prezentację o naszej wizycie w urzędzie, szczegółowo
opisać wykonaną pracę, wyodrębnic te pozytywne i negatywne strony, które niesie za sobą
nasza wycieczka, także opowiedzieć o wyciągniętych wnioskach. Na prezentację każda
grupa miała po 30 minut.
Na prezentacji nie mogłem poznać swoich uczniów. Czerwoni aktywnie protestowali przeciw działaniom mieszkańców gminy oraz ich postawy do problemów, natomiast zieloni przekonująco opowiadali o braku kompetencji ze strony władz lokalnego samorządu.
Po otrzymanych ciekawych wynikach pracy moich uczniów, wystąpiliśmy z nowa inicjatywą.
Zaczęliśmy identyfikować problemy naszej gminy. Uczniowie szukali co martwi populację
naszej wsi, a ja codziennie dostawałem długie listy problematycznych spraw. Kiedy o tym
wszystkim opowiadałem współpracownikom, byli niezadowoleni: „Przecież to nie nasze
problemy!”- odpowiadali. Uczniowie dowiedzieli się o braku uwagi na te problemy i zorganizowali szkolne spotkanie, na które zaprosili nauczycieli naszej szkoły. Na spotkaniu opo-
90
wiadali nauczycielom i administracji szkoły o wynikach naszej wizyty: „Wszyscy przyszli do
urzędu ze swoimi prywatnymi problemami, nie spotkaliśmy ani jednego obywatela, którego
martwiłyby problemy ich wsi albo całej gminy. Przeprowadziliśmy rozmowy z dużą częścią
ludzi i bardzo się zdziwiliśmy ich podejściem do problemów. Myślimy, że właśnie dlatego państwa nie zainteresowała lista problemów, które starannie zbierałyśmy, bo to nie są
państwa sprawy, tylko innych obcych ludzi. W międzyczasie znaleźliśmy sporo problemów
wspólnych, problemów naszej gminy, rozwiązanie których pomoże wielu mieszkańcom.
Niestety mało kto o tym myśli. Biorąc prosty przykład: za budynkiem naszej szkoły znajduje
się dosyć głęboki rów, do którego już spadło trzech uczniów i czternastu mieszkańców wsi,
co skończyło się poważnymi kontuzjami. Spotkaliśmy w urzędzie rodziców tych dzieci, którzy prosili o pomoc finansową przeznaczoną na koszty leczenia. Trzeba podkreślić, że nikt,
ani mieszkańcy naszej wsi, ani urzędnicy nie wpadli na pomysł, że rozwiązać ten wspólny
problem można bardzo łatwo – postawić płot wokół rowu. Teraz państwo widzą czym się
zajmujemy i mamy nadzieję, że z pomocą całej szkoły rozwiążemy ten problem; tym celom
służy właśnie nasze dzisiejsze spotkanie” – tak brzmiał wstęp prezentacji moich uczniów.
Minęło kilka dni. O tym wszystkim w szkole prawie nikt nie mówił. Zdecydowaliśmy zacząć
działać – napisaliśmy projekt z propozycjami rozwiązania tego problemu i złożyliśmy papiery w urzędzie. Wkrótce zadzwonili do nas i poprosili napisać wniosek inaczej używając
specjalnie przygotowanego formularza. Zrobiliśmy wszystko zgodnie z instrukcjami, oprócz
tego napisaliśmy wszyscy razem krótki opis problemu:
„Za budynkiem średniej szkoły Chibati, w centrum wsi, gdzie porusza się wiele uczniów
oraz mieszkańców wsi, znajduje się głęboki rów, który nie jest zabezpieczony żadnym płotem czy barierą. Ostatnio częste są przykre wypadki związane z tym problemem – do rowu
spadają ludzi, którzy później potrzebują poważnego leczenia. Istnienie takiego rowu w okolicach szkoły stanowi poważny problem oraz zagrożenie przede wszystkim uczniom szkoły
oraz wszystkim mieszkańcom Chibati. Zwracamy się z prośbą ubezpieczenia rowu za pomocą metalowego płotu lub barierki”.
Cel projektu
Stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów oraz wszystkich mieszkańców wsi poprzez zabezpieczenie znajdującego się koło szkoły głębokiego rowu metalowym płotem lub
barierką. W rezultacie tych działań okolice szkoły będą bezpieczne dla wszystkich.
Dużo myśleliśmy jak nazwać nasz projekt, uczniowie chcieli, żeby nazwa była nie tylko
rzeczowa, ale tez pozytywna, dlatego wybraliśmy hasło: Duże problemy małym kosztem
91
Inspiracja i praktyka
Zostawiliśmy projekt w administracji samorządu, powiedzieli nam, że dostaniemy odpowiedz po 10 dniach. Minęło 2 lata i nie dostaliśmy żadnej informacji na temat naszego
projektu. Na szczęście pojawił się projekt „Jesteśmy obywatelami. Obywatelska postawa
młodzieży w Gruzji”, w ramach którego miałem możliwość współpracy z polskimi ekspertami, uczestniczyłem w webinariach, zadawałem pytania i ciągle się uczyłem. Następnym
krokiem była studyjna wizyta w Polsce, gdzie na własne oczy zobaczyłem różnego rodzaju
aktywności oraz przedsięwzięcia organizowane przez organizacje pozarządowe i szkoły
publiczne. Właśnie po tej wizycie pojawiło się dużo ciekawych pomysłów. Miałem okazję wykorzystać
w praktyce, to co widziałem, to czego się nauczyłem. Nie zastanawiałem się dwa razy i od
razu zacząłem działać.
Razem z moimi uczniami zorganizowaliśmy spotkanie, na którym zaczęliśmy planować
kolejne kroki naszego projektu. Za pomocą facebook’a poinformowaliśmy mieszkańców
naszej gminy o zorganizowaniu forum młodzieży, gdzie młodzi ludzie z całej gminy mogli wziąć udział i opowiedzieć o problemach swoich miejscowości, zrobiliby prezentacje
o sobie, w przypadku potrzeby przedstawiliby interesujące ich sprawy w formie wykresów,
zdjęć, obrazów i przeprowadziliby rozmowy i dyskusje o tym, co chcą zmienić w swoich
szkołach albo wsiach. Skontaktowało się z nami wiele szkół, ludzie chcieli wiedzieć termin
naszego forum. Datę forum ustaliliśmy dopiero wtedy, jak otrzymaliśmy obietnicę obecności
na naszym forum od przewodniczącego rady samorządu. Oprócz tego zaprosiliśmy przedstawicieli różnych organizacji oraz instytucji publicznych.
Do realizacji projektu potrzebni byli facylitatorzy. Spotkaliśmy się z nauczycielami innych
szkół przedmiotu edukacji obywatelskiej, wytłumaczyliśmy im naszą sytuację, opowiedzieliśmy o naszym projekcie i znaczna ich część zgodziła się na udział. Zdecydowaliśmy wybrać pięciu facylitatorów, co pozwoliłoby na pracę pięciu grup. Dużo myśleliśmy jak powinno było wyglądać i funkcjonować forum młodzieżowe, i w końcu
wszyscy razem doszliśmy do wniosku, że pięć grup pod przewodnictwem swoich facylitatorów będą opracowywać pięć różnych projektów jednocześnie, do momentu przyjścia gości.
Uczniowie planowali spotkać gości z wyciętymi z kolorowych papierów figurkami z napisami: „pełne dofinansowanie”, „częściowe dofinansowanie”, „pomoc”, „współpraca” i innymi
napisami, które obejmowały udział władz w rozwiązaniu problemów.
Nadszedł dzień młodzieżowego forum. Liczba uczestników sięgnęła 60 osob. Uczestników rozdzieliliśmy na pięć grup zgodnie z wcześnie ustalonym planem. Podział na grupy
92
miał charakter geograficzny, ze względu na kto, z których wiosek naszej gminy pochodzili
uczestnicy. Każda grupa liczyła 12 członków. Pracę nad projektami zaczęliśmy 3 godziny
przed rozpoczęciem forum. Uczniowie skupili się nad problemami swoich wsi, zrobili listę
takich spraw, które ich zdaniem potrzebowały niezwłocznej interwencji, wydzielili priorytetowe sprawy. Z pięciu sali centralnej biblioteki słyszeliśmy aktywne dyskusję młodych ludzi.
Jako pierwsi na forum przybyli redaktorzy miejscowych gazet i dziennikarze, zaznajomili
się ze sytuacją, tematem forum i oczywiście czekali na decyzję samorządu co do wsparcia projektów lokalnych szkół. W międzyczasie przyjechali goście – zaproszeni na forum
przedstawiciele samorządu oraz różnego rodzaju instytucji. Sala dyskusyjna wypełniła się
ludźmi. Uczestnicy projektu podziękowali gości za przyjęcie zaproszenia i przybycie na forum, a dalej zaczęli tłumaczyć zasady głosowania rozdając kolorowe kartki. Goście musieli
przeczytać każdy z przedstawionych projektów i wyrazić swoje zainteresowanie jednym
z nich. Nie mogliśmy oderwać oczu od tego procesu, nie mogliśmy doczekać się wyników
głosowania.
Minęła godzina i prawie nic nie było widać, aktywnemu głosowaniu towarzyszył hałas dyskusji i sporów. W końcu, kiedy wszyscy zajęli swoje miejsca, zobaczyliśmy, że nasza prezentacja otrzymała dużo kolorowych kartek. To była ogromna radość! Najbardziej ucieszyło
nas to, że dofinansowanie dostał projekt, o realizację którego ubiegaliśmy na samym początku składając wnioski w urzędzie i czekając 2 lata nie mając żadnej informacji o tym,
czy coś się robi w tym kierunku. Moi uczniowie czuli, że naprawdę ważne dla całej gminy
problemy zostaną rozwiązane i wszystko dzięki naszym staraniom.
„Jeden z przedstawionych tu projektów został złożony u nas w zeszłym roku, ale niestety
nie udało się uzyskać funduszy na jego realizację. Muszę podkreślić, że nie zwróciwszy
uwagi na ów projekt, straciliśmy wiele, iż teraz zamiast jednego projektu, musimy finansować trzy na raz. Pochwalmy więc młodzież, która wymyśliła świetną metodę, abyśmy nie
mieli innego wyjścia poza zgody na te projekty. Serdecznie dziękujemy im za tą aktywność!”
– powiedział uczestnikom forum Gogi Kheladze, przewodniczący rady gminy. Projekty, które później przedstawiliśmy w urzędzie, ostatecznie wyglądali w taki sposób: Projekt sfery zachodniej
Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz
Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem” – Lesa”
Godność i stanowisko organizatora: Aslan Kamadadze, pedagog średniej szkoły, wieś
Lesa
Nazwa szkoły: Średnia szkoła wsi Lesa
93
Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Lesa
Krótki opis projektu:
Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty
Projekt ma na celu stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów średniej szkoły wsi
Lesa, mianowicie zabezpieczenie znajdującego się w okolicach szkoły głębokiego rowu
poprzez zamontowanie metalowych barier. W wyniku tych działań terytoria szkoły będą
bezpieczne dla dzieci i młodzieży.
Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel
projektu):
Istniejący koło szkoły rów oraz most bez żadnych barierek stanowi niebezpieczeństwo dla
uczniów szkoły. Projekt ma na celu zabezpieczenie mostu oraz krajów rowu metalowym
płotem.
Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu:
a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie;
b) przygotowanie gleb do prac montażowych;
c) montaż przygotowanych konstrukcji.
Realizatorzy/potencjalni partnerzy:
· Rada gminy Lanczchuti
· Samorząd lokalny wsi Lesa
· Dyrekcja szkoły
· Mieszkańcy wsi Lesa
· Służba regionalnej infrastruktury
Beneficjanci projektu:
· Uczniowie średniej szkoły wsi Lesa
· Pedagodzy szkoły
· Lokalni mieszkańcy
Proszę opisać stan projektu po jego realizacji:
Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi, osiągnięcie celu pozwoliło na bezpieczny ruch na określonym terytorium.
Projekt obszarów górskich
Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz
Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem”
Godność i stanowisko organizatora: Nana Kalandia, pedagog publicznej szkoły wsi
94
Supsa
Nazwa szkoły: Szkoła publiczna wsi Supsa
Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Supsa
Krótki opis projektu:
Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty.
Celem projektu jest stworzenie dostosowanego do wymagań ubezpieczeniowych środowiska, mianowicie zbudowanie mostu na znajdującym się na szkolnym terytorium kanale. Za
pomocą tego mostu uczniowie dostaną się z podwórka szkoły na stadion. Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel
projektu):
Na terytorium publicznej szkoły wsi Supsa znajduję się głęboki kanał, który nie jest zabezpieczony mostem. Nie ma żadnej możliwości na przejście na drugą stronę kanału, gdzie
znajduje się stadion. Trzeba podkreślić że kilka razy został zamontowany tymczasowy most,
ale nie wytrzymywał aktywnego użytku. Na dodatek kanał nie jest zabezpieczony płotem,
co stanowi ryzyko dla uczniów szkoły.
Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu:
a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie;
b) zbudowanie mostu.
Realizatorzy/potencjalni partnerzy:
· Rada gminy Lanczchuti
· Samorząd lokalny wsi Supsa
· Dyrekcja szkoły
· Służba regionalnej infrastruktury
Beneficjanci projektu:
· Uczniowie średniej szkoły wsi Supsa
· Pedagodzy szkoły
· Lokalni mieszkańcy
Proszę opisać stan projektu po jego realizacji:
Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi, osiągnięcie celu pozwoliło na bezpieczny
ruch.
Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz
Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem”
Godność i stanowisko organizatora : Lado Apkhazawa,m pedagog szkoły publicznej
95
wsi Czibati
Nazwa szkoły: szkoła publiczna wsi Czibati
Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Nigwziani
Numer telefonu (kom.): 555 32 28 66
Krótki opis projektu:
Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty.
Projekt ma na celu stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów średniej szkoły wsi
Czibati, mianowicie zabezpieczenie znajdującego się w okolicach szkoły głębokiego rowu
poprzez zamontowanie metalowych barier. W wyniku tych działań terytoria szkoły będą
bezpieczne dla dzieci i młodzieży.
Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel
projektu):
Przed budynkiem szkoły Czibati znajduję się głęboki rów, który nie jest zabezpieczony barierą. Istnienie rowu na terytorium szkoły stanowi poważne zagrożenie życiom uczniów oraz
reszty mieszkańców, dlatego potrzebne jest zabezpieczenie rowu poprzez zamontowanie
metalowego płotu lub barierki.
Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu:
a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie;
b) przygotowanie gleb do prac montażowych;
c) montaż przygotowanych konstrukcji.
Realizatorzy/potencjalni partnerzy:
· Rada gminy Lanczchuti
· Samorząd lokalny wsi Czibati
· Dyrekcja szkoły
· Służba regionalnej infrastruktury
Beneficjanci projektu:
· Uczniowie średniej szkoły wsi Czibati
· Pedagodzy szkoły
· Lokalni mieszkańcy
Proszę opisać stan projektu po jego realizacji:
Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi.
Podsumowanie
Projekt w końcu został dofinansowany i zostanie zrealizowany w najbliższym czasie. Cho-
96
ciaż wtedy, kiedy już osiągnęliśmy nasz cel, pojawiły się pytania: dlaczego nie dostaliśmy
dofinansowania dwa lata temu? Co albo kto był tego przyczyną?.. Czyja to była wina?
Trudno było przyznać, ale to była wina nie moich uczniów, tylko moja. Kiedy po raz pierwszy złożyliśmy wniosek w urzędzie, organizatorzy poprosili napisać projekt łatwiejszym,
bardziej dostępnym dla wszystkich językiem, ale zamiast poprawić nasze błędy, przestaliśmy współpracować z samorządem lokalnym. I tylko dzięki konsultacjom polskich ekspertów wróciliśmy do problemów naszej gminy oraz opcji ich rozwiązania. Konsultacje oraz
porady ekspertów, które na początku mówiąc szczerze nie wzbudzały we mnie większego
zaufania, bo z jakiegoś powodu uważałem to przedsięwzięcie za beznadziejne i nigdy tego
nie ukrywałem, pomogły nam znowu zacząć walkę o bezpieczeństwo i ład dla naszej wsi.
Dzięki tej współpracy otrzymałem olbrzymie doświadczenie. Już teraz moi uczniowie i ja
wiemy, że jeśli zamierzamy wziąć się za rozwiązanie problemów naszej wsi albo całej gminy, musimy być bardzo cierpliwi; a projekt musi być napisany w sposób prosty i lakoniczny,
w taki sposób, aby był zrozumiały dla wszystkich. Najważniejsze jest klarownie przekazać
drugiej stornie czego wymagamy, czego potrzebujemy.
Uczenie edukacji obywatelskiej nie ogranicza się lekcjami w szkole. Potrzebne jest stworzenie odpowiedniego środowiska, przenieść lekcje z budynku szkoły na zewnątrz, trzeba
zaangażować dzieci w dodatkowe aktywności, aby w praktyce się przekonali, że mogą
wykorzystać w realnym życiu nabyte w szkole umiejętności i wiedzę. Dlatego staram się
często zabierać moich uczniów na wycieczki, pokazywać jak funkcjonuje samorząd, spotykamy się z pracownikami służby lokalnej infrastruktury i rozmawiamy o projekcie, staramy
się przekazać jak najwięcej informacji, jak najwięcej szczegółów, aby lepiej wytłumaczyć
realizatorom projektu, czego się spodziewamy od realizacji naszego planu.
Teraz, patrząc na wszystko co przeszliśmy aby dojść do celu, jestem niezwykle dumny z tej
lekcji, na której po raz pierwszy zaproponowałem moim uczniom wycieczkę do samorządu
miejscowego. Ale jeszcze bardziej jestem dumny ze studyjnej wizyty w Polsce oraz z tego
doświadczenia, która niesie za sobą ta wizyta.
97
Natia Goczaszwili „My tworzymy naszą przyszłość”.
Szkoła publiczna nr 51, Tbilisi
Nauczyciel wiedzy o społeczeństwie
Radna samorządu Kareli
Analiza problemu
Gruzja jest krajem postradzieckim, któremu nie udało się dołączyć do wielkiej rodziny państw
Unii Europejskiej. Tym, co może wzmocnić nasz kraj i podwyższyć jego rangę na arenie międzynarodowej jest edukacja na wysokim poziomie.
Z powodu problemów ekonomicznych, zmian geopolitycznych większa część młodzieży przeniosła się do stolicy Gruzji liczącej ponad 1000000 mieszkańców, przy czym zaludnienie całej Gruzja wynosi 3 700 000 osób. Dlatego regiony i małe samorządy, by zatrzymać migrację młodzieży do stolicy oraz zachęcić ją do pozostania w regionach, potrzebują silnego
systemu edukacjnego. Dobrze rozwijające się regiony mają kluczowe znaczenie dla kraju.
W Gruzji, a szczególne w regionach ludzie nie wiedzą na czym polega ochrona praw człowieka: nie mają świadomości własnych praw podczas wyborów; urzędnicy nie są w stanie
respektować prawa pracy; organ samorządu lokalnego nie może niezależnie podejmować
decyzji, bo w jego kompetencje ingeruje władza centralna; większość mieszkańców nie
interesuje się budżetem rejonu (powiatu), nie są obecni na posiedzeniach rady; ciągle są
łamane prawa kobiet; często spotykamy się z przemocą w rodzinie, gdzie ofiarą przemocy jest kobieta, oraz z przemocą fizyczną i psychologiczną wobec osób niepełnoletnichi;
niestety wzrosły przypadki samobójstwa wśród młodzieży itd. Wspomniane problemy zazwyczaj pojawiają się w regionach i wynikają właśnie z deficytu wiedzy. Na przykład w Kareli zaangażowanie młodzieży w życie społeczne jest niskie. Młodzież migruje do stolicy, co
hamuje rozwój samorządu lokalnego, bo tam gdzie nie ma młodzieży życie zamiera.
Często jest tak, że społeczność czeka na zbawiciela lub na grupę ludzie czy też na państwa zaprzyjaźnione, wierząc że z ich strony przyjdzie ratunek. Ważne jest, żeby młodzież
też była aktywna i odpowiedzialna, bo to ma wpływ na rozwój państwa. Aby to nastąpiło,
niezbędna jest baza edukacyjna. Jednakże przekazywanie wiedzy opartej na wartościach
demokratycznych i europejskich może nie być łatwe dla nauczycieli w różny sposób przesiąkniętych pozostałościami systemu komunistycznego, który panował w Gruzji 69 lat. Według badań ONZ Gruzja zajmuje pierwsze miejsce wśród państw, gdzie bezrobocie dotyka
98
wysoki procent ludzi z wyższym wykształceniem. Cel
Projekt „My tworzymy naszą przyszłość” jest adresowany do uczniów szkół samorządu
lokalnego w Kareli, którzy uczą się lub uczyli się przedmiotu: wiedza o społeczeństwie. W ramach projektu został stworzony klub „edukacji obywatelskiej”. Ma on służyć rozwojowi wiedzy o społeczeństwie w danym środowisku.
Celem działania klubu jest przygotowanie młodzieży do działalności politycznej, pracy w lokalnych urzędach, aktywności w biznesie i do pełnienia roli aktywnego obywatela, w pełni
świadomego swych praw i umiejącego z nich korzystać. Ważne jest, że ta młodzież będzie pracować w służbach samorządu lokalnego w Kareli, przez co wzbogaci go w wykształcone młode pokolenie.
Wiedza o społeczeństwie odgrywa bardzo ważną rolę zarówno dla kraju jak i dla lokalnego społeczeństwa.
Gruzja pragnie być krajem demokratycznym, gdzie społeczeństwo wychodzi z inicjatywami, a rząd jest instytucją wykonawczą. Aby do tego doszło, potrzebna jest większa samoświadomość społeczna. Dzięki temu projektowi uczniowie zapoznają się z różnymi służbami i ich obowiązkami, co
będzie stanowić etap przygotowawczy.
Inspiracja i dobra praktyka
Założenie klubu „ edukacji obywatelskiej” w Kareli, daje nam: aktywne pokolenie, wyborców z wysokim poziomem świadomości obywatelskiej, obywateli (aktywnych i biernych)
z prawem głosowania, krytycznych obywateli, obywateli znających swoje prawa i obowiązki. W Gruzji aktywnie zaczął się proces pogłębienia wiedzy w dziedzinie edukacji obywatelskiej w szkołach i w organizacjach pozarządowych. Projekty związane z wiedzą o społeczeństwie są realizowane w klubach „edukacji obywatelskiej” i w szkolnych samorządach.
Jako przykład można podać: Gimnazjum im. Św. Giorgia Mtatsmindeli- klub „edukacji obywatelskiej” w Kareli , samorząd młodzieżowy w Kutaisi, samorząd młodzieżowy w Telawi,
samorząd młodzieżowy w Gori itd.
Kutaisi, Gori i Telawi stanowią centra regionalnych administracji, w których działają uniwersytety państwowe i prywatne, uczelnie specjalistyczne, czyli ośrodki, które wychowują
aktywną młodzież.
W ich samorządach młodzieżowych są uczniowie i studenci. Ze względu na mniejszy rozwój urbanistyczny niż w stolicy, tutaj młodzież jest bardziej zaangażowana w życie społecz-
99
ne.
W Gori, Kutaisi i Telawi lokalny samorząd młodzieżowy bierze udział w posiedzeniach rady,
w wykładach publicznych, bada opinię publiczną odnośnie aktualnych problemów. Aktywność młodzieży działa stymulująco na innych oraz ma pozytywny wpływ na demokratyczny
rozwój państwa. Co dotyczy klubu „edukacji obywatelskiej” szkoły im. Św. Giorgia Mtatsmindeli - działa on na poziomie szkolnym, jednak jego działania nie mają większego rezonansu. Dlatego klub „edukacji obywatelskiej” w Kareli będzie bardziej aktywny i widoczny
w środowisku, w swej działalności będzie czerpać z bogatego doświadczenia pracy w Gori,
Kutaisi i Telawi.
Wybrana praktyka
Aktywność młodzieżowa w Kareli i Chaszuri jest porównywalna, co jest spowodowane podobieństwem obu miejscowości pod względem rytmu i tempa życia. Obydwa samorządy
mają takie same problemy - migracja młodzieży, brak uniwersytetu i szkoły zawodowej - istnieją tylko szkoły średnie, wśród radnych rzadko można spotkać młodą osobę, organizacje
pozarządowe nie są zbyt aktywne, młodzież nie jest zaangażowana w życie polityczne. Wszystko to hamuje demokratyczny rozwoju regionu.
Dzięki klubowi „edukacji obywatelskiej” i zaangażowaniu młodzieży uda się ożywić takie regiony jakimi są Kareli i Chaszuri. Młodzież będzie mogła prowadzić badania opini publicznej
odnośnie istniejących problemów oraz będzie miała możliwość zapoznać się z pracą samorządu lokalnego i wystąpić z inicjatywami i projektami przed Radą Miejską. Będzie także
możliwość zorganizowania publicznych wykładów i zaproszenia znanych ludzi, by podzielili
się wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie edukacji obywatelskiej. Wyższej wspominane
działania pozwolą młodzieży zapoznać się z celem projektu i zrozumieć na czym polega
odpowiedzialność obywatelska.
Implementacja
Projekt „My tworzymy naszą przyszłość” jest adresowany do uczniów szkół samorządu
lokalnego w Kareli, którzy uczą się lub uczyli się przedmiotu: wiedza o społeczeństwie. W ramach projektu został stworzony klub „edukacji obywatelskiej”, którego zadaniem jest
podwyższeniu poziomu edukacji obywatelskiej i jej popularyzacja. Członkami klubu będą
uczniowie z państwowych i prywatnych szkół Kareli, którzy zostaną wybrani na podstawie
konkursu. W klubie będzie 25 uczniów, projekt będzie trwać 6 miesiące, spotkania będą się
odbywać 2 razy w tygodniu.
W klubie „edukacji obywatelskiej” uczniowie zapoznają się z różnymi zagadnieniami, takimi
100
jak: konstytucja Gruzji, deklaracja praw człowieka, wybory. Ponieważ spotkania będą się
składać z części teoretycznej i praktycznej, uczniowie będą brać udział w symulacji wyborów, dowiedzą się jak wyglądają poszczególne szczeble władzy, władza wykonawcza,
władza ustawodawcza, władza sądownicza itd. Uczniowie będą mieli możliwość uczestnictwa w procesach sądowych, w posiedzeniu parlamentarnym, w posiedzeniu Rady Miejskiej
w Kareli oraz zapoznają się z mechanizmami kontroli władzy, z alternatywnym organem
samorządu lokalnego, a także zbudują grupę branżową, która będzie obserwować pracę różnych branż, będą mieli możliwość współpracy z samorządem lokalnym. W klubie
uczniowie będą prowadzić debaty na różne tematy oraz będą uczestniczyć w spotkaniach
z ciekawymi ludźmi. Zorganizowanie i przeprowadzenie badania opinii publicznej pomoże zidentyfikować problemy istotne dla regionu i kraju. Harmonogram projektu
üListopad- rekrutacja uczniów z pięciu szkół w Kareli: Nr 1; Nr 2; Gimnazjum Św. Giorgia Mtatsmindeli; szkoły we wsiach Agari i Bebnisi. Na podstawie konkursu zastanie
wybranych po pięciu uczniów z każdej szkoły. Uczniowie, którzy będą zainteresowani
projektem będą musieli napisać list motywacyjny, a potem będą zaproszeni na rozmowę kwalifikacyjną.
üGrudzień – klub „edukacji obywatelskiej“- prezentacja. Wśród zaproszonych gości
będą przedstawiciele samorządu lokalnego, przedstawiciele mediów, nauczyciele
wiedzy o społeczeństwie i aktywna młodzież. Zostaną omówione plany działalności
klubu; spotkania klubu będą odbywać się dwa razy w tygodniu: sobota-niedziela. Będą
przeprowadzone warsztaty: szkolenia na rzecz demokracji. 10 grudnia odbędzie się
uroczystość poświęcona deklaracji praw człowieka, w związku z tym będą zaproszeni
trenerzy.
üStyczeń – warsztaty: podział władzy. Zapoznanie się z organami samorządu lokalnego, branie udziału w posiedzeniu rady i posiedzeniu komitetu itd.
üLuty - zapoznanie się z władzą sądowniczą, zaproszenie trenerów. Wzięcie udziału
w rozprawie sądu okręgowego, a później przygowtowanie symulacji sądu itd.
üMarzec - warsztaty: władza ustawodawcza. Wizyta w Parlamencie Gruzji w Kutaisi
itd. üKwiecień- warsztaty: wybory; symulacja wyborów itd.
üMaj- przeprowadzenie badania opinii publicznej na temat samorządu lokalnego, zaproszenie prasy i omówienie problemów; prezentacja wyników badań klubu „edukacji
obywatelskiej”. Spotkanie podsumowujące na temat edukacji obywatelskiej i planów
101
na przyszłość w samorządzie lokalnym.
Zasoby ludzkie:
Trenerzy - prowadzenie wyborów; trenerzy - prawa człowieka; trenerzy - współpraca z mediami; trenerzy - Gender; przedstawiciele samorządu lokalnego, nauczyciele wiedzy o społeczeństwie, przedstawiciele organizacji pozarządowych, urzędnicy, dziennikarze, mieszkańcy i inny.
Zasoby przedmiotowe:
Biuro do przeprowadzania spotkań klubu; okrągły stół na 25-27 osób, 30 krzeseł, tablice,
papier, długopisy, kartki samoprzylepne, mazaki itd.
Środki finansowe:
Wyjazd 25 uczniów do Parlamentu w Kutaisi itd.
Literatura:
Konstytucja Gruzji;
Deklaracja praw człowieka;
„Przewodnik demokratyczny dla Gruzji“- niezależna grupa ekspertów; Umowa partnerska
pomiędzy Gruzją a UE- NIMD (wielopartyjna instytucja demokratyzacyjna w Niderlandach).
102
Meri Beżuaszwili „Integracja mniejszości etnicznych”
Gori OPPS, szkoła N 7, pedagog wiedzy o społeczeństwie
Założycielka Związku pedagogów “Przewodnik„,
Trenerka w Centrum Narodowej Edukacji Procesjonalnej dla Nauczyciele,
Dyrektor NOP „ Stowarzyszanie Przewodnik Obywatelski”
Diagnoza celu:
W Gori i jego okolicach można obserwować proces integracji mniejszości etnicznej z ludnością rdzenną. Niestety dotyczy to tylko miasta, natomiast stytuacja w wioskach jest zgoła
odmienna.
Historia kultury Gruzji prezentuje region Szyda Kartli (Wewnętrzna Kartlia), którego sercem
jest Gori, jako centrum ekonomiczno – handlowe. Właśnie przez ten region przechodziły drogi tranzytowo - handlowe, które miały wpływ na rozwój gospodarki naszego kraju. Pod względem etnicznym ludność zamieszkująca Gori jest bardzo różnorodna - tu do dziś
mieszkają: Żydzi, Ormianie, Rosjanie, Azerowie, Osetyjczycy. Jako pierwsi osiedlili sie tu
i zintegrowali z Gruzinami Żydzi. Kwestią różnicującą obie nacje była religia i związane
z nią zwyczaje. Należy podkreślić, iż mieszkający tu Żydzi zawsze odnosili się z miłością
i szacunkiem do ziemi, w której wyrośli.
Rosjanie dotarli do Gori w wieku XIX, i zazwyczaj mieszkali w mieście W miejscach ich osiedlenia powstawały dzielnice „rosyjskojęzyczne” - tam byli zlokalizowane rodziny rosyjskich
wojskowych. Etyczność rosyjska wyrosła w czasach radzieckich, kiedy w Gori otworzyły
zakład produkcji bawełny. Najpierw przyjechali tutaj specjaliści z Iwanowa, a później z innych republik Związku Radzieckiego. Ten moment można uznać za kluczowy dla integracji Rosjan z Gruzinami.
Ormianie mieszkający w Gori są wyznania gregoriańskiego ich integracja tak samo jak
i integracja Osetyjczyków ma długą historię, czego ilustracją są niektóre zwyczaje. W Gori i jego okolicach mieszkają Azerowie, którzy biorą aktywny udział w życiu miasta.
Zachowali oni swoją religię i tradycje. Azerowie, którzy mieszkają na wsiach: Ortaszeni,
Tedotsminda, Lewitanaszi z kotliną Tana są mniej zintegrowani z Gruzinami.
Wśród Azerów zamieszkujących wioski akceptowane jest wstępowanie nieletnich w związki małżeńskie. Chociaż wsie, w których większość stanowią Azerowie są zlokalizowane
niedaleko Gori, to nie da się nie zauważyć, iż zwyczaj ten utrudnia proces integracji z Gruzinami. Należy zaznaczyć, że problem bardziej dotyczy dziewczyn, które, poprzez wcze-
103
sne zamążpójście, są zmuszone do opuszczania szkoły, nie majac tym samym możliwości
zdobycia jakiegokolwiek wykształcenia. Wydaję mi się, że wczesne śluby, które są norma dla Azerów i wynikają z ich tradycji są łamaniem praw człowieka pod przykrywką religii i zwyczajów.
Naukowcy gruzińscy aktywnie badają tradycje narodowe. Do dzisiaj przetrwały zabytki historyczne i kulturowe, energia narodowa i kreatywność twórcza. Dzięki zabytkom kultury
materialnej mamy możliwość zapoznania się: ze sztuką dawnych epok, z techniką budownictwa oraz z umiejętnościami i zdolnościami rzemieślników tamtych czasów; staramy się chronić stare tradycje i tym samym wzbogacać ducha narodu. W XXI wieku w warunkach globalizacji powoli zanikają niektóre tradycje, ale nie wszędzie - na wsiach tradycja jest
wciąż żywa, co sprawia, iż czasami ludzie nie mogą znaleźć swego miejsca w rozwijającym się społeczeństwie.
Cel 1:
Uczniowie mają zapoznać się z tradycjami ślubnymi kultywowanymi nie tylko przez Azerów,
ale również przez Gruzinów, Ormian, Żydów i innych. Będą mieli możliwość krop po kroku
poznać postać Gendera i instytucje broniące praw człowieka. To pomoże w zdobywaniu wiedzy na temat równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz stworzy negatywny stosunek do wczesnych ślubów. Jednocześnie będzie to działaniem prewencyjnym przeciw temu
zjawisku ze strony etnicznej ludności oraz ze strony przedstawicieli innych grup etnicznych. Stworzy to możliwość nawiązywania kontaktów społecznych, integracji grup etnicznych
oraz wzrost akademiczki u uczniów i studentów, współpraca, badanie, myślenie krytyczne,
umiejętność zanalizowania informacji. Cel 2:
Partycypacja uczniów i młodzieży, informowanie społeczeństwa odnośnie tradycji narodowych oraz zapoznanie się z tradycjami grup etnicznych, umiejętność badania dziedzictwa kulturowego, odpowiedzialność, pozytywne nastawienie, wzbudzanie zainteresowań,
partnerskie stosunki pomiędzy młodzieżą a dorosłymi. Przypomnienie zapomnianych tradycji, co będzie owocować wzmocnieniem wiary Rozbudzanie wiedzy o społeczeństwie wśród młodzieży i wspólnoty, co pozwoli zrealizować pomysły związane z ulepszeniem otoczenia.
Inspiracja
Przedstawiony przeze mnie projekt nosi nazwę: „Integracja mniejszości etnicznej” . Wydaję
mi się, że po konflikcie rosyjska-gruzińskim zmniejszyła się integracja z mniejszościami
narodowymi. W rdzennych mieszkańcach obudził się wewnętrzny protest przeciwko przed-
104
stawicielom innej narodowości. O ile wcześniej istniała przyjaźń pomiędzy Osetyjczykami,
Abchazami, Żydami, Ormianami itd., to po ingerencji trzeciej strony ta przyjaźń straciła
swoją wartość. Kraj, który odniósł zwycięstwo zdołał tym samym zniszczyć przyjaźń, która
kwitła przez lata. Wśród ludzi pojawiły się opinie, że jeżeli Osetyjczycy i Abchazowi wbili
nam nóż w plecy, to czego możemy oczekiwać od Ormian, Azerów, Żydów i innych. Owocem tego toku myślenia jest zanik integracji wśród młodzieży, która nie znane już tradycji
mniejszości etnicznych. Do zmiany tej sytuacji mogą przyczynić się różne projekty, których
głównym celem będzie integracja mniejszości etnicznych, czyli działania stwarzające możliwość zapoznania się z tradycjami i kulturą odmiennych etnicznie sąsiadów oraz wielostronny przepływ informacji o zwyczajach innych nacji. Do osiągnięcia danego celu jest potrzebne wsparcie organizacji pozarządowych lub struktur rządowych, będzie to pomocne
w przekazywaniu informacji wśród danej grupy mieszkańców i umożliwi wymianę pomysłów
pomiędzy nimi. Młodzież ma stworzyć otwarte środowisko obywatelskie, które pozwoli na
zrozumienie: praw i obowiązków obywatelskich, wartości europejskich oraz pomoże im wyzbyć się myślenia socjalistycznego. Ważną rolę odgrywają tu organizacje międzynarodowe,
które wspierają rozwój demokracji wśród obywateli i tworzą zdrowe podłoże dla wymiany
pomysłów. Tu chciałabym podkreślić ważną rolę Polski, która jest zaangażowana w rozwój
procesów demokratycznych oraz rolę państw postradzieckich.
Dobre praktyki
Podczas webianarium i konsultacji mieliśmy możliwość otrzymania ważnych informacji,
chociaż nie mogę powiedzieć, żeby one były ściśle związane z tematem mojego projektu.
Dlatego wybrałam działania, które zostały wymienione podczas konsultacji i webinariu.
Według mnie ważne jest, żeby z projektem „Integracja mniejszości etnicznych” zapoznali się nauczyciele, administracja szkolna i rodzice. Można poprosić ich o wypełnienie
ankiety, w której zastaną zapytani czy będą chcieli uczestniczyć w projekcie. W ten sposób
społeczność zostanie poinformowana.
Można również otworzyć Uniwersytet Rodziców, który będzie składać się z przedstawicieli
mniejszości etnicznej i ludności rdzennej . Ten pomysł pozyskałam od polskiego eksperta
– w „Kawiarni pomysłów” rodzice razem z dziećmi będą mieli możliwość popracować nad
rozwiązaniem wspólnego problemu, co pomoże mniejszości etnicznej w integracji z Gruzinami. Podczas rozmów uda się rozpoznać stanowisko każdej ze stron i określić ich
oczekiwania. Można wykorzystać z gry miejskiej „Ożywiona Historia” i zaangażować w to
przedstawicieli starszego pokolenia .
Nasze miasto słynie z różnorodności etnicznej. Bardzo ważne jest podkreślanie tolerancji
105
religijnej. Podobało mi się, kiedy moi koledzy podczas wizyty studyjnej w Polsce odwiedzili
groby rodaków, w ogóle pomysł opiekowania się grobami bardo mi się spodobał, szczególnie w kontekście sytuacji, kiedy mnóstwo Osetyjczyków i Abchazów wyjechało z Gruzji
pozostawiając groby swoich przodków bez opieki. Młodzież potrafi korzystać z różnych technologii informacyjnych, co daje możliwość wykorzystania Internetu do przekazywania informacji oraz dzielenia się doświadczeniem. Z pomocą Internetu w różne podejmowane przez nas działania można zaangażować obywateli
prawie całej Gruzji, w tym mniejszości etniczne. Można to zrealizować poprzez czasopisma elektroniczne, strony internetowe, protale społecznościowe. Realizacja
Nr
1
Działania
Stworzenie grup inicjatywnych w szkołach na terenie Gori
i w jego okolicach.
2
Zaproszenie młodzieży do otwarcia letniego „centrum etnicznego” . Prowadzenie warsztatów na temat „mniejszości etnicznych ” i przekazywanie informacji dotyczącej celów i zadań
projektu .
3
Działanie: „Pokaz sztuki walki gruzińskiej ”
4
5
W domu sprawiedliwości przeprowadzenie warsztatów na te15 lipca
mat praw człowieka. Dyskusja pomiędzy przedstawicielem centrum prewencji przestępstwa a młodzieżą.
Mecz piłki nożnej z udziałem dziewczyn
6
19 lipca
23 lipca
7
8
9
10
Zaproszenie specjalisty. Warsztaty na temat „Wczesne zawieranie małżeństw i negatywne strony zjawiska ”, pokaz filmu
Spotkanie w muzeum etnograficznym i zapoznanie się z archiwum – pierwsza polowa dnia . Spotkanie z socjologami i zapoznanie się z kwestią badawczą- druga polowa dnia . Praca młodzieży 3 grupy zgodnie z przydzielonymi zadaniami
Praca grupowa : I grupa- kotlina Ateni, II grupa – Ortaszeni i Tedotsminda, III grupa – tereny ze wsiami przygranicznymi ( Dici,
Tergwisi, Arbo, Karbo, Kordi ).
Prezentacja wykonanej pracy przez grupy robocze w centrum
etnograficznym dla etnografów. Podsumowanie wykonanego
zadania i przygotowanie się do nowego etapu.
Drugi etap pracy. W tym samym terenie
106
termin
28-29 czerwca
3-5 lipca
8 lipca
28 lipca
3 sierpnia
10 sierpnia
15 sierpnia
11
12
13
14
15
Spotkanie robocze w „ letnim centrum etnicznym” i podsumowanie wyników .
Prowadzenie quizu na temat : „Gender, prawa człowieka, przedwczesne zawieranie małżeństw, mniejszości etniczne, dziedzictwo kulturowe ”
Przygotowanie się do nakręcenia filmu krótkometrażowego
Eseje etnograficzne i wydanie albumu Kronika letniego muzeum etnograficznego
Prezentacja filmu Eseje etnograficzne i albumu elektronicznego oraz archiwizowanie wyników pracy centrum etnograficznego w muzeum
Wizyta do aparatu rzecznika praw człowieka i centrum informacyjnego UE – NATO Wizyta w gabinecie rzecznika praw człowieka i w siedzibie centrum informacyjnego
18 sierpnia
25 sierpnia
10 września
25 września
28 września
Zaangażowane zasoby ludzkie w projekcie
20 uczniów, szkoła publiczna N 7 w Gori, klub obywatelski „Altruiści“, 3 nauczyciele, studenci Uniwersytetu w Gori, centrum zasobów, uczniowie ze szkół miasta Gori i z okolic
miasta, uczniowie ze szkół Ateni i Ortaszeni, Muzeum Etnograficzne w Gori, socjolog i lekarz szkolny, federacja piłki nożnej, Związek Szyda Kartli (Wewnętrzna Kartlia), „ Sztuki
gruzińskiej walki”-szawparosnebi, Centrum Rozwoju w Gori, Centrum Prewencji Przestępstwa, „Dom liderów- Gori”, centrum informacyjne UE – NATO, centrum tolerancji. Projekt
został sfinansowany przez samorząd miasta Gori i Centrum Rozwoju Edukacji. Projekt
jest również wspierany przez Centrum Rozwoju Gori, ONZ.
Beneficjanci projektu:.
Uczniowie ze szkół publicznych w Gori, Przedstawiciele mniejszości etnicznych, 3 wsie
przygraniczne Kotlina Atena i Tedotsminda
Analiza SWOT
Kryteria
107
(S) mocna strona
(W) słaba strona
Kwalifikacja pracowników
Ø
Organizacje partnerskie
Ø
możliwości finansowe
Ø
przewaga konkurencyjna
Ø
pomysły innowacyjne
Ø
eksperci branży
Ø
doświadczenie uczniów
Ø
zaangażowanie uczniów w poszukiwanie zasobów
i dawanie możliwości zabierania głosu przez uczniów
(O) Możliwości
Czynnik społeczny
ü
badanie i informacja
ü
środowisko prawne
ü
zapotrzebowanie społeczeństwa
ü
propozycja nowej możliwości
ü
współpraca:
ü
a) z uczniami
ü
b) z rodzicami
c) pedagogami
7. partnerstwo uczniów z dorosłymi osobami
(T) Obawy
ü
ü
ü
W przypadku zrealizowania projektu - Dany projekt ma przynieść korzyści dla uczniów
w 40 szkołach w Gori (dla Gruzinów i nie Gruzinów). Po zakończeniu projektu z jego owoców będą mogli korzystać członkowie grup etnicznych oraz przedstawiciele mniejszości
etnicznych. Dzięki realizacji projektu podniesie się poziom: wiedzy, świadomości i zaangażowania w działania społeczne. Wzrośnie zainteresowanie materialnym i niematerialnym
dziedzictwem kulturowym, co także spowoduje rozwój turystyki. Wzbogaci się wiedza
ludzie odnośnie praw człowieka, równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz ukształtuje się
negatywny stosunek do wczesnych ślubów. Powstanie możliwość wzajemnego zapoznawania się z tradycjami. Zmieni się podejście uczniów oraz studentów do nauki. Dzięki
stworzonym warunkom do realizacji własnych pomysłów, uczniowie będą odczuwać satysfakcję, co przełoży się na wzrost poziomu nauczania oraz zwiększenie motywacji uczniów,
a także na polepszenie relacji pomiędzy nauczycielami i uczniami. Letnia szkoła etniczna
108
będzie sprzyjać rozwojowi społeczeństwa demokratycznego, co stanowi cel projektu oraz
pozwoli uczniom sensownie spędzić czas wakacyjny.
Projekt jest trwały, pod względem ilościowym a jakościowym. Jest osiągalny, realistyczny i konkretny.
Wniosek
Projekt tego typu poprzez różne działania pozwala zintegrować i zaangażować społeczność
Gruzińską oraz przedstawicieli mniejszości etnicznych, w tym nauczycieli i uczniów. Będą
dostępne różne małe granty na rzecz: konferencji, okrągłego stołu, konferencji prasowej,
warsztatów, olimpiady sportowej itd. - gdzie uda się wyznaczyć zwycięzca. To spowoduję
wzrost zainteresowania się projektem nie tylko w Gori, ale w całym regionie Kartlia Wewnętrza (Szyda Kartli). Skontaktujemy się z różnymi agencjami turystycznymi, spróbujemy
razem zaplanować atrakcję turystyczne sprzyjające rozwojowi turystyki w Gruzji. Oprócz
szkoły letniej będą obozy artystyczne, obozy ekologiczne, obozy prasowe i inne.
Żródła
Podczas pisania projektu bardzo przydatne dla mnie były konsultacje i webinaria, które zostały prowadzone przez polskich ekspertów w ramach polsko- gruzińskiego projektu „Jesteśmy
obywatelami”
https://wearecitizens.bitrix24.com/?current_fieldset=SOCSERV
Podręcznik : Szkoła debaty - autor: Antoni Stzremieczny, Michał Tragasz, Andrzej Witkowski, Eudyta Ziedkowska
Kursy merytoryczne - Uczenie się obywatelstwa demokratycznego,
autor: Giorgi Gacheladze.
Podręcznik Umiejętności dla młodzieży, autor: Karol Keisiter, Karol Apaki, Katherine Berger
Key, Linda Bar Państwowe badania dotyczące przemocy- Ministerstwo Edukacji i Nauki .
Podręcznik Zapoznajmy się z Europą - Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds Komunikacji
Podręcznik: Kultura prawna, autor: Nino Eremaszwili, Maka Peradze, Elgudża Makalatia,
Giorgi Gacheladze.
Zasoby elektroniczne dotyczące podpisania umowy partnerskiej:
http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/association_agreement/index_ka.htm
Konstytucja Gruzji;
Podręczniki: Miasto sprawiedliwości; Praktyka prawna
109
Tamila Koszoridze „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń”
Gimnazjum im. Ojca Giorgiego Mtatsmindeli w Gori
pedagog historii i wiedzy o społeczeństwie
Diagnoza:
Po rozpadzie Związku Radzieckiego Gruzji stała na drodze rozwoju demokratycznego. Zostały tu założone NGO, Fundusze, Stowarzyszenia itd. Te organizacji po przez swoje działania starają się zbudować społeczeństwo obywatelskie, a to nam pomoże wejść do wielkiej
europejskiej rodziny.
Chociaż w Gori (tak samo jak i w całej Gruzji) zostały zrealizowane różne projekty związane
z rozwojem demokracji oraz edukacją obywatelską, nie da się powiedzieć, ze wśród społeczeństwa jest wysoka świadomość obywatelstwa. Mieszkańcy miasta (starsze pokolenie)
nie za bardzo chcą brać udział w aktywnościach, które są zrealizowane przez NGO. Pro-
blem polega nie na tym, że NGO nie są otwarte dla społeczeństwa, a to że mieszkańcy nie
są gotowi do działań obywatelskich. Większość nie zna na czym polega „edukacja obywatelska”. Chciałabym podkreślić, że w Gruzji świadomość edukacji obywatelskiej nie jest
powszechna, tu nie można nie wspomnieć o patriotyzmie Gruzinów i myśleniu obywatelskim. Dla naszych przodków, na pierwszym miejscu były sprawy dotyczące rozwoju kraju i społeczeństwa. Zmiana mentalności w Gruzji powstała po aneksji Rosji (jeszcze w 1801r).
Jak wspominałam w Gori większa część społeczności nie angażuje się w aktywności społeczne. To zazwyczaj dotyczy starszego pokolenia- pokolenie z czasów epoki Związku
Radzieckiego. W tych czasach ludzie samodzielnie nie podejmowali decyzję, i dlatego teraz czują się zagubieni. Społeczeństwo podzieliło się na dwie części: jedna część ufa i wielkie nadzieje wobec aktywności obywatelskiej, a druga część- przeciwnie. Niestety większa
część społeczeństwa myli aktywności obywatelskie z aktywnościami politycznymi.
Wyższej wspomniany problem można omówić na poziomie państwowym i samorządnym.
Okazało się ze większa część z naszych pracowników, który brali udział w wywiadzie nie
wiedzieli na czym polega „wiedza o społeczeństwie” (trzeba uwzględnić,że oni zajmują
ważne miejsce w społecznym życiu naszego miasta ), bo przedstawiają większą część
elektoratu. W związku z tym mamy pracować z nimi, aby przekazać im więcej informacji
o prawach i obowiązkach obywatelskich.
Problem nie wynalazł się wśród uczniów i studentów, dlatego, że kluby „edukacji obywatel-
110
skiej” i sam przedmiot Wiedzy o Społeczeństwie podwyższają świadomość obywatelską
u uczniów. Młodzież jest lepiej poinformowana o ogólnych i konkretnych zasadach demokratycznych. Trochę gorzej jest w szkołach prywatnych. Na przykład: szkoła w której pracuję jest religijna i w niej mniej uwagi zwracają na przedmiot Wiedzy o Społeczeństwie, na
dzień dzisiejszy staramy się zmienić sytuację. Wprowadzenia zmian będą możliwe dzięki
niżej opisanego projektu.
Cel:
üPoprzez aktywność młodzieży podwyższyć świadomość o edukacji obywatelskiej
u starszego pokolenia.
ü W szkołach publicznych i prywatnych (w tym nasza szkoła) stworzenia grup
mobilnych z uczniów starszej klasy, którzy będą zaangażowani w projekt i będą pracować z starszym pokoleniem. Działania tej grupy będą koordynować przedstawiciele
NGO i nauczyciel Wiedzy o Społeczeństwie.
üDzięki różnym aktywnościom będziemy wspierać edukacje obywatelską wśród pracowników w samorządach lokalnych i innych służbach samorządu w Gori, co zwiększy poziom świadomości obywatelską. Postaramy się zaangażować ich w życie społeczne.
Problem jest zbyt specyficzny i trudny, chociaż wydaje mi się , że dzięki realistycznego zaplanowania działań, uda się osiągnąć wyniki za rok.
Inspiracja
Nazwa mojego projektu brzmi: „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń”. Wydaje mi
się, że aktualizacja danego problemu wyjawiła się w ostatnich latach, kiedy w Gruzji zaczęło się promowanie Wiedzy o Społeczeństwie. Istnieją liderzy, który ukrywają się pod maską
patriotyzmu i starają się dyskryminować Edukację Obywatelską, a część społeczeństwa nie
ma społecznych narzędzi krytycznej refleksji wobec takich głosów.
Przed mną a uczniami trudna droga, aby osiągnąć cele naszego produktu. To , że naszym
celem jest zaangażowanie starszego pokolenia w życie społeczne, rodzi dodatkową trudność, bo trudno uzasadnić osobie w starszym wieku, że młodzież „wie więcej”.
Wydaje mi się, że pierwszy etap - to organizowanie spotkania roboczego z działającymi
NGO w Gori. Przekazanie informacji o treści projektu, konsultacji i propozycji ze strony
NGO, oraz wymiana doświadczeń. Dla nas jest ważna współpraca z NGO, która nie będzie
na podstawie jednego spotkania. Ze strony NGO będą odbywać się konsultacjie związane
z celem naszego projektu, oraz planowanie wspólnych działań.
111
Dobra praktyka
Podczas webinariów i konsultacji, zostały omówione ważne tematy, chociaż wynikają z mojego problemu , trudno mi było wynaleźć konkretne rozwiązania, dlatego z każdego tematu
wybrałam dla siebie różne aktywności.
Ważne jest przedstawienie projektu „Edukacja obywatelska dla wszystkich pokoleń”
kierownikom szkół, uczniom, nauczycielom i rodzicom. Przeprowadzić badania, aby
zdefiniować ich udział w projekcie.
Stworzenie klubu, gdzie będą odbywać dyskusji w których będą uczestniczyć przedstawiciele różnych pokoleń. Miejscem dla spotkań klubu wybraliśmy w muzeum historio-etnicznym w Gori. Wydaję mi się, że muzeum to jest odpowiednie miejsce, bo tam można poznać
przeszłość i zaplanować przyszłość. Właśnie tutaj podczas dyskusji każda ze stron będę
mogła powiedzieć czego oczekuję. Razem z pracownikami muzeum, chcemy przeprowadzić „grę miejską- Historia na żywo” w której będą brać udział młodzież i starsze pokolenie. Na ten pomysł wpadliśmy dzięki polskiemu doświadczeniu.
Biorąc pod uwagę profil naszej szkoły, ważne jest prowadzić takie aktywności, których
głównym celem będzie promocja tolerancji religijnej. Podobało mi się polskie doświadczenie: opieka nad grobami Żydów. W Gori mieszkają przedstawiciele różnych narodów, kiedyś mieliśmy sporą diasporę Żydów, którzy wyjechali do ojczyzny historycznej, ale zostały
tu groby Żydowskie, i my chcemy się opiekować je razem z tym pokoleniem które pamięta
o Żydach mieszkających w Gori.
Większa część średniego pokolenia nie umie obsługiwać komputera w tym są dobre uczniowie. Pomyślałam tu o doświadczeniu polskim z Seniorami. Uczniowie mogą nauczyć obsługi komputerów pracowników muzeum, oraz można zaangażować rodziców które nauczą
uczniów gotować lub rękodziełu (zgodnie z potrzebami).
Projekt ma charakter długoterminowy, realizowane działania odbywać się będą krok po kroku, co również zostało potwierdzone polskim doświadczeniem. Czyli mają to być ciekawe
aktywności dla młodzieży a starszego pokolenia.
Implementacja
Cel: Podwyższenie świadomości mieszkańców Gori na rzecz Edukacji Obywatelskiej – to
będą realizować uczniowie IX i X klasy szkół prywatnych i państwowych. Ważne jest zbudzić w nich motywację demokratyczną a w uczniach wiarę we właśnie możliwości.
Potrzebne Zasoby:
Grupa inicjatywna- w każdej grupie 8 uczniów, 2 nauczycieli, 2 przedstawiciele NGO z Gori
112
(szkoła demokracji, Stowarzyszenie „Kartlosi”, Stowarzyszenie „Biliki”), oraz 2-3 rodziców
(w przypadku istnienia takiej chęci). Grupa wspólnie przygotuje projekt(10.11.2015-25. 12.
2015).
Dla znalezienia dodatkowego źródła finansowego prezentacja projektu organizacjom Donarskimi Funduszom (10.01.2016-5.03.2016).
Dlatego, żeby nasz projekt był skutecznym potrzebna jest współpraca z przedstawicielami
sektora lokalnego i ekspertami międzynarodowymi, aby stworzyć bazę zasobów edukacyjnych (elektroniczną) wydać publikację itd(10.11.2015 წ - 10.02. 2016).
Miejsce spotkań- muzeum historio-etnicznym w Gori, gdzie istnieje odpowiednia przestrzeń
a my mamy przenieść odpowiedni sprzęt (07.03.2016 წ - 07.04. 2016) w procesie będą brali
udział uczniowie;
Wyznaczone cele i pod-cele mają służyć zbliżeniu młodego i starszego pokolenia.
Slogan: „ Razem zmieńmy przyszłość !“
Pod-cel 1. Delegowanie zadań w odpowiednim terminie wśród zaangażowanych: uczniów,
nauczycieli, rodziców, przedstawicieli społeczne i NGO. Zaplanowane działania mają być
„korzystne” dla każdego uczestnika.
Dla otrzymania „korzyści” są potrzebne następne aktywności:
Ø
spotkania informacyjne w: szkołach, NGO i jednostkach samorządu lokalnego;
Ø
dyskusja z uczniami, z nauczycielami Wiedzy o Społeczeństwie, dyrektorami , rodzicami
Dla zrealizowania danego pod-celu jest potrzebne:
Organizowanie spotkań i dyskusji dla grup zainteresowań;
1. uczniowie klasy IX-XI;
Ønauczyciele Wiedzy o Społeczeństwie a dyrekcją;
Ø przedstawiciele samorządu ;
ØNGO;
Øprzedstawiciele biznesu ;
Przedstawiciele grup zainteresowań będą prowadzić dyskusji i organizować spotkania
w swoich organizacjach.
Pod-cel 2. Organizowanie spotkań i dyskusji grup zainteresowania - wyposażyć salę spotkań odpowiednim sprzętem i zasobami edukacyjnymi.
Dla zrealizowania danego pod-celu trzeba zrobić prezentację dla organizacji Donarskich, NGO i sektora biznesowego.
113
Pod-cel 3. Wszystkie działania zaplanowane przez grupę zainteresowań mają służyć
głównemu celu naszego projektu- czyli podwyższeniu świadomości na rzecz edukacji obywatelskiej wśród starszego pokolenia Gori. Będziemy rozmawiać na takie tematy, jak: demokracja, zasady demokratyzacyjne, oraz organizowanie spotkań z ekspertami znanymi
ludźmi, aktywnymi NGO i przedstawicielami władz lokalnych. To działania są konieczne dla
zrealizowania projektu i otrzymaniu rad i rekomendacji.
Pod-cel 4. Dla zaangażowania uczestników, zostanie wypracowana strategia, która ma
służyć ich partycypacji w rozwój aktywności młodzieżowej.
Mocne i słabe strony- analiza ( SWOT )
Kryteriა
üKwalifikacja i motywacja uczestników
üOrganizacji i fundusze partnerskie
(S) mocne strony
(W) słabe strony
Ø
Ø
üMożliwości finansowe
Ø
üPomysły innowacyjne
Ø
üEksperci
Ø
üDoświadczenia uczniów
Ø
ü Zaangażowanie uczniów w poszukiwanie zasobów.
(O) szanse
üCzynniki społeczne
(T) zagrożenia
Ø
üInformacja i badania
Ø
üAnkieta-wywiad
Ø
üWymaganie społeczne
Ø
üMożliwość przedstawiania nowych pomysłów
Ø
üWspółpraca:
Ø
a) z uczniami
Ø
b) z rodzicami
Ø
c) z nauczycielami
Ø
d) z NGO-sami
Ø
e) samorządy lokalne
üpartnerstwo pomiędzy dorosłymi a uczniami
Wymienione działania dają możliwość wypracować nowe podejścia do tematu. Uczniowie
zrozumieją na ile jest przydatna posiadająca przez nich wiedza (otrzymana podczas zajęć
114
Wiedzy o Społeczeństwie). To jest okazja która pokaże uczniom że od nich tez można się
nauczyć i ze Oni przedstawiają sobą znaczną część społeczeństwa.
Wyniki
Nasz projekt ma służyć podwyższeniu świadomości o edukacji obywatelskiej wśród starszego pokolenia Gori. Problem ten jest bardzo aktualny. Szkolny przedmiot „Wiedza o Społeczeństwie ” stoi przed wyzwaniem z powodu środowiska społecznego. Nasz projekt, który
zawiera zasady demokracji będzie służyć przykładem współpracy młodzieży a starszego
pokolenia.
Źródła :
Pod czas pisania projektu skorzystałam z prowadzonych webinariumów, konsultacji oraz
rad ekspertowych w ramach Polsko- Gruzińskiego projektu ,, Jesteśmy obywatelami.
Promocja obywatelskich postaw młodzieży w Gruzji”.http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki w Gruzji ttp://www.tpdc.ge/ - Centrum Doskonalenia zawodowego
nauczycieli
115
Materiały szkoleniowe moduł 1 - Działania lokalne - obywatelska aktywizacja młodzieży
Uczestnictwo obywatelskie młodzieży – zasady skutecznej pracy partycypacyjnej.
1. Partycypacja a partycypacja młodzieży
1.1 Partycypacja (z łaciny particeps - biorący udział, z ang. participation – uczestniczenie) – uczestnictwo, udział obywateli w większej grupie, formacji, projekcie czy instytucji.
W kontekście aktywności obywatelskiej młodzieży pojęcie partycypacji należy wiązać
z udziałem osób w wieku 12-25 lat w podejmowaniu decyzji „politycznych i ekonomicznych”, współpracą między szkołą, innymi instytucjami a nimi samymi.
Teoria wyróżnia rożne poziomy partycypacji, czyli współpracy „władzy” z obywatelami. W ich zilustrowaniu pomocna jest drabina:
Partycypacja interaktywna
Współpraca i współdecydowanie
Konsultacje społeczne
Konsultacje z liderami
Zasięganie opinii
Informowanie i uzasadnianie
Informowanie
Brak partycypacji
Komunikacja dwustronna
Komunikacja jednostronna
Źródło: http://geokonsultacje.edu.pl/zainspiruj-sie/abc-partycypacji/30-drabina
W stanie idealnym wszystkie procesy społeczne, w których uczestniczy młodzież powinny
darzyć́ do pełnej, partycypacji interaktywnej. Niestety względy praktyczne niemal zawsze
utrudniają partycypację. Nie może to jednak zniechęcać nikogo w dążeniu do osiągnięcia
najwyższego stopnia partycypacji, przedstawionego w poniższym schemacie.
Stopień partycypacji
Inicjatywy zainicjowane przez młodzież, decyzje podejmowane wspólnie
z dorosłymi
Inicjatywy zainicjowane i kierowane przez młodzież
Inicjatywy zainicjowane przez dorosłych, decyzje podejmowane wspólnie z młodzieżą ̨
Inicjatywy konsultowane i podane do wiadomości
Inicjatywy wyznaczone, ale podane do wiadomości
Źródło: Working effectively with young people A guide to youth participation
Pokonując kolejne stopnie hierarchii partycypacji powinniśmy dążyć do modelu inicjatyw
prowadzonych i kierowanych przez młodzież̇. Jest to docelowy stan idealny. Dotarcie na
sam szczyt tej drabiny wymaga czasu i zastosowania praktycznych zasad zachęcających
do pełnej i praktycznej partycypacji.
116
1.2 Uczestnictwo (partycypacja) młodzieży
Uczestnictwo ludzi młodych dotyczy rozwijania partnerstwa pomiędzy młodymi ludźmi
a dorosłymi na wszystkich poziomach życia, by umożliwić́ osobom młodym objecie znaczących pozycji i ról w społeczeństwie, aby w ten sposób społeczeństwo jako całość́ (jak
również̇ młodzi ludzie) mogli korzystać́ z ich wkładu, pomysłów i energii.
Źródło: The Australia Youth Fundation – Youth Partnership & Participation http://www.
youngaustralians.org/library
1.3 Poziomy uczestnictwa młodzieży
Uczestnictwo młodzieży występuje na trzech, nie wykluczających się wzajemnie poziomach:
Poziom ogólny: przedstawiciele młodzieży, jako obywatele kraju mają prawo uczestniczyć́
w jego życiu społecznym, kulturowym, politycznym i ekonomicznym (edukacja, rynek pracy, wybory itd.).
Poziom organizacji: realizacja prawa ludzi młodych do podejmowania decyzji w polityce,
projektach umożliwiających im uczestnictwo w funkcjonowaniu kraju (np. zaangażowanie
młodzieży w doradcze role w projektach młodzieżowych).
Poziom osobisty: prawo młodzieży do bycia włączonym i poinformowanym o decyzjach
dotyczących ich życia
2.4 Teorie uczestnictwa młodzieży
2.4.1 Drabina uczestnictwa Rogera Hart ‘a
117
Inicjatywa młodzieży, decyzje podejmowane z dorosłymi – projekty są ̨ inicjowane
przez młodzież,̇ natomiast decyzje podejmowane są ̨ wspólnie przez młodzież i dorosłych. Projekty realizowane na tym poziomie dają ̨ młodzieży władzę jednocześnie
umożliwiając dostęp do wiedzy dorosłych i uczenie się ̨ od nich.
Inicjatywa i kierownictwo młodzieży – młodzież inicjuje i zarządza projektem. Rola
dorosłych ogranicza się do działań wspierających.
Inicjatywa dorosłych, decyzje podejmowane z młodzieżą ̨ – projekty inicjowane są
przez dorosłych, natomiast decyzje podejmowane są ̨ wspólnie z młodzieżą.
Konsultacje i informowanie – młodzież wyraża swoją opinię na temat projektów tworzonych i zarządzanych przez dorosłych. Jest informowana o sposobach uwzględniania
jej wkładu oraz o rezultatach decyzji podejmowanych przez dorosłych.
Przydzielenie zadań́ i informowanie – przydzielane są ̨ konkretne zadania młodzieży,
oraz informuje się ją jak i dlaczego jest angażowana w projekt.
Uczestnictwo na pokaz – młodym ludziom pozornie udziela się ̨ głosu. W rzeczywistości młodzież nie ma wpływu na sposób uczestnictwa w projekcie.
„Dekoracja” – wykorzystuje się młodzież we wsparciu projektu w sposób pośredni,
natomiast dorośli nie udają, że projekt jest inspirowany przez młodzież.
Manipulacja –młodzież jest wykorzystywana przez dorosłych do wsparcia swoich projektów i udają,̨ że są ̨ one inspirowane przez młodzież.
Źródło: Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży
Trzy dolne szczeble drabiny odnoszą̨ się̨ do zaangażowania młodzieży, które nie jest
prawdziwym uczestnictwem, podczas gdy kolejne pięć́ szczebli określa prawdziwe uczestnictwo.
2.4.2 Model uczestnictwa Shiera
Innym modelem uczestnictwa ludzi młodych jest model uczestnictwa Shiera Continuum.
Model Shiera opiera się̨ na pięciu poziomach uczestnictwa, które są̨ podzielone na trzy
etapy zaangażowania: gotowość́, możliwości i zobowiązania.
Młodzież̇ wspólnie
z dorosłymi zarządza
organizacją
118
GOTOWOŚĆ
MOŻLIWOŚCI
ZOBOWIĄZANIA
Czy jesteście
gotowi,
aby wspólnie zarządzać́ waszą organizacją
z młodymi ludźmi?
Czy w waszej organizacji
istnieje procedura, która umożliwia młodzieży
i dorosłym wspólne
zarzadzanie organiacją?
Czy macie wypracowane standardy działań́
gwarantujące młodzieży
i dorosłym wspólne
zaczadzanie organizacją?
Młodzież̇ jest włączana Czy jesteście gotowi
w podejmowanie depozwolić ́ młodzieży
cyzji
włączyć ́ się ̨ w podejmowanie decyzji?
Czy istnieje w waszej
organizacji procedura
umożliwiająca włączanie się ̨ młodzieży w podejmowanie decyzji?
Poglądy młodzieży są ̨
brane pod uwagę ̨
Czy jesteście gotowi,
aby brać ́ pod uwagę ̨
Czy w podejmowaniu
decyzji bierzecie pod
poglądy młodzieży?
uwagę ̨ poglądy młodzieży?
Młodzież̇ jest wspierana w wyrażaniu własnych poglądów
Czy jesteście gotowi
wspierać ́ młodzież ̇
w wyrażaniu własnych
poglądów?
Młodzież̇ jest słuchana
Czy jesteście gotowi,
aby słuchać ́ młodzieży?
Czy macie wypracowane standardy działań́
gwarantujące zaangażowanie się ̨ młodzieży
w podejmowanie decyzji?
Czy macie wypracowane standardy działań́,
które gwarantują,̨ że
przy podejmowaniu
decyzji liczycie się ̨ z poglądami młodzieży?
Czy macie odpowiednią Czy macie wyprailość ́ pomysłów i dziacowane standardy
łań́, które pomagają ̨
działań́, gwarantujące
młodzieży w wyrażaniu wspieranie młodzieży
własnych poglądów?
w wyrażaniu własnych
poglądów?
Czy pracujecie
w sposób, który umożliwia
Czy macie wypracowane standardy działań́,
słuchanie młodzieży?
gwarantujące to, że
młodzież ̇ zostanie wysłuchana?
Źródło: Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży.
2.4.3 Teoria trójkąta uczestnictwa
Teoria ta zakłada, że do aktywnego zaangażowania się̨ młodzieży w życie społeczne, niezbędna jest równowaga pomiędzy trzema wymiarami: wyzwaniami, możliwościami i powiązaniami. Najważniejszym z tych wymiarów jest WYZWANIE. Jest ono podstawowym
bodźcem do podejmowania uczestnictwa. Wyzwaniami są wszystkie sprawy – w wymiarze osobistym i społecznym, którym młodzi ludzie chcą poświęcić swój czas.
Aby móc sprostać wyzwaniom, młodzież musu skorzystać z MOŻLIWOŚCI, rozumianych
jako wiedza, doświadczenia i umiejętności. Tylko dzięki możliwością, młodzi ludzie mogą
sprostać wyzwaniu. Możliwości spowodowania zmiany wpływają̨ bezpośrednio na poziom
zaangażowania. Wyzwania i możliwości są ze sobą ściśle powiązane.
Trzecim wymiarem niezbędnym do uruchomienia uczestnictwa młodzieży są POWIĄZANIA. Młody człowiek musi odczuwać więź i wsparcie innych ludzi, instytucji czy organiza-
119
cji, po to, by wspólnie móc angażować się w pracę nad konkretnym wyzwaniem.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Pakietu Edukacyjnego Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży
3. Wpływ otoczenia na uczestnictwo w działaniach lokalnych młodzieży
3.1 Mapa interesariuszy
Młodzi ludzie nie są odizolowani od otaczającego ich świata. Funkcjonują w ramach danej
struktury społecznej, a wpływ na nich wywiera wiele osób organizacji: rodzice, nauczyciele, rówieśnicy, władze lokalne. Nauczyciel pracujący z młodzieżą musi brać pod uwagę
wpływ jaki wywiera na nią jej otoczenie.
Planując projekty kierowane do młodych osób warto zadbać o zdiagnozowanie potencjalnego - pozytywnego lub negatywnego - wpływu otoczenia. Narzędziem umożliwiającym
dokonanie takiej diagnozy jest mapa interesariuszy. Mapa identyfikuje trzy typy interesariuszy, czyli osób oraz instytucji wywierający bezpośredni lub pośredni wpływ zarówno na
projekt, jak też jego uczestników:
Interesariusze główni to osoby i instytucje bezpośrednio uczestniczący w projekcie
Interesariusze drugorzędni to osoby i instytucje, które nie biorą bezpośrednio udziału
w projekcie, ale są powiązane z nim różnymi relacjami i interesami, np. mogą to być osoby lub instytucje również działające na rzecz uczestników naszego projektu.
Pozostali interesariusze to osoby i instytucje, które nie biorą udziału w projekcie, ale poprzez choćby to, że działają w tej samej strukturze społecznej, mogą oddziaływać na nasz
projekt i działającą w jego ramach młodzież.
Tak więc interesariusze to osoby i instytucje, które mogą – bezpośrednio lub pośrednio,
pozytywnie lub negatywnie – wpływać na nasz projekt lub podlegać jego wpływom. Znajo-
120
mość interesariuszy, reprezentowanych przez nich interesów i możliwości oddziaływania
mają istotne znaczenie na uczestnictwo młodzieży i jej aktywność w ramach naszego projektu. Celem analizy interesariuszy jest określenie ich przewidywanych reakcji (pozytywnych i negatywnych na nasze działania w ramach projektu, opracowanie przeciwdziałań
niwelujących negatywne reakcje i zachęcenie do pozytywnych działań wspierających nasze przedsięwzięcie.
Analizę interesariuszy należy zacząć od ich identyfikacji. Będą to osoby i instytucje:
- na które projekt może mieć wpływ
- które mogą wpłynąć na projekt
- które mogą być pomocne w realizacji projektu
- które mogą postrzegać projekt jako zagrożenie dla swoich interesów
- które i tak zostaną zaangażowane w projekt
Po zidentyfikowaniu i pogrupowaniu interesariuszy należy przeprowadzić analizę ich przewidywanych zrachowań oraz charakteru uczestnictwa w projekcie wg. następujących kryteriów:
1. Charakterystyka poszczególnych interesariuszy z punktu widzenia społecznego i organizacyjnego (ich status społeczny, jak są zorganizowani)
2. Interesy i oczekiwania interesariuszy, relacje pomiędzy poszczególnymi grupami interesariuszy
3. Mocne i słabe strony interesariuszy, potencjalny wkład w projekt
4. Konkluzje i zalecenia dla projektu – jakie działania powinniśmy podjąć wobec poszczególnych interesariuszy, jaką obrać strategię
Formularz analizy interesariuszy
121
IMPLIKACJE
INTERESY I OCZEKI- SŁABE I SILNE
CHARAKTERYSTYKA
I WNIOSKI DLA
STRONY
WANIA
interesariuszy z punkPROJEKTU
tu widzenia istotnych
- dostępne
- interesy,
w projekcie elementów:
- plazasoby
cele interenowane
i środki
sariuszy
- społeczno-ekodziałania
nomicznych
- wiedza
- oczekiwawobec
i doświnia wobec
- demograficinteresariadczenie
projektu
znych
uszy
- wpływ na
- strategia
projekt
współpracy ze
stronami
1. GŁÓWNI INTERESARIUSZE
1.1 …
INTERESARIUSZE
1.2 …
1.3 …
2. INTERESARIUSZE DRUGORZĘDNI
2.1 …
2.2 …
2.3 …
3. POZOSTALI INTERESARIUSZE
3.1 …
3.2 …
3.3 …
UWAGI ROBOCZE
Analizę rozpoczynamy od wyszczególnienia grup głównych interesariuszy, która
jest najbardziej istotna dla powodzenia przedsięwzięcia. W przypadku projektów młodzieżowych mogą to być przykładowo:
1. młodzież biorąca udział w projekcie
2. ich rodzice
3. wychowawcy i inni nauczyciele
W kolejnym kroku przechodzimy do opisania interesariuszy drugorzędnych.
W przypadku projektów młodzieżowych mogą to być:
1. pedagodzy szkolni, dyrektorzy szkół
2. lokalne władze
3. rówieśnicy uczestników projektu nie biorący w nim bezpośrednio udziału
Na koniec zajmujemy się interesariuszami pozostałymi do których w przypadku
122
projektów młodzieżowych możemy zaliczyć:
1. media lokalne
2. lokalne organizacje pozarządowe
3. pozostali mieszkańcy
Poniżej prezentujemy przykładową mapę interesariuszy projektu
NAZWA
MOC ODDZIAŁYWANIA
POZYTYWNY WPŁYW
NEGATYWNY WPŁYW
MINIMALIZACJJA NEGATYW
OWAŃ
Aktywni i chętni do współpracy
Brak zainteresowania projektem Słomiany zapał
Włączenie młodzieży do
działań́
Postawy roszczeniowe
Materializm
Dobór atrakcyjnych dla m
wsparcia
Niskie ambicje
Efektywny monitoring d
5 - duży wpływ
1- minimalny wpływ
Uczniowie
5
Młodzi jako kreatorzy nowych pomysłów
Współrealizatorzy działań́ Mogą ̨ stworzyć ́
w swoim środowisku pozytywne wzorce
społeczne
Właściwy dobór uczestn
Odpowiednie motywow
dzanie
Ustalenie kontraktu
Rodzice
5
Współrealizacja działań́
Zawyżone lub zaniżone
aspiracje rodziców – demotywacja dzieci
Lobbowanie w lokalnym środowisku
Dysfunkcyjność ́ rodzin
Motywowanie dzieci do uczestnictwa
w projekcie
Współfinansowanie części działań́
Funkcje edukacyjne – wykorzystywanie
umiejętności, talentów rodziców do
realizacji projektu
123
Podważanie autorytetów
społecznych i wychowawczych.
Negatywne wzorce
Spotkania informacyjne dla
Stała współpraca z punktam
rodzin
Edukacja i pedagogizacja ro
Aktywne angażowanie rodz
cję projektu.
Szkoła
Burmistrz
5
4
Udostepnienie zasobów insty- Cześć ́ kadry nauczycielskiej jest niechęttucjonalnych i kadrowych
na do pracy społeczKreatywny i doświadczony
nej – złe wzorce
dyrektor
Cześć ́ dzieci postrzega
Stały kontakt z dziećmi i ich
szkołę ̨ jako „zło korodzicami
nieczne”
Prestiż ̇ funkcji
Możliwość ́ wsparcia finansowego i rzeczowego
Blokowanie dostępu
do środków gminy
Wpływ na szkołę ̨ i dyrekcję jako jednostkę ̨
Możliwość ́ wykorzystania konpodległą
taktów, lobbowanie na rzecz
Brak wsparcia i rekoprojektu
mendacji ze strony
Dostęp do specjalistów współurzędu gminy
pracujących z gminą
Organizacja spotkań́ informacyjnych dla nauczycieli na
temat wpływu i korzyści płynących z naszych działań́ dla
dzieci i nauczycieli
Wskazanie, iż ̇ w dodatkowych
projektach będą ̨ mogli być ́
dodatkowo wynagradzani,
a relacje z dziećmi mogą ̨ ulec
poprawie
Dostarczenie kompletnych
i rzeczowych materiałów o planowanych działaniach, ich celowości, sposobach realizacji
i oczekiwanych rezultatach
Promocja osoby burmistrza
jako wspierającego działania
prospołeczne
Poproszenie burmistrza o objecie patronatu nad naszym
projektem lub zaproszenie go
jeszcze na etapie planowania współautor pomysłu.
Pokazanie korzyści z realizacji
programu dla gminy i burmistrza
124
I
t
o
(
P
j
r
S
j
O
o
w
t
t
S
w
Lokalne stowarzyszenie
Indywidualne
spo-
działające na rzecz dzieci
tkanie
z dyrektorem
i młodzieży
5
Możliwość ́ wykorzystania kadry, doświadczenia
Możliwość ́ wykorzystania osobowości
prawnej do aplikowania o środki zewnętrzne i wewnętrzne – sponsoring
oraz oficjalne pismo
(na spotkanie pójdzie
Pani Zosia, ponieważ ̇
Brak zaufania ze strony organizacji i traktowanie jako
potencjalnych konkurentów
Traktowanie organizacji jak partnerów
Zaproponowanie do udziału w planowaniu działań́ i określeniu interesów stron
Jasne określenie oczekiwań́ ról i zadań́
oraz korzyści.
Indywid
mowy z
dyrekto
Spotkan
Znajomość ́ środowiska dzieci i młodzieży.
jest sąsiadką dyrektora i znają ̨ się ̨ od lat)
Wykorzystanie pozytywnego PR i prestiżu
organizacji
Spotkanie informacyjne dla kadry szkoły
Wykorzystanie pozytywnych wzorców
liderów społecznych i zaangażowania
społecznego.
Zaufanie rodziców
Oficjalne zaproszenie
Firma X
oraz osobista rozmo-
wa
z udziałem dyrek-
tora szkoły, na spo-
tkanie umówi nas pan
Staszek – przyjaciel
wójta od szkolnych lat
125
1
Możliwość ́ pozyskania lokalnego sponsora
(środki finansowe, rzeczowe lub usługowe)
Zwiększenie prestiżu naszych działań́,
gdyż ̇ jest to duża firma
Brak wsparcia lokalnego
biznesu
Przeprowadzenie spotkania z szefem firmy
oraz przedstawienie mu naszego projektu,
jego wpływu na rodziny pracowników firmy X oraz możliwości poprawy wizerunku
Na spot
umówić
w godzi
jak twie
sekretar
ciel firm
ty i w do
Źródło: Między Liderem a zmianą, wyd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010
126
127
3.2 Wpływ obszarów otoczenia młodzieży na jej uczestnictwo
Otoczenie młodego człowieka podzielić można na cztery obszary: dom, najbliższa okolica,
szkoła, czas wolny. W każdym z tych obszarów młodzież wchodzi w interakcje z różnymi
osobami: rodziną, kolegami, innymi uczniami, sąsiadami, nauczycielami itd. Każda z tych
osób wpływa w inny sposób na zachowania młodego człowieka.
Obszar nr 1 - Dom
Wpływ tego obszaru wydaje się być kluczowy. Gdyż udział młodego człowieka w planowanym przedsięwzięciu często jest uzależniony zgody rodziców lub opiekunów. Sposobem
na pozyskanie poparcia rodziców może być́ zorganizowanie godzin konsultacyjnych lub
wizyt domowych. W pozyskiwaniu poparcia środowiska domowego należy przygotować
się na liczne trudności w postaci: braku czasu, obowiązków domowe czy brak zaufania do
oficjalnych instytucji. Sposobami na minimalizację tych trudności jest organizacja spotkań
w miejscach neutralnych (biblioteka, domy kultury). Istotnym jest, by zbudować zaufanie
rodziny wobec osoby pracującej z młodzieżą.
Obszar nr 2 - Okolica
Obszar ten tworzą przede wszystkim mieszkańcy sąsiedztwa oraz przyjaciele i znajomi.
Utrzymywanie dobrych relacji z sąsiadami młodych ludzi sprawia, że osoby te, będą̨ pozytywnie nastawione do podejmowanych przez nas działań, chętniej będą je wspierać,
a gdy lokalnie będą pojawiać się ewentualne problemy będą je sprawnie nam przekazywać. Sposobem na budowanie poprawnych relacji i budowanie swojego wizerunku wśród
mieszkańców okolicy jest współpraca z i zaangażowanie lokalnych mediów. Lokalne media mogą̨ odegrać́ ważną rolę w budowaniu wizerunku naszych przedsięwzięć́. Informowanie społeczności o naszych działaniach buduje relację opartą na zaufaniu. Natomiast
pozyskanie poparcia przez przyjaciół i znajomych naszych podopiecznych jest istotne
przede wszystkim ze względu na fakt, że ich opinia wpływa na ocenę naszych działań
przez młodego człowieka.
Obszar nr 3 – Szkoła
Szkoła – z punktu widzenia osoby pracującej z młodzieżą – jest źródłem cennych informacji (liczba młodzieży w okolicy, poziom nauczania, zwyczaje, struktura społeczna i kulturowa itd.) Nauczyciele pracujący w szkole są doskonałym kanałem informacyjnym, za pomocą którego możemy informować młodzież o naszych działaniach i możliwościach, jakie
tworzymy dla młodzieży. Posiadanie dobrych relacji ze szkołą jest możliwość́ korzystania
zasobów szkolnych (sprzęt, pomieszczenia). Pewnym zagrożeniem jest w tym przypadku
fakt, że część młodzieży jest negatywnie nastawiona do tej instytucji co może skutkować
128
niechęcią do spędzania swojego wolnego czasu na jej terenie.
Obszar nr 4 – Czas wolny
Budowanie aktywności obywatelskiej młodzieży realizowana jest najczęściej w obszarze
czasu wolnego. Budowanie relacji z innymi ludźmi podczas organizowania zajęć́ w czasie
wolnym umożliwia wymianę̨ pomysłów, doświadczeń́ i zasobów odnoszących się̨ do pracy
z młodymi ludźmi o mniejszych szansach.
4. Sposoby badania potrzeb młodzieży
Trafne zdiagnozowanie potrzeb młodych ludzi ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia
atrakcyjności planowanych przez nas działań, jak również budowania motywacji do aktywnego uczestnictwa samej młodzieży, pozwala uniknąć znużenia, niezadowolenia czy niskiej frekwencji. Wachlarz metod i narzędzi badania potrzeb jest niezwykle szeroki, często
ograniczany jedynie wyobraźnią i zasobami osoby pracującej z młodzieżą. Poniżej przedstawiamy jedynie wybrane z nich, najczęściej stosowane w praktyce.
4.1 Obserwacja uczestnicząca
Obserwacja uczestnicząca polega na wejściu badacza w określone środowisko społeczne
i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako jeden z jej członków, uczestniczący wraz z nią w codziennym życiu. Zaletą takiej metody jest przyjęcie punktu widzenia
badanej społeczności i „zasmakowanie” w życiu i kulturze jej członków. Badacz może od
razu robić notatki lub w inny sposób zapisywać swoje obserwacje (fotografia, film, nagrania audio). Wadą jest natomiast fakt, że osoba prowadząca badania musi przyjąć punkt
widzenia badanego obiektu wyrzekając się jednocześnie własnego poglądu, stereotypów
czy przeświadczeń na temat badanych, co nie jest łatwe.
4.2 Zogniskowany wywiad grupowy (tzw. Focus)
Zogniskowany wywiad grupowy skupia się na aktywności badawczej polegającej na tym,
że moderator prowadzi dyskusję zaproszonych wcześniej respondentów, dobranych zgodnie z kryteriami wynikającymi z celów projektu. Grupa dyskusyjna liczy 6 – 8 osób. Jedna
sesja trwa zwykle około 2 godzin. Prototypem takiej sytuacji są autentyczne spotkania
i dyskusje ludzi w świecie naturalnym.
Dyskusja jest prowadzona według opracowanego wcześniej scenariusza, opisującego
cele każdego etapu badania (czyli jakie informacje chce się uzyskać podczas tego etapu),
czasem (ale nie jest to konieczne) zawierającego także dosłowne brzmienia pytań, które
będą zadawane uczestnikom badania. Przebieg dyskusji jest zwykle nagrywany na taśmie
magnetofonowej i/ lub video, może być także obserwowany.
Ważną zaletą grupowego wywiadu zogniskowanego, jest jego dynamika oraz obecność
129
interakcji. Kontakt z innymi w grupie może stymulować działania twórcze, ułatwiać wyrażanie emocji, wychodzenie poza racjonalny dyskurs w sferę treści nieświadomych lub
trudnych do wyrażenia.
- Badając potrzeby młodzieży z wykorzystaniem tego narzędzia wybrać różne jego
typy:
- Grupy wydłużone lub rozszerzone (extended) – trwają ponad 2 godziny (czasami
nawet cały dzień)
- Mini – grupy (Mini FGI) – w których uczestniczy 4-6 osób, które mają więcej czasu
na wypowiedź i silniej angażują się w dyskusję
- Eksperckie (Delfickie) – prowadzone z ekspertami, specjalistami w danej dziedzinie
- Clash – grupy konfliktowe, w których grupa jest dzielona na 2 części o antagonistycznych opiniach, które są konfrontowane (np. ‚obrońcy życia vs. obrońcy wolności kobiety; palacze vs. niepalący). Grupę taką czasami prowadzi dwóch moderatorów
Kreatywne – gdzie zadaniem specjalnie zrekrutowanych uczestników jest wykonywani
zadań twórczych lub wymyślenie nowego rozwiązania.
W celu zwiększenia prawdopodobieństwa trafności ustaleń w ramach projektu należy
przeprowadzać przynajmniej kilka grup fokusowych. Barierą dla dużej liczby dyskusji są
koszty oraz ograniczony czas na realizację badania.
4.3 Wywiad
Wywiad jest to jedna z podstawowych metod badawczych. Polega na zadawaniu badanym przez ankietera (prowadzącego wywiad) mniej lub bardziej sformalizowanych pytań.
W przypadku gdy badany odpowiada sam na pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu, technika ta określana jest jako ankieta. W praktyce badawczej wyróżnić można kilka typów wywiadów:
-
Wywiad ustny i pisemny.
-
Wywiad swobodny (najmniej skategoryzowany) – „luźna” rozmowa na określony temat. Prowadzący wywiad ma w tym przypadku tylko tak zwane dyspozycje do wywiadu,
zawierające listę̨ problemów, które należy poruszyć́ w trakcie rozmowy.
-
Wywiad niestandaryzowany – rozmowa o ustalonym schemacie wątków tematycznych. Kolejność́ poruszanych problemów w trakcie wywiadu jest dowolna.
-
Wywiad częściowo standaryzowany – prowadzący wywiad korzysta z określonego
scenariusza i pytań́, które mają charakter pytań́ otwartych. Może zmieniać́ ich kolejność́
130
albo wyjść́ poza schemat w celu uzyskania jakichś́ cennych informacji.
-
Wywiad standaryzowany – przeprowadzany przy pomocy kwestionariusza lub ankiety. Forma i kolejność́ pytań́ jest tutaj ściśle określona metodą ilościową.
-
Wywiad jawny i ukryty.
-
Wywiady indywidualne i zbiorowe.
-
Wywiad panelowy – kilku badających zadaje pytania jednemu respondentowi podczas co najmniej dwóch spotkań́ odbywających się̨ w ciągu określonego czasu lub też jeden badacz zadaje pytania kilku respondentom na co najmniej dwóch spotkaniach w odstępie czasowym.
Czynniki, od których zależy poprawne przeprowadzenie wywiadu to: dobre przygotowanie
wywiadu, umiejętność́ nawiązywania rozmowy, umiejętność́ formułowania pytań́, atmosfera wywiadu oraz miejsce jego przeprowadzenia.
4.4 Analiza problemów
Sposobem na szersze spojrzenie na potrzeby młodzieży jest przeprowadzenie analizy
problemów, dotykających ją w danej społeczności lokalnej. Narzędziem do przeprowadzenia analizy problemów jest „Drzewo problemów”. Przeprowadzenie analizy pozwala
określić negatywne aspekty obecnej sytuacji młodzieży w danym środowisku i ustanawia
związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy występującymi problemami, umożliwiając skupienie naszej pracy na tych kluczowych
131
Problemy w schemacie wpisano w układzie przyczyna à skutek. Poniżej problemu kluczowego wpisano jego przyczyny. Powyżej wymieniono skutki problemu kluczowego.
1. Kroki budowy drzewa problemów:
2. Identyfikacja głównych problemów charakteryzujących sytuację wejściową̨
3. Wybór problemu kluczowego
4. Identyfikacja problemów związanych z problemem startowym
5. Określenie związków przyczynowo – skutkowych
6. W analogiczny sposób postępujemy ze wszystkimi problemami
Łączymy problemy strzałkami ilustrującymi związki przyczynowo – skutkowe 7. Weryfikujemy poprawność́ i kompletność́ diagramu
5. Lista wskazówek w pracy nad obywatelską aktywnością młodzieży
Praca z młodzieżą̨ zaczyna się̨ tam, gdzie są̨ młodzi ludzie ze swoim widokiem na życie,
świat, ze swoimi zainteresowaniami. Ale tam się̨ nie kończy – praca z młodzieżą̨ polega
na zachęcaniu młodych ludzi do myślenia krytycznie o swoim życiu, o wartościach, oferując nowe doświadczenia i wyzwania, zwiększając ich możliwości, ale i aspiracje. Aby
ułatwić ten proces, na zakończenie prezentujemy listę praktycznych wskazówek ułatwiających pracę z młodymi ludźmi:
Uczestnicz z przyjaznym nastawieniem do młodzieży
Bądź́ gotów do zmiany własnych poglądów
Słuchaj głosu młodzieży
Miej szacunek dla poglądów młodych ludzi
Zaangażuj młodych ludzi w cały proces
Umożliw młodym ludziom zbudowanie holistycznego środowiska młodzieżowego
Zaangażuj młodych ludzi w proces tworzenia modelu partycypacyjnego
Bądź́ świadom istnienia przyjętych z góry założeń́ i stereotypów
Przekrocz istniejące granice w relacjach dorosłych z młodzieżą̨ poprzez zrzeczenie się̨
i podzielenie się̨ władzą
Uzgodnij realistyczne ramy czasowe
Używaj odpowiedniego języka, który będzie zrozumiały dla wszystkich
Nagradzaj zaangażowanie młodych ludzi
Wyraź uznanie dla wkładu młodych ludzi za pomocą̨ środków formalnych, jak referencje
Umożliw młody ludziom pełną partycypację
Pozwól młodzieży na rezygnację z uczestnictwa w procesie
Wspieraj młodych ludzi w pozyskiwaniu środków finansowych i zasobów
132
Bądź́ szczery.
Źródło: „Skuteczna praca z młodzieżą̨. Przewodnik po partycypacji młodzieży.”
Bibliografia:
„Edukacja obywatelska w działaniu”, Red. A. Kordasiewicz i P. Sadura, wyd. Scholar, Warszawa 2013
„Skuteczna praca z młodzieżą̨. Przewodnik po partycypacji młodzieży” wyd. Pracownia
Badań i Innowacji Społecznych Stocznia
Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży, wyd. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji
Między Liderem a zmianą, wyd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010
Zarządzanie Cyklem Projektu, wyd. Polski Instytut Demokracji Lokalnej, Warszawa 2009
133
Materiały szkoleniowe moduł 2 Wykorzystanie nowych technologii w procesie edukacyjnym
1.1. Czym są narzędzia TIK?
Dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii oraz powszechny do nich dostęp wymuszają na nauczycielach odejście od tradycyjnych metod pracy z uczniami i ciągłe dokształcanie się w zakresie wykorzystania na lekcjach tabletów, projektorów, laptopów, smartfonów, aplikacji mobilnych i szeroko pojętych multimediów. Dlatego od kilku lat w Polsce
duży nacisk kładzie się na wdrożenie w szkołach i upowszechnianie narzędzi TIK, czyli
programów i urządzeń wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne. Jak
bezboleśnie wprowadzić nowoczesne technologie do szkół? Jak pokonać własny strach
przed technologią i przybliżyć uczniom zasady bezpiecznego korzystania z Internetu
i komputerów? W końcu, jak wykorzystać nowe zdobycze we wspieraniu procesu edukacyjnego i rozwijaniu postaw demokratycznych u młodych ludzi? Niniejsza publikacja
będzie próbą odpowiedzi na te pytania, ale też zbiorem inspiracji, opartych na naszych
doświadczeniach z TIK w polskich szkołach.
1.2. Dlaczego warto wykorzystywać narzędzia TIK w nauczaniu?
Po nowe technologie sięgają coraz młodsi użytkownicy, a ich twórcy prześcigają się w dostosowaniu narzędzi i aplikacji do potrzeb dzieci i młodzieży. Niezależnie jednak od tego,
w którą stronę zmierza rozwój nowych technologii, warto pamiętać, że TIK to nie tylko kolorowe gry, serwisy społecznościowe i zajmujące aplikacje. Zadaniem nauczycieli jest takie
przygotowanie ucznia do korzystania z komputera, Internetu, smartfona itp., aby w bogatej
ofercie potrafił znaleźć elementy rozwijające jego potencjał i znał zagrożenia wynikające
z korzystania z sieci. Na szczęście rynek szybko reaguje na potrzeby edukacyjne uczniów,
a oferta pożytecznych stron czy aplikacji jest wciąż rozbudowywana.
Nie da się ukryć, że żyjemy w społeczeństwie informacyjnym. Na co dzień możemy obserwować zmiany sposobu przekazu i tempa informacji. Mamy dostęp do różnych źródeł i kanałów komunikacji, często z odbiorców zamieniamy się w nadawców (na przykład publikując komentarze na portalach, w serwisach społecznościowych lub prowadząc własne strony
i blogi). Podobnie w sieci funkcjonują nasi uczniowie. Internet staje się dla nich źródłem
wiedzy, a także encyklopedią zachowań i norm społecznych. W związku z tym nauczyciel
powinien pokazać uczniom, jak w morzu informacji skutecznie wyszukiwać, jak krytycznie
podchodzić do tego, co możemy przeczytać w sieci, prasie itp, a także jak porządkować
informacje pochodzące z różnych źródeł i legalnie je przetwarzać. Nowe kompetencje, które ze szkoły wyniosą uczniowie, pomogą im zarówno w przyszłym życiu zawodowym, jak
134
i w codziennym obcowaniu z nowymi technologiami.
• Wprowadzenie TIK na lekcjach daje nauczycielowi możliwość urozmaicenia i uatrakcyjnienia zajęć, nawiązania młodzieżą wspólnego języka i zachęcenia ich do aktywnego uczestniczenia w procesie edukacyjnym. Ponadto rozwija w uczniach umiejętności:
• uczenia się – przez wprowadzenie nowych sposobów zdobywania wiedzy i umiejętności oraz udostępnienie narzędzi do pracy grupowej, organizowania wiedzy i przetwarzania jej;
• twórczego myślenia;
• działania – dzięki narzędziom usprawniającym organizację pracy;
• wyszukiwania i weryfikowania źródeł;
• komunikowania się na wielu płaszczyznach, z wykorzystaniem różnych narzędzi;
współpracy, również tej wykraczającej poza klasę i grupę rówieśniczą, a nawet poza granice kraju.
1.3. Uczeń i nauczyciel w sieci
Pisaliśmy o wdrażaniu nowoczesnych technologii do szkół, tymczasem wcale nie musimy
ich tam wprowadzać. One już w tam są i tego procesu nie cofniemy. Naszym zadaniem jest
jednak takie wychowanie uczniów, aby przygotować ich do roli webkonsumentów i uświadomić im zarówno korzyści wynikające z zastosowania TIK, jak i istnienie zagrożeń, jakie
niesie za sobą korzystanie z komputera, smartfona, Internetu itp. Warto mówić o ryzyku
uzależnienia od sieci, zerwania kontaktu z rzeczywistością oraz o zagrożeniach takich jak
kontakt z niebezpiecznymi ludźmi za pośrednictwem sieci czy wpadnięcie w pułapki oszustów.
Jeśli uczymy uczniów rozsądnego korzystania z sieci, sami powinniśmy być jej użytkownikami. Inaczej stracimy wiarygodność. Nie musimy być ekspertami od sieci. Pozwólmy czasem poprowadzić się uczniom, zwłaszcza jeśli chodzi o tematy im bliskie (sieci społecznościowe, gry i portale). Starajmy się jednak być na bieżąco jeśli chodzi o nowe technologie,
monitorujmy trendy i nowości, a jeśli to konieczne, nie obawiajmy się wprowadzania zmian
i poprawienia naszych sprawdzonych technik pracy. To, co było skuteczne w ubiegłym roku,
dziś może nie przynosić tak samo pożądanych efektów. Elastyczność to kluczowa umiejętność współczesnego nauczyciela.
Z nowoczesnych technologii powinniśmy korzystać z głową i tego samego uczyć naszych
uczniów. Jeśli już w klasie rozmawiacie o zagrożeniach, nie ograniczajcie się jedynie do
135
straszenia uczniów. Internet jest lub będzie ich naturalnym środowiskiem. Nie zapominajcie
więc o korzyściach płynących z wykorzystywania nowoczesnych technologi w nauczaniu.
· Korzyści z zastosowania narzędzi TIK w procesie edukacyjnym:
· uczniowie mają szerszy niż dotychczas dostęp do wiedzy;
· projekty realizowane w klasie zyskują na atrakcyjności;
· uczniowie zdobywają szereg praktycznych umiejętności, przydanych potem w życiu
zawodowym;
· zyskujemy nowe narzędzia komunikacji i wymiany myśli, również na odległość;
· znacznie wzrasta motywacja uczniów;
możemy wdrażać projekty wykraczające swoim zasięgiem poza klasę czy szkołę (np. prowadząc bloga lub stronę internetową).2. Wybrane narzędzia wspierające pracę nauczyciela i ich praktyczne zastosowanie na lekcjach
Zacznijmy od klasyfikacji narzędzi TIK, aby na jej podstawie omówić najbardziej przydatne
w nauczaniu narzędzia i ich praktyczne zastosowanie.
L.p. Kategoria
1 Edytory tekstu
2
Arkusze
kalkulacyjne
3
Multimedia
4
Chmury
5
Wyszukiwarki
6
Komunikatory
7
Wiki
8
Strony i platformy
edukacyjne
Definicja
Narzędzia służące do tworzenia
i przetwarzania teksów
Przykładowe narzędzia
Microsoft Word, Google Docs,
OpenOffice Writer
Narzędzia, za pomocą których można
zbierać i przetwarzać dane (głównie
liczbowe)
Strony i oprogramowania służące do
samodzielnego tworzenia mediów
(obrabiania zdjęć, muzyki, filmów,
prezentacji multimedialnych, itp.)
Strony i aplikacje służące do gromadzenia
danych, przechowywania, edytowania
i udostępniania plików
Programy umożliwiające wyszukiwanie
informacji w sieci
Aplikacje służące do porozumiewania się
na odległość z innymi użytkownikami sieci
Microsoft Excel, OpenOffice Calc
Serwisy umożliwiające współtworzenie
stron internetowych, repozytoriów
i wirtualnych encyklopedii
Społeczności i platformy umożliwiające
naukę przez Internet
2.1. Edytory tekstu
136
PowerPoint, Windows Movie
Maker, Photoshop, Gimp, Prezi
Dropbox, Dysk Google
Google, Wikiwix, Yahoo!
Poczta elektroniczna, Skype,
Hangouts, Facebook Messenger,
WhatsApp, chaty
Wikipedia, Wiki Cytaty, wikispaces.
com
YouTube, Khan Academy,
społeczności tematyczne, blogi
edukacyjne, fora internetowe,
wirtualne wycieczki, TED
To programy i narzędzia umożliwiające tworzenie i obrabianie tekstów na komputerze oraz
urządzeniach mobilnych. Możemy wybierać z wielu dostępnych na rynku edytorów tekstu,
warto jednak dodać, że programy udostępniane na wolnej licencji (bezpłatne) nie odbiegają
wiele od swoich komercyjnych odpowiedników. Obecnie coraz większą popularnością cieszą się edytory on-line, które umożliwiają współdzielenie plików i pracę wielu osób naraz
na jednym dokumencie.
Dokumenty współdzielone umożliwiają uczniom:
· wspólne robienie notatek,
· pracę nad projektem w grupie,
· szybkie udostępnianie prac domowych nauczycielowi,
· wspólne redagowanie tekstów do szkolnej gazetki.
Dzięki możliwości dodawania komentarzy do tekstu, dokument tworzony na dysku Google
jest idealnym narzędzie do dawania uczniom informacji zwrotnej.
Zadanie: Razem z uczniami stwórzcie wspólną bazę wiedzy. Możecie w tym celu skorzystać z dokumentów
współdzielonych. Zacznijcie od ustalenia zasad pracy. Zaplanujcie kto będzie dodawał treść do bazy wiedzy,
ile czasu poszczególne grupy mają na zdobywanie informacji, które źródła uznajemy za wartościowe, a na
które lepiej się nie powoływać [Patrz rozdział: 2.5. Wyszukiwarki] oraz to, jak powinna wyglądać modelowa
definicja. Teraz podaj uczniom listę haseł, podziel ich na grupy i przydziel każdej z nich pracę. Podsumowując
projekt zapytaj swoich uczniów, jak pracowało im się w projekcie: czego się nauczyli i jak w przyszłości mogą
wykorzystać zdobyte umiejętności. Może razem wpadniecie na pomysł do czego jeszcze można wykorzystać
słownik, który stworzyli.
2.2. Arkusze kalkulacyjne
Arkusz kalkulacyjny to program przedstawiający dane, umożliwiający automatyczną ich
obróbkę i przedstawianie w wersji graficznej: wykresów, grafów, osi. Arkusze ułatwiają organizowanie wiedzy według przypisanych wcześniej kategorii. Podobnie jak w przypadku
edytorów tekstu, arkusze on-line umożliwiają pracę wielu użytkowników nad jednym plikiem
(również w tym samym czasie). Dzięki wykorzystaniu arkuszy kalkulacyjnych uczniowie
będą mogli szybko zebrać i porównać ze sobą odpowiedzi, jakie otrzymali w szkolnej ankiecie, a także tworzyć wygodne listy, zestawienia i inne. Do tego dane zebrane w dokumencie można jednym kliknięciem myszy przedstawić w formie wykresu i wykorzystać potem
w prezentacji lub podsumowaniu projektu.
2.3. Tworzenie i przetwarzanie mediów: obrazów, prezentacji, filmów i muzyki.
Wprowadzenie do klas odtwarzaczy multimediów pozwoliło wzbogacić i uatrakcyjnić lekcje.
Dobrze dobrana i spójna z tematem lekcji muzyka lub film, przez oddziaływanie na zmysły
137
uczniów, sprzyjają lepszemu zapamiętywaniu i łączeniu faktów. Jeszcze lepsze efekty możemy osiągnąć, gdy zaangażujemy uczniów w proces tworzenia mediów. Na rynku dostępnych jest wiele bezpłatnych programów, które mogą zostać z powodzeniem wykorzystane
w szkole. Jak? Zobaczcie sami.
Zastosowanie filmów i platformy YouTube na lekcjach
Uczniom coraz trudniej pracuje się z tradycyjnym tekstem. Przyswojenie materiału może
pójść im znacznie szybciej, jeśli przedstawimy go w bardziej atrakcyjnej formie. Przewaga
filmu nad tradycyjną książką została dostrzeżona już dawno, teraz jednak, w obliczu przyspieszonego rozwoju nowoczesnych technologii, twórcą filmu może zostać każdy, a dzięki
smartfonom i tabletom możemy oglądać je w niemalże każdym miejscu. Jak w szkole możemy wykorzystać potencjał nowych mediów? Pamiętajmy, że projekty, w których uczniowie tworzą filmy lub animowane prezentacje, są zwykle oceniane jako ciekawsze i bardziej
angażujące. Nie bójcie się więc chwycić za kamerę.
Zadanie: Zacznijcie nagrywać prezentacje uczniowskie. Dziś większość telefonów ma wbudowaną kamerkę
internetową. Jeśli w klasie nie ma nawet jednego telefonu lub używanie ich w waszej szkole jest niemile
widziane, możecie wykorzystać szkolną kamerę cyfrową. Pamiętajcie, aby filmy nagrywane telefonem były
możliwie jak najkrótsze i dynamiczne (odpowiedni efekt możecie uzyskać dzięki dobremu montażowi),
w innym przypadku zanudzicie swoich odbiorców. Nad jednym filmem powinna pracować grupa uczniów.
Dzięki temu nie tylko nauczą się współpracy, ale też szybciej uporają z tym trudnym zadaniem. Gotowe
filmy możecie opublikować na klasowym kanale YouTube i stworzyć ogólnodostępną bazę wiedzy, z której
mogą korzystać również uczniowie z innych szkół. Takie zadanie pokaże waszym uczniom, że mają kontrolę
nad technologią, a końcowy efekt ich pracy zależy od nich.
Robienie notatek od ręki
Nie zawsze mamy przy sobie kartkę i długopis, natomiast telefon już tak. Taka idea przyświecała twórcom aplikacji do sporządzania notatek i utrwalania refleksji. Uczniowie mają
do dyspozycji wiele programów ułatwiających im to zadanie. Ich ciekawa forma i przyjazny
interface sprzyjają zapamiętywaniu, lepszej organizacji pracy, a co najważniejsze angażują
uczniów. Przykładowe programy do tworzenia notatek dostępne na urządzenia mobilne to
OneNote 2013 Microsoftu oraz Evernote.
Atrakcyjne prezentacje
Młodzi ludzie oczekują od mediów, że będą atrakcyjne i dynamiczne. Dlatego bardziej niż
oklepaną prezentację wykonaną w nieco anachronicznym programie PowerPoint, będą cenili sobie prezentację w Prezi.
Prezi umożliwia tworzenie prezentacji on-line,w związku z tym nie ma potrzeby pobierania
138
na dysk specjalnego oprogramowania. Nie musimy nawet ściągać gotowej prezentacji na
nasz komputer, ponieważ program, już w podstawowym – darmowym pakiecie, udostępnia
nam miejsce na wirtualnym serwerze w chmurze. Prezi od PowerPointa różni to, że nie pracujemy już na slajdach, ale na wirtualnym płótnie, które oddalamy, przybliżamy i obracamy
w zależności od swoich potrzeb. Przejścia pomiędzy poszczególnymi elementami prezentacji są dynamiczne, a sama prezentacja nabiera dzięki temu lekkości i wygląda bardzo
spektakularnie.
Jak ciekawie podsumować projekt?
Sprawozdanie podsumowujące projekt, napisane w formie tradycyjnego raportu, będzie dla
uczniów nudne i mało ambitne. Więcej korzyści wyniosą z pracy nad podsumowaniem, gdy
zachęcisz ich do wybrania atrakcyjnej formy. Może to być film nagrany i zmontowany przez
uczniów, prezentacja ze zdjęciami i wykresami lub infografika, czyli obraz prezentujący
dane lub wiedzę na jakiś temat w postaci diagramu, osi czasu, wykresu czy mapy.
Zadanie: W ramach przygotowań do sprawdzianu zachęć uczniów do zebrania swoich notatek w postaci
mapy myśli. Mogą wykorzystać w tym celu dostępne w sieci programy do tworzenia map myśli, programy
do obróbki grafiki (takie jak MS Paint) lub narzędzia służące do przygotowania prezentacji (PowerPoint,
Prezi). Zachęć ich, aby podzielili się z innymi efektami swojej pracy. Jeśli spodobała im się taka forma
przyswajania materiałów, zastanówcie się, czy w przyszłości nie stworzyć Szkolnego Banku Map Myśli –
zbioru materiałów stworzonych przez uczniów, umożliwiających szybką powtórkę przed egzaminem.
2.4. Praca w chmurze
Do niedawna większość użytkowników komputerów pracowała korzystając z aplikacji instalowanych lokalnie na komputerach. Obecnie coraz bardziej popularna jest praca w chmurze, czyli tworzenie tekstów i mediów z wykorzystaniem aplikacji lub usług, udostępnianych
przez Internet. Pliki, które tworzymy, trzymane są nie na naszym komputerze, ale na zdalnym serwerze, udostępnianym przez dostawcę chmury.
Aby móc pracować w chmurze, nie musimy instalować dodatkowego oprogramowania,
wymagana jest jedynie przeglądarka internetowa. Co więcej, pracą w chmurze jest także
współdzielenie dokumentów, o którym pisaliśmy w podrozdziale dotyczącym edytorów tekstu, a także tworzenie prezentacji w Prezi.
Poniżej przedstawiamy główne korzyści pracy w chmurze:
• do naszych plików mamy dostęp z każdego komputera podłączonego do Internetu;
· aby przenieść pliki między komputerami, nie musimy korzystać z płyt CD/DVD czy
pendrive’ów, które są zawodne, podatne na wirusy, utrudniają dzielenie się danymi,
czy aktualizowanie dokumentów;
139
· pliki i foldery, nad którymi pracujemy, możemy udostępniać innym użytkownikom,
a nawet zezwalać im na wspólną pracę nad jednym dokumentem;
· znika problem z ustaleniem aktualnej wersji pliku. Chmura pokazuje historię zmian
i informacje o tym, jakie zmiany wprowadziły osoby współtworzące dokument;
· nie tracimy naszych danych nawet w przypadku awarii sprzętu, czy jego wymiany.
Chmury doskonale sprawdzają się w szkołach, gdzie uczniowie nie mają spersonalizowanych komputerów. Są świetnym narzędziem do pracy przy projektach, w których działania
powinny być zaplanowane i skoordynowane ze sobą. Co więcej, dzięki chmurom, pracę
rozpoczętą na lekcji można skończyć w domu. Wystarczy komputer z dostępem do sieci.
Korzystając z chmury warto jednak pamiętać, że tak jak każdy magazyn z danymi, również
chmury są narażone na włamanie i kradzież danych. Dlatego nie trzymajmy na dyskach danych wrażliwych, wybierajmy zaufanego dostawcę i pamiętajmy o podstawowych zasadach
bezpieczeństwa [Patrz rozdział 3: Bezpieczeństwo w sieci].
2.5. Wyszukiwarki
Uczniowie powinni w szkole zostać wyposażeni w umiejętności ułatwiające im zdobywanie
wiedzy z wykorzystaniem Internetu, czyli:
· umiejętność skutecznego wyszukiwania informacji w sieci;
· umiejętność oceny wiarygodności źródeł;
· umiejętność zestawiania ze sobą i porównywania informacji pochodzących z różnych
źródeł.
Zasoby internetowe powiększają się każdego dnia, dlatego w naszej codziennej pracy korzystamy z wyszukiwarek, czyli narzędzi i stron, które ułatwią nam wyszukanie w sieci potrzebnych informacji. W tej chwili najpopularniejszą i najczęściej używaną wyszukiwarką
jest wyszukiwarka Google. Poniżej kilka cennych wskazówek, które ułatwią wam korzystanie z wyszukiwarek internetowych:
· operujcie hasłami, a nie całymi zdaniami;
· korzystacie z wyrazów bliskoznacznych, które mogą zawęzić krąg waszych poszukiwań;
· jeśli chcecie wyszukać dokładny cytat, ujmijcie go w cudzysłów;
· zapoznajcie się z opcjami wyszukiwania zaawansowanego i korzystajcie z nich, aby
wyświetlić jak najbardziej trafne wyniki;
· aby zawęzić wyniki wyszukiwania, używajcie znaku minus „-”. Wykluczycie wtedy
wszystkie strony zawierające hasło wpisane po tym znaku;
· jeśli chcecie przeszukać zasoby jednej strony możecie użyć operatora „site:” i wpisać
140
po nim adres tej strony.
Jak ocenić wiarygodność stron internetowych?
Nauczyciele często podważają wiarygodność źródeł internetowych, natomiast uczniowie
przestali już niemalże wyszukiwać informacji w innych źródłach. Co z tym zrobić? Na pewno nie ma sensu pozbywać się tak rozbudowanej encyklopedii, jaką jest Internet. Należy
jednak uczyć uczniów umiejętnego wyszukiwania w sieci i zachęcać do korzystania z informacji, które znaleźli na wiarygodnych stronach. Jak sprawdzić, czy nasze źródło jest
zaufane? Oto kilka wskazówek:
• sprawdźcie, czy strona lub artykuły na niej są podpisane przez autora. Wpisy anonimowe są z zasady mniej wiarygodne niż te, które stworzył ekspert w danej dziedzinie
(zwłaszcza, jeśli posiada udokumentowany tytuł naukowy lub osiągnięcia);
• oceńcie, w jaki sposób formułowane są informacje na stronie. Wiarygodne źródła powinny być obiektywne. Unikajcie powoływania się na informacje ze stron firmowych
i sponsorowanych, na których autorzy próbują namówić użytkowników do zakupu
danego produktu lub usługi;
• sprawdźcie, czy na stronie nie ma błędów językowych, słownikowych lub merytorycznych;
• poszukajcie informacji kiedy stworzone zostały artykuły na stronie, jak dawno temu
była aktualizowana oraz czy linki, które się na niej znajdują, są nadal aktywne.
Praca metodą WebQuestu
Gdy wasi uczniowie dowiedzą się jak szukać w sieci wiarygodnych informacji, możecie
zaproponować im projekt naukowy nazywany WebQuestem, który utrwali zdobytą wiedzę
i w praktyczny sposób sprawdzi ich umiejętności. Metoda WebQuestu wykorzystuje naturalne zainteresowanie uczniów nowymi technologiami. Uczy mądrego korzystania z zasobów
sieci, porównywania informacji pozyskanych z różnych źródeł i twórczego ich wykorzystywania. Pokazuje również, że sieć może być użyteczna w pracy i nie służy jedynie rozrywce.
Typowy WebQuest składa się z:
• przystępnie sformułowanego tematu;
• wprowadzenia, które powinno nie tylko przybliżyć uczniom tematykę projektu, ale też
zaciekawić i zmotywować do pracy;
• zadania, czyli informacji dla uczniów, co i w jakiej formie będą robić;
• opisu procesu, czyli określenie sposobu i miejsca pracy, czasu realizacji, podziału na
grupy, sposób prezentacji efektów itp.;
141
• wykazu zalecanych źródeł informacji;
• informacji o tym, w jaki sposób WebQuest będzie oceniany;
• podsumowania.
WebQuest idealnie sprawdza się jako narzędzie pracy w grupie, a efekty pracy uczniów
mogą zostać przedstawione w formie plakatu, pracy pisemnej, prezentacji multimedialnej
lub ustnie.
2.6. Komunikatory
Sieć globalna ułatwia komunikację na niespotykaną dotąd skalę. Nie ma już problemu, aby
porozmawiać lub nawet zobaczyć się ze znajomymi, nawet jeśli przebywają akurat w odległych zakątkach świata. W ubiegłym dziesięcioleciu użytkownicy Internetu komunikowali
się głównie za pomocą poczty elektronicznej, forów internetowych i czatów. Dziś osobny
komunikator posiada niemalże każda platforma społecznościowa, a dostawcy prześcigają
się w ilości funkcjonalności i wirtualnych gadżetów. W wielu przypadkach widzimy, czy nasz
rozmówca przygląda się rozmowie, nie ma problemu, abyśmy do wiadomości dołączyli
załącznik, możemy nawet prowadzić wideokonferencję z wieloma użytkownikami, pracując
jednocześnie nad wspólnym dokumentem. Korzystając z komunikatorów ich użytkownicy
mogą kontaktować się ze sobą w czasie rzeczywistym, dlatego szybkie i proste w obsłudze
programy przesyłające proste wiadomości tekstowe, głosowe czy wideo wypierają stopniowo zbyt powolną już komunikację mailową.
W jaki sposób możemy wykorzystać komunikatory w edukacji? Przede wszystkim są świetnym wsparciem pracy w projekcie: umożliwiają komunikację wewnątrz grupy bez konieczności organizowania spotkań. Można je również, jak już wcześniej wspominaliśmy, wykorzystać do wspólnej pracy nad dokumentem (regulaminem, konspektem, itp.). Dzięki
komunikatorom proces edukacyjny może wyjść poza mury szkoły, a uczniowie odpowiedzi
na nurtujące ich pytania mogą dostawać od ręki. Coraz częściej spotkania za pośrednictwem komunikatora zastępują tradycyjne spotkania. Wideokonferencja może być także dobrym rozwiązaniem dla uczniów niepełnosprawnych lub przewlekle chorych, których fizyczna obecność na lekcji nie jest możliwa.
2.8. Czym jest wiki?
Pisaliśmy już o tym, że współcześnie zaciera się granica między odbiorcą a nadawcą treści w Internecie. Każdy młody człowiek, prowadząc własną stronę, bloga lub komentując
działania innych, staje się twórcą komunikatów. Potrzebę tworzenia i zapał wolontariuszy
z całego świata wykorzystują serwisy typu wiki, które zawierają treści dodawane i uaktual-
142
niane przez użytkowników. Najpopularniejszą platformą wiki jest Wikipedia, multimedialna,
międzynarodowa encyklopedia. Inne strony wiki są często wykorzystywane do pracy nad
projektami, również tymi uczniowskimi.
Zadanie: Skorzystajcie ze strony www.wikispaces.com, aby stworzyć encyklopedię swojego przedmiotu. Do
wspólnej pracy możecie zaangażować uczniów z różnych klas. Wasi podopieczni będą lepiej zmotywowani,
jeśli do projektu wprowadzicie elementy grywalizacji: zaprojektujcie odznaki za poprawnie dodane hasła
lub wykonane zdjęcia, możecie też przyznawać tygodniowe, przechodnie medale dla najbardziej aktywnego
lub pomocnego ucznia.
2.7. Strony i platformy edukacyjne
Sieć oferuje nam ogrom materiałów i zasobów, dzięki którym możemy urozmaicić lekcje
i przekazać uczniom wiedzę w niebanalny sposób. Poniżej kilka przykładowych zastosowań platform edukacyjnych.
Wykorzystanie blogów w edukacji
Ucząc młodych ludzi tego, jak poruszać się w sieci, nie zapominajmy o ważnym dla nich
elemencie tworzenia i współtworzenia treści. Wiąże się to bezpośrednio z potrzebą dowartościowania się i zaistnienia, nawet anonimowo, w większej społeczności (fanów serialu,
gry, aktora lub miłośników zdrowej kuchni). Dlatego rolą nauczyciela jest wykształcenie
w uczniach dobrych nawyków, dzięki którym staną się odpowiedzialnymi uczestnikami wirtualnego dialogu. Aby uczniowie mogli ćwiczyć pisanie, publikowanie i planowanie, zaproponuj im poprowadzenie własnego bloga (lub bloga klasy). Blogowanie można zacząć od
darmowych serwisów, takich jak Blogger lub Wordpress, które są dość proste w obsłudze
i mają wszystkie najważniejsze funkcjonalności. Pamiętajcie, że w prowadzeniu bloga liczy
się systematyczność i oryginalność.
Gry i aplikacje edukacyjne
W sieci znajdziemy dziesiątki stron, które oferują gry i aplikacje edukacyjne. To, w jaki sposób wykorzystamy je na lekcjach zależy wyłącznie od nas. Idealną stroną dla nauczycieli
jest www.learningapps.org, platforma umożliwiająca tworzenie własnych gier i narzędzi,
na podstawie dostępnych na stronie szablonów. Przygotowanie gry dla uczniów może zabrać nam trochę czasu, jest to jednak świetny sposób na atrakcyjne przedstawienie materiału lub zaprojektowanie ćwiczeń dedykowanych konkretnej klasie lub nawet uczniom
z konkretnymi problemami.
Doświadczenie pokazuje, że uczniowie najbardziej lubią sprawdzać swoją wiedzą za pomocą dynamicznych quizów. W przygotowaniu szybkich i ciekawych testów pomoże nam
143
platforma www.quizizz.com
Stworzone w niej quizy możecie udostępnić swoim uczniom on-line, aby rywalizowali ze
sobą w czasie rzeczywistym. Co powiecie na taki sprawdzian?
Nieco młodszym uczniom można zaproponować platformę www.gonoodle.com, na której
zgromadzono krótkie filmy z ćwiczeniami fizycznymi oraz piosenkami dla dzieci i młodzieży. Materiały dostępne na stronie można wykorzystać jako przerywnik na lekcji, okazję do
pobudzenia lub wyciszenia grupy, a także pretekst do poćwiczenia z uczniami języka angielskiego (wielu anglistów chętnie pracuje z tą stroną).
Cały świat na wyciągnięcie ręki – wirtualne spacery, Google maps i wikimapia
Gdy mamy dostęp do Internetu nie musimy ruszać się z domu, aby zwiedzić dalekie kraje,
czy zobaczyć cenne dzieła sztuki. Wiele muzeów, instytucji, a nawet miast udostępnia na
swoich stronach internetowych możliwość odbycia wirtualnego spaceru i zapoznania się
z dużą częścią zbiorów on-line.
Wirtualne wycieczki mogą mieć różną formę. Przykładem jest interaktywny filmu, w którym
na spacer po muzeum zaprasza nas lektor. Tak wygląda spacer po Muzeum Powstania
Warszawskiego.
http://en.1944.wp.pl/
Innym pomysłem jest wirtualny spacer po mieście, w którym sami wybieramy trasę i kolejne etapy zwiedzania. W wirtualnej wycieczce może towarzyszyć nam lektor, który pełni rolę przewodnika. Tutaj wirtualny spacer po Krakowie http://wirtualnyspacer.krakow.
pl/?EN#/52619/0
Na podobne spacery możemy wybrać się w dowolne miejsce, korzystając z map Google.
Uwaga, zwiedzanie w ten sposób wciąga.
3. Bezpieczeństwo w sieci
Sieć internetowa nie jest niestety środowiskiem bezpiecznym. Korzystając z blogów, serwisów społecznościowych, komunikatorów czy poczty e-mail, możemy spotkać się nie tylko
ze złośliwym oprogramowaniem (tzw. wirusami) ale również z ludźmi, którzy wykorzystując
anonimowość w sieci będą próbowali nas skrzywdzić lub oszukać. Dlatego uświadomienie
uczniom zagrożeń wynikających z korzystania z sieci, jest tak samo ważne jak nauczenie
ich bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię.
Niebezpieczne i niepokojące zjawiska, na które możemy natknąć się w sieci:
• hateing (z ang. nienawidzenie) – zjawisko polegające na obrażaniu innych użytkowników sieci, krytykowaniu ich twórczości, atakowaniu postaw i wypowiedzi, a także
144
publikowanie wulgarnych i obraźliwych komentarzy, nawoływanie do nienawiści, itp.
• trolling – to obrażanie i ośmieszanie innych użytkowników sieci przez wysyłanie często nieprawdziwych informacji oraz prowokowanie w celu wywołania kłótni lub dyskusji na dany temat,
• cyberbullying – zachowanie zawierające elementy hateingu i trollingu polegające na
prześladowaniu i obrażaniu nastolatka w sieci przez jego rówieśników: ośmieszanie,
zawstydzanie, upokarzanie i krytykowanie przejawów jego internetowej twórczości,
rozsyłanie obraźliwych wiralowych filmów oraz publikowanie gróźb za pośrednictwem
Internetu lub telefonów komórkowych;
• grooming – to zachowanie dorosłego, który korzystając z anonimowości zapewnianej przez sieć i komunikatorów internetowych, stara się namówić dziecko do spotkania (często podając się za jego rówieśnika);
• stalking – prześladowanie innej osoby i uporczywe jej nękanie, również z wykorzystaniem nowoczesnych technologii (Internetu i telefonii komórkowej).
Wymienione powyżej zachowania to tylko przykład tych, z którymi mogą zetknąć się wasi
uczniowie. Ważne jest, abyście rozmawiali z nimi o konsekwencjach ich zachowań w sieci,
aby nie stali się w przyszłości prześladowcami lub ofiarami cyberprzemocy.
Ważnym elementem nauczania z wykorzystaniem nowoczesnych technologii jest stworzenie kodeksu bezpiecznych zachowań w sieci. Na takie działanie warto poświęcić całą lekcję. Koniecznie porozmawiajcie z uczniami o zagrożeniach, z którymi wiąże się przebywanie w sieci i spiszcie zasady korzystania z serwisów społecznościowych, komunikatorów
oraz stron internetowych.
Swoje strony, dostęp do konta czy poczty chrońcie mocnym hasłem. Pamiętajcie również,
aby zabezpieczać swoje i szkolne urządzenia aktualnymi programami antywirusowymi.
Niezabezpieczony komputer może stać się celem cyberataku. Nie logujcie się do swojej
poczty e-mail ani nie sprawdzajcie stanu konta z niedostatecznie zabezpieczonego komputera, gdyż złośliwy program może przejąć wasze hasła i inne dane.
Zadanie 1: Podziel klasę na klika mniejszych grup (po 4-5 osób). Wręcz im karty pracy i poproś, aby każda
grupa wypisała jakie zagrożenia mogą czyhać na użytkowników sieci. Propozycji powinno być tyle, ile jest
grup. Na Twoje hasło grupy zamieniają się kartami pracy. Teraz zadaniem grup jest znalezienie kreatywnych
rozwiązań jednego z wypisanych problemów. Grupy zmieniają się kartami dopóki wszystkie problemy
nie zostaną rozwiązane. Wspólnie przeczytajcie wyniki waszej pracy i porozmawiajcie o bezpieczeństwie
w sieci.
145
Zadanie 2: Wspólnie z uczniami opracuj katalog przydatnych stron internetowych oraz multimedialnych
programów edukacyjnych, z których możecie korzystać na lekcjach i przy odrabianiu prac domowych.
W spisie uwzględnij bezpieczne strony, na których pojawiają się informacje z wiarygodnych źródeł,
a materiały dostępne na wolnej licencji.
4. Prawa autorskie – czyli jak korzystać z sieci legalnie
Wszystko, co zostało opublikowane w sieci, ma autora, który posiada prawa osobiste i majątkowe do swoich dzieł. Oznacza to mniej więcej tyle, że korzystanie i kopiowanie własności innych jest kradzieżą, podobnie jak podpisywanie się swoim nazwiskiem pod pracą innej
osoby. Aby chronić prawa autorów i ułatwić użytkownikom sieci korzystanie z udostępnionych w niej mediów, wprowadzone zostały licencje określające możliwości użytkowania
utworu. Użytkownik może mieć prawo:
• zapoznać się z utworem (przeczytać, posłuchać, obejrzeć) i odtwarzać go;
• rozpowszechniać utwór, czyli dzielić się z innymi;
• adaptować utwór do swoich potrzeb, tworzyć utwory zależne;
• rozpowszechniać adaptacje.
Licencje określają, na jakich warunkach może wykonywać wyżej wymienione czynności.
Niektóre utwory zamieszczone w sieci (dotyczy to również całych stron internetowych)
oznaczone są symbolem Copyright określającego prawa autora do rozporządzania swoim
dziełem. Stosowanie tego symbolu nie jest konieczne, ponieważ we wszystkich krajach,
które ratyfikowały konwencję berneńską uznaje się, że autor ma prawa do swojego utworu
z tytułu jego stworzenia.
W sieci możemy często spotkać się z terminem Creative Commons, którym oznaczane są
utwory na tak zwanej wolnej licencji. Najczęściej w sieci możemy zobaczyć oznaczenia CC
BY (Creative Commons Uznanie Autorstwa). Utwory objęte tą licencją możemy wykorzystywać, rozpowszechniać i udostępniać pod warunkiem, że w wygodnym dla siebie miejscu
umieścimy informacje o autorze dzieła. Podobnie działa licencja CC BY-SA (Creative Commons Uznanie Autorstwa Na Tych Samych Warunkach), jednak autor dodatkowo zastrzega
w niej, że nowy utwór, w którym wykorzystano dzieło objęte licencją CC BY-SA musi zostać
opublikowane na tej samej licencji.
Innym rodzajem licencji jest Copyleft, która zezwala na modyfikowanie utworu i dalszą jego
redystrybucję na identycznych warunkach (taką licencją oznaczane są niektóre wolne oprogramowania, które rozwijane są potem przez wolontariuszy na całym świecie).
146
Więcej o wolnych licencjach możecie przeczytać na stronie http://creativecommons.org/
licenses/. Inne przydatne linki:
http://www.tineye.com/ strona na której można zweryfikować pochodzenie grafiki
http://www.freeplaymusic.com/ miejsce w sieci, w którym można pobrać darmową muzykę
do ilustrowania prezentacji, filmów itp.
Zadanie: Razem z uczniami zbadajcie szkolną stronę internetową lub stronę waszej miejscowości. Czy
znajdziecie tam zapis o prawach autorskich? Jak on wygląda? Na podstawie znalezionych tam informacji
postarajcie się określić kto i w jaki sposób może korzystać z artykułów i zdjęć publikowanych na stronie.
5. Społeczności internetowe, zło konieczne czy niewykorzystany potencjał?
W Polsce zainteresowanie portalami internetowymi wśród dzieci i młodzieży rośnie z roku
na rok. Swoje konta zakładają coraz młodsi uczniowie (często wbrew regulaminom, które
jasno określają dolną granicę wieku użytkownika). Dlaczego Facebook, Google+, Twitter,
Snapchat, Instagram i inne serwisy społecznościowe są tak popularne?
Media społecznościowe są bardzo atrakcyjnym medium, między innymi dlatego, że:
• pomagają nawiązywać nowe znajomości, służą zacieśnianiu więzów, znajdowaniu
grup odniesienia i ludzi podzielających nasze zainteresowania;
• ułatwiają współpracę, nawet na odległość;
• dynamicznie reagują na zmieniającą się rzeczywistość i są dobrym miernikiem nastrojów społecznych;
• sprzyjają rozwijaniu zainteresowań naukami społecznymi i zgłębiania wiedzy o społeczeństwie;
• są atrakcyjne dla młodych ludzi: zaspokajają podstawowe potrzeby charakterystyczne dla ludzi w ich wieku.
Pozytywy można mnożyć, nie zapominajmy jednak, że użytkownicy serwisów społecznościowych, zwłaszcza ci najmłodsi, są narażeni na wiele niebezpieczeństw. Publikując w sieci
za pośrednictwem serwisów społecznościowych stajemy się nadawcami treści, które mogą
być potem przeglądane, komentowane i co najważniejsze wykorzystywane (nawet jeśli tego
nie chcemy) przez innych użytkowników sieci. W pozornie anonimowym świecie Internetu
możemy spotkać oszusta, który będzie chciał nas wykorzystać lub skrzywdzić. Co więcej,
upubliczniając fakty ze swojego życia, swoje zdjęcia czy osiągnięcia, wystawiamy się na
krytykę, z którą możemy sobie nie poradzić. Wielu ekspertów podkreśla również, że wiedza
przyswajana przez media społecznościowe jest powierzchowna i nieuporządkowana. Nie
zmieni to jednak faktu, że galopującej popularności mediów społecznościowych prawdopodobnie nie da się wyhamować. Zamiast więc zabraniać uczniom korzystania z Facebooka
147
czy Google+, zastanówmy się jak możemy je wykorzystać, aby wspierały proces edukacyjny. Rolą nauczyciela będzie wtedy pokazanie uczniom jak bezpiecznie i z korzyścią dla
nich samych, używać mediów społecznościowych, jak nie wpaść w pułapki zastawiane na
naiwnych konsumentów i gdzie szukać wsparcia w momencie zagrożenia lub zaobserwowania niebezpiecznego zjawiska.
Jak nauczyć uczniów bezpiecznego korzystania z serwisów społecznościowych?
1. Stań się dla nich wzorem:
a) zanim założysz profil na nowym portalu społecznościowym zapoznaj się z jego
regulaminem i polityką prywatności,
b) ogranicz ilość udostępnianych przez ciebie prywatnych informacji do niezbędnego
minimum;
c) zadbaj o ustawienia prywatności swojego profilu. Podziel listę swoich znajomych
na mniejsze grupy i dbaj o to, aby upubliczniać treści jedynie wybranym (niektóre
posty powinny być niewidoczne dla współpracowników, inne dla twoich uczniów);
d) przyjmuj zaproszenia od osób, które znasz osobiście;
e) nie klikaj w linki i podejrzanie wyglądające filmy, nawet jeśli są udostępniane przez
twoich znajomych, mogą być nośnikami wirusów i przejąć twój profil, a nawet komputer;
f) nie obrażaj innych w sieci, dwa razy pomyśl, zanim coś opublikujesz, skomentujesz, klikniesz. Czasem warto wyciszyć na chwilę emocje i dać dojść do głosu
zdrowemu rozsądkowi.
2. Zadbaj, aby również Twoi uczniowie zapoznali się z regulaminem najpopularniejszych
w klasie serwisów społecznościowych. Wyjaśnij im czym jest polityka prywatności i na jakie
warunki przystają, stając się częścią sieci.
3. Rozmawiaj z nimi o konsekwencjach działań w Internecie. Wyjaśnij uczniom, na czym
polegają negatywne zjawiska, takie jak hateing, cyberbullying, stalking i porozmawiaj z nimi,
jak przeciwdziałać takim zachowaniom w sieci i jak na nie reagować.
Bibliografia:
Grzegorz Prujszczyk, Kamil Śliwowski, Poradnik Bezpieczeństwo informacyjne w serwisach WEB 2.0 G, 2010.
http://polska.newsweek.pl/internet-media-spolecznosciowe-zagrozenia-dla-dzieci-i-.l.odziezy,artykuly,270616,1.html [dostęp z dnia 05.07.2015]
Lechosław Hojnacki, Metoda Webquest a doskonalenie (się) nauczycieli, http://www.edu-
148
news.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/2833-metoda-webquest-a-doskonalenie-sie-nauczycieli [dostęp z dnia 29.06.2015].
https://edukacjamedialna.edu.pl
Małgorzata Kowalczuk , Katarzyna Kudlek , Marcin Polak , Piotr Szlagor, Mobilna edukacja.
(R)ewolucja w nauczaniu. Poradnik dla edukatorów, pod red. Lechosława Hojnackiego,
Warszawa 2013.
Using technology with classroom instruction that works, pod.red. H. Pitler, E.R. Hubbell, M.
Kuhn, K. Malenoski.
149
Materiały szkoleniowe moduł 3 - Psychologiczne aspekty zmiany postaw
Modelowanie postaw uczniów
1. Jaki powinien być uczeń, a później dorosły obywatel?
Szkoła jest jednym z wielu elementów socjalizujących młodych ludzi. Jest również instytucją szczególnie zobligowaną do odgrywania w tym procesie szczególnej roli. Z perspektywy
ucznia stanowi pierwszą instytucję, która reprezentuje państwo i jednocześnie sama funkcjonuje jak mikropaństwo. Posiada terytorium, władze, obywateli, ustanawia prawo. Dzięki
temu uczeń w mikroskali poznaje mechanizmy działania administracji, relacje zachodzące
w strukturach władzy, a także swoje prawa i obowiązki. Normy i schematy, według których
nauczy się postępowania w szkole, będzie w późniejszym życiu stosował wobec innych. To,
w jaki sposób postępują wkraczający w dorosłości obywatele, wynika z nabytych w szkole
kompetencji społeczno-obywatelskich. Te zaś będą tym lepsze, im wcześniej zacznie się je
kształtować.
Uczeń z rozwiniętymi kompetencjami społeczno-obywatelskimi: ● umie konstruktywnie porozumiewać się w różnych środowiskach,
● wykazuje się tolerancją,
● wyraża i rozumie różne punkty widzenia,
● potrafi negocjować i tworzyć klimat zaufania,
● jest zdolny do empatii,
● radzi sobie ze stresem i frustracją,
● wyraża emocje w konstruktywny sposób,
● ceni różnorodność i szanuje innych ludzi,
● jest przygotowany na pokonywanie uprzedzeń i osiąganie kompromisu,
● jest zdolny do efektywnego zaangażowania wraz z innymi ludźmi w działania publiczne,
● jest zdolny do wykazywania solidarności i zainteresowania rozwiązywaniem problemów stojących przed lokalnymi i szerszymi społecznościami,
● podejmuje krytyczną i twórczą refleksję dotyczącą otaczającej go rzeczywistości,
● uczestniczy w działaniach społeczności lokalnych i sąsiedzkich oraz procesach podejmowania decyzji na wszystkich poziomach, od lokalnego, poprzez krajowy, po europejski,
● szanuje prawa człowieka, w tym równość, jako podstawę demokracji,
● uznaje i rozumie różnice w systemach wartości różnych religii i grup etnicznych jako
150
●
●
●
●
●
fundament pozytywnej postawy,
respektuje zasady demokratyczne,
zna swoje prawa i obowiązki,
umie korzystać z tych praw,
wie co robić, jeśli jego lub innych prawa są łamane,
współpracuje z innymi w grupie.
2. Czym jest postawa?
Postawa to ocena (pozytywna lub negatywna) ludzi, obiektów i pojęć. Każda postawa składa się z trzech komponentów:
● komponent intelektualny – czyli wiedza na temat obiektu postawy;
● komponent emocjonalny – czyli uczucia i przeżycia wobec obiektu postawy;
● komponent działaniowy – czyli zachowanie, jakie się przejawia w stosunku do obiektu
postawy.
W taki sposób możemy opisać np. postawę ucznia w stosunku do demokracji:
● intelektualnie: wie, czym jest demokracja, jakie są jej główne zasady;
● emocjonalnie: demokrację traktuje jako coś ważnego, wzbudza w nim zadowolenie;
albo: traktuje ją jako zagrożenie, jest jej przeciwny;
● działanie: Chce uczestniczyć w demokracji, korzystać z jej mechanizmów działania;
albo: jest jej przeciwnikiem i jawnie ją krytykuje, organizuje działania przeciwko funkcjonowaniu demokracji.
3. Jak kształtować postawy?
Aby wpłynąć na postawy trzeba oddziaływać na trzy wyżej wymienione komponenty: wiedzę, emocje i zachowanie. Zadaniem nauczyciela jest zatem:
● przekazanie informacji, faktów dotyczących określonych obiektów (np. praw ucznia,
możliwości działania na rzecz innych, wpływania na sprawy szkoły);
● stworzenie warunków, w których uczeń będzie mógł doświadczyć określonych
zachowań (np. zastosuje w praktyce swoje prawa, weźmie udział w głosowaniu, itd.);
● nastawienie ucznia pozytywnie lub negatywnie do określonego obiektu (zwykle
będzie to efekt działań, w które uczeń zostaje zaangażowany i przekazanych wcześniej informacji).
Ludzie kształtują swoje postawy w wyniku konfrontacji z postawami innych, wspólnego
działania, rozmawiania, wymieniania się doświadczeniami i opiniami. Z tego powodu nauczyciel nie jest w stanie samodzielnie wpłynąć na zmianę postaw. Ważna w tym procesie
jest rodzina i grupa rówieśnicza. Zachęcamy zatem do kreowania takich sytuacji edu-
151
kacyjnych, w których uczniowie będą współpracować ze sobą i angażować w swoje
działania rodziców, a nawet lokalne społeczności.
4. Praca w grupie
Praca w grupie jest efektywna wtedy, kiedy zostaną spełnione warunki:
● Cel pracy jest bliski uczniom i jasno sprecyzowany.
● Zadanie jest zrozumiałe.
● W grupie panuje przyjazna atmosfera.
● Wszyscy przestrzegają przyjętych zasad.
● Każdy ma prawo do wypowiadania swoich myśli.
● Uczestnicy komunikują się i wspólnie podejmują decyzje.
● Uczestnicy współpracują.
● Uczestnicy dzielą się zadaniami i każdy wie, za co odpowiada.
Ważne jest, by każdy uczeń miał szansę pełnienia różnych ról w różnym czasie.
5. Metody aktywizujące
5.1 Metody generowania pomysłów i tworzenia pojęć
5.1.1 Kula śnieżna
Opis: metoda pomaga w stworzeniu przez grupę nowych idei, wyjaśnieniu pojęć, stworzeniu nowych definicji. Pozwala również na zebranie informacji z całej grupy. Dzięki włączeniu
wszystkich uczestników w działanie możliwe jest wyrównanie poziomu wiedzy uczniów.
Przebieg:
1. Nauczycie formułuje problem, stawia pytanie (np. czym są prawa ucznia; jak walczyć
z nietolerancją).
2. Każdy uczeń samodzielnie stara się odpowiedzieć na pytanie (zapisuje na małych
karteczkach).
3. Uczniowie łączą się w czteroosobowe grupy. Zapoznają się z wypracowanymi przez
każdego uczestnika propozycjami. Wybierają lub tworzą wspólnie 5 rozwiązań/odpowiedzi.
4. Czteroosobowe grupy łączą się w ośmioosobowe. Przedstawiają wypracowane wcześniej 5 rozwiań/odpowiedzi i wybierają lub tworzą wspólnie odpowiedzi/stanowiska.
5. Można połączyć ponownie grupy ośmioosobowe i powtórzyć proces lub poprosić
o prezentację wyników pracy na forum całego zespołu.
6. Dyskusja nad rozwiązaniami, lista wybranych propozycji, dyskusja nad problemem.
152
5.1.2 Burza mózgów
Opis: metoda pozwala zebrać w krótkim czasie wiele pomysłów rozwiązania określonego problemu. Sprzyja kształtowaniu umiejętności: prezentacji własnego punktu widzenia,
uwzględniania poglądów innych, publicznego występowania, twórczego rozwiązywania
problemów.
Przebieg:
1. Nauczycie formułuje problem, stawia pytanie (np. czym są prawa ucznia; jak walczyć
z nietolerancją).
2. Uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Może je zapisywać nauczyciel, lub uczniowie
sami podchodzą do tablicy i zapisują, bądź zapisują na samoprzylepnych karteczkach i przyklejają je do tablicy.
3. Odczytanie pomysłów.
4. Ustalenie zasad i kryteriów oceny pomysłów.
5. Grupowanie pomysłów - dyskusja.
6. Wybór pomysłów - dyskusja.
Ważne zasady:
● wszystkie pomysły są zapisywane i odczytywane;
● nie krytykuje się żadnego pomysłu;
● każdy uczeń może zgłosić dowolną liczbę pomysłów.
5.1.3 Warsztat 6-5-3
Jest to metoda stosowana w większych zespołach (około 20-30 osób). Zebrani uczniowie
dzielą się na sześć grup. Każda powinna liczyć około pięciu osób. Następnie prowadzący
spotkanie przedstawia problem, np. W jaki sposób obchodzić „Dzień szkoły”? Co zrobić,
aby w naszej szkole było bezpieczniej w szatni? Jakie zajęcia chcielibyśmy mieć w ramach
akcji „Lato w mieście”? Każda grupa przygotowuje trzy propozycje. Na określone hasło (np.
„działamy”) grupy przekazują swoje rozwiązania następnej grupie, która znowu dopisuje
trzy inne rozwiązania (musi zapoznać się z rozwiązaniami poprzednich grup). Dopisywane
propozycje nie mogą powtarzać poprzednio zaproponowanych. Takie przekazywanie odbywa się tyle razy, ile jest grup. Na koniec każdy z zespołów prezentuje opisane na swojej
kartce pomysły. Te, które zostaną przez cały zespół uznane za interesujące, zapisuje się na
tablicy. Każde można dodatkowo omówić. W ten sposób powstanie lista rekomendowanych
rozwiązań, propozycji.
Karta pracy metodą 635
153
Problem ………………………………………………………………………………………………………………………….
Grupa I
1.
2.
3.
Grupa II
4.
5.
6.
Grupa III
7.
8.
9.
Grupa IV
10.
11.
12.
Grupa V
13.
14.
15.
Grupa VI
16.
17.
18.
5.1.4 World cafe
To rodzaj warsztatów, które odbywają się w nieformalnej atmosferze, najlepiej przypominającej kawiarnię. Przy cztero/pięcioosobowych stolikach prowadzi się rozmowy na określony temat. Każdy stolik ma swojego gospodarza. Po pewnym czasie (np. po 10 minutach)
wszyscy uczestnicy przenoszą się do innego stolika, przy którym dyskutuje się już o innym
problemie. Na swoich miejscach pozostają jedynie gospodarze stolików, którzy prezentują
nowym gościom przebieg i wnioski z dyskusji poprzedniego składu i zachęcają do dalszej
rozmowy. Na koniec wyniki pracy wszystkich stolików są omawiane na forum całego zespołu. Metoda ta służy przede wszystkim wymyśleniu nowych pomysłów, a nie znalezienie
konkretnych rozwiązań. Dobrym rozwiązaniem jest zaproszenie do udziału w wordcafe rodziców i nauczycieli.
5.2 Metody służące analizie problemów, dyskusji
5.2.1 Analiza SWOT
Opis: Swoją nazwę czerpie od
S: strenghts – mocne strony
W: weakness – słabe stront
O: opportunities – szanse, możliwości
T: threats – zagrożenia.
Metoda służy do analizy wybranego problemu. Może być stosowana do zdiagnozowania
mocnych i słabych stron zasobów szkoły, społeczności lokalnej, działań uczniów. Używana jest również do planowania projektów – ustalenia jakie mogą być szanse i zagrożenia.
Pomaga w podejmowaniu decyzji. Z jej pomocą można kształtować umiejętności: refleksji
i krytycznego myślenia, prezentowania własnych punktów widzenia i uwzględniania poglądów innych.
Przebieg:
1. Określenie problemu, który zostanie poddany analizie (może to zrobić sam nauczyciel lub razem z uczniami).
2. Na tablicy lub arkuszu papieru rozrysujcie schemat analizy SWOT
154
PROBLEM…………………………………………………………………………………………………………………….
Mocne strony
Słabe strony
Zależą od nas i staramy się je wzmacniać Są od nas zależne i staramy się je ograniczać
Szanse
Zagrożenia
Stanowią czynnik zewnętrzny, staramy się Stanowią czynnik zewnętrzny, staramy się
je wykorzystać
ich unikać
3. Uczniowie samodzielnie zapisują na karteczkach samoprzylepnych silne i słabe strony, szanse i zagrożenia.
4. Uczniowie rozpoczynają pracę w grupie. Zapoznają się z wypracowanymi indywidualnie rozwiązaniami i starają się wypracować wspólne propozycje. [można wykorzystać
metodę kuli śnieżnej lub 653]
5. Przyklejają karteczki z propozycjami do schematu.
6. Wszystkie grupy zapoznają się z propozycjami rozwiązań pozostałych zespołów.
7. W formie dyskusji uczestnicy ustalają, które rozwiązania są najbardziej trafne i słuszne.
8. Uczestnicy dzielą się na cztery grupy. Każda zajmie się opracowaniem jednego z problemów:
a. Jak wykorzystać mocne strony?
b. Jak pracować nad słabymi stronami?
c. Jak wykorzystać szanse?
d. Jak ograniczyć zagrożenia?
9. Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Wspólnie je omawiają i wprowadzają zmiany.
5.2.2 Metaplan
Opis: Metoda często jest uznawana za graficzne przedstawienie dyskusji. Z tego powodu
stanowi dobry wstęp do przygotowania uczniów do prowadzenia debaty. Pozwala postawić
diagnozę określonej sytuacji problemowej i wskazać możliwości jej rozwiązania. Kształtuje
w uczniach umiejętności krytycznego myślenia, identyfikowani negatywnych zjawisk, poszukiwania ich przyczyn, rozróżniania przyczyn od skutków i wyciągania wniosków.
155
Przebieg:
1. Określenie problemu (może to zrobić sam nauczyciel lub razem z uczniami). Omawia
sytuacja powinna być postrzegana w sposób negatywny, tak aby każdy z uczestników uważał, że konieczna jest jej zmiana. Wszyscy powinni być przekonani, że trzeba wyeliminować określony problem (np. nieprzestrzeganie przez nauczycieli praw
ucznia – zbyt duża liczba sprawdzianów w tygodniu; nietolerancja w szkole; wandalizm w szkole lub okolicy)
2. Uczniowie dzielą się na grupy. Każda zapisuje na oddzielnych karteczkach odpowiedzi na pytania:
a. Jak wygląda sytuacja? (opis jak jest teraz)
b. Jak powinno być? (opis do jakiego stanu dążymy)
c. Dlaczego nie jest tak jak powinno być? (szukamy przyczyn obecnego stanu)
d. Co zrobić, aby poprawić sytuację? (szukamy rozwiązań)
Uwaga: ważne, aby podpierać się faktami, nie oceniać sytuacji, problemu. Propozycje działań powinny realne. Uczniowie powinni sami móc je wprowadzić w życie
(nie chodzi o to, aby zaproponować listę życzeń skierowaną do innych instytucji,
tylko samemu wziąć sprawy w swoje ręce.)
3. Prezentacja wyników pracy grup. Wspólna dyskusja i wybór najtrafniejszych opisów,
rozwiązań i propozycji działań.
5.2.3 Debata
Debata to rozmowa, dyskusja na wcześniej ustalony temat. Debata jest sposobem przedstawienia problemu szerszej publiczności. Dzięki debacie możliwe jest wypracowanie skutecznych rozwiązań usprawniające funkcjonowanie szkoły, omówienie ważnych kwestii dla
uczniów, poznanie różnych punktów widzenia problemów dotyczących lokalnej społeczności i spraw globalnych. Dzięki debatom uczniowie uczą się dobrze przemawiać i celnie
argumentować, nabierają umiejętności krytycznego myślenia.
Debatując, możecie szukać odpowiedzi na pytania dotyczące m.in.:
● problemów i potrzeb młodych ludzi,
● pomysłów na działania samorządu uczniowskiego,
● poprawy wyglądu szkoły,
● wandalizmu w szkole i okolicy,
● zagrożeń związanych z uzależnieniami,
● cyberprzemocy,
● ochrony praw ucznia i dziecka.
156
Na debaty można zapraszać ekspertów spoza szkoły, którzy przedstawią temat i udzielą
odpowiedzi na pytania młodych ludzi. Mogą to być przedstawiciele gminy, powiatu, miasta
lub osoby działające w lokalnych organizacjach pozarządowych. Przykładem debaty może
być rozmowa na temat ekologii w waszej szkole, a gośćmi – przedstawiciele gminy odpowiedzialni za gospodarkę odpadami lub lokalnie działający ekolodzy.
Przygotowanie debaty
Aby dobrze przygotować debatę, warto zacząć organizować ją odpowiednio wcześnie i starannie ustalić podział obowiązków.
Wybór tematu i tytuł debaty
Zainteresowanie debatą gwarantuje kontrowersyjny i interesujący temat. Jednak istotą debatowania powinno być wypracowanie konstytutywnych rozwiązań, skłonienie do refleksji
nad danym zagadnieniem, a nie samo spowodowanie zamieszania. Dlatego przed przystąpieniem do działania przedyskutujcie temat. Wskażcie mocne i słabe strony debaty, jasno
określcie swoje oczekiwania.
Tytuł debaty powinien być krótki i ściśle związany z tematem. Dobrze, jeśli będzie miał formę pytania. Dzięki temu każdy, kto przeczyta ogłoszenie o debacie, będzie mógł zastanowić się, czy sprawa go interesuje i pomyśleć, jakie ma zdanie na dany temat.
Unikajcie rozpoczynania pytań od: czy?, kiedy?, które narzucają krótką odpowiedź; lepiej
zacznijcie od: dlaczego?, jak? co zrobić? np. Jak zagospodarować wolną przestrzeń na
korytarzu? Co zrobić, żeby więcej osób chodziło na zajęcia dodatkowe?
Ustalenie listy gości
Warto oszacować, ile osób będzie zaproszonych na debatę: ilu będzie uczestników oraz
czy przewidziany jest udział publiczności. Dzięki temu można ustalić, jaka sala będzie potrzebna, aby wszystkich pomieścić.
Czas i miejsce debaty
Konieczne jest ustalenie kiedy i gdzie odbędzie się debata. Warto również określić czas jej
trwania. Jeśli zapraszacie osoby spoza szkoły, pamiętajcie, aby sprawdzić czy mają czas
w planowanym terminie debaty.
Przygotowane listy potrzebnych rzeczy i podział zadań
Uczniowie powinni podzielić się zadaniami. Debata ma być ich wspólnym projektem (zob.
projekt). Ustalcie, kto :
● zajmie się promocją wydarzenia,
● zaprosi gości,
157
będzie prowadził debatę,
przygotuje plan debaty,
przygotuje materiały dla uczestników (ulotki, wydrukowane informacje itp.),
ułoży pytania,
zajmie się obsługą sprzętu (nagłośnienie, laptop, rzutnik),
będzie rejestrował (nagrywał, filmował) przebieg debaty lub jej fragmenty (uwaga: w przypadku nagrywania, fotografowania uczestnicy muszą zostać o tym poinformowani).
Realizacji planu
Konieczne jest skontaktowanie się z zaproszonymi gośćmi. Trzeba przesłać im materiały,
pytania lub program debaty, aby mogli się przygotować. Odpowiednio wcześniej zadbać
o promocję wydarzenia. Najlepiej na dzień przed debatą ustawcie stoły i krzesła, wydrukujcie materiały, przetestujcie urządzenia (zwłaszcza, jeśli wprowadzenie do tematu będziecie
prezentowali w formie multimedialnej).
Plan debaty
Przykładowy przebieg:
a. przywitanie gości i wstęp do dyskusji (w tym przedstawienie reguł debaty),
b. rozmowa o problemach: wypowiedź przedstawicieli grupy uczniów,
c. wypowiedzi zaproszonych ekspertów (np.: dyrektor, nauczyciele, przedstawiciele
urzędu gminy),
d. pytania i zabieranie głosu przez uczniów,
e. dyskusja nad możliwym rozwiązaniem problemu: wypowiedzi uczniów,
f. zaproszeni eksperci odnoszą się do zaproponowanych rozwiązań,
g. podsumowanie dyskusji
Po debacie
Debatę warto podsumować, czyli opisać tak, by inni uczniowie, nieuczestniczący w niej,
mogli zapoznać się z przebiegiem i wnioskami. Można na przykład:
● przygotować sprawozdanie do szkolnej gazetki;
● zaprezentować wnioski z debaty na posiedzeniu rady pedagogicznej lub zebraniu
rady rodziców;
● zachęcić wychowawców, aby podejmowali temat na lekcjach wychowawczych;
● wysłać sprawozdanie do lokalnych mediów, jeśli podjęty temat miał zasięg lokalny.
●
●
●
●
●
●
1.3 Projekt edukacyjny
Definicja. Istnieje wiele różnych definicji projektu. Najbardziej znaną sformułował W.H. Kilpatrick, według którego „projekt to odważne, planowe działanie, wykonywane całym ser-
158
cem w środowisku społecznym”.
Bez względu na to co jest tematem projektu, ważne aby odpowiadał on potrzebom i warunkom grupy, do której jest skierowany.
O dynamice projektu decyduje zmiana w postrzeganiu, myśleniu, przyjmowaniu postaw. Ma
on dostarczać nowej wiedzy, uczyć różnych sposobów jej wykorzystania, rozwijać umiejętności, a także wpływać na emocjonalne relacje jednostki z otoczeniem. Ważną cechą tego
przedsięwzięcia jest też interdyscyplinarność. Projekt powinien angażować uczniów w różnorodny sposób i wiązać ze sobą wiedzę i umiejętności z różnych dziedzin nauki i życia
społecznego.
Cechy projektu. Projekt powinien:
● odbywać się w wyznaczonym czasie,
● obejmować różnorodne działania,
● być realizowany samodzielnie przez uczniów,
● być nadzorowany i wspierany przez nauczyciela,
● mieć wyznaczony plan działania,
● zakończyć się publiczną prezentacją wyników pracy grupy.
Nauczyciel i uczniowie. Projekt powinien uczyć rozwiązywania autentycznych problemów oraz koncentrować się na sprawach budzących zainteresowanie uczniów. Nauczyciel
określa ogólne ramy merytoryczne projektu. Przygotowuje on również listę zagadnień; wyznacza umiejętności, które uczniowie powinni zdobywać i rozwijać; prezentuje założenia,
które mają zostać opracowane w działaniu. Uczniowie decydują, nad którymi z nich chcą
pracować. Ustalają również samodzielnie sposoby realizacji określonego tematu, definiują problem, interpretują go, analizują i rozwiązują. Nauczyciel może pozostawić uczniom
swobodę w doprecyzowaniu omawianego zagadnienia lub zaproponować ściśle określony
temat. Jeżeli wybierze drugi wariant, to pozwala uczniom zdecydować o sposobie jego
opracowania.
Decydując się na pracę metodą projektu, warto zadać sobie kilka pytań.
● Czy zaproponowane tematy i problematyka są bliskie uczniom, wzbudzają w nich
zainteresowanie?
● Czy uczniowie będą chcieli zaangażować się w wykonywanie zadań?
● Dlaczego uczniowie mają się zająć danym tematem?
● W jaki sposób będą mogli wykorzystać w przyszłości zdobyte umiejętności i wiedzę?
Metodyka. Według Johna A. Stevensona, aby postępowanie metodyczne można było nazwać projektem, muszą wystąpić cztery podstawowe cechy:
159
● zdobywanie wiedzy powinno zachodzić głównie poprzez samodzielne rozumowanie
i rozwiązywanie problemów, a nie za pomocą pamięciowego przyswajania wiedzy,
● aktywność uczniów ma na celu nie tylko gromadzenie wiedzy czy doświadczeń, ale
także a nawet przede wszystkim zmianę nastawienia ucznia do uczenia się,
● uczniowie pracują nad zagadnieniami, które ich interesują i wynikają z ich naturalnych
potrzeb,
● wprowadzanie wiedzy teoretycznej następuje w miarę potrzeb i zawsze wynika z realizowanych działań praktycznych.
Projekt – plan działań
1. Ustalenie obszaru zainteresowań
Korzystając z metod generowania pomysłów (burza mózgów, warsztat 653) spróbuj wraz
z uczniami określić, czym chcieliby się zająć. Może to być jakiś ważny problem w szkole,
lokalnej społeczności, a może zjawisko globalne. Zapytaj, co ich najbardziej porusza, czym
się najbardziej martwią, a co sprawia im radość. Zastanówcie się co ma być celem waszego
projektu, jaką zmianę planujecie przeprowadzić.
Następnie pomyślcie, jakie działania warto zrealizować, aby osiągnąć postawiony cel. Jako
nauczyciel zastanów się, czego chcesz aby uczniowie się dowiedzieli, co mogłoby zmienić się na lepsze w postawach, jakie reprezentują, co mogą zrobić sami, a z czym powinni
zwrócić się do wybranych dorosłych.
2. Określenie problemów/potrzeb i wyznaczenie odpowiadającym im celów.
To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu.
Układanie planu projektu zacznijcie od określenia celów. Ustalcie, co chcecie osiągnąć.
Wasze plany mogą dotyczyć np. życia szkoły, np:
● Zbadania, jakie są potrzeby i problemy uczniów
● zbierania opinii uczniów o ważnych dla nich sprawach
● organizowania życia szkolnego.
Dobrze określone cele są:
● proste, czyli jasne i zrozumiałe dla wszystkich uczniów;
160
● konkretne, czyli wskazujące dokładnie do czego dążycie;
● realne, czyli możliwe do osiągnięcia, pozostające w zasiągu waszych możliwości;
● określone w czasie, czyli ich realizacja ma sprecyzowany początek i koniec;
● interesujące, czyli ważne i dotyczące jak największej grupy uczniów.
Dobrze określone cele zachęcają do pracy. Sprzyjają budowaniu zaufania i współpracy
w grupie. Zachęcają również innych do wspierania działań. Dzięki temu realizacja zadań
staje się ciekawym i pasjonującym wyzwaniem, a nie trudną i mozolną pracą. Cele projektów społecznych powinny odpowiadać na potrzeby i problemy uczniów lub lokalnej społeczności, np.:
Potrzeba/problem
Część uczniów bardzo lubi grać w gry planszowe i w karty, ale nie wszyscy się znają
i nie mają miejsca spotkań.
Cel
Zapewnienie uczniom warunków do doskonalenia umiejętności grania w gry planszowe i w karty.
Cel
Zapewnienie uczniom warunków do doskonalenia umiejętności grania w gry planszowe i w karty.
Projekt
Zorganizowanie dodatkowych zajęć pozalekcyjnych dla chętnych uczenia się i doskonalenia umiejętności w gry planszowe
i w karty.
Cel wskazuje, co chcemy zmienić. Natomiast projekt pokazuje konkretne działania, za pomocą których ten cel zostanie osiągnięty.
Projekt jest podzielony na konkretne zadania. Wykonanie każdego z zadań zbliży was do
zrealizowania projektu i osiągnięcia celu.
3. Kryteria sukcesu.
To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu.
Czasami trudno określić, czy to, co zrobiliście, pozwoliło zrealizować cel (np. zorganizowaliście zajęcia z gier planszowych, ale przychodzą na nie tylko trzy osoby). Z tego powodu
warto, aby uczniowie wcześniej wypisali kryteria sukcesu. Pomogą określić po czym poznają, że udało im się wykonać zadanie.
Następnie powinni ustalić:
● daty, do których wykonają zadania (uwzględniając przy tym święta, uroczystości i inne wydarzenia w waszej szkole);
● czego potrzebują (rzeczy, pieniądze), aby wykonać zadania;
● kto będzie odpowiedzialny za wykonanie konkretnych zadań.
161
Cel
Projekt
Zadania
Osoby odpowiedzialne
Termin wykonania zadania
Kryteria sukcesu
– po czym poznamy,
że udało się
osiągnąć cel
Zapewnienie
uczniom warunków do doskonalenia umiejętności
grania w gry planszowe
i w karty.
Zorganizowanie
dodatkowych zajęć
pozalekcyjnych
z gier planszowych
i w karty.
Przygotowanie planu
rozmowy
i przeprowadzenie
spotkania
z dyrekcją na temat
propozycji zajęć.
Znalezienie osoby
prowadzącej zajęcia
Michał
do 15 X
- Jest wyznaczony nauczyciel
prowadzący
zajęcia
Justyna
Michał
do 30 X
Agnieszka
Wyznaczenie miejsca
i terminów prowadzenia zajęć
Karolina
Poinformowanie
uczniów o zajęciach
Michał
do 15 XI
Piotr
- Jest wyznaczone miejsce
i terminy organizacji zajęć
- Na zajęcia zapisało się przynajmniej 10 uczniów
do 20 XI
Justyna
Rozpoczęcie zajęć
wybrany nauczyciel do 1 XII
4. Zasoby – co nam jest potrzebne
To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu.
Zaczynając przygotowywać się do realizacji zadań zastanówcie się, co będzie wam potrzebne (sprzęt, wyposażenie). Zachęć uczniów, aby zrobili to jeszcze przed rozpoczęciem
pracy. Zaopatrzenie się w niektóre zasoby zajmie trochę czasu. Aby określić co wam jest
potrzebne możecie posłużyć się poniższą tabelką.
Najpierw wypiszcie wszystko to, co jest niezbędne do zrealizowania waszego przedsięwzięcia. Następnie ustalcie czym już dysponujecie, a w co dopiero musicie się zaopatrzyć.
Jeżeli będzie to wymagało pieniędzy, zastanówcie się kogo poprosić o zakupy. Wybierzcie
osoby odpowiedzialne za zapewnienie sprzętu i wyposażenia. Wyznaczcie terminy, do których muszą się one wywiązać się ze swoich zadań.
Co jest nam
potrzebne?
Czy już to
mamy?
Drukarka
Tak
Papier kolorowy Nie
Rzutnik
162
Nie
Skąd możemy
to uzyskać?
Czy potrzebne Kto jest odpowie- Do kiedy to
są na to pie- dzialny za załatwie- będzie
niądze?
nie?
do naszej
dyspozycji?
Biblioteka
Sekretariat
Nie wiemy
szkoły
Pani kierownik Nie
gospodarczy
Kuba
20 XI
Ania
25 XI
Uwagi
Sala gimnastyczna
Tak
Poczęstunek
Nie
Rada rodziców Tak
Staś
25 XI
Ola
15 XI
Zarezerwować
termin
u nauczycieli w-f
Trzeba napisać
oficjalne pismo do
rady rodziców
5. Podział zadań
To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu.
Przy realizacji każdego przedsięwzięcia najważniejsi okazują się ludzie. To od nich zależy
powodzenie projektu. Z tego powodu ważne, aby wszyscy w waszym zespole byli odpowiednio zmotywowani do działania. Dzieląc się zadaniami powinniście wziąć pod uwagę:
– Mocne strony, czyli to, w czym każdy z was jest dobry, jakie są wasze zainteresowania
i umiejętności.
Jeśli ktoś lubi i umie posługiwać się Internetem, może odpowiadać za promocję (np.
prowadzić blog, redagować stronę www).
Ktoś inny może być dobrym organizatorem, który zawsze pamięta co i na kiedy trzeba
zrobić. Taka osoba świetnie nada się na koordynatora.
– Równomierność, czyli każdy powinien otrzymać zadania na miarę swoich możliwości.
Młodsi uczniowie (bądź osoby mniej doświadczone) nie zawsze będą w stanie w tak samo
szybko i dobrze wykonać zadania, z którymi radzą sobie starsi uczniowie. Podpowiedz
uczniom, że jeżeli czują, że coś może okazać się ponad ich siły, warto podzielić się obowiązkami z innym członkiem zespołu. Ważna jest też informacja dla członków zespołu, że
w razie trudności zawsze mogą poprosić o pomoc.
– Czas. Każdy uczeń powinien pomyśleć, jaką ilością czasu dysponuje i czy przydzielone
mu zadanie zdąży wykonać. Każdy ma różne obowiązki pozaszkolne: dodatkowe lekcje,
zajęcia domowe. Z tego powodu warto pamiętać, że nie wszyscy są w stanie zaangażować
się w równym stopniu. Nie może to być jednak przyczyną odrzucenia kogoś z zespołu.
Planując działania w projekcie pamiętajcie, że niemal zawsze zajmują one więcej czasu niż
zakładamy. Dlatego po wstępnym opracowaniu planu dodajcie do niego jeszcze 20%, np.
jeżeli coś ma zostać zrobione w 14 dni – dodajcie do tego jeszcze trzy. Terminowe zakończenie zadania będzie wtedy bardziej realne.
6. Terminy i organizacja
Zwykle problemy w trakcie realizacji projektu wynikają z błędów w komunikacji i organizacji.
Poniżej znajduje się kilka wskazówek, które mogą pomóc uniknąć takich sytuacji.
163
Obrazujcie postęp
Zachęć uczniów, aby pokazywali wszystkim, jak postępują ich działania. Mogą zrobić plakat
z wypisanymi zadaniami i osobami, które są za nie odpowiedzialne. Niech zaznaczają na
nim rozwój prac. Będzie ich to motywowało do dalszej pracy.
Kamienie milowe
W planie projektu zaznaczcie momenty, które będą stanowić punkty kontrolne (są to tzw.
kamienie milowe). Sprawdzaj wtedy razem z uczniami, czy wywiązują się z ustalonych terminów i czy nie pojawiają się problemy. Dojście do każdego kamienia milowego powinno
być dla was również okazją do świętowania. Spędźcie wspólnie czas, opowiedzcie, z czego
jesteście zadowoleni, wymieńcie się opiniami o projekcie.
Komunikujcie się
Zachęć uczniów, aby spotykali się w miarę często. Powinni wymieniać się informacjami,
sygnalizować pojawiające się problemy, ale też sukcesy. Szanujcie jednak swój czas. Korzystajcie z nowoczesnych technologii. Pozwolą one wam usprawnić pracę, np: e-mail,
portale społecznościowe, praca „w chmurze” na jednym wspólnym dokumencie. Na pierwszym spotkaniu wymieńcie się wszelkimi koniecznymi danymi, potrzebnymi do wzajemnej
komunikacji (np. numerami telefonów, nickami itp.)
Pomagajcie sobie
Projekt ma stanowić wspólne działanie i wspólny sukces, a nie być polem do rywalizacji
między uczniami. Jeżeli ktoś ma problem z wywiązaniem się ze swojego zadania, to znaczy, że zagrożony jest cały projekt. Dlatego podkreśl, aby uczniowie nigdy nie wstydzili się
prosić o pomoc i nie zwlekali, aby udzielić komuś wsparcia.
7. Prezentacja projektu
Prezentacja to dla wielu najważniejszy moment realizacji projektu. Stanowi jego punkt kulminacyjnym. Wszystkie starania, wysiłek włożony w przeprowadzenie waszego przedsięwzięcia zostanie zobrazowany podczas prezentacji. To stresujący moment, gdyż konieczne
jest pokazanie innym rezultatów własnej pracy, a przez to wystawienie ich pod czyjąś ocenę. Prezentacja ma na celu:
● przybliżenie innym opracowywanych przez Was zagadnień (np. uświadomienie pozostałym uczniom skutków braku tolerancji)
● włączenie innych w określone działania (np. jeśli w ramach projektu stworzyliście koło
gier planszowych, to teraz oczekujecie, że inni włączą się w to przedsięwzięcie)
● włączenie innych do wspólnej refleksji (np. jeśli przedmiotem waszego projektu było
zorganizowanie debaty o problemach lokalnej społeczności)
164
● podsumowanie waszych działań (dzięki prezentacji możecie zebrać opinie od innych
na temat waszych działań).
Prezentacja wyników pracy projektowej może odbyć się w formie:
● wystąpienie uczniów przed jakimś audytorium,
● umieszczenie rezultatów na stronie www,
● wystawa, inscenizacja,
● debaty,
● innych - wszystko zależy od charakteru projektu i pomysłowości jego wykonawców.
8. Upowszechnianie działań i kontynuacja
Realizując projekt uczniowie zdobywają wiedzę, umiejętności, kształtują postawy i nawiązują nowe kontakty. Warto, aby po zakończeniu zaplanowanych działań nadal je kontynuować i zachęcać do tego pozostałych uczniów. Można na przykład upowszechniać rezultaty
projektu, czyli to co wytworzyła grupa projektowa (plakaty, prezentacje multimedialne, wystawy, wnioski z debaty, idee, itd.).
9. Podsumowanie projektu
Ostatnim zadaniem grupy projektowej jest podsumowanie działań. Służyć ma ono wyciągnięciu wniosków z realizacji działań. Uczniowie powinni odpowiedzieć na pytanie:
• Co się udało?
• Z czego są zadowoleni, dumni?
• Które momenty realizacji projektu były najłatwiejsze a które najtrudniejsze? Dlaczego?
• Co się nie udało i dlaczego?
• Co sprawiło trudność?
• Czego się nauczyli?
Możesz to zrobić w ten sposób:
• Usiądźcie w kręgu.
• Rozdaj uczniom samoprzylepne karteczki. Poproś, aby każdy z nich napisał czego
się nauczył realizując ten projekt i przykleił odpowiedź na tablicy. Odczytaj je i zaanimuj dyskusję nad głównymi, najczęściej powtarzającymi się stwierdzeniami.
• Przypomnij cele projektu. Następnie zadaj pytanie, czy ktoś jeszcze skorzystał z realizacji tego projektu.
• Możesz również narysować oś czasu i poprosić uczniów, aby zaznaczyli na niej momenty, które były przy realizacji projektu: najtrudniejsze, dały im dużo satysfakcji, były
najśmieszniejsze, wymagały najwięcej pracy, itd.
165
• Na koniec podziękuj za wkład pracy, postaraj się każdego docenić indywidualnie
zwracając uwagę na jej/jego konkretny wkład w realizację projekt (wykorzystaj metodę Informacji Zwrotnej).
6. Komunikowanie się z uczniami
6.1
Informacja zwrotna
Na kształtowanie postaw uczniów duży wpływ ma informacja jakiej udziela nauczyciel o postępach w nauce i zachowaniu. Informacja zwrotna daje uczniom możliwość racjonalnego
kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za
swoje osiągnięcia.
Dobrze sformułowana informacje zwrotna powinna:
1. Wskazywać i doceniać dobre elementy pracy ucznia.
Ważne dla procesu kształtowania postaw i uczenia są pozytywne bodźce. Nauczyciel
powinien zacząć od wskazania, co jest mocną stroną pracy ucznia, Ważne, aby odwołać się do konkretnych wyników pracy ucznia, a nie jedynie ogólników np. Widzę,
że znalazłeś ponad pięć przyczyn łamania praw człowieka. Brawo.; Świetnie poradziłeś sobie z określeniem skutków nietolerancji; zamiast: Bardzo dobrze to zrobiłeś.
Podoba mi się twoja praca.
2. Wskazywać, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia.
Wskazując błędy nauczyciel powinien jednocześnie dać uczniowie poczucie, że ten
może na niego liczyć, jest mu życzliwy. Komentarz do błędów ma wesprzeć ucznia
w skorygowaniu zachowania, pracy a nie obniżyć poczucie wartości i zniechęcić do
dalszego działania. Z tego powodu zachęcamy do stosowania komunikatu JA, np.:
Zauważyłem, że zapomniałeś o wskazaniu przyczyn….; Uważam, że powinieneś bardziej skoncentrować się na planowaniu swojej pracy; Rzuciło mi się w oczy, że nie dajesz wypowiedzieć się członkom swojej grupy zamiast: Nie słuchasz innych ze swojej
grupy; Nie wskazałeś przyczyn tego zjawiska; Nie koncentrujesz się na planowaniu
swojej pracy.
3. Wskazywać w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę.
Nauczyciel powinien wskazać jak uczeń ma poprawić swoją pracę, zachowanie. Zadaniem pedagoga jest podanie konkretnych instrukcji. Ważne, aby były jasne i zrozumiałe, np. Zwróć uwagę na to co chcą Ci powiedzieć inni członkowie grupy; Porozmawiaj z rodzicami, jakie ich zdaniem są przyczyny wulgaryzmów; Znajdź w Internecie
skutki łamania praw człowieka związane z handlem ludźmi; Dopisz dlaczego tak uważasz, itd.
166
4. Wskazywać w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.
Nawet jeśli uczeń wykonał wszystkie zadania dobrze, to warto wskazać mu jak może
dalej się rozwijać, co powinien zrobić aby kształtować swoje postawy. W tym celu
można: podsunąć przykłady projektów, w które warto aby się zaangażował; dodatkowe lektury do przeczytania; zadać pytania wzbudzające refleksję na temat wykonanej
pracy, swojego zachowania, itp.
6.2 Komunikat JA
Komunikat Ja to formuła komunikowania się z innymi. Pozbawiona jest oceny i związanego
z tym ataku na drugą stronę. Jego stosowanie usprawnia komunikację i sprzyja lepszemu
wyrażenia swoich myśli. Szczególnie przydatna jest w rozmowach przy których łatwo o pojawienie się zbędnego konfliktu.
Komunikat JA sprzyja współpracy i budowie partnerskich relacji nauczyciela z uczniem.
Warto go stosować i uczyć tego młodych ludzi. Sposób w jaki się porozumiewamy kształtuje
nasze postawy wobec innych.
Budowa komunikatu Ja:
Poinformuj o tym, co przeżywasz w związku z określoną sytuacją/czyimś zachowaniem:
◦ Czuję się nieco zawiedziony i zniechęcony do dalszego działania.
Opisz sytuację, zachowanie, które jest dla Ciebie problemem:
◦ Kiedy do tej pory nie podzieliliście się zadaniami i pracę. Mimo, że powiedziałem jak powinniście to zrobić.
Opisz skutki, jaki niesie dla Ciebie to zachowanie, wskaż jakie są Twoje wartości
i potrzeby:
◦ Ponieważ uważam, że bez podzielenia się pracą nie możemy zacząć kolejnych
działań. Poza tym ważna jest dla mnie dobra współpraca z Wami i przepływ
informacji między nami.
Poinformuj o swoich oczekiwaniach, prośbach względem zachowania drugiej strony:
◦ Zależałoby mi abyście na jutro przynieśli plan działań wraz z podziałem zadań.
Zastanów się jak zareaguje parter kiedy powiesz: Jestem wkurzona na Ciebie. Nic nie
robisz tylko siedzisz przez telewizorem. A jak jeśli powiesz: Jest mi źle, kiedy cały czas
siedzisz przed telewizorem a ja zajmuję się domem. Ważne jest dla mnie abyśmy sprawiedliwie dzielili się obowiązkami. Zależy mi, abyś mnie wsparł.
167
6.3 Zasada FUO+ZZ
To model komunikatu pozwalający na asertywne wyrażenie krytyki, pozwalający jednocześnie na wypracowanie konkretnych rozwiązań. Warto go używać i uczyć tego
uczniów. Pozwoli na uniknięcie konfliktów, które utrudniłyby współpracę
Budowa komunikatu FUO
FAKTY – opisz wydarzenia, zachowania, sytuacje, które spowodowały negatywną
reakcję.
● Umówiliśmy się, że każdy z Was przyniesie na dziś propozycję tematu debaty.
USTOSUNKOWANIE – opisz negatywne uczucia, opinie, odmienne postawy
● Martwi mnie, że nikt nie wykonał zadania, na które wspólnie się umówiliśmy.
Wydaje mi się, że nie zależy Wam na organizacji tej debaty.
OCZEKIWANIA – wyraź prośby, polecenia, pytania motywującego, idące w kierunku
zawarcia umowy z rozmówcą. Spróbuj rozwiązać krytykowaną sytuację/zachowanie.
● Dobrze by było (chcielibyśmy), żebyśmy do końca tygodnia wiedzieli czego będzie dotyczyć ta debata. Jeśli się uda, to jest szansa, że do końca semestru ją
zorganizujemy.
DODATKOWO MOŻECIE DODAĆ:
KONKRET – poczynicie wspólnie z partnerem dokładne, w miarę precyzyjne ustalenia dotyczące dalszych działań. Zaproponujcie własne rozwiązanie.
● Ustalmy, że jutro każdy zaproponuje temat i znajdziecie czas na podzielenie się
zadaniami.
KONTRAKT – potwierdźcie, że rozwiązania które wypracowaliście was od teraz obowiązują.
● Czy możemy się tak umówić?
Bibliografia:
A. Aronson, T. D. Wilson, R.M. Akert, Psychologia Społeczna, Poznań 1997
A. Klimowicz, Jak pracować metodą projektów w szkole? Poradnik dla uczestników projektu
Akademia Przyszłości, WSiP.
O. Napiontek, P. Sienkiewicz, Poradnik dla uczniów powstały w ramach projektu „Szkoła Współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym nowoczesnej szkoły.”
M. Ostrowska, Moduł IV dla nauczycieli języków obcych nowożytnych informacja zwrotna, która
pomaga w uczeniu się wykorzystanie TIK w przekazywaniu IZ – materiały w ramach programu
„Aktywna Edukacja” „Wdrożenie podstawy programowej w przedszkolach i szkołach”.
168
E. Piotrowska-Gromniak, P. Sienkiewicz, Poradnik dla rodziców powstały w ramach projektu „Szkoła Współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym nowoczesnej szkoły.”
P. Sienkiewicz, Wyzwania stojące przed samorządem uczniowskim w szkole podstawowej,
Meritum Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny, 2 (25) 2012
169
Zespół projektowy
Elene Khachidze – koordynatorka projektu po stronie partnera w Gruzji, Stowarzyszenia Most Przyjaźni „Kartlosi”
W systemie edukacji pracowała w następujących dziedzinach: IT
menadżer, nauczyciel informatyki oraz fizyki; starszy nauczyciel
w uniwersytecie; dyrektor szkoły; zastępca dyrektora. Trenerka
w następujących projektach: „Program doskonalenia nauczycieli
przedmiotu oraz IT menadżerów” Fundacja Skok Jelenia, „Naturalnie ciekawa lekcja” Polska, Fundacja Partners Polska; „Wykorzystywanie technologii w edukacji międzykulturowej” Turcja; ”Youth
in Action” „Online neighbourhood - sąsiedztwo on-line”, Polska.
Igor Waniurski - koordynator projektu
Od 2012 roku związany ze Stowarzyszeniem Ośrodek Współpracy
Europejskiej, a całe swoje życie zawodowe, z sektorem pozarządowym (NGO). Absolwent andragogiki (Uniwersytet Wrocławski)
oraz animacji kultury. Posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów międzynarodowych, głównie w krajach Partnerstwa
Wschodniego. Interesuje się przemianami społecznymi i kulturalnymi w krajach post-sowieckich oraz kulturą. Pracę projektową
traktuje jako pasję, przygodę i okazję do nauki o sobie, innych ludziach i świecie.
Megi Bibiluri – założycielka oraz dyrektorka Stowarzyszenia
Most Przyjaźni „Kartlosi”;
Od 10 lat aktywnie działa w sektorze pozarządowym i jest autorką dziesiątek projektów. Jest założycielką forum gruzińsko - osetyjskiego; autorką publikacji „Inna twarz wojny”; założycielką oraz
redaktorką radia „Głos Kartlosi”. Jest absolwentką wydziału dziennikarstwa Uniwersytetu w Gori, później kształciła się na Uniwersyetcie Warszawskim w kierunku konfliktologii. W 2012 roku założyła
Gruzińskie Centrum Mediacji i działa nad wdrażaniem alternatywnych metod uregulowania konfliktów. Obecnie jest doktorantką na Uniwersytecie im. Ada-
170
ma Mickiewicza w Poznaniu, prowadzi prace badawcze w dziedzinie alternatywnych metod
uregulowania konfliktów w krajach Partnerstwa Wschodniego. Ponadto jest autorką wielu
projektów, artykułów oraz materiałów wspomagającyh szkolenia. Jest laureatką nagrody
2014 roku „Młode kobiety- budowniczki pokoju na Kaukazie”. Budowanie pokoju jest dla
Megi najważniejszym zadaniem, do czego dąży zawodowo oraz z wielkim oddaniem.
Patryk Hałaczkiewicz - trener, ekspert
Prezes Zarządu Stowarzyszenia Ośrodek Współpracy Europejskiej. Studiował na Uniwersytecie Wrocławskim (Instytut Politologii) i Uniwersytecie Jagiellońskim (Instytut Nauk Politycznych
i Stosunków Międzynarodowych). Zajmuje się tematyką społeczną i obywatelską. Działa w Ruchu Obywatelskim na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych. Publikował artykuły na temat
aktywności obywatelskiej i systemów wyborczych w tygodnikach
i dziennikach opinii.
Teodor Sobczak – trener, ekspert
Wykładowca, twórca narzędzi edukacyjnych i ekspert w dziedzinie grywalizacji. Od 2004 roku zajmuje się tworzeniem zaawansowanych narzędzi symulacyjnych wykorzystywanych w branży szkoleniowej. W jego dorobku znajduje się kilkadziesiąt gier edukacyjnych
różnego rodzaju. Jest wiceprezesem Fundacji Innowatorium zajmującej się kreowaniem i wdrażaniem nowych rozwiązań w szeroko pojętej edukacji. Wykłada i prowadzi warsztaty w Warszawskiej
Szkole Reklamy.
Maciej Skwara - trener, ekpert
Od wielu lat związany z wrocławskimi organizacjami pozarządowymi, jako koordynator projektów, ekspert, trener, wiceprezes
Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej - Centrum Dolnośląskiego.
Ekspert w tematyce aktywizacji obywatelskiej, edukacji oraz samorządu lokalnego i nowych mediów.
171