Le Tissier T., Kostrzyn 1945. Przedpiekle Berlina. Warszawa 2011

http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
236
Le Tissier T., Kostrzyn 1945. Przedpiekle Berlina. Warszawa 2011.
Mironow W., Stalnaja gwardija, Moskwa 1970.
Murawski E., Der deutche Wehrmachtbericht 1939-1945, Boppard am
Rhein 1962.
Panasiuk W., Zwalczanie przez bombowce wojennych obiektów w Ko­
strzynie, "Wojskowy Przegląd Lotniczy" 1949, nr 6.
Rudenko S., Zwycięskie skrzydła, Warszawa 1980.
Sa wieki T., Klęska niemieckiej armii wschodniej w c::asie :;imowo-wio­
sennej kampanii Armii Rad:ieckiej w 1945 r., "Wojskowy Przegląd
Historyczny" 1979, nr l.
Sawicki T., Niemieckie wojska lądowe najroncie wschodnim. c:;erwiec
1944-maj 1945, Warszawa 1979.
Sennerleg N., Kat Warszawy. Warszawa 2009.
Sobczak K., ")>zwalenie północnych i :;achodnich :;iem polskich w roku
1945, Poznań 1985.
Sołomalin M.D., Krasnogradcy, Moskwa 1963.
Boj 32-go srriełkowogo karpusa ::a gorod Kiusrrin, [w:] K.W. Syczew.
M.M. Małachow, Nastuplenije striełkowogo korpusa, Moskwa
1958.
Sztemienko S., Sztab Generalny w latach wojny. Warszawa 1969.
Thrams H., Kiistrin 1945. Tagebuch einer Festung, Berlin 1992.
Toczewski A., Bitwa o Festung Kiistrin, ..Trakt Warta-Odra" z. 17. Gorzów 1998, s. 25-27.
Toczewski A., Bitwa o Kostr:::yn w 1945 r.. ,Zeszyty Gorzowskie" 1979.
t. 4.
Toczewski A., Bitwa o Odrę, Zielona Góra 2010.
Toczewski A., Działalność zwiadowc::o-dywer~yna polskich grup Jpado­
chronowych na Środkowym Nadodr:;u w końcowym okresie 11 wojnv
Jwiatowej, "Przegląd Lubuski" 1981, nr l.
Działania wojenne na Środkowym Nadodr:u w 1945 roku. praca zbioro­
wa pod red. Andrzeja Toczewskiego. Zielona Góra 1989.
Toczewski A., Kostr~·n 1945, Warszawa 1988.
Toczewski A.. Walki o przełamanie linii środkowej Odn K' 1945 roku.
Zielona Góra 1982.
Toczewski A., Zdobycie Kostrzyna, "Ziemia Gorzowska" 1984.
nr 2-26.
Wichrenko W., Kiustrin- worota Berlina, [w:] Pobiedo.. Moskwa 1975.
Wolfgang P., Der Endkampf um Deutchland /945. Esslingen am Neckar
1978.
Żukow G., Wspomnienia i rtjleł.sje, Warszawa 1973.
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
SPISTREŚCI
Wstęp
............................................ 5
Kierunek Berlin ................................... II
Walki o przełamanie linii środkowej Odry .............. 49
Bitwa o Kostrzyn .................................. 97
Finał walk o twierdzę .............................. 151
Finał walk o Odrę ................................. 166
Walki o całkowite zdobycie linii Odry ................ 180
Zakończenie ..................................... 227
Bibliografia ..................................... 235
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
WST~P
Na początku Jutego 1945 roku uwaga całego świata była
skupiona na kierunku działań wojsk l Frontu Białoruskie­
go. które w tych dniach osiągnęły rubież Odry i zgodnie
z pierwotnym planem miały kontynuować uderzenie na
stolicę III Rzeszy.
Otwierając w dniu 4 lutego 1945 roku obrady Wielkiej
Trójki w Jałcie. prezydent USA Franklin Roosevelt, nie
kryjąc niecierpliwości, poprosił już na początku swojej
powitalnej mowy o przedstawienie przez stronę radziecką
aktualnej sytuacji na froncie wschodnim. Dokonał tego za­
stępca szefa Sztabu Generalnego Armii Czerwonej generał
armii Aleksiej Antono w, który poinformował, że do l lute­
go, to znaczy w ciągu 18 dni natarcia, wojska radzieckie na
kierunku głównego uderzenia posunęły się o blisko 500 km
i pokonując na dobę 25-40 km osiągnęły rzekę Odrę na
odcinku od Kostrzyna do ujścia Nysy Łużyckiej. W dalszej
części wystąpienia Antonow relacjonował, iż Niemcy będą
zapewne bronić Berlina, w związku z czym postarają się
powstrzymywać posuwanie się wojsk radzieckich na rubie­
ży rzeki Odry, organizując tu obronę z wycofujących się
jednostek oraz odwodów, przerzucanych z Niemiec, Europy
Zachodniej i Włoch.
Początek 1945 roku był na pewno jednym z przeło­
mowych okresów w dziejach Europy i naszego narodu.
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
6
Poprzedziły go zimowe przygotowania do generalnego
szturmu na kierunku berlińskim. Przygotowania te rozpo­
częto już w końcu października 1944 roku, kiedy to woj­
ska radzieckie, w wyniku zwycięstw odniesionych latem
i jesienią, wyszły nad dolny Niemen, Narew i środkową
Wisłę, a także wkroczyły do Słowacji i na terytorium Wę­
gier. Kiedy ruszyła znad Wisły nawałnica radzieckiej ofen­
sywy zimowej, nie było już wówczas tajemnicą. iż klęska
III Rzeszy jest tylko kwestią czasu. W wyniku potężnych
pancernych uderzeń podczas pierwszych dni szturmu zo­
stały rozbite główne siły broniących się rozpaczliwie wojsk
niemieckich i kolejne dni stanowiły pasmo ciężkich ciosów
zadawanych im przez Armię Radziecką.
Natarcie wojsk radzieckich znad Wisły było tak skutecz­
ne i błyskawiczne, iż wieczorem ostatniego dnia stycznia
czołowe oddziały wyszły nad Odrę w rejonie Kostrzyna
i uchwyciły niewielki przyczółek na lewym brzegu rzeki.
W dniu tym rozpoczęły się również walki o zdobycie Ko­
strzyna, jednego z większych bastionów. jaki znajdował
się na drodze do stolicy hitlerowskich Niemiec. Poniżej.
nad Odrę w rejonie Frankfurtu wyszły kolejne oddziały.
rozpoczynając walki o to miasto i przyczółki słubickie.
Bitwa o Kostrzyn przybrała od samego początku nie­
zwykle zażarty charakter i trwała dwa miesiące. Stała się
częścią składową walk l Frontu Białoruskiego o przełama­
nie i zdobycie linii środkowej Odry - rzeki. która zajmuje
szczególne miejsce w dziejach Słowiańszczyzny i narodu
polskiego.
W hitlerowskich koncepcjach obrony doniosłą rolę
odgrywały twierdze. które według goebbelsowskiej pro­
pagandy miały pełnić funkcję swego rodzaju .. łamaczy
fal". Zadaniem ich było związanie jak największej liczby
nacierających wojsk radzieckich, a co za tym idzie - zy­
skanie na czasie. Koncepcje te stanowiły oczywiście tylko
spekulacje, bowiem, jak już wcześniej wykazały doświad-
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
7
czenia I wojny światowej. przydatność twierdz była nikła
lub jeszcze częściej żadna.
W okresie międzywojennym starano się zerwać z obo­
wiązującą wcześniej francuską doktryną wojenną o roli
twierdz, przyjmując za obowiązujący nowy system rejonów
umocnionych, które często wchłaniały zachowane twierdze.
Również dowództwo niemieckie, tam gdzie było to możli­
we, wykorzystywało twierdze jako element maksymalnie
rozległych obszarów umocnionych. Lecz takie rozwiąza­
nia okazały się w praktyce najczęściej nierealne z powodu
braku odpowiednich sił do obsadzenia garnizonów. Stąd
..łamacze fal" stawały się kolejno w szybkim tempie ko­
tłami, których los był z góry przesądzony.
By zdobyć w 1945 roku Berlin, wpierw trzeba było
uchwycić Odrę wraz z jej twierdzami. Szczególna rola,
jaka przypadła środkowej Odrze w niemieckim systemie
obrony, wynikała z planów hitlerowskiego dowództwa,
które zakładało, iż rzeka ta miała być główną linią oporu
mRzeszy. Odra była bowiem ostatnią poważną przeszkodą
dla nacierających wojsk radzieckich nie tylko ze względu
na jej szerokość, lecz również z tego powodu, że stano­
wiła ona ufortyfikowaną rubież. Z operacyjnego punktu
widzenia był to niewątpliwy klucz do Berlina. Przełamanie
obrony niemieckiej na Odrze, a zwłaszcza opanowanie tego
odcinka, na którym mieściły się dwie twierdze: Kostrzyn
i Frankfurt, oznaczało "operacyjne otwarcie bram stolicy
hitlerowskich Niemiec"'.
Bardzo ważną rolę w obronie berlińskiego kierunku
strategicznego wyznaczono twierdzy kostrzyńskiej, nie
bez powodu nazywanej często berlińską bramą. Ten stary
słowiański gród obronny, zbudowany około 960 roku przez
Mieszka l, od wieków pełnił doniosłą funkcję w czasie dzia­
łań militarnych na tym obszarze. Znacząca rola przypadła
' A. Toczewski, Bitwa o Odrę, Zielona Góra 2010.
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
8
w tych dniach Frankfurtowi, leżącemu 33 km po­
Kostrzyna, drugiemu ważnemu miastu nad środkową
Odrą, które również uzyskało status twierdzy. Składała się
ona z lewobrzeżnej głównej części miasta i przedmieścia
Dammvorstadt, dzisiejszych Słubic, w dawnych czasach
stanowiących słowiański gród Śliwice.
Spoglądając z perspektywy mijającego tysiąca lat naszej
państwowości na dziejową rolę obronnego systemu Odry.
należy pamiętać o wielkiej prawdzie, zawartej w słowach
znakomitego historyka prof. Zygmunta Wojciechowskie­
go, iż "dzieje Polski zaczęły się nad Odrą··~. To tu właśnie
przez kilka stuleci naszej historii ścierały się ze sobą dwa
potężne żywioły - germański i słowiański. Areną tych
walk była często Ziemia Lubuska. Tak jak niemal wszystkie
najważniejsze wydarzenia naszych najstarszych dziejów
państwowych wiążą się bezpośrednio z tym regionem. tak
najnowsze dzieje narodu polskiego związane są z powrotem
nad starą piastowską granicę 3 •
Bitwy i walki toczone przez wojska radzieckie o wy­
zwolenie Ziemi Lubuskiej i zdobycie środkowej Odry były
wyjątkowo zacięte i krwawe. Należały do najcięższych.
jakie armia radziecka stoczyła na ziemiach polskich. Do­
wództwo wroga zamierzało w walkach nad Odrą wyczerpać
i osłabić nacierające wojska radzieckie. by zapewnić sobie
czas na przegrupowanie nowych sił i stworzenie warunków
do wykonania przeciwuderzeń. Hitlerowcy jasno zdawali
sobie sprawę z tego, że jeżeli wojska radzieckie przełamią
linię Odry. stworzą sobie dogodne warunki do sprawnej
realizacji końcowego celu wojny, jakim było uzyskanie
powodzenia na kierunku berlińskim i zdobycie stolicy
III Rzeszy. Dlatego też tak ogromne znaczenie miało dla
również
niżej
2 Z. Wojciechowski. Po/iryc:ne :nac~enie Odr\' w c~asach hisro­
rycmych, [w:] Monografia Odry, Poznań 1948. s. l.
3 A. Toczewski. Historia Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2008.
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/ksiazki/festung-kustrin1945
Przykładowy rozdział książki: Festung Kustrin1945
9
Niemców utrzymanie kostrzyńskiej twierdzy, która panu­
nad strategicznymi drogami prowadzącymi do Berli­
na umacniała obronę linii Odry. Powierzenie dowództwa
twierdzy osławionemu "katowi Warszawy" Gruppenfi.ihre­
rowi SS Heinzowi Reinefarthowi świadczyło o wadze, jaką
przywiązywali Niemcy do jej utrzymania.
Głównym zadaniem armii radzieckiej w 1945 roku było
jak najszybsze całkowite rozgromienie III Rzeszy, stąd dla
dowództwa l Frontu Białoruskiego zdobycie, utrzymanie
i poszerzenie przyczółków po obydwu stronach Kostrzyna
miało kapitalne znaczenie ze względu na przygotowane
uderzenie na Berlin. Wykonanie tego zadania było uzależ­
nione w istotny sposób od zdobycia kostrzyńskiej twier­
dzy.
W walkach o Kostrzyn brały udział wydzielone jednost­
ki z trzech armii l Frontu Białoruskiego. Jako pierwsze za­
atakowały miasto z marszu 30 stycznia 1945 roku oddziały
2 Armii Pancemej Gwardii, lecz próba ta, mimo początko­
wych sukcesów, nie powiodła się. Kostrzyn leżał w pasie
działania 5 Armii Uderzeniowej, toteż jej oddziały toczyły
dalsze boje o zdobycie miasta. Natężone walki prowadzono
w dniach 6-12 marca. Przyniosły one połowiczny sukces,
ponieważ zdobyto tylko wschodnią część miasta - dziel­
nicę Nowe Miasto. Decydujący udział w bitwach o Stare
Miasto i twierdzę miały wojska 8 Armii Gwardii, które
30 marca pokonały ostatni punkt oporu wroga i zdobyły
Kostrzyn. Wiele nowych ustaleń o tych walkach wniosły
opracowania Tony'ego Le Tissiera i Niclasa Sennertega4•
Dłużej, bo 82 dni trwały walki prowadzone przez 33
i 69 Armię o zdobycie Frankfurtu nad Odrą. Ostatecznie
jąc
' T. Le Tissier, Kostrzyn 1945. Przedpiekle Berlina, Warszawa 2011;
T. Le Tissier, ŻUkow na linii Odry. Rovtrzygająca bitwa na przedpo­
lach Berlina, Wrocław 2011; N. Sennerteg, Kat Warszawy, Warszawa
2009.
Książki historyczne, wydawnictwo: Bellona
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.