Problem przemocy w oczach dzieci na podstawie

PRACA POGLĄDOWA
ISSN 1643–0956
Irena Krystyna Siwołowska
I Klinika Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku
Problem przemocy w oczach dzieci
na podstawie danych z Telefonu Zaufania
Vidence in the eyes of a child — telephonic emergency service in children paintings
STRESZCZENIE
W 1997 roku, w związku z konkursem plastycznym
pt. „Trzydzieści lat istnienia Gdańskiego Telefonu Zaufania ‘Anonimowy Przyjaciel‘”, zorganizowano wystawę prac plastycznych dzieci z trójmiejskich szkół.
Proponowaną przez organizatorów formą wyrazu
był plakat. Zebrano sto rysunków. W wielu z nich
ujawniony został problem przemocy.
Przedstawiono niektóre z tych rysunków, uzupełniając je komentarzem i wybranymi danymi z Telefonu
Zaufania.
Celem autorki niniejszego artykułu jest ukazanie roli
telefonów zaufania w życiu dzieci i młodzieży. Mimo
zmniejszenia się ogólnej liczby rozmów w latach
1997–2002 telefony od osób młodych i dzieci nadal
stanowią około 30% z nich.
Słowa kluczowe: telefon zaufania, dzieci, przemoc
ABSTRACT
In 1997 a children arts contest has been organized
to celebrate 30 years of Telephonic Emergency Service in Gdansk. Children had special lessons about
telephonic emergency service and on the basis of
gained information they were supposed to create
posters. Hundred paintings were collected many of
which involved symbols connected with violence.
Some of them were exhibited with an appropriate
commentary.
The aim of this article was to discuss the importance
of telephonic emergency service for children and
youth. Despite of the general decrease in the number
Adres do korespondencji:
lek. med. Irena Krystyna Siwołowska
I Klinika Chorób Psychicznych Akademii Medycznej
ul. Dębinki 7, 80–952 Gdańsk
tel.: (058) 349–26–50
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2 (4): 263–266
Copyright © 2002 Via Medica
of telephone calls in the years 1997–2002, 30% of
them are form children and youth.
Key words: telephonic emergency service, children,
violence
Historia Telefonu Zaufania w Polsce
i na œwiecie
Światowy ruch pomocy telefonicznej
Twórcą idei telefonu zaufania jest anglikański
pastor Chad Varah, który w 1953 roku, w Anglii, wprowadził tę ideę w czyn, dając początek ruchowi o nazwie „Samarytanie”. Jego naczelną zasadą jest niesienie szybkiej pomocy ludziom pogrążonym w kryzysie psychicznym. Ruch „Samarytanie” szybko znalazł zwolenników na całym świecie. Powstałe w różnych krajach placówki — odpowiedniki „Samarytan”,
Telefony Zaufania — są zrzeszone w International Federation of Telephonic Emergency Services (IFOTES,
Międzynarodowa Organizacja Pomocy Telefonicznej).
Ta międzynarodowa federacja, której siedzibą jest Genewa, istnieje od 1969 roku (od 1959 jako Centrum
Informacji Służb Pomocy Telefonicznej).
Do podstawowych wytycznych dla wszystkich
jej członków należą:
— absolutna dyskrecja dotycząca przeprowadzonych rozmów telefonicznych;
— zachowanie całkowitej anonimowości rozmówcy;
— szkolenie ochotników (grup dyżurujących) w celu
wykształcenia w nich mistrzowskiej umiejętności
słuchania;
— ścisłe unikanie jakiegokolwiek nacisku religijnego, politycznego i ideologicznego.
www.psychiatria.med.pl
263
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 4
Telefon zaufania w Polsce
Do Polski idea „Samarytan” dotarła w 1966
roku za pośrednictwem profesora Tadeusza Kielanowskiego. Dzięki jego staraniom w 1967 roku powstał w Gdańsku pierwszy społeczny Telefon Zaufania w Polsce, który do swojej nazwy dodał określenie „Anonimowy Przyjaciel”. Opierał się na pracy wolontariuszy różnych zawodów. W tym samym roku
powstała również pierwsza placówka o profilu zawodowym. We Wrocławskim Telefonie Zaufania,
zainicjowanym przez profesora Adama Bukowczyka, dyżury pełnili tylko lekarze psychiatrzy. W kolejnych latach powstały placówki telefoniczne w innych
miastach.
W 1992 roku istniały już w Polsce dwadzieścia
trzy telefony zaufania. Wkrótce okazało się, że do
telefonów zaufania, niezależnie od tego czy miały
charakter społeczny, czy profesjonalny, zwracali się
ludzie z rozmaitymi problemami. Osoby z myślami
samobójczymi i chorzy psychicznie stanowią niezbyt
duży odsetek.
264
W 1970 roku zaistniała pierwsza w Polsce (i na
świecie) placówka przeznaczona dla młodzieży. Inną
formą specjalizacji jest telefon zaufania dla ludzi
z problemem alkoholowym.
Równocześnie z rozwojem placówek TZ dokonała się integracja tego ruchu, w wyniku której powstała Ogólnopolska Rada Koordynacji Telefonów
Zaufania. W 1990 roku na jej miejsce powołano Polskie Towarzystwo Pomocy Telefonicznej z siedzibą
w Sopocie. Od 1973 roku polskie telefony zaufania
są członkiem IFOTES.
W 2002 roku mija 35 lat służby telefonów zaufania polskiemu społeczeństwu. Większość placówek nie prowadzi dokładnej statystyki, wiadomo
tylko, ile odebrano telefonów. Osoby dyżurujące
przyznają, że w ogólnych placówkach średnio 3 telefony na 10 pochodzą od dzieci i osób młodych,
które dzwonią najczęściej między godziną 16.00
a 20.00. Setki tysięcy ludzi w całej Polsce powierzały przez te lata swoje najintymniejsze sprawy telefonom zaufania. Odwoływali się do dyżurujących
www.psychiatria.med.pl
Irena Krystyna Siwołowska, Przemoc w oczach dzieci
jak do ostatniej instancji. Dla wielu osób telefon zaufania stał się swego rodzaju „konfesjonałem pośrodku miasta, podpowiadającym, aczkolwiek nienarzucającym właściwych rozwiązań i postaw moralnych”.
W XXI wieku, w związku z reorganizacją i brakiem stabilizacji placówek służb medycznych, liczne
placówki telefonów zaufania przeżywają kryzys finansowy. Mimo to nadal ludzie dobrej woli poświęcają swój czas, służąc zrozumieniem i cierpliwością
osobom spragnionym kontaktu, potrzebującym zwykłego ludzkiego serca.
Jak powstały przedstawiane prace
plastyczne?
W 1997 roku Gdański Telefon Zaufania „Anonimowy Przyjaciel” obchodził 30-lecie istnienia. Pragnąc rozpropagować ideę pomocy telefonicznej,
poproszono uczniów trójmiejskich szkół podstawowych o wykonanie plakatów na wystawę zatytułowaną: „Trzydzieści lat istnienia Gdańskiego Telefonu
Zaufania ‘Anonimowy Przyjaciel‘”. W tym celu w ramach godziny wychowawczej, zajęć plastycznych lub
lekcji religii przedstawiono dzieciom historię ruchu
pomocy telefonicznej oraz zasady pracy Telefonu
Zaufania w Gdańsku.
Otrzymano sto prac wykonanych różnymi technikami (farba, kredka, wyklejanka) przez dzieci w wieku 12–15 lat (klasy V–VIII). Ku zaskoczeniu organiza-
torów, nie były to typowe plakaty reklamujące daną
instytucję. W części z nich poruszone zostały różne
problemy.
Próba analizy zebranych rysunków
Otrzymano 100 prac plastycznych. Część z nich
(58) porusza jakiś problem:
1. Nałogi (papierosy, alkohol, narkotyki) (12);
2. Śmierć (m.in. samobójczą) (21) i zagrożenie życia
związane z kataklizmami, takimi jak wojna, trąba powietrzna, powódź, pożar (5) — razem 24;
3. Poczucie osamotnienia (6);
4. Rodzina i jej problemy (5);
5. Inne problemy (m.in. związane ze szkołą lub zawodem miłosnym) (11).
Uwagę zwracała kolorystyka prac, która według
autorki stanowi również pewną formę wyrażenia problemu. W 68 pracach wykorzystano kilka kolorów, pozostałe 27 rysunków wykonano czarną kreską (farba,
tusz, ołówek, kredka). Sześć z nich wzbogacono dodatkiem żółtego koloru, co zdaniem autorki podkreśla wagę sygnalizowanego przez dziecko problemu.
PIŚMIENNICTWO
1. „Telefon Zaufania — Nasza Gazeta”. Periodyk wydawany przez
Polskie Towarzystwo Pomocy Telefonicznej. Artykuły z numerów: 2/92; 4/92; 6/93; 8–9/94; 13/96; 15/97; 16/98; 17/98;
22/2001; 23/2001.
www.psychiatria.med.pl
265