szeroki_margines numer strony

Gołas, długo, długo nic i reszta
Tłem Pałac Kultury i fontanna. Do Pawlika, który jest z zawodu muzykiem a zarazem mężem
sportsmenki, podchodzi bokser Gołas. Liże loda i w przerwach między jednym a drugim liźnięciem
prawi tamtemu morały. Dla Gołasa umiejętność pisania symfonii nie ma najmniejszego znaczenia.
Bokser patrzy na nieuprawiającego żadnego sportu kompozytora z politowaniem. Wymyka mu się
słowo lebioda. Tego już Pawlik zdzierżyć nie jest zdolny i prawym sierpowym powala
bezceremonialnego rozmówcę. Znokautował boksera! Ten lebioda!
Ale mnie, wspominającego tę komedię sprzed 50 lat, tknęły owe lody. Ten „rożek obfitości”
zbliżany przez aktora co chwila do ust. Kapitalna gierka reżyserska. Czy przez reżysera filmu
podsunięta aktorowi? Jestem pewien, że to był pomysł samego Wiesława Gołasa. Takich jego
zagrań, na scenie i na ekranie, mógłbym wymienić jeszcze z pięć.
W tym samym filmie: gdy się ocknął na kolanach dziewczyny, do której czuł miętę, nastąpiło
ponowne omdlenie – z rozkoszy. A oczy Gołasowe zbiegły się w niesamowitego zeza.
Przysiągłbym, że ten zez to także inwencja aktora, genialnego komika.
Nie ma w jego grze pustych, bezpłciowych miejsc, jest on absolutnym przeciwieństwem
„gadającej głowy”. Kwestiom, które wypowiada, towarzyszą zawsze gierki, nie zniżające się do
jąkania lub seplenienia; są zabawne, dyskretne, a przy tym wynikające niby z roztargnienia.
Kilkanaście biesiadujących osób. Gołas umizga się do siedzącej po przeciwnej stronie stołu
ładnej dziewczyny. Jego uśmiech zdradza zafascynowanie damską urodą, a słowa oznaczają, że
gotów dla wybranki zrobić wszystko, nawet przywieźć jej z zagranicy kupon angielskiego materiału
na sukienkę, ponieważ on, bokser jeżdżący na międzypaństwowe turnieje, ma większe niż
przeciętny obywatel PRL możliwości. Podczas tej uwodzicielskiej gadki ręka Gołasa, uniesiona nad
talerzem, jakby bezwiednie kłuje wykałaczką dzwonko śledzia. Miało być tylko jedno nakłucie i
wprowadzenie śledzia do ust, ale Gołas niby stracił głowę i zapomniał, co robi.
Awantura w gronie gangsterów. Jeden z nich, aby uciszyć ostrą dyskusję, rewolwerem
terroryzuje tych najbardziej zacietrzewionych, a wśród nich Gołasa. Unoszą się ręce, zamykają usta.
Po paru chwilach groźny incydent mija, ręce opuszczają się, wszystkie z wyjątkiem Gołasowych.
Ten jakby o swoich uniesionych kończynach zapomniał. Z boku koleżka pociąga Gołasa za rękaw:
„Już można...” Szmer rozbawienia rozchodzi się po widowni.
Gołas w mundurze przedwojennego oficera. Prezentuje się imponująco. Ściśnięta w pasie
smukła, wyprężona sylwetka, wspaniałe buty, tzw. oficerki, wyczyszczone do połysku. Pan
porucznik przechadza się po scenie krokiem niemal defiladowym, brzęczą ostrogi, w każdym ruchu
przejawia się rycerski szyk, wdzięk. Dumny honoroszczak nie zauważa jednak, że podłoga w
pewnym miejscu obniża się. Stopa, nie znajdując oparcia, gwałtownie ląduje na tej części podłogi,
która jest 20 cm niżej. Umundurowana figura chwieje się, łapie równowagę, cała parada na nic. To,
że efekt diabli wzięli, publiczność skwitowała śmiechem.
Usłyszałem z boku szept: „Czy on tak naprawdę?...” To moja matka chciała wiedzieć, czy
Gołasowi trafiła się mała kompromitacja, czy też zagranie było zamierzone. Dzięki temu naiwnemu
pytaniu wiem już teraz, że sztukę Jurandota Pamiątkowa fotografia obejrzałem nie sam, lecz w
towarzystwie swojej mateczki.
1