ART - PLYTY WARSTWOWE.indd
Transkrypt
ART - PLYTY WARSTWOWE.indd
Ś C I A N Y, S T R O P Y Konstrukcyjno-izolacyjne PŁYTY warstwowe Ważną składową w technologiach lekkiej obudowy stanowią konstrukcyjno-izolacyjne płyty warstwowe dachowe i ścienne. Spełniają one te same funkcje, co odpowiadające im przegrody w tradycyjnym budownictwie murowym, są od nich jednak znacznie łatwiejsze w montażu. Ten atut zdecydowanie przyspiesza oddawanie gotowych obiektów do użytku i obniża koszty inwestycyjne. Płyty odznaczają się przy tym dobrymi parametrami cieplnymi i wytrzymałością adekwatną do założeń projektowych. O Jacek Sawicki Konsultacja naukowa: dr inż. Marek Szczęsny*) rób w przekroju przypomina kanapkę, stąd też często używa się wobec niego określenia: płyta typu „sandwich”. Odpowiednio wyprofilowane elementy krawędzi wzdłużnych płyt tworzą zaprojektowany dla danego systemu zamek, który umożliwia wsunięcie obrzeża okładzin w uformowane gniazda i tym samym zapewnia skuteczne łączenie sąsiadujących ze sobą płyt bądź płyt z innymi składnikami systemu lekkiej obudowy (rys. 1). tworzyw piankowych: polistyrenu ekspandowanego (EPS), polistyrenu ekstrudowanego (XPS), poliuretanu (PU) i pianek poliuretanowo-izocjanurowych (PIR) (fot. 1). Rdzeń (w zależności od jego rodzaju) łączony jest z okładzinami polimerycznie i termicznie na linii produkcyjnej (przy rdzeniach typu PUR i PIR wtryskiwana jest określona kompozycja składników między przesuwające się profile blachy, gdzie następuje proces utwardzania), względnie za pomocą specjalnych klejów niepowodujących korozji okładzin (dla rdzeni MW, EPS i XPS). Okładziny wykonywane są z płaskich lub profilowanych blach stalowych (w tym także nierdzewnych), blach aluminiowych lub miedzianych, które pokrywa się odpowiednimi powłokami pasywacyjnymi chroniącymi je przed korozją oraz zewnętrzną powłoką ochronno-dekoracyjną (np. lakierem poliestrowym). Gotowy wy- BUDOWA płyty Rys. 1. Przykład nowoczesnego sposobu połączenia dwóch płyt warstwowych w systemie Balextherm Plus: 1 – ukryty łącznik mocujący zapewniający estetyczny wygląd elewacji, 2 – obustronne ukształtowanie styku płyt, tzw. „zamek”, który eliminuje ewentualność wystąpienia mostka termicznego, podwyższa szczelność ogniową i ułatwia montaż, 3 – stożkowe pochylenie powierzchni styku wewnętrznego płyty ułatwiające montaż, 4 – rowek wzdłużny ułatwiający pozycjonowanie łączników mocujących, 5 – elastyczna uszczelka z PU lub innego tworzywa zapobiegająca infiltracji pary wodnej i występowaniu mostka cieplnego, 6 – folia aluminiowa zapobiegająca infiltracji pary wodnej i dyfuzji gazów, do utrzymania stałego współczynnika przewodzenia ciepła, 7 – rdzeń z pianki PU, 8 – wyprofilowanie kształtu okładzin, 9 – profil okładziny zewnętrznej, 10 – stalowa podkładka w zamku płyty zwiększająca nośność połączenia. Płytę stanowią dwie zewnętrzne konstrukcyjne okładziny, które oddziela rdzeń (warstwa izolacyjno-konstrukcyjna) wykonany z wełny mineralnej (MW) lub twardych *) Polski Związek Producentów Płyt Warstwowych PAMA IZOLACJE VII/VIII 2006 ART - PLYTY WARSTWOWE.indd 63 Zdjęcie: Trimo Polska mawiane wyroby budowlane stosuje się na świecie już od ponad 50 lat. Przeważnie wykorzystywane są do lekkich konstrukcji ścian osłonowych i zadaszeń, głównie hal przemysłowych, wystawienniczych, targowych, obiektów sportowo-rekreacyjnych, hal portów lotniczych, wielkopowierzchniowych centrów dystrybucyjnych i handlowych (hiper- i supermarketów), pawilonów biurowych, stacji obsługi i salonów samochodowych, ścian komór chłodniczych mroźni i chłodni, przenośnych obiektów typu kontenerowego i kasetonowego itp. W Polsce pierwsze doświadczenia z ich konstrukcją i zastosowaniem prowadzono w dawnej Katedrze Budowli Komunalnych Politechniki Śląskiej oraz w warszawskim Centralnym Ośrodku Badawczo-Projektowym Budownictwa Przemysłowego „Bistyp”. Pionierską produkcję na skalę przemysłową uruchomiono w Zakładach Elementów Budownictwa w Bystrzycy Górnej w 1963 r. Były to płyty w okładzinach azbestowo-cementowych z rdzeniem styropianowym, a jednym z pierwszych znaczących obiektów, gdzie je zastosowano, jest hala sportowo-widowiskowa „Spodek” w Katowicach. Oczywistym kierunkiem w ich ewolucji było zastąpienie azbestu materiałami alternatywnymi: nie tylko uszlachetnionymi rodzajami blach stalowych czy aluminiowych pokrywanych rozmaitymi powłokami zabezpieczającymi je przed korozją, lecz także okładzinami, które wykonywane są z twardych płyt PVC, laminatów HPL, drewna i innych materiałów. Rysunek: Balex Metal Fot. 1. Przykład ogniotrwałej ściennej płyty warstwowej (TRIMOTERM FTV) z okładzinami wykonanymi z niskoprofilowanych blach stalowych z rdzeniem, który stanowi niepalna lamelowana wełna mineralna. Stosowane są zwykle do okładania elewacji, płyt działowych wewnątrz pomieszczeń, stropów oraz do różnego rodzaju przegród w budownictwie przemysłowym (np. ścian suszarni, kabin lakierni i in.). 63 06-07-21 15:42:14 Ś C I A N Y, S T R O P Y Zasady ogólne Zasadą pracy statycznej elementów warstwowych jest rozdział zadań pomiędzy poszczególnymi warstwami w przenoszeniu obciążeń. Okładziny metalowe przejmują obciążające naprężenia prostopadłe do płaszczyzny, natomiast rdzeń – w całości lub częściowo naprężenia poprzeczne i wynikające z nich naprężenia styczne. Rdzeń utrzymuje też odstęp pomiędzy okładzinami, podpiera je i usztywnia. Płyty właściwie dobrane i połączone zgodnie z technologią montażu charakteryzują się licznymi zaletami, np.: znaczną sztywnością, dobrą izolacyjnością termiczną i akustyczną, korzystnymi właściwościami zmęczeniowymi, małym ciężarem w porównaniu do alternatywnych konstrukcji, gładkością i równością powierzchni, odpornością na warunki klimatyczne, łatwością masowej produkcji, prostotą połączeń oraz innymi cechami dobrze znanymi projektantom i konstruktorom. Przy ich wyborze – obok kwestii estetycznych (wzornictwo i kolorystyka) i jakościowych (rodzaj powłok pasywacyjnych i staranne ich nałożenie) – głównie zwraca się uwagę na dane techniczne: parametry liniowe stanowiące o wytrzymałości konstrukcji, ciężar, wielkości charakterystyk termicznych, akustycznych, stopnie klasyfikacji odporności ogniowej i NRO (nierozprzestrzeniania ognia) oraz dokumentację dopuszczającą wyroby do stosowania (certyfikaty, aprobaty i atesty). O estetyce przesądzają m.in.: profilowanie okładzin, rodzaj i barwa lakieru oraz profil krawędzi zamka. Na jakość składają się: stopień odporności na warunki klimatyczne – atmosferyczne i środowiska (rodzaj okładziny i powłok ją zabezpieczających), wykończenie krawędzi (w tym konstrukcje zamków), rodzaj uszczelnień na złączach i sposób ich wykonania. Parametry liniowe tworzą: długość maksymalna (m), szerokość całkowita (mm), szerokość modularna (mm), odrębne grubości okładziny zewnętrznej i wewnętrznej powiększone o grubość rdzenia (mm). Jego gęstość oraz masa okładzin określają ciężar. O właściwościach cieplnych decyduje rodzaj rdzenia, jego gęstość i grubość. O wytrzymałości konstrukcyjnej stanowią: grubość i rodzaj blachy, profilowanie okładzin, kierunek orientacji montażu płyt (montaż poziomy, pionowy, ukośny) oraz system elementów montażowych (zamykające elementy złączne, systemowe obróbki blacharskie itp.). Charakterystyki termiczne, akustyczne, klasyfikacja ogniowa i dokumentacje dopuszczające do stosowania zapisane są w kartach technicznych wyrobów. 64 ART - PLYTY WARSTWOWE.indd 64 W zależności od przeznaczenia produkowane są trzy rodzaje płyt: ścienne, dachowe i chłodnicze. Różnice między nimi dotyczą przede wszystkim stopnia wytrzymałości konstrukcyjnej płyty oraz izolacyjności termicznej. Rodzaj rdzenia Wybór rodzaju rdzenia płyty określa jej przeznaczenie. Pod względem wartości izolacyjności cieplnej rozwiązania oparte na rdzeniach wykonanych z EPS, XPS i MW mają zbliżone wartości. Płyty z rdzeniem PU, PIR i XPS posiadają wyższe parametry izolacyjności cieplnej i są również zalecane przy podwyższonych wymaganiach związanych z wytrzymałością konstrukcyjną. Płyty z rdzeniem MW odpowiadają warunkom eksploatacyjnym o podwyższonych wymaganiach izolacyjności akustycznej i odporności ogniowej. Płyty z rdzeniem EPS (tzw. rdzeń styropianowy) są najbardziej popularne ze względu na niższą cenę i szeroki zakres zastosowań. WYMAGANIA konstrukcyjne W budownictwie stosowane mogą być tylko płyty z ważnymi aprobatami technicznymi, a zakres ich użycia musi wynikać z treści aprobat. Dopuszczalne obciążenia oraz maksymalne rozpiętości podpór w elementach ścian i przekryć dachowych nie mogą przekraczać wartości maksymalnych podanych w przeliczeniowych tablicach obciążeń odnoszących się do danego typu płyty. Ich opracowanie leży w gestii producenta, w związku z tym lektura tych tablic przed montażem pozostaje sprawą nadrzędną. Zastosowanie płyt warstwowych powinno być zgodne z projektem technicznym uwzględniającym warunki ich dopuszczenia do stosowania (ZUAT), wymaganiami norm technicznych i przepisów budowlanych, w tym przepisami rozporządzenia MI w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późn. zm.), a także zaleceniami konstrukcyjnymi i montażowymi zawartymi w instrukcjach producentów. Płyty mogą być stosowane w określonych obiektach i przy określonych warunkach użytkowych zgodnie z przeznaczeniem. Wartości współczynnika przenikania ciepła UC [W/(m2·K)], obliczone z uwzględnieniem liniowych mostków cieplnych powstających na połączeniach między płytami i połączeniach z konstrukcją obiektu (określone w odniesieniu do poszczególnych odmian i grubości płyt warstwowych), powinny być podane w dokumentacji wyrobu. Wartości punktowych i liniowych współczynników przenikania ciepła występujące w połączeniach, a także wartości temperatur na powierzchni mostków termicznych od strony wewnętrznej w pomieszczeniach ogrzewanych oraz wartości wilgotności względnej powietrza, przy których następuje kondensacja pary wodnej, powinny być podane w dokumentacji technicznej obiektu. Z uwagi na obowiązujące wymagania bezpieczeństwa pożarowego płyty warstwowe Zdjęcie: Borga WŁAŚCIWOŚCI użytkowe Fot. 2. Montaż dachowych płyt warstwowych do metalowego szkieletu konstrukcji. Na zdjęciu: dostawianie kolejnej płyty do uprzednio położonych. Płyta podawana jest na ochronnych pasach zabezpieczających ją przed przełamaniem. IZOLACJE VII/VIII 2006 06-07-21 15:42:18 Zdjęcie: EJOT Ś C I A N Y, S T R O P Y Fot. 3. Wybrane rodzaje śrub samowiercących i samogwintujących do mocowania płyt warstwowych oraz związanych z nimi prac montażowych. U góry: śruby do mocowania płyt, u dołu i po prawej: przykłady śrub krótkich oraz nit wykorzystywany przy montażu obróbek blacharskich i połączeń blach. Po lewej: element ORKAN-Kalotta zwiększający siłę mocowania i stabilność złącza. należy stosować zgodnie z przepisami rozporządzenia w sprawie warunków technicznych przy uwzględnieniu klasyfikacji ogniowej w zakresie rozprzestrzeniania ognia i odporności ogniowej przegród wykonanych z tych płyt. Ze względu na izolacyjność akustyczną w katalogu technicznym powinny być też podane wartości wskaźników RW, RA1 i RA2 obliczone według normy PN-EN ISO 717-1:1999. Projektując obiekty – zwłaszcza eksploatowane w określonych środowiskach agresywności korozyjnej – należy również uwzględniać stopień wpływu czynników korodogennych. Płyty wybiera się adekwatnie do wyników badań. Ich okładziny powinny mieć dobrane dodatkowe zabezpieczenia antykorozyjne zgodne z kategorią korozyjności środowiska, którą określa norma PN-EN ISO 12944-2:2001. Zakres wymaganych właściwości użytkowych płyt warstwowych uzupełniony został niedawno stopniami odporności dotyczącymi: szczelności na wodę opadową1), przepuszczalności powietrza2), odporności na obciążenie skupione3). Usankcjonuje je wkrótce europejska norma EN-14509:2006 „Samonośne izolacyjne płyty warstwowe z dwustronną okładziną metalową. Wyroby fabryczne”. 1) WARUNKI montażu Standardowo na czas transportu i montażu okładziny płyt zabezpieczane są obustronnie folią ochronną. Zdejmowana jest ona po całkowitym zakończeniu prac montażowych elementu w obiekcie, tzn. jeśli już nie zagraża ryzyko powstawania przypadkowych zarysowań. Przedłużanie okresu obecności folii ochronnej na wbudowanym elemencie wystawionym na działanie promieni UV jest niewskazane (jeśli folia popęka, będzie trudniejsza do usunięcia). Folie ochronne ściąga się przed montażem z okładzin wewnętrznych płyt, obróbek oraz miejsc, gdzie montowane są elementy nasadowe (np. kołnierze, świetliki kopułkowe lub odwadniacze), a tuż po zamontowaniu – z miejsc trudno dostępnych (np. na wysokich elewacjach). Płyty powinny być dostarczane w opakowaniach producenta na plac budowy. Należy je transportować i przechowywać zgodnie z warunkami określonymi przez producenta. W szczególności nie wolno dopuszczać podczas przeładunku i przemieszczania do nadmiernych przegięć płyt, gdyż grozi to ich trwałym uszkodzeniem. Nie wolno zwłaszcza chwytać i podnosić płyt w pozycji poziomej bez ich dodatkowego wzmocnienia poziomego, bo nadmierne siły cią- Klasę wodoszczelności określa się w zależności od ciśnienia wywołującego przeciek wody: klasa A – płyty zachowują szczelność przy ciśnieniu 1200 Pa, klasa B – 600 Pa, klasa C – 300 Pa. 2) Przepuszczalność powietrza przez pełną ścianę osłonową wykonaną ze ściennych płyt warstwowych nie powinna być większa niż 1,5 m3 (h·m2) przy różnicy ciśnień 50 Pa. 3) Dachowe płyty warstwowe nie powinny wykazywać trwałego widocznego uszkodzenia przy obciążeniu skupionym (100 mm × 100 mm) o wartości 1,2 kN. Jeśli podczas badania wystąpi trwałe uszkodzenie płyty, to w aprobacie technicznej musi być podana informacja, że podczas budowy przekrycia z płyt i jego eksploatacji należy stosować pomosty w celu zabezpieczenia płyt przed uszkodzeniem. IZOLACJE VII/VIII 2006 ART - PLYTY WARSTWOWE.indd 65 żenia mogą spowodować ich przełamanie, rozwarstwienie lub pęknięcie. Płyty powinny być chwytane w pozycji stojącej przy użyciu sprzętu montażowego zabezpieczającego ich stabilność podczas podnoszenia (fot. 2). Podczas składowania płyt na placu budowy płyty powinny być chronione przed wpływami atmosferycznymi (głównie opadami i promieniowaniem UV), ustawiane na paletach chroniących przed kontaktem z podłożem, a ich płaszczyzny – wzajemnie oddzielane przekładkami. Przed przystąpieniem do czynności montażowych kontroluje się stan niezbędnego sprzętu do montażu (urządzenia i narzędzia), a także pod kątem zgodności z projektem sprawdza się wymiary płyt, ich jakość oraz stan elementów łączących. W żadnym wypadku płyty nie powinny być spaczone (zwichrowane). W szczególności zwraca się uwagę na dokładność wykonania konstrukcji, którą porównuje się z projektem; wszelkie ewentualne rozbieżności wymagają usunięcia. Przy wykonawstwie dachów sprawdza się rozstaw płatwi – musi być zgodny z projektem uwzględniającym wytyczne zawarte w tablicach obciążeń statycznych dla danego typu płyty – oraz geometrię płaszczyzn, dla której górne powierzchnie płatwi muszą tworzyć jednorodną płaszczyznę. Przed montażem ścian weryfikuje się stan wykonania podłoża, na którym opierać się będą płyty (w tym jakość wykonanych prac hydroizolacyjnych), a także liniowość rygli i odległości między ryglami w konstrukcji ściennej obiektu. Właściwe przygotowanie konstrukcji ułatwi później sprawny montaż, zapewni poprawne funkcjonowanie łączników mocujących płytę oraz nada obiektowi pożądaną estetykę. Na jakość wykonania prac wpływają też warunki atmosferyczne, w jakich są prowadzone. Szczególnie istotne są tu: prędkość wiatru, opady atmosferyczne oraz oświetlenie. Absolutnie nie powinno się kontynuować robót przy wietrze o prędkości przekraczającej siłę 4° w skali Beauforta (8 m/s). W tych warunkach stosunkowo lekka płyta o znacznej powierzchni zachowuje się jak żagiel; w konsekwencji utrudniony jest jej montaż, a to może spowodować wypadek. Wszelkie roboty na wysokościach są zabronione, jeżeli prędkość wiatru przekracza 10,7 m/s. Ze względu na wiatr przed zakończeniem zmiany roboczej pojedyncze płyty warstwowe muszą być przymocowane do konstrukcji budynku wszystkimi wymaganymi łącznikami, a na konstrukcji dachu można jedynie pozostawić płyty warstwowe zawinięte w pakiety. Jeżeli roboty montażowe są wykonywane na wysokościach powyżej 20 m, to należy 65 06-07-21 15:42:20 Ś C I A N Y, S T R O P Y Zdjęcie: EJOT MOCOWANIE Fot. 4. Montaż ściennej płyty warstwowej do konstrukcji metalowej na śruby samowiercące z użyciem wkrętarki zaopatrzonej w głowicę prowadzącą. W zbliżeniu: nakładanie śruby samowiercącej na głowicę prowadzącą wkrętarki. prowadzić pomiar prędkości wiatru w najwyższym punkcie robót montażowych. Nie należy montować w trakcie opadów deszczu lub śniegu oraz przy gęstej mgle. Jeśli nie ma też zapewnionego sztucznego oświetlenia, nie należy kontynuować robót przy zmniejszającej się widoczności spowodowanej zapadającym zmrokiem. Wszystkie prace montażowe powinny być prowadzone zgodnie z ogólnie obowiązującymi przepisami BHP dla robót montażowych i dekarskich. Ponadto w czasie montażu lekkiej obudowy należy stosować urządzenia i sprzęt zabezpieczające przed upadkiem z wysokości: bariery ochronne linowe do zabezpieczania po obwodzie budynku, uprzęże zabezpieczające, rusztowania itp. Właściwe przygotowanie placu budowy oraz skompletowanie niezbędnych elementów sprawia, że montaż obiektów wykonywanych z użyciem płyt warstwowych przebiega sprawnie. Trzeba jednak zaznaczyć, że w żadnym wypadku nie jest to praca dla amatorów. Wszelkie prace montażowe powinny być wykonywane przez autoryzowane firmy dysponujące niezbędnymi narzędziami oraz odpowiednio przeszkoloną kadrą. OCHRONA antykorozyjna Powierzchnie płyt powlekane są rozmaitymi powłokami pasywacyjnymi. I choć charakteryzują się one dużą odpornością na warunki atmosferyczne w warunkach użytkowania obiektu, to pozostają wrażliwe na 66 ART - PLYTY WARSTWOWE.indd 66 działania mechaniczne w czasie obróbki przy montażu. Istotne są więc rodzaj i jakość narzędzi. Do przycinania płyt zaleca się stosowanie pilarek o drobnozębnych brzeszczotach (dotyczy to także pił tarczowych do metalu, które mogą być stosowane, jeśli wyposażone są w dostatecznie dokładne układy prowadzące). Opiłki po cięciu wymagają natychmiastowego usunięcia. Strefa cięcia nie powinna się nagrzewać do stopnia zagrażającego uszkodzeniu warstwy ochronnej cynku, lakieru lub powłoki z tworzywa sztucznego (ochrona antykorozyjna!); z tego względu używanie szlifierek kątowych z tarczami ściernymi jest niedopuszczalne. W celu zabezpieczenia lakieru przed uszkodzeniem cięcie obróbek blacharskich oraz płyt należy wykonywać na stojakach wyścielonych miękkim materiałem (np. filcem lub styropianem). Do wiercenia otworów montażowych i mocowania łączników należy stosować wiertarki elektryczne, które wiercą i usuwają izolację termiczną z płyt, ponieważ nieusunięte resztki izolacji mogą dostać się pod podkładkę uszczelniającą i rozhermetyzować uszczelnienie. W przypadku docinania obróbek blacharskich na dachu należy ułożyć miękkie podkłady zabezpieczające delikatne powłoki ochronne płyt oraz używać miękkiego obuwia. Niektórzy producenci płyt zalecają, by obrabiane krawędzie bezpośrednio po cięciu zabezpieczać antykorozyjnie wskazanymi środkami ochronnymi (lakierami) według określonych zasad (nanoszenie lakieru tylko na suche i oczyszczone powierzchnie). Mocowanie płyt do konstrukcji nośnych można przeprowadzić tylko z zastosowaniem systemowych śrub samowiercących/samogwintujących dopuszczonych przez producenta (fot. 3). W zależności od rodzaju i grubości płyty zastosowanej na obudowę należy używać śrub o odpowiedniej długości z podkładkami hermetyzującymi. Jeśli obiekt ma być eksploatowany w warunkach podwyższonej wilgotności i przy działaniu czynników chemicznych, mocowane śruby powinny być wykonane ze stali nierdzewnej. Dla poprawienia estetyki montażu zaleca się stosować śruby z łbami i podkładkami malowanymi proszkowo metodą elektrostatyczną, w kolorze dostosowanym do koloru blachy elewacyjnej płyty warstwowej, lub mającymi kapturki z tworzywa w kolorze płyty. By mocowanie płyty do konstrukcji było prawidłowe, konieczne jest utrzymanie prostopadłej pozycji śruby do powierzchni w czasie osadzania, dlatego przy montażu powinno się korzystać ze specjalistycznych wkrętarek zaopatrzonych w głowice prowadzące (fot. 4). Zalecane przez producentów takie elementy mocujące i techniki mocowania mają wiele zalet, np.: zapewniają wykonanie wiercenia i mocowania w jednej operacji i przy użyciu jednego elektronarzędzia (oszczędność czasu), optymalizują zdolność wiercenia (nowe ostrze do każdego mocowania), gwarantują zachowanie jednakowo wysokich i stałych wartości siły wyrywającej, przez regulację nastawy głębokości względnej osadzania zmniejszają ryzyko powstawania odkształceń blachy okładzinowej, zapewniają większe bezpieczeństwo przed oddziaływaniem czynników zewnętrznych (trwałe wodoszczelne połączenie), eliminują luz między płytą warstwową a podporą (rygiel, płatew lub inny element konstrukcji stalowej). Zagadnienia łączenia płyt warstwowych przedstawione zostaną niebawem w kolejnych wydaniach miesięcznika IZOLACJE. LITERATURA 1. „Zastosowanie płyt warstwowych w budownictwie”, Materiały konferencyjne. Konferencja Naukowo-Techniczna Poznań–Oborniki–Warszawa 15–17 maja 1995 r. 2. „Płyty warstwowe z rdzeniem ze styropianu w okładzinach z blach metalowych”, ZUAT-15/ II.09/2005, wyd. ITB 2005. 3. „Płyty warstwowe z rdzeniem ze sztywnej pianki poliuretanowej w okładzinach z blach metalowych”; ZUAT 15/II.04/2003, wyd. ITB 2003. 4. Materiały informacyjne firm: BalexMetal, Ejot, Kingspan i Trimo Polska. IZOLACJE VII/VIII 2006 06-07-21 15:42:27