Systematyczny przegląd częstości występowania wad zgryzu w Polsce

aktualności
Opinie
Systematyczny przegląd częstości
występowania wad zgryzu w Polsce
na podstawie pierwotnych badań opublikowanych
w latach 2000­‍‑2010
Dagmara Piątkowska1, Krzysztof Woźniak1,
Mariusz Lipski2
Systematic review of incidence of malocclusion in
Poland based on original studies published during
the years 2000­‍‑2010
Praca recenzowana 1
Katedra i Zakład Ortodoncji Pomorskiego Uniwersytetu Medycz­
nego w Szczecinie
Kierownik: dr hab. n. med. Krzysztof Woźniak
2
Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endo­
doncji Przedklinicznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego
w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Streszczenie
Celem pracy była weryfikacja hipotezy o powszechności występowania
wad zgryzu u dzieci i młodzieży w poszczególnych grupach wiekowych
w nieodległych latach minionych.
Materiał badań stanowiły prace badawcze opublikowane w latach
2000­‍‑2010, zawarte w bazie komputerowej Polskiej Bibliografii
Lekarskiej. W identyfikacji charakterystyk treściowych dokumentów posłużono się deskryptorami źródłowymi: zgryz nieprawidłowy
i epidemiologia. Kryteria włączenia obejmowały: datę publikacji od
stycznia 2000 do grudnia 2010, badania randomizowane populacji
polskiej w grupach badanych do 18. roku życia. Kryteria wykluczenia
stanowiły: prace poglądowe, badania prowadzone w kohortach wyodrębnionych na podstawie istotnych cech oraz badania doświadczalne
na zwierzętach.
Wyniki badań wskazują na wysoką częstość występowania wad zgryzu
w populacji dzieci i młodzieży w Polsce, świadczącą o powszechności
tego typu zaburzeń oraz celowości działań profilaktycznych. Najczęściej obserwuje się wady dotylne zgryzu. Wzrost częstości występowania wad zgryzu u dzieci po 12. roku życia wskazuje na potrzebę
objęcia opieką ortodontyczną również młodzieży. Ponadto istnieje
konieczność ujednolicenia metodyki badań epidemiologicznych wad
zgryzu w celu zwiększenia porównywalności ich wyników.
Summary
The aim of the study was to verify the hypothesis about the universal
incidence of malocclusion in children and youth with particular age
groups in the not too distant past.
Materials for the study were studies published during the years 2000­
‍‑2010, contained in the computer database of the Polish Medical
Bibliography. The root descriptors, incorrect bite and epidemiology,
were used to identify the characteristic content of documents. Criteria
for inclusion included publication date from January 2000 to December
2010 and randomized studies of the Polish population in the groups
studied up to the 18th year of life. Criteria for exclusion were demonstration copies, studies carried out in cohorts isolated on the basis of
significant characteristics and experiments on animals.
The results of the study indicate a high incidence of malocclusion in
the population of children and youth in Poland. This is evidence of
the universality of this type of disturbance and of the purposefulness
of preventive measures. The most commonly observed defects are
retrocclusion. The increase in incidence of malocclusion in children
after 12 years of age indicates the need of also including teenagers
under orthodontic care. In addition, there exists a need to standardize
epidemiological studies of malocclusion with the aim increasing the
comparability of their results.
Hasła indeksowe: wady zgryzu, epidemiologia
Key words: malocclusions, epidemiology
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
121
aktualności
Opinie
n Wstęp
Zgodnie z definicją WHO, wada
zgryzu to stan narządu żucia, który powoduje wyraźne oszpecenie,
znacznie ogranicza czynność żucia i oddychania oraz jest odczuwany przez pacjenta jako upośledzenie (1). Treść przytoczonej definicji jednoznacznie wskazuje na wagę
obiektywnych zaburzeń morfologii
i czynności, a także subiektywnej
oceny pacjenta.
Kryteria polskiej diagnostyki ortodontycznej wad zgryzu są oparte na
pojęciu normy biologicznej. Wprowadzone przez Orlik­‍‑Grzybowską
pojęcie normy biologicznej jest rozumiane jako zespół cech określających prawidłowy rozwój narządu
żucia w przebiegu dynamiki rozwojowej (2). Wspomniany zespół cech
stanowią zarówno elementy określające prawidłową morfologię, jak
i czynność narządu żucia. Dynamikę rozwojową należy natomiast rozumieć w głównej mierze jako zespół zmian zachodzących w rozwoju osobniczym każdego człowieka,
a więc bezpośrednio związanych
z jego ontogenezą.
W tym miejscu trzeba również
krótko wspomnieć o organizacji polskiej systematyki wad zgryzu, która w swojej istocie jest oparta na podziale wad w odniesieniu do trzech
płaszczyzn przestrzennych, będąc
w swym założeniu rozwinięciem
diagnostyki Simonowskiej. W tym
kontekście wady poprzeczne zgryzu
są identyfikowane w odniesieniu do
płaszczyzny strzałkowej pośrodkowej. Natomiast wady przednio­‍‑tylne
i pionowe odpowiednio do płaszczyzn czołowej i horyzontalnej (2).
Liczne prace epidemiologiczne
dowodzą, że wady zgryzu obok cho-
122
roby próchnicowej i chorób przyzębia zaliczają się do stomatologicznych chorób społecznych. Przemawiają za tym zarówno powszechność ich występowania, jak i wielowymiarowe konsekwencje zdrowotne i społeczne nieleczonych wad
zgryzu. Fakt ten stanowi główną
przesłankę kontynuacji badań, których celem jest ciągła weryfikacja
powszechności ich występowania
zarówno w Polsce, jak i na świecie.
Uzyskane w ten sposób informacje
mogą się również stać podstawą prognozy kosztów leczenia oraz określenia potrzeb co do niezbędnego personelu medycznego.
n Cel pracy
Celem pracy była weryfikacja hipotezy o powszechności występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży w poszczególnych grupach
wiekowych w nieodległych latach
minionych, co pozwoliłoby na określenie aktualnych ortodontycznych
potrzeb leczniczych.
n Materiał i metody
Materiał badań stanowiły prace
badawcze opublikowane w latach
2000­‍‑2010, zawarte w bazie komputerowej Polskiej Bibliografii Lekarskiej utworzonej w Zakładzie Naukowej Informacji Medycznej Głównej Biblioteki Lekarskiej w Warszawie. W identyfikacji charakterystyk
treściowych dokumentów posłużono się deskryptorami źródłowymi
zgodnymi z bazą Tez­‍‑MeSH: zgryz
nieprawidłowy i epidemiologia. Kryteriami włączenia były: data publikacji od stycznia 2000 do grudnia
2010, badania randomizowane populacji polskiej w grupach badanych
do 18. roku życia. Kryteria wyklu-
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
czenia stanowiły: prace poglądowe
(przeglądy piśmiennictwa), badania
prowadzone w kohortach wyodrębnionych na podstawie istotnych
cech, tj. obecność określonych wad
wrodzonych lub uchwytnych czynników etiologicznych, oraz badania
doświadczalne na zwierzętach.
n Wyniki i ich omówienie
Użycie deskryptorów źródłowych
pozwoliło na identyfikację 77 publikacji w bazie komputerowej Polskiej
Bibliografii Lekarskiej. Zastosowanie
obiektywnych kryteriów włączenia
i wykluczenia umożliwiło zakwalifikowanie do dalszej analizy 20 z 77
prac.
Wyniki badań pierwotnych, opublikowanych w latach 2000­‍‑2010
przedstawiono w tabelach I i II.
Głównym czynnikiem determinującym podział badań w tabelach była
ogólna liczebność grup badanych
z arbitralnie przyjętą wartością graniczną dla masowych badań epidemiologicznych, wynoszącą 500 badanych (tab. I).
Przegląd badań epidemiologicznych prowadzonych w grupach
o dużej liczebności (N > 500) wydaje się potwierdzać, iż podstawowym czynnikiem modyfikującym
częstość występowania wad zgryzu jest wiek badanych. Frekwencja
wad zgryzu wzrasta bowiem wraz
z wiekiem badanych, co potwierdza
większość wyników badań. Badania przeprowadzone przez Kawalę
i wsp. (3) wskazują, że częstość występowania wad zgryzu u 3­‍‑latków,
a więc u dzieci z pełnym uzębieniem mlecznym, wynosiła 40,4%,
a u 7­‍‑latków w uzębieniu mieszanym
już 75,9%. Podobna zależność występuje w badaniach Grzybowskiej­
‍‑Substelny i Pisulskiej­‍‑Otremby (4).
TABELA I. Występowanie wad zgryzu u dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat w grupach badanych o dużej liczebności
(N > 500) w badaniach opublikowanych w latach 2000-2010
Lp.
1
2
3
Autorzy
Grodzka i wsp. (8)
Onoszko i wsp. (9)
Myśliwiec i wsp. (6)
Rok
publikacji
2009
2007
Wiek
badanych
Liczebność
całkowita/
/Liczebność
grup
Metodyka
Częstość wad
zgryzu i/lub
nieprawidłowości
zębowych
%
13-15 lat
I grupa: 13 lat
II grupa: 14 lat
III grupa: 15 lat
600 Wady zgryzu
I grupa: 200 i nieprawidłowości
II grupa: 200 zębowe
III grupa: 200
66,2
I grupa: 64,5
II grupa: 67,5
III grupa: 66,5
8-9 lat
I grupa: 8 lat
II grupa: 9 lat
665 Wady zgryzu
I grupa: 403 i nieprawidłowości
II grupa: 262 zębowe
67,5
2004
6-18 lat
I grupa: 6 lat
II grupa: 7 lat
III grupa: 8 lat
IV grupa: 9 lat
V grupa: 10 lat
VI grupa: 11 lat
VII grupa: 12 lat
VIII grupa: 13 lat
IX grupa: 14 lat
X grupa: 15 lat
XI grupa: 16 lat
XII grupa: 17 lat
XIII grupa: 18 lat
38 706 Wady zgryzu
614
I grupa: 99
II grupa: 142
Wady zgryzu
III grupa: 155
IV grupa: 160
V grupa: 58
Częstość poszczególnych
wad zgryzu
i/lub nieprawidłowości
zębowych
%
Tyłozgryz: 51,4
Zgryz głęboki: 34,0
Zgryz krzyżowy: 26,0
Nieprawidłowości
zębowe: 47,1
Tyłozgryz: 51,7
Zgryz krzyżowy: 41,9
Zgryz otwarty: 15,0
Nieprawidłowości
zębowe: 39,4
I grupa: 58,4
II grupa: 57,4
III grupa: 69,5
IV grupa: 66,6
V grupa: 58,6
VI grupa: 62,9
VII grupa: 56,4
VIII grupa: 75,0
IX grupa: 50,2
X grupa: 41,3
XI grupa: 33,5
XII grupa: 30,0
XIII grupa: 17,0
43,4
I grupa: 40,4
II grupa: 38,1
III grupa: 41,9
IV grupa: 39,4
V grupa: 75,9
4
Kawala i wsp. (3)
2003
3-7 lat
I grupa: 3 lata
II grupa: 4 lata
III grupa: 5 lat
IV grupa: 6 lat
V grupa: 7 lat
5
Małkiewicz i Kępa
(7)
2003
15 lat
Wady zgryzu
592 i nieprawidłowości
zębowe
8 lat
Wady zgryzu
1 099 i nieprawidłowości
zębowe
60
Tyłozgryz: 32,6
Zgryz krzyżowy: 18,1
Stłoczenia: 19,3
Nieprawidłowości zębowe:
17,7
1 971 Wady zgryzu
4-14 lat
I grupa: 4 lata I-II grupa: 494 i nieprawidłowości
II grupa: 6 lat III-V grupa: 1477 zębowe
III grupa: 9 lat
IV grupa: 12 lat
V grupa: 14 lat
65,8
I grupa: 44,0
II grupa: 47,6
III grupa: 74,8
IV grupa: 70,9
V grupa: 71,3
Tyłozgryz: 28,2
Zgryz krzyżowy: 21,9
Zgryz głęboki: 16,3
Nieprawidłowości zębowe:
61,9
Stłoczenia: 45,0
3 699 Wady zgryzu
I grupa: 1859 i nieprawidłowości
II grupa: 1860 zębowe
64,9
I grupa: 63,7
II grupa: 66,0
Tyłozgryz: 20,8 (12-latki)
Zgryz krzyżowy: 14,4 (18-lat­
ki)
Stłoczenia: 25,3 (12-latki)
Stłoczenia: 29,2 (18-latki)
6
Truszel i wsp. (10)
7
Grzybowska­
‍‑ Substelna
i Pisulska­‍‑Otremba
(4)
8
Suszczewicz
i Lisiecka (5)
2002
2001
2001
12-18 lat
I grupa: 12 lat
II grupa: 18 lat
Tyłozgryz: 39,1
Zgryz otwarty: 24,1
Zgryz krzyżowy: 20,3
Nadzgryz: 11,7
Duże miasta: 73,0
Małe miasta: 74,0
Wsie: 77,5
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
123
aktualności
Opinie
W przeprowadzonych badaniach
dzieci z województwa opolskiego
częstość występowania wad zgryzu w uzębieniu mlecznym wyniosła 44% (dzieci 4­‍‑letnie), wzrastając
w uzębieniu mieszanym do 74,8%
u dzieci 9­‍‑letnich i 71,3% u dzieci 14­‍‑letnich. Wzrost częstości występowania wad zgryzu wraz z wiekiem potwierdzają badania epidemiologiczne nadzorowane przez
ŚOZ we współpracy z MZiOS, a prowadzone przez dziesięć akademii
medycznych pod kierownictwem
prof. Jańczuka (wg 5). Wady zgryzu stwierdzono u 63,7% 12­‍‑latków
i 66% 18­‍‑latków. Wyjątek w tym
względzie stanowią badania My­
śliwca i wsp. (6), których wyniki
wskazują na drastyczne zmniejszanie się częstości wad zgryzu po
13. roku życia. Częstość występowania wad zgryzu u dzieci 13­‍‑letnich
sięgająca 75% zmalała aż do 17%
w grupie 18­‍‑letniej młodzieży. Autorzy zastrzegają jednak nieporównywalność wyników przedstawionych badań z wynikami ogólnopolskich badań epidemiologicznych ze
względu na inne kryteria diagnostyczne, a także dobór badanych.
Kolejnym elementem determinującym częstość występowania wad
zgryzu jest miejsce zamieszkania.
Wyniki badań przeprowadzonych
przez Małkiewicz i Kępę (7) wskazują na częstsze występowanie wad
zgryzu u dzieci 15­‍‑letnich zamieszkujących wsie (77,5%) niż u dzieci zamieszkujących małe (74%)
i duże aglomeracje miejskie (73%).
Odwrotne spostrzeżenia formułują
Myśliwiec i wsp. (6), w których w badaniach w większości grup wiekowych (9 z 13) częstsze występowanie wad zgryzu odnotowano u dzieci
zamieszkujących miasta powiatowe
aniżeli tereny wiejskie.
124
Ważnym elementem badań epidemiologicznych, rzutującym na
organizację leczenia ortodontycznego jest częstość występowania
poszczególnych typów wad zgryzu.
W przedstawionych badaniach najczęstszą postacią wad zgryzu były
wady dotylne (3, 4, 5, 8, 9, 10). W zależności od przyjętej metodyki badania, wysoką częstością występowania odznaczały się również nieprawidłowości zębowe (8, 9, 10).
Przegląd badań epidemiologicznych dzieci i młodzieży w wieku od
3 do 18 lat, prowadzonych w grupach badanych o dużej liczebności, pozwala potwierdzić hipotezę
o dużych potrzebach leczenia ortodontycznego. Po uwzględnieniu
wszystkich przytoczonych badań
średni odsetek badanych z wadami
zgryzowo­‍‑zębowymi wyniósł 61,8%.
Tak wysoka frekwencja wad zgryzu
jednoznacznie wskazuje z jednej
strony na duże narażenie populacji
na czynniki patogenne, uniemożliwiające prawidłowe kształtowanie
narządu żucia, z drugiej – na niewystarczające działania profilaktyczne
w tym zakresie (tab. II).
Wyniki badań epidemiologicznych prowadzonych w Polsce
w mniej liczebnych grupach badanych (128­‍‑398) – przedstawionych
w tabeli II, są zbliżone do wyników
badań w grupach badanych o dużej
liczebności. Zmniejszenie liczebności grup wpływa jednak na ograniczenie czułości tych badań w aspekcie denotacji związków częstości
występowania wad zgryzu z czynnikami potencjalnie modyfikującymi,
tj. wiekiem badanych. Efekt ten jest
szczególnie widoczny w przypadku
analiz międzygrupowych prowadzonych w obrębie poszczególnych badań, jednak analiza porównawcza
wyników wszystkich badań (dla N
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
< 500) zdaje się potwierdzać zasadę
wzrostu częstości wad zgryzu wraz
z wiekiem badanych. W analizowanych pracach najmniejszy odsetek
wad zgryzowo­‍‑zębowych obserwowano bowiem w wieku przedszkolnym – 39,6% (11), a największy
u 12­‍‑latków – 93,0% (12). Zwraca
jednak uwagę duża rozpiętość obserwacji. Mielnik­‍‑Błaszczak i wsp. (13)
opisują 64% częstość występowania
wad zgryzu w uzębieniu mlecznym
u dzieci w wieku 2­‍‑4 lat. Zbliżoną
częstość występowania wad zgryzu u dzieci 3–6­‍‑letnich z pełnym
uzębieniem mlecznym podają Za­
durska i wsp. (14, 15) w badaniach
opublikowanych najpierw w 2001 r.
(55,6­‍‑65,6%), a później w 2007 r. –
60,7% w grupie 3­‍‑4­‍‑latków i 62,2%
w grupie 5­‍‑6­‍‑latków. Odmienne wyniki przedstawiają Raftowicz­‍‑Wójcik
i wsp. (11), odnotowując znacznie
mniejszy odsetek dzieci w wieku 3­‍‑5
lat z wadami zgryzu i nieprawidłowościami zębowymi – średnio 39,6%
(w zakresie 30,1­‍‑47,1%).
Najmniejszą frekwencję wad zgryzu u dzieci w okresie uzębienia mieszanego podają Warsz i Rudnicka­
‍‑Siwek (16). Autorzy, na podstawie
badań przeprowadzonych w grupie
dzieci 9­‍‑11­‍‑letnich z okolic Lublina, stwierdzili 59,4% częstość wad
zgryzu. Nieco wyższą częstość występowania wad zgryzu (średnio
71,2%) u dzieci 10­‍‑13­‍‑letnich odnotowali Zadurska i wsp. (17). Odmienne obserwacje przedstawiają
Ziemiańska­‍‑Maczek (18) oraz Tru­
szel i Roztoczyńska (12), w których
badaniach odsetek dzieci z wadami
zgryzu był znacznie wyższy – odpowiednio 88% dzieci 11­‍‑letnich i 93%
dzieci 12­‍‑letnich.
Znacznie mniejsza rozbieżność
wartości określających częstość występowania wad zgryzu charaktery-
TABELA II. Występowanie wad zgryzu u dzieci i młodzieży w wieku 3­‍‑18 lat w grupach badanych o niskiej liczebności
(N < 500) z uwzględnieniem liczebności w poszczególnych grupach wiekowych (I grupa: n < 150, II grupa: 150 < n <
250, III grupa: n > 250) w badaniach opublikowanych w latach 2000­‍‑2010
Lp.
Autorzy
Rok
publikacji
Wiek
badanych
Liczebność
całkowita/
/Liczebność
grup
Metodyka
Częstość wad
zgryzu i/lub
nieprawidłowości
zębowych
%
Częstość poszczególnych
wad zgryzu
i/lub nieprawidłowości
zębowych
%
Liczebność grup badanych: n < 150 osób w określonym wieku
Raftowicz­‍‑Wójcik
1
i wsp. (11)
2
Warsz i Rudnicka­
‍‑Siwek (16)
Zadurska i wsp.
3
(14)
2010
3­‍‑5 lat
I grupa: 3 lata
II grupa: 4 lata
III grupa: 5 lat
245
I grupa: 65
II grupa: 93
III grupa: 87
2009
9­‍‑11 lat
128
3­‍‑6 lat
I grupa: 3–4 lat
II grupa: 5–6 lat
174
I grupa: 84
II grupa: 90
Wady zgryzu
i nieprawidłowości
zębowe
61,5
I grupa: 60,7
II grupa: 62,2
10­‍‑13 lat
I grupa: 10 lat
II grupa: 11 lat
III grupa: 12 lat
IV grupa: 13 lat
222
I grupa: 65
II grupa: 45
III grupa: 62
IV grupa: 50
Wady zgryzu
i nieprawidłowości
zębowe
71,2
I grupa: 72,3
II grupa: 75,6
III grupa: 66,1
IV grupa: 72,0
15 lat
139
3­‍‑6 lat
I grupa: 3 lata
II grupa: 4 lata
III grupa: 5 lat
IV grupa: 6 lat
313
I grupa: 27
II grupa: 69
III grupa: 89
IV grupa: 128
6­‍‑7 lat
I grupa: 6 lat
II grupa: 7 lat
239
I grupa: 100
II grupa: 139
2007
Zadurska i wsp.
(17)
2005
5 Małkiewicz (19)
2002
4
6
Zadurska i wsp.
(15)
2001
7
Kantor i Warych
(21)
2000
Wady zgryzu
i nieprawidłowości
zębowe
Wady zgryzu
Wady zgryzu
Wady zgryzu
Wady zgryzu
39,6
I grupa: 43,0
II grupa: 30,1
III grupa: 47,1
Tyłozgryz: 20,4
Nieprawidłowości zębowe:
23,3
59,4
72,8
– 67,5 dziewcząt
– 78,0 chłopców
60,0
I grupa: 55,6
II grupa: 58,0
III grupa: 54,0
IV grupa: 65,6
63,0
Tyłozgryz: 74,8
3–4­‍‑latki: 76,5/5–6­‍‑latki: 73,2
Zgryz krzyżowy: 12,2
3–4­‍‑latki: 9,8/5–6­‍‑latki: 14,2
Tyłozgryz:
10­‍‑latki: 44,6/11­‍‑latki: 62,2
12­‍‑latki: 45,2/13­‍‑latki: 42,0
Nieprawidłowości zębowe:
10­‍‑latki: 12,3/11­‍‑latki: 11,0
12­‍‑latki: 11,3/ 13­‍‑latki: 20,0
Tyłozgryz: 76,4
3­‍‑latki: 86,6/4­‍‑latki: 85,0
5­‍‑latki: 77,1/6­‍‑latki: 70,2
Zgryz krzyżowy: 11,0
3­‍‑latki: 0/4­‍‑latki: 7,5
5­‍‑latki: 16,7/6­‍‑latki: 11,9
Tyłozgryz: 47,6
6­‍‑latki: 47,3/7­‍‑latki: 47,9
Zgryz otwarty: 23,9
6­‍‑latki: 28,0/7­‍‑latki: 19,7
Liczebność grup badanych: 150 < n < 250 osób w określonym wieku
8
Ziemiańska­
‍‑Maczek (18)
2007
11 lat
190
Wady zgryzu
88,0
9
Malepszy i wsp.
(20)
2000
18 lat
240
Wady zgryzu
70,8
Tyłozgryz: 25,8
Zgryz otwarty: 10,1
Zgryz krzyżowy 7,4
Liczebność grup badanych: n > 250 osób w określonym wieku
10 Shahnazari (22)
2005
12 lat
398
Wskaźnik IOTN
41,2
(5­‍‑10º AC /IOTN)
11
Mielnik­‍‑Błaszczak
i wsp. (13)
2002
2­‍‑4 lata
257
Wady zgryzu
64,0
12
Truszel
i Roztoczyńska (12)
2002
12 lat
306
Wady zgryzu
i nieprawidłowości
zębowe
93,0
Tyłozgryz: 41,0
Zgryz głęboki: 20,0
Zgryz otwarty przedni: 12,0
Tyłozgryz: 28,0
Zgryz krzyżowy: 13,0
Nieprawidłowości zębowe:
78,0
Zaburzenia symetrii: 31,0
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
125
aktualności
Opinie
zuje badania dzieci z uzębieniem
stałym. Małkiewicz (19) opisuje
72,8% częstość wad zgryzu u młodzieży 15­‍‑letniej, podczas gdy Ma­
lepszy i wsp. (20) 70,8% u 18­‍‑latków
z województwa dolnośląskiego.
Znacznymi trudnościami interpretacyjnymi jest również obarczona część wyników analizowanych
prac, odnosząca się do częstości występowania poszczególnych wad
zgryzu lub nieprawidłowości zębowych w badanej grupie. Podstawowym źródłem opisywanej niedogodności wydaje się być zróżnicowany
i zwykle nieokreślony przez autorów badań sposób estymacji wartości oczekiwanych w odniesieniu do
całej badanej grupy lub tylko jej części z potwierdzoną wadą zgryzu. Nie
sposób również pominąć różnic wy-
nikających z przyjętych kryteriów
oceny lub dokładności samych badających. W efekcie ten ważny element wyników jest obciążony znaczną zmiennością. Tym samym występowanie najczęściej obserwowanej
wady zgryzu, jaką jest tyłozgryz, jest
opisywane w zakresie wartości od
20,4% (11) do 86,6% (15).
n Wnioski
1. Przedstawiony przegląd badań
wskazuje na wysoką częstość występowania wad zgryzu w populacji
dzieci i młodzieży w Polsce, świadcząc o powszechności tego typu zaburzeń.
2. Występowanie wad zgryzu
u dzieci w wieku przedszkolnym
świadczy o celowości wczesnych
działań profilaktycznych, umożliwiających prawidłowy rozwój narządu żucia.
3. Najczęstsze występowanie wad
dotylnych o etiologii wieloczynnikowej wymaga celowości i skuteczności wdrażanych programów profilaktycznych.
4. Wzrost częstości występowania
wad zgryzu u dzieci po 12. roku życia dyktuje potrzebę objęcia opieką
ortodontyczną również młodzieży.
5. Istnieje konieczność ujednolicenia metodyki badań epidemiologicznych wad zgryzu w celu zwiększenia porównywalności ich wyników.
n
Piśmiennictwo
1. Śmiech­‍‑Słomkowska G., Rytlowa W.: Profilaktyka i wczesne leczenie ortodontyczne. Wybrane zagadnienia. Wyd. II uzup., PZWL, Warszawa 1999.
2. Orlik­‍‑Grzybowska A.: Podstawy ortodoncji. Wyd. 3 uzup., PZWL, Warszawa, 1976.
3. Kawala B., Babijczuk T., Czekańska A.: Występowanie dysfunkcji, parafunkcji i wad narządu
żucia u dzieci w wieku przedszkolnym. Dent. Med. Probl., 2003, 40, 2, 319­‍‑325.
4. Grzybowska­‍‑Substelna J., Pisulska­‍‑Otremba A.: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży województwa opolskiego. Czas. Stomatol., 2001, LIV, 1, 51­‍‑56.
5. Suszczewicz A., Lisiecka K.: Stan zgryzu populacji 12­‍‑ i 18­‍‑latków w Polsce w 1995 roku.
Przegl. Stomatol. Wieku Rozwoj., 2001, 3/4, 20­‍‑23.
6. Myśliwiec L. i wsp.: Lecznicze potrzeby stomatologiczne u dzieci i młodzieży z województwa zachodniopomorskiego. Zdr. Publ. 2004, 114, 2, 189­‍‑192.
7. Małkiewicz K., Kępa J.: Występowanie próchnicy i wad zgryzu u młodzieży 15­‍‑letniej z województwa mazowieckiego. Dent. Med. Probl., 2003, 40, 2, 327­‍‑330.
8. Grodzka I., Szarmach I., Bugała­‍‑Musiatowicz B.: Zależność między nieprawidłowościami
zgryzowymi a parafunkcjami w populacji młodzieży gimnazjalnej w Białymstoku. Dent. Med.
Probl., 2009, 46, 3, 311­‍‑318.
9. Onoszko M., Wojtaszek­‍‑Słomińska A., Rosnowska­‍‑Mazurkiewicz A.: Występowanie wad
zgryzu u 8 i 9­‍‑letnich dzieci z terenu Gdyni. Czas. Stomatol., 2007, LX, 3, 195­‍‑201.
10. Truszel M., Roztoczyńska A., Becker K.: Stan uzębienia dzieci 8­‍‑letnich w Bielsku­‍‑Białej.
Mag. Stomatol., 2002, XII, 12, 7/8, 12­‍‑15.
11. Raftowicz­‍‑Wójcik K., Matthews­‍‑Brzozowska T., Kawala B.: Częstość występowania wad
zębowo­‍‑zgryzowych u dzieci w wieku 3–5 lat. Dent.Med. Probl., 2010, 47, 3, 339­‍‑342.
12. Truszel M., Roztoczyńska A.: Ocena stanu zdrowia narządu żucia dzieci 12­‍‑letnich
w Bielsku­‍‑Białej. Mag. Stomatol., 2002, XII, 10, 48­‍‑52.
13. Mielnik­‍‑Błaszczak M., Struska A., Tomankiewicz M.: Analiza wad zgryzu z uwzględnieniem wybranych czynników etiologicznych u dzieci z Lublina w wieku od 24 do 48 miesięcy.
Ortod. Współcz., 2002, 4, 4, 99­‍‑101.
126
Magazyn Stomatologiczny nr 4/2012/ONLINE
14. Zadurska M. i wsp: Ocena warunków zgryzowych u dzieci w wieku przedszkolnym oraz
ocena wiedzy ich rodziców dotyczącej profilaktyki stomatologicznej i ortodontycznej. Stomatol. Współcz., 2007, 14, 3, 21­‍‑29.
15. Zadurska M. i wsp: Badania epidemiologiczne wad zgryzu i zaburzeń funkcji układu
mięśniowo­‍‑stawowego u dzieci w wieku przedszkolnym. Przegl. Stomatol. Wieku Rozwoj.,
2001, 2, 11­‍‑21.
16. Warsz M., Rudnicka­‍‑Siwek K.: Ocena stanu narządu żucia u 9–11­‍‑letnich dzieci ze szkół
podstawowych z okolic Lublina pozbawionych gabinetów stomatologicznych. Dent. Med.
Probl., 2009, 46, 2, 162­‍‑167.
17. Zadurska M. i wsp: Wady zgryzu i zaburzenia funkcji układu mięśniowo­‍‑stawowego
u dzieci w wieku 10­‍‑13 lat. Ortop. Szczęk. Ortod., 2005, 2, 14­‍‑18.
18. Ziemiańska­‍‑Maczek J.: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci jedenastoletnich
z terenów wiejskich powiatu nowotarskiego województwa małopolskiego. Implantoprotetyka, 2007, 8, 3, 40­‍‑42.
19. Małkiewicz K.: Występowanie próchnicy i wad zgryzu u 15­‍‑letniej młodzieży wiejskiej
z powiatu siedleckiego. Pozn. Stomatol., 2002, 29, 155­‍‑161.
20. Malepszy A., Nowak­‍‑Malinowska H., Kaczmarek U.: Wybrane parametry stanu zdrowia narządu żucia 18­‍‑letnej młodzieży z województwa dolnośląskiego. Wrocł. Stomatol.,
2000, 103­‍‑109.
21. Kantor B., Warych B.: Analiza wad zgryzu i typu ząbkowania u dzieci 6­‍‑ i 7­‍‑letnich z Lwówka Śląskiego. Mag. Stomatol., 2000, X, 10, 48­‍‑50.
22. Shahnazari A: Estetyka uzębienia pacjentów w wieku 12 lat z województwa świętokrzyskiego. Mag. Stomatol., 2005, XV, 12, 74­‍‑77.