I. POLITYKA ZAGRANICZNA - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
SPIS TREŚCI
I. POLITYKA ZAGRANICZNA LUDWIKAXIV
I UFORMOWANIE SIĘ LIGI AUGSBURSKIEJ.
II. "WSPANIAŁA REWOLUCJA"
I OBALENIE STUARTÓW W ANGLII.
III. OKRĘTY, ICH UZBROJENIE I TAKTYKA WALKI
IV. PRZECIWNICY.
Anglia
Holandia
Hiszpania
Francja
V.REALIAWOJNYNAMORZU
POD KONIEC XVII WIEKU
VI. WYPRAWA WILHELMA DO ANGLII..
VII. ROZWÓJ SYTUACJI PO DETRONIZACJI
JAKUBA II- PLANY STRON
VIII. LĄDOWANIE JAKUBA W IRLANDII
IX. BITWA W ZATOCE BANTRY
X. DZIAŁANIA FLOTY PODCZAS WALK
W IRLANDII LATEM I JESIENIĄ 1689 ROKU
XI. KAMPANIA MORSKA ROKU 1689
XII. KAMPANIA ZIMOWA PRZELOMU 1689
I 1690 ROKU
XIII. POCZĄTEK WOJNY KRĄŻOWNICZEJ
XIV. BITWA POD BEACHY HEAD (BEVEZIERS) .
XV. DZIAŁANIA FLOTY NA WODACH
IRLANDZKICH W ROKU 1690 I 1691 .
XVI. PIERWSZY KRYZYS FRANCUSKIEJ FLOTY.
XVII. CAMPAGNE DU LARGE ROKU 1691
8
13
16
36
36
41
44
47
55
60
70
74
79
87
95
99
105
109
130
135
138
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
SPIS TREŚCI
XVIII. BITWA POD BARFLEUR
I ZAGŁADA OKRĘTÓW FRANCUSKICH
POD CHERBOURGIEM I LA HOUGUE.
145
Barfleur
149
Po bitwie
163
Cherbourg
166
La Hougue . . . . . . . . .
167
XIX. DZIAŁANIA NA MORZU
DO KOŃCA 1692 ROKU.
XX. KAMPANIA ROKU 1693
I KLĘSKA KONWOJU SMYRNEŃSKIEGO.
XXI. DZIAŁANIA KRĄŻOWNICZE
DO KOŃCA ROKU 1693
XXII. KRYZYS PRZEŁOMU LAT 1693/1694
I ZAŁAMANIE SIĘ FRANCUSKIEJ
STRATEGII MORSKIEJ
XXIII. KAMPANIA ŚRÓDZIEMNOMORSKA
ROKU 1694 I 1695.
XXIV. ALIANCKIE ATAKI NA FRANCUSKIE
WYBRZEŻA PODCZAS KAMPANII
1694 I 1695 ROKU
Brest 18 ( 8) czerwca 1694 roku
173
176
188
196
200
213
213
Dieppe 22-24 ( 12-14) lipca i Hawr 26-29 ( 16-19) lipca 1694 roku 219
Dunkierka 21-25 ( 11-15) września
i Calais 26-27 (16-17) września 1694 roku
221
St. Mało 14-15 (4-5) lipca i Granville 18 ( 8) lipca 1695 roku .
226
Dunkierka 11 (l) sierpnia i Calais 27 ( 17) sierpnia 1695 roku
230
XXV. DZIAŁANIA NA MORZU PODCZAS
OSTATNICH DWÓCH LATWOJNY (1696-1697)
232
XXVI. DZIAŁANIA KRĄŻOWNICZE OD ROKU 1694 B~
XXVII. WOJNA NA KARAIBACH
(W INDIACH ZACHODNICH)
XXVIII. DZIAŁANIA WOJENNE NA WODACH
AMERYKI PÓŁNOCNEJ . .
XXIX. WYPRAWA BARONA DE POINTISA
l ZDOBYCIE KARTAGENY . . . . . . . . . . . . .
253
269
280
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
SPIS TREŚCI
XXX. PRZEBIEG DZIAŁAŃ WOJENNYCH
NA LĄDZIE .
...........
290
Front niemiecki (reński)
290
Front niderlandzki (flandryjski) . .
293
Front katałoński .
296
Front pólnocnowłoski .
299
XXXI. POKÓJ W RYSWICK (RIJSWIJK) . . . . . . . . . . .
XXXII.BILANSWOJNYNAMORZU .................
303
306
l. Wysiłek wojenny stron konfliktu .
306
2. Wpływ wojny na rozwój morskiej sztuki wojennej ...... .
3ll
ZAŁĄCZNIKI
.
323
l. Wykaz flot państw uczestniczących w wojnie Francji
z Ligą Augsburską .
323
2. Wykaz francuskich okrętów korsarskich przechwyconych
podczas wojny przez marynarkę angielską .
373
3. Wykaz wydatków morskich Anglii i Francji
w łatach 1685-1700.
375
4. Informacje na temat systemów pieniężnych państw
morskich uczestniczących w wojnie Francji z Ligą Augsburską. 379
5. Róża wiatrów
381
WYKAZ SKRÓTÓW
SPIS MAP
382
SPIS TABEL.
SPIS ILUSTRACJI
BIBLIOGRAFIA
383
ILUSTRACJE
400
383
384
392
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
I. POLITYKA ZAGRANICZNA
LUDWIKAXlVIUFORMOWANIE SIĘ
LIGI AUGSBURSKIEJ
G
dy w marcu 1643 roku z życiem żegnał się w wieku 42lat król Francji Lu­
dwik XIII, jego następcą został jego jedyny syn, także Ludwik, który do
historii przeszedł jako Ludwik XIV. W momencie wstąpienia na tron był on
zaledwie S-letnim dzieckiem, stąd regencję objęła jego matka Anna Austriacz­
ka, faktyczną władzę zaś ujął w swe ręce jej pierwszy minister, pochodzący
z Sycylii kardynał Juliusz Mazarini. W tej sytuacji młody monarcha ster rządów
przejął dopiero po śmierci tego ostatniego w marcu 1661 roku.
Ludwik XIV objął władzę w momencie korzystnym dla swego kraju. Od po­
nad roku Europa Zachodnia znajdowała się w stanie pokoju - po raz pierwszy
od roku 1618! Co więcej, sytuacja polityczna była ogólnie korzystna dla Fran­
cji. Pokój pirenejski zawarty z Hiszpanią w listopadzie 1659 roku dawał jej na­
bytki terytorialne na północy (część Artois, Luksemburgu i Flandrii) oraz na
południu (Roussillon) zaś małżeństwo z Marią Teresą, wobec fatalnego stanu
zdrowia syna Filipa IV- Karola - dawało Ludwikowi szansę na uzyskanie ko­
rony hiszpańskiej. Na wschodzie dyplomacji francuskiej udało się uratować
swego szwedzkiego sojusznika od klęski w drugiej wojnie północnej i dopro­
wadzić do podpisania traktatów pokojowych w Oliwie (Szwecji z Polską, Bran­
denburgią i cesarzem; w maju 1660 roku) w Kopenhadze (z Danią; w czerwcu
1660 roku) oraz w Kardis (z Rosją; w czerwcu 1661 roku). Poprawnie układa­
ły się również stosunki z Anglią, na której tron powrócił w 1660 roku Karol II
Stuart, będący sojusznikiem Ludwika. Młody francuski monarcha obejmował
więc rządy w okresie spokoju, gdy jego krajowi nie zagrażały żadne niebezpie­
czeństwa, a sytuacja polityczna w całym regionie stabilizowała się.
Od samego początku nowemu władcy przyświecała idea zapewnienia Fran­
cji mocarstwowej pozycji w Europie. W pierwszej kolejności Ludwik XIV li­
czył na tron hiszpański, chorowity syn Filipa IV przeżył jednak swego ojca
i w 1665 roku objął władzę jako Karol II. W tej sytuacji Ludwik XIV postano­
wił sięgnąć przynajmniej po część posiadłości hiszpańskich, konkretnie zaś po
hiszpańskie Niderlandy, korzystając ze zwyczajowego prawa brabanckiego
(prawa dewolucyjnego), które dawało pierwszeństwo do sukcesji żonie Lu­
dwika- Marii Teresie 1• Pretensje Ludwika XIV nie zostały oczywiście przyjęte
Prawo dewolucyjne zakładało, że pierwszeństwo przy dziedziczeniu mają dzieci z pierw~zego mał­
przed dziećmi z małżeństw kolejnych, nawet gdyby dzieckiem z pierwszego małżeństwa
była córka, z kolejnego zaś syn. Maria Teresa, żona Ludwika XIV, była dzieckiem pierwszej żony
króla hiszpańskiego Filipa IV, Elżbiety Burbon, córki króla Francji Henryka IV i Marii Medycejskiej.
Po śmierci Elżbiety w roku 1644 Filip IV poślubił w pięć lat później Marię Annę (Mariannę) Hab,
burg, niedoszłą małżonkę swego syna Baltazara Karola, zmarłego w 1646 roku. Była ona Jednak icg''
1
żeństwa
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
WOJNA FRANCJI z LIG~ AuGSBURSKĄ
1688-1697
9
przez Hiszpanów, w efekcie czego w czerwcu 1667 roku Francuzi rozpoczęli
działania wojenne, zajmując w krótkim czasie szereg miejscowości, w tym Lii­
le, Douai, Courtrai i Tournai oraz Franche-Comte. Równocześnie, w styczniu
1668 roku, dyplomacji francuskiej udało się zawrzeć porozumienie z cesarzem
Leopoldem I w sprawie ewentualnego podziału imperium hiszpańskiego po
spodziewanej rychło śmierci chorowitego Karola II, w którym uznawał on pra­
wa Ludwika XIV zarówno do hiszpańskich Niderlandów, jak i Franche-Comte
oraz hiszpańskich kolonii.
Sukcesy francuskie wywołały jednak niepokój Holendrów, przerażonych wi­
zją sąsiedztwa z rządzoną przez Ludwika XIV Francją 2• W rezultacie rozpoczę­
li oni akcję dyplomatyczną, pozyskując również zaniepokojonych wzrostem
francuskiej potęgi Anglików (sympatii Karola II do Ludwika XIV nie podzielał
angielski parlament i większość społeczeństwa) oraz Szwedów, doprowadzając
do zawarcia pomiędzy tymi państwami w styczniu 1668 roku układu w Hadze.
W efekcie, przy pośrednictwie tych państw, Ludwik XIV zgodził się zawrzeć
z Hiszpanią w maju 1668 roku pokój w Akwizgranie, na mocy którego zwrócił
większość zdobyczy, zatrzymując jednak Lilie.
Można przyjąć, że takie warunki pokojowe stanowiły z punktu widzenia
francuskiego monarchy znaczące ustępstwo, w żaden bowiem sposób nie od­
zwierciedlały one sytuacji militarnej na froncie, gdzie Francuzi dali liczne do­
wody swej przewagi. Ludwik XIV chciał jednak uniknąć eskalacji konfliktu,
dostrzegając, iż bardziej niż przeżywająca głęboki kryzys Hiszpania, na drodze
ku wielkości Francji stała Holandia.
Ten mały kraj był jednocześnie potęgą gospodarczą w ówczesnej Europie,
pozycję swą opierając na handlu. Jednocześnie jednak Holandia też znajdowa­
ła się na rozdrożu. Aż do połowy XVII wieku za głównego wroga wciąż uważa­
ła jeszcze Hiszpanię. Dopiero wojna dewolucyjna zmieniła ten stan rzeczy zaniepokojona francuską potęgą Holandia zaczęła szukać zbliżenia z hiszpań­
skimi Habsburgami, licząc na stworzenie z hiszpańskiej części Niderlandów
swego rodzaju bufora pomiędzy nią i Francją. Jednocześnie troską napawała
Holendrów kwestia handlu międzynarodowego - podstawy ich bytu i potęgi.
Holendrzy, zwani "szyprem świata", zainteresowani byli wolnością handlu na
morzach, tymczasem coraz więcej krajów przyjmowało politykę nacjonalizmu
gospodarczego związaną z koncepcjami merkantylistycznymi. Jednym z nich
była Anglia, która w 1651 roku pod rządami Cromwella uchwaliła tzw. "Akt
nawigacyjny" (poprzedzone rok wcześniej zakazem handlu cudzoziemców
z angielskimi koloniami), stanowiący, iż towary obce do portów angielskich
przywozić mogą tylko statki angielskie (z angielską załogą) lub krajów, w któ­
rych towary te zostały wyprodukowane. Stal się on przyczyną pierwszej wojny
i w efekcie narodzony z tego kazirodczego związku Karol był od najmłodszych lat dziec­
kiem chorowitym i lekko upośledzonym umysłowo. W tej sytuacji pretensje Ludwika XIV do hisz­
pańskich Niderlandów miałyby pewne (choć mocno dyskusyjne) uzasadnienie, były jednak calku­
wicie >przeczne z postanowieniami zawartego w 1659 roku traktatu pirenejskiego.
>io>trzenicą
1
Popularne było w Holandii powiedzenie, iż "dobrze mieć Francję za sojusznika, ale źle mieć ją za
sąsiada".
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
PIOTR
O LENDER
angielsko-holenderskiej stoczonej w latach 1652-1654, przegranej przez Ho­
lendrów. Sytuacji nie zmieniła restauracja monarchii w Anglii w roku 1660.
W rezultacie w 1665 roku wybuchła druga wojna angielsko-holenderska, która
co prawda przyniosła Zjednoczonym Prowincjom szereg sukcesów militar­
nych, nie doprowadziła jednak do zniesienia "Aktu nawigacyjnego" (aczkol­
wiek został on nieco zmodyfikowany na ich korzyść), jako że rozpoczynająca
się właśnie wojna dewolucyjnaskłoniła Holendrów do zawarcia kompromiso­
wego pokoju w Bredziew marcu 1667 roku.
Równocześnie Zjednoczone Prowincje (które w rzeczywistości stanowiły
dość luźną federację siedmiu prowincji 3) przeżywały poważne trudności we­
wnętrzne. Wynikały one z wielu przyczyn. Przede wszystkim istniały dość
istotne różnice pomiędzy prowincjami "morskimi" i "kontynentalnymi", przy
czym wśród tych pierwszych dominującą pozycję zajmowała Holandia ze sto­
łecznym Amsterdamem na czele. Jej partykularna i dość egoistyczna polityka,
narzucana często całej Republice, wywoływała konflikty, choć z drugiej strony
trzeba też zaznaczyć, iż wielokroć, gdy zawodziła Unia, sytuację ratowała wła­
śnie Holandia. W rezultacie istniały w Zjednoczonych Prowincjach dwa centra
rywalizujące o władzę: Holandia, reprezentowana przez tzw. regentów (oligar­
chię kupiecką dziedzicznie sprawującą najważniejsze urzędy) oraz dynastia
orańska, którą z kolei popierała na ogół szlachta prowincji lądowych, chłopi,
duchowieństwo kalwińskie, miejskie pospólstwo, a nawet część kupiectwa nie­
chętnego przywilejom regentów. W omawianym okresie przewaga należała do
regentów, których interesy reprezentował wielki pensjonariusz 4 Jan de Witt.
Sprawował on w praktyce władzę od czasów pierwszej wojny angielsko-holen­
derskiej (wielkim pensjonariuszem został w 1653 roku), jego popularność jed­
nak stopniowo malała. Orańczycy, po śmierci w 1650 roku Wilhelma II, znaj­
dowali się w osłabieniu, ale z biegiem czasu rosła rola małoletniego Wilhelma
III Orański ego, z którego osobą nadzieję wiązali wszyscy ci, którym nie w smak
była polityka de Witta i regentów.
Wspomniane wyżej konflikty wewnętrzne stawiały Republikę w trudnej sy­
tuacji, bowiem po zawarciu pokoju w Akwizgranie ( 1668) Ludwik XN ją wła1 Republika Zjednoczonych Prowincji powstała w styczniu 1579 roku w wyniku unii zawartej
w Utrechcie, stanowio}c odpowiedź na zawarto} dwa tygodnie wcześniej unię prowincji południowych
Niderlandów w Arras, opowiadającą się za utrzymaniem rządów hiszpańskich. Unię w Utrechcie pod­
pisały: Holandia, Zelandia, Fryzja, Utrecht, Geldria, Overijsel i Groningen. Z racji dominujolcej wli
Holandii (pokrywała ona ponad 50'\J wspólnych wydatków Zjednoczonych Prowincji\, nazwa tej pr,,.
wincji stała się z biegiem czasu synonimem całej unii. Hiszpanie niepodległosć Zjednoczonych Pw­
wincji uznali dopiero w roku 1648 (faktycznie w momencie zawarci.1 rozejmu w 1609 roku). Dla śmk>·
ścinależy dodać, że oprócz siedmiu wymienionych wyżej prowincji do unii należała również prowmcp
Drenthe, ale nic miała ona swych przedstawicieli w Stanach Generalnych ~ponosiła mniej niż l'\>
wspólnych wydatków Republiki) oraz zarządzane bezpośrednio przez Stany Generalne Limburg i Pół·
nocna Brabancja (odłączone od południowych Niderlandów na początku XVII wieku).
' Wielki pensjonariusz był przedstawicielem interesów szlachty w Stanach Prowincjonalny.: h H,,_
landii (obok 18 przedstawicieli miast wyłonionych przez regentów). Zajmujący to stanowisko w b­
lach 1653-1672Jan de Witt, wykorzystując dominującą pozycję Holandii w Zjednoczonych Prowin·
cjach (pokrywała ona 58% wydatków Unii i jej pozycja była adekwatna do tego stanu rzeczy), ,,dgrv­
wał de facto rolę przywódcy państwa.
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu
Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu
WOJNA FRANCJI
z LIG1 AUGSBURSKI\ 1688-1697
li
śnie uznał
za swego kolejnego przeciwnika. Zarówno z racji działań holender­
skich mających uniemożliwić Francji zajęcie południowych Niderlandów, jak
i chęci złamania ekonomicznej przewagi tego kraju utrudniającej realizację
merkantylistycznej polityki Colberta (który, jakkolwiek opowiadał się raczej
za polityką pokojową, to jednak pomysł wojny z Holandią popierał). Przygoto­
wując się do nowej wojny, francuskiej dyplomacji udało się rozbić sojusz za­
warty w Hadze, doprowadzając w czerwcu 1670 roku do zawarcia tajnego ukła­
du antyholenderskiego w Dover z Karolem II i zapewnić neutralność cesarza
w również tajnym układzie paryskim podpisanym w listopadzie 1671 roku.
Wszystko to umożliwiło Francuzom wszczęcie nowej wojny przeciw Holan­
dii wiosną roku 1672, przy czym równocześnie działania wojenne, jako ich so­
jusznicy, rozpoczęli także Anglicy. Przewaga francusko-angielska była tak wiel­
ka, iż początkowo wydawało się, że Holandia szybko poniesie klęskę. Tak się
jednak nie stało. Na morzu flocie holenderskiej udało się pokonać Anglików
i Francuzów. l chociaż owe zwycięstwa nie były decydujące (pod względem
taktycznym bitwy stoczone pod Solebay, Schooneveldt i Texel właściwie za­
kończyły się wynikiem nierozstrzygniętym, co jednak w zaistniałej sytuacji już
było strategicznym sukcesem Holendrów) to zniechęciły do prowadzenia dal­
szych działań wojennych Anglików, którzy w lutym 1674 roku wycofali się
z wojny na honorowych warunkach podpisując traktat pokojowy w Westmin­
sterze'· Jednocześnie, wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych, pod naci­
skiem opinii publicznej powołano 21-letniego księcia Wilhelma lll Orańskie­
go na stanowisko namiestnika (stadhoudera), co dawało mu naczelne dowódz­
two nad armią i flotą Zjednoczonych Prowincji, wkrótce potem zaś odsunięto
od władzy i w okrutny sposób zamordowano w Hadze Jana de Witta, przesą­
dzając w ten sposób o przejęciu władzy przez partię orańską, zdecydowaną na
walkę do końca w obronie suwerenności Holandii.
Energiczne działania Wilhelma lll, który nie zawahał się sięgnąć po tak ra­
dykalne środki jak zerwanie tam i zatopienie znacznych powierzchni kraju, by
powstrzymać francuską ofensywę, dały pożądane rezultaty zmuszając najeźdź­
ców do wycofania się. Co więcej, dyplomacji holenderskiej udało się wkrótce
zmontować antyfrancuską koalicję złożoną z Hiszpanii, Lotaryngii, Branden­
burgii, Danii oraz szeregu księstw niemieckich i cesarza (sojusznikami Francji
pozostały tylko Szwecja i Bawaria). W 1674 roku Francja znalazła się więc
w stanie wojny z większością państw Europy Zachodniej. Nie załamała się jed­
nak w obliczu tak nagłej zmiany w układzie sił i to koalicja zaczęła ponosić po­
rażki. Ostatecznie działania wojenne zakończył pokój w Nimwegen (czy też
raczej seria traktatów pokojowych zawarta od sierpnia 1678 do lutego 1679
roku), w wyniku którego Holandia wychodziła z wojny bez szwanku (co było
jej ogromnym sukcesem), Francja zaś zyskiwała kosztem Hiszpanii Franche­
-Comte oraz na północy resztę Artois, część Flandrii nadmorskiej oraz Cam­
brai6.
1
Na temat działań morskich w tej wojnic zob.: M. Franz, A. Pastorek, Texe/167J, Warszawa 2013.
··Jeszcze później, w czerwcu 1679 roku, wSaint-Germain-en-Laye pokój z Francją zawada Branden·
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.