syllabus - Uniwersytet Przyrodniczo

SYLLABUS
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny Instytut Filologii Polskiej i Lingwistyki
w Siedlcach
Stosowanej
Wydział Humanistyczny
Zakład Językoznawstwa
Kierunek
Podyplomowe Studium Filologii Polskiej
Przedmiot Gramatyka opisowa języka polskiego.
Fonetyka i fonologia. Morfologia.
Autor dr Małgorzata Jasińska
Prowadzący ćwiczenia dr Małgorzata Jasińska
1. FORMA I WYMIAR GODZINOWY ZAJĘĆ DYDAKTYCZNYCH
rok studiów semestr wykłady
ćwiczenia
l. godzin
l. godzin
Podyplomowe
I
I
10
10
2. Cele i efekty kształcenia – umiejętności i kompetencje jakie powinien osiągnąć
student: Celem zajęć jest zapoznanie studentów podstawowymi pojęciami z zakresu
fonetyki, fonologii oraz morfonologii i morfonologii. Celem zajęć jest zapoznanie studentów
z opisami głosek współczesnego języka polskiego, pokazanie różnic pomiędzy mową a
pismem, charakterystyka opozycji fonologicznych we współczesnej polszczyźnie. Student
powinien także opanować wiedzę na temat opozycji morf - morfem, analizę morfologiczną i
morfonologię.
Umiejscowienie przedmiotu w planie studiów – zajęcia realizowane są w pierwszym
semestrze.
Metody dydaktyczne – wykład wspomagany prezentacjami multimedialnymi.
- ćwiczenia oparte na analizowaniu przykładów zjawisk fonetycznych, fonologicznych oraz
morfologicznych i morfonologicznych zaczerpniętych ze współczesnego języka polskiego.
3. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu – efektów kształcenia:
 podstawą zaliczenia ćwiczeń jest obecność, aktywność na zajęciach oraz zaliczenie
kolokwium
4. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami kształcenia:
Zapoznanie studentów ze zjawiskami fonetycznymi i fonologicznymi we współczesnej
polszczyźnie. Różne typy klasyfikacji głosek współczesnej polszczyzny. Typy wymowy,
wymowa regionalna. Upodobnienia i rozpodobnienia z zależności od typu wymowy.
Prozodia w języku polskim. Zjawiska fonologiczne, fonem jako wiązka cech
dystynktywnych głoski. Zasady podziału leksemów na segmenty morfologiczne oraz
klasyfikacja tych segmentów, zagadnienia morfonologiczne (typy i funkcje alternacji
morfonologicznych)..
5. PROGRAM
Wykłady:
1. Wprowadzenie do fonetyki i fonologii
2. Budowa i funkcjonowanie narządów mowy.
3. Klasyfikacja głosek polskich.
4. Typy wymowy.
5. Rodzaje upodobnień
6. Podstawowe jednostki analizy morfologicznej:
7. Morfonologia a morfologia:
Ćwiczenia:
1. Różnice między mową a pismem.
2. Klasyfikacja głosek polskich.
3. Typy wymowy.
4. Rodzaje upodobnień
5. Budowa morfologiczna leksemów języka polskiego.
6. Podstawowe pojęcia morfonologii
6. Literatura podstawowa:
 Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa, 2004.
 Dłuska M., Fonetyka polska, Kraków 1950
 Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. L. Dukiewicz,
I. Sawicka, Kraków 1995
 Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R.
Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998.
 Madelska L., Witaszek- Samborska M. , Zapis fonetyczny. Zbiór ćwiczeń, wyd. 5 i
nast., Poznań 2000
 Nagórko A, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2000
 Ostaszewska D., J. Tambor, Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego,
Warszawa 2002
 Tokarski J., Fleksja polska, Warszawa 1978, 2001.
 Wierzchowska B. Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980
 Wierzchowska B., Opis fonetyczny języka polskiego, Warszawa 1967
 Wierzchowska B., Wymowa polska, Warszawa 1970
 Wiśniewski M., Zadania z fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego Toruń
1999
 Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń
2001
7. Literatura uzupełniająca:
 Dunaj B., Zarys morfonologii współczesnej polszczyzny, Kraków 1979.
 Dyszak A., Laskowska E., M. Żak-Święcicka, Fonetyczny i fonologiczny opis
współczesnej polszczyzny, Bydgoszcz 1997 i wyd. nast.
 Klebanowska B., Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim z
ćwiczeniami, Warszawa 2007
 Klemensiewicz Z., Prawidła poprawnej wymowy polskiej, uzup. S. Urbańczyk, wyd.
7, poszerzone, Kraków 1988
 Rocławski B., Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatyki współczesnego
języka polskiego, Gdańsk 1976
 Strutyński J., Gramatyka polska, Kraków 2005:
 Tambor J., Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego. Ćwiczenia.
Warszawa 2007
8. ZAKRES SZCZEGÓŁOWY:
Wykłady:
1. Wprowadzenie do fonetyki i fonologii
 podstawowe ustalenia terminologiczne.
 fonem
 głoska
 fonem a głoska.
2. Budowa i funkcjonowanie narządów mowy.
 budowa aparatu artykulacyjnego
3.Klasyfikacja głosek polskich.
 kryteria artykulacyjne, akustyczne, funkcjonalne.
 różnice między samogłoskami i spółgłoskami.
4. Typy wymowy.
 wymowa samogłosek nosowych synchroniczna i asynchroniczna.
 wymowa regionalna
5. Rodzaje upodobnień
 upodobnienia i rozpodobnienia głosek w pozycji śródwyrazowej i międzywyrazowej
 klasyfikacja upodobnień
6. Przedmiot morfologii. Podstawowe jednostki analizy morfologicznej:
 morfem jako podstawowy obiekt analizy morfologicznej.
 morfem i morf
 morfem i wyraz.
 allomorfizm w strukturze morfemowej wyrazu.
 rodzaje morfemów,
 wyraz tekstowy, gramatyczny i słownikowy (leksem).
7. Morfonologia a morfologia:
 allomorfy i morfonemy.
 pojęcie alternacji morfonologicznej
 rodzaje alternacji: spółgłoskowe i samogłoskowe, obligatoryjne i fakultatywne,
uwarunkowane fonologicznie i morfologicznie, regularne i wyjątkowe (izolowane).
Ćwiczenia:
1. Różnice między mową a pismem.
 głoska a litera
 alfabet fonetyczny.
 zapis głosek – transkrypcja fonetyczna wyrazów.
2. Klasyfikacja głosek polskich.
 kryteria artykulacyjne, akustyczne, funkcjonalne.
 różnice między samogłoskami i spółgłoskami.
3. Typy wymowy.
 wymowa samogłosek nosowych synchroniczna i asynchroniczna.
 wymowa regionalna: wymowa warszawska, wymowa krakowsko-poznańska
4. Rodzaje upodobnień
 upodobnienia i rozpodobnienia głosek w pozycji śródwyrazowej i międzywyrazowej
 klasyfikacja upodobnień
5. Budowa morfologiczna leksemów języka polskiego.
 analiza leksemów
 struktura morfologiczna wyrazu: wyrazy proste (jednomorfemowe) i złożone
(wielomorfemowe).
 rodzaje morfemów: semantyczne-syntaktyczne (relacyjne), leksykalne-gramatyczne
(fleksyjne i słowotwórcze), główne i poboczne.
6. Podstawowe pojęcia morfonologii:
 alternacje morfonologiczne, szereg alternacyjny, typologia i funkcje alternacji.
 rodzaje alternacji: spółgłoskowe i samogłoskowe, obligatoryjne i fakultatywne,
uwarunkowane fonologicznie i morfologicznie, regularne i wyjątkowe (izolowane).