Korzyści z przyjęcia wspólnej waluty

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ
W LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro
Anna Litkowiec
nr albumu: 9355267
Korzyści z przyjęcia wspólnej waluty
– wnioski dla Polski
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem dr Magdaleny Kąkol
Lublin, rok 2015
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................................................3
1. Cechy strukturalne polskiej gospodarki oraz stopień spełnienia kryteriów
konwergencji nominalnej, prawnej i realnej .......................................................5
1.1. Konwergencja nominalna Polski ......................................................................5
1.2. Konwergencja prawna Polski............................................................................7
1.3. Konwergencja realna Polski ..............................................................................8
2. Korzyści bezpośrednie z przyjęcia wspólnej waluty (krótkookresowe) .....12
2.1. Zredukowanie ryzyka kursowego i wyeliminowanie kosztów
transakcyjnych.................................................................................................12
2.2. Wzrost stabilności i wiarygodności makroekonomicznej ...............................15
2.3. Spadek nominalnych stop procentowych ........................................................18
3. Korzyści pośrednie z przyjęcia wspólnej waluty (średnio i długookresowe)
.............................................................................................................................20
3.1. Wzrost wymiany handlowej ............................................................................20
3.2. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich ..........................................22
3.3. Wzrost integracji rynków finansowych ..........................................................25
3.4. Wzrost PKB i dobrobytu społecznego ............................................................26
4. Posumowanie ....................................................................................................29
Bibliografia ..........................................................................................................31
Spis tabel ..............................................................................................................33
2
Wprowadzenie
1 maja 2004 r. Polska stała się uczestnikiem Unii Gospodarczej
i Walutowej (UGiW) na prawach państwa objętego derogacją. Derogacja
dotycząca wspólnej waluty jest tymczasowa. Oznacza to, że Polska jest
zobowiązana do spełnienia kryteriów zbieżności (inaczej zwanych kryteriów
konwergencji nominalnej lub z Maastricht) i wprowadzenia euro.
Przyjęcie wspólnej waluty pociąga za sobą trwałe usztywnienie kursu
złotego względem euro i rezygnację z możliwości prowadzenia niezależnej
polityki pieniężnej, a także obowiązek przystąpienia do Europejskiego
Mechanizmu Stabilności i powstającej właśnie unii bankowej1.
Aktualna strategia integracji Polski ze strefą euro określona przez Radę
Ministrów jest oparta na czterech filarach2:

Filar 1. Ukierunkowanie polityki gospodarczej Polski na trwałe
wypełnienie kryteriów konwergencji, w szczególności dotyczących
dyscypliny fiskalnej.

Filar 2. Podjęcie dodatkowych działań wzmacniających potencjał polskiej
gospodarki, w tym w obszarze instytucjonalnym.

Filar 3. Gruntowne przygotowanie techniczno-organizacyjnej strony
procesu.

Filar 4. Ustabilizowanie sytuacji w strefie euro, a w szczególności jej
wzmocnienie instytucjonalne.
Wspólny obszar walutowy został utworzony, aby wspierać gospodarki państw
członkowskich, przy wykorzystaniu ekonomicznych mechanizmów.
Przyjęcie euro miało na celu wyeliminowanie kosztów transakcyjnych
wymiany narodowych walut , zwiększenie przejrzystości cen oraz doprowadzenie
do wzrostu stabilności i wiarygodności ekonomicznej całej strefy. Te działania
doprowadzić miały do wyższej dynamiki gospodarczej, zwiększenia dobrobytu
mieszkańców strefy euro. Miały również za zadanie utrwalenie poczucia
1
2
NBP, Raport Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Warszawa 2014, s.1
Program konwergencji – dokument Rady Ministrów, Aktualizacja 2014, s.11
3
współodpowiedzialności za rozwój Europy oraz kształtowanie tożsamości
europejskiej.
Celem pracy jest omówienie potencjalnych korzyści wynikających dla
Polski w związku z przystąpieniem do unii walutowej.
W punkcie pierwszym zostały przedstawione cechy strukturalne polskiej
gospodarki, z uwzględnieniem oceny stopnia wypełnienia kryteriów formalnych
przez Polskę.
W części drugiej pokazano istotę korzyści bezpośrednich, odczuwalnych
w krótkim okresie, mających charakter trwały i kumulujący się w czasie.
Natomiast trzecia część pracy została poświęcona korzyściom pośrednim
oraz szansom mogącym ujawnić się stopniowo w perspektywie średnio–
i długookresowej.
W zakończeniu pracy podsumowano korzyści z przyjęcia wspólnej waluty.
4
1. Cechy strukturalne polskiej gospodarki oraz stopień spełnienia kryteriów
konwergencji nominalnej, prawnej i realnej
1.1. Konwergencja nominalna Polski
Zgodnie z art. 126 i 140 Traktatu o funkcjonowaniu UE, Protokołem
w sprawie kryteriów konwergencji (Protokół nr 13) oraz Protokołem w sprawie
procedury dotyczącej nadmiernego deficytu (Protokół nr 12) dokonywana przez
Komisję Europejską i Europejski Bank Centralny, ocena osiągnięcia przez kraj
członkowski wysokiego stopnia konwergencji gospodarczej następuje na
podstawie wypełnienia czterech kryteriów: stabilności cen, fiskalnego, stopy
procentowej oraz kursu walutowego.
Kryterium stabilności cen - przeciętna stopa inflacji notowana w ciągu
12
miesięcy
przed
badaniem,
mierzona
za
pomocą
wskaźnika
cen
konsumpcyjnych, nie może przekraczać więcej niż o 1,5 punktu procentowego
średniej z trzech państw członkowskich o najniższym tempie wzrostu cen;
W lutym 2015 r. Polska znalazła się wśród trzech państw tworzących
grupę referencyjną kryterium stabilności cen. Fakt ten jest jednoznaczny
z wypełnianiem przez Polskę tego kryterium. Średnie 12-miesięczne tempo
wzrostu indeksu HICP wyniosło -0,2% (historycznie najniższy poziom) i było
niższe o 1,4 pkt. proc. od wartości referencyjnej. Wartość referencyjna została
obliczona na podstawie danych z 3 państw UE o najbardziej stabilnych cenach,
wśród których znalazły się Hiszpania, Węgry oraz – jak już wskazano – Polska.
Z grupy referencyjnej zostały wykluczone Bułgaria oraz Grecja, w których
średnie 12-miesięczne tempo wzrostu cen było znacząco niższe od średniej
w strefie euro (o odpowiednio 1,9 i 1,8 pkt. proc)3.
Prognozy Komisji Europejskiej implikują wypełnianie przez Polskę
kryterium stabilności cen z dużym marginesem bezpieczeństwa przez cały okres
objęty prognozą, tj. do IV kw. 2016 r.
Kryterium stopy procentowej stanowi, że przez rok poprzedzający
moment dokonywania oceny, średnia długoterminowa stopa procentowa nie może
być wyższa o więcej niż 2 punkty procentowe od średniej stóp procentowych
w trzech krajach Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach.
3
„Monitor konwergencji nominalnej w UE” , Nr 4/2015, Ministerstwo Finansów Departament
Polityki Makroekonomicznej , s.1
5
W lutym 2015 r. Polska wypełniała kryterium stóp procentowych.
Średnia długoterminowa stopa procentowa za ostatnie 12 miesięcy wyniosła 3,1%
(historycznie najniższy poziom), a tym samym ukształtowała się o 2,2 pkt. proc.
poniżej wartości referencyjnej, która wyniosła 5,3%. Podstawą do obliczenia
wartości referencyjnej były dane z Hiszpanii, Węgier oraz Polski.4
Kryterium
sytuacji
finansów
publicznych
(fiskalne)
zakłada,
że państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu.
Oznacza to, że wysokość deficytu budżetowego danego państwa nie może
przekroczyć poziomu 3% produktu krajowego brutto (PKB), a jego dług
publiczny nie może być wyższy niż 60% PKB;
Kryterium fiskalne pozostaje niewypełnione ze względu na nałożoną na
Polskę procedurę nadmiernego deficytu. Podjęte w 2014 r. działania w celu
obniżenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3%
PKB zostały pozytywnie ocenione przez Komisję Europejską. Wiosną 2015
r. Komisja Europejska przedstawi kolejną ocenę działań Polski, bazującą na
programie konwergencji i raporcie o działaniach podjętych w celu zredukowania
nadmiernego deficytu. Dokumenty te zostaną przekazane do Komisji Europejskiej
i Rady UE w kwietniu 2015 r. Procedurą nadmiernego deficytu jest objętych 11
z 28 państw UE ( uchylona zostanie 19 czerwca 2015 roku).
Kryterium
kursu
walutowego
wymaga,
aby
waluta
państwa
kandydującego do strefy euro, przez okres co najmniej 2 lat uczestniczyła
w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II). W tym czasie nie może
podlegać dewaluacji wobec euro, a jej kurs wymiany wobec wspólnej waluty nie
może odbiegać od centralnego parytetu o więcej niż 15%.
Kryterium kursu walutowego nie jest wypełnione ze względu na fakt,
że Polska nie uczestniczy w mechanizmie ERM II 5.
Ocena spełnienia przez kraj członkowski powyższych kryteriów odbywa
się z uwzględnieniem oceny trwałości osiągniętego poziomu konwergencji.
Wszystkie kryteria muszą zostać spełnione łącznie i żadne z nich nie jest
traktowane jako nadrzędne.
4
5
Ibidem, s.1
Ibidem, s.1
6
1.2. Konwergencja prawna
Istotnym warunkiem przyjęcia wspólnej waluty jest potrzeba dostosowania
ustawodawstwa krajowego z unijnym, tj. zgodności przepisów krajowych
z Traktatem o funkcjonowaniu UE oraz ze statutem ESBC i EBC. Analiza
obejmuje następujące zagadnienia6:

zgodność z postanowieniami TFUE (art.130) i Statutu (art.7 i art.14 ust.2)
dotyczącymi niezależności krajowych banków centralnych, a także
z postanowieniami dotyczącymi poufności (art.37 Statutu);

przestrzeganie zakazu finansowania ze środków banku centralnego
(art.123 TFUE) oraz uprzywilejowanego dostępu (art.124 TFUE), a także
przestrzeganie jednolitej pisowni euro wymaganej prawem UE;

integrację prawną krajowych banków centralnych z Eurosystemem
(w szczególności w świetle art.12 ust.1 oraz art.14 ust. 3 Statutu).
Art. 131 Traktatu o funkcjonowaniu UE wymaga, aby ustawodawstwo krajowe
było „zgodne” z Traktatami i Statutem. Wszelkie niezgodności muszą więc zostać
usunięte. Obowiązek ten ma zastosowanie niezależnie od pierwszeństwa
Traktatów i Statutu przed ustawodawstwem krajowym oraz bez względu na
charakter niezgodności. Wymóg „zgodności” ustawodawstwa krajowego nie
oznacza, że na mocy Traktatu wymagana jest „harmonizacja” statutów krajowych
banków centralnych, czy to wzajemnie pomiędzy sobą, czy też ze Statutem.
Specyfika krajowa może zostać zachowana, o ile nie narusza wyłącznych
kompetencji monetarnych Unii7.
EBC w Raporcie o konwergencji z maja 2008 r. stwierdza, że prawodawstwo
polskie nie spełnia jeszcze wszystkich wymogów dotyczących niezależności
banku centralnego i integracji
z Eurosystemem. Tym samym nie spełnia
kryteriów konwergencji prawnej8.
6
EBC, Raport o Konwergencji, czerwiec 2014, s.23
EBC, Ibidem, s.24
8
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa RP w trzecim etapie unii gospodarczej i walutowej,
Warszawa 2013, s.54
7
7
1.3. Konwergencja realna Polski
Trwałe spełnienie kryteriów konwergencji nominalnej i prawnej wpływa
na proces realizacji
konwergencji realnej, który rzeczywiście zadecyduje
o zakresie osiąganych korzyści, jak również skali potencjalnych kosztów
wynikających z przyjęcia wspólnej waluty. Szczególnie od tego w jakim stopniu
struktura polskiej gospodarki jest podobna do gospodarki strefy euro, zależy
ryzyko ewentualnego wystąpienia szoków asymetrycznych w gospodarce, bądź
istnienie takich struktur, które pozwalają owe wstrząsy szybko absorbować.
Podstawą optymalizacji strategii przyjęcia euro przez Polskę, jest
konwergencja realna, a więc osiągnięcie wyższego poziomu PKB per capita,
pogłębienie specjalizacji w przemyśle i usługach, synchronizacji cyklu
koniunkturalnego z cyklem strefy euro, a także konwergencji cen9.
Aby ocenić stopień konwergencji realnej Polski, należy zwrócić uwagę na
następujące elementy:10

Polska gospodarka pod względem
PKB
per capita jest
jedną
z biedniejszych w stosunku do krajów strefy euro oraz UE.

Struktura produkcji i popytu w Polsce jest odmienna11niż w krajach strefy
euro. W Polsce jest duży udział rolnictwa i surowców, a niższy
działalności usługowej. Dość duży jest udział dóbr podstawowych
(żywności) o tzw. niskiej dochodowej elastyczności popytu, natomiast jest
wysokie tempo konwergencji realnej w tym obszarze gospodarki polskiej
w porównaniu do gospodarek rozwiniętych.

W Polsce występuje duże zróżnicowanie poziomu rozwoju gospodarczego
w regionach.
9
B. Mucha-Leszko, Konwergencja realna i doświadczenia strefy euro a wspólna waluta w Polsce
[w:] Polska w Unii Europejskiej – doświadczenia i wyzwania, „Problemy Zarządzania”, Vol. 8, nr
1 (27), Wydział Zarządzania UW, wiosna 2010, s.28
10
P.B Boguszewski, Konwergencja nominalna i realna a integracja walutowa w kryzysie, [w]
NBP, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014, s. 272
11
E. Adamowicz, S. Dudek, D. Pachucki ,K. Walczyk, Synchronizacja cyklu koniunkturalnego
polskiej gospodarki z krajami strefy euro w kontekście struktury tych gospodarek, NBP 2008,s.38
8

Otwartość polskiej gospodarki jest wyraźnie mniejsza niż wielu krajów
strefy euro, ale rośnie. Istnieją jednak różnice w strukturze produktowej
polskiego eksportu12.
Region stanowi optymalny obszar walutowy, gdy używanie wspólnego
pieniądza nie powoduje zmniejszenia dobrobytu13. Na tym obszarze pożądanymi
kursami walutowymi są stałe kursy walutowe, zaś w stosunkach z innymi strefami
– kursy zmienne14. Na wprowadzeniu sztywnego kursu skorzystają więc bardziej
kraje charakteryzujące się wzajemną otwartością oraz znacznym stopniem
dywersyfikacji struktury produkcji i eksportu.

Bardzo ważnym
kryterium
są podobieństwa cyklów gospodarczych
Polski i strefy euro. Według badań Polska należy w grupie krajów Europy
Środkowo-Wschodniej
do
państw,
których
cykle
są
najsilniej
zsynchronizowane ze strefą euro. Jest to bardzo istotne, iż gospodarki
znajdujące się w podobnej fazie cyklu będą podobnie reagować na
instrumenty polityki ekonomicznej.
Do powyższego zarysu konwergencji realnej należy dodać fakt, iż polska
gospodarka została najmniej dotknięta przez światowy kryzys finansowo gospodarczy. Zapewne jest to zasługą odpowiedniej polityki gospodarczej oraz
pieniężnej w tym okresie, ale również niższego poziomu korzystania z usług
sektora bankowego przez przedsiębiorstwa.
Kryzys,
wymusił
więc
odpowiednie
działania
restrukturyzacyjne
w polskich firmach i mogło to przyczynić się do zwiększonej odporności na
obecnie występujące zaburzenia gospodarcze.
W kontekście konstrukcji kryteriów konwergencji warto wskazać na pewne
ich specyficzne czy wręcz kontrowersyjne rozwiązania. Przy wyborze trzech
krajów o najbardziej stabilnych cenach w celu obliczenia wartości referencyjnej
12
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa, op.cit. s.59,
B. Burda, Ch. Wypłosz, Makroekonomia. Podręcznik Europejski, PWE, Warszawa 1995, s.587,
za: J. Borowiec, Unia ekonomiczna i monetarna, Wydawnictwo AE Wrocław 2001, s.32
14
J. Borowiec, Unia ekonomiczna i monetarna, Wydawnictwo AE Wrocław 2001, s.32
13
9
inflacji i stopy procentowej są brane pod
uwagę wszystkie państwa Unii
Europejskiej, a więc nie tylko należące do strefy euro15.
Z kolei konstrukcja kryterium kursowego zawiera możliwe do interpretacji
na wiele sposobów pojęcie „poważne napięcia”, których wystąpienie zasadniczo
uniemożliwia danemu państwu
przystąpienie do strefy euro. Klasyfikując
napięcia na rynku walutowym jako „poważne”, organy UE – poza rozmiarami
wahań - biorą pod
uwagę także kształtowanie czynników determinujących
poziom kursu oraz skalę i skuteczność inwestycji walutowych16.
Szczególnym
rozwiązaniem
jest
także
mało
kategoryczny
sposób
sformułowania kryterium fiskalnego, wysoki stopień niestabilności zasad
i nieprzejrzystość oceny wypełniania kryteriów konwergencji przez kraje
aspirujące do członkowstwa w strefie euro. Taka sytuacja sprawia, że w
zależności od potrzeb politycznych podejście do ewaluacji państw może być
łagodzone lub zaostrzane, a determinanty pozagospodarcze mogą mieć istotny
wpływ na możliwość dalszego rozszerzania strefy euro17.
15
W. Michalczyk, Kryteria konwergencji polskiej gospodarki jako wyznacznik tempa integracji
walutowe, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” nr 756/2013, j, s. 376
16
Convergence Report May 2008 Europejski Bank Centralny, Frankfurt 2008, s. 12
17
W. Michalczyk, The Nominal Convergence Criteria and the European Union Member States
Outside the Euro Area, w: Economic Policy in European Union Member Countries, red. D. Dluhošová, Slezská univerzita, Opava 2012, s. 399
10
Tab. 1.Tempo wzrostu PKB per capita Polski i wybranych krajów UE w
latach 1995-2013 w %
Kraje
1995-1999
2000-2004
2005-2009
2010
2011
2012
2013
Polska
5,9
3,2
4,7
2,7
4,7
1,7
1,8
Bułgaria
-1,5
6,4
4,4
1,3
4,6
1,1
1,6
Czechy
2,3
3,7
2,7
2,0
2,2
-0,9
-0,7
Estonia
6,7
7,6
1,5
2,7
8,6
5,0
2,0
Rumunia
0,9
6,4
5,0
-0,2
1,6
0,9
3,8
Słowacja
4,3
4,0
4,8
4,6
3,3
1,4
1,3
Węgry
2,7
4,5
0,7
1,0
2,1
-1,0
1,8
Francja
2,2
1,4
0,1
1,5
1,6
-0,1
-0,2
Hiszpania
3,2
2,3
0,3
-0,3
-0,7
-2,2
-0,7
Portugalia
3,3
0,9
0,2
1,9
-1,7
-2,9
-0,8
Grecja
2,7
4,2
0,8
-5,2
-8,6
-6,3
-3,1
Niemcy
1,5
0,9
0,7
4,2
3,6
0,2
-0,1
Źródło: Eurostat,, http://ec.europa.eu/eurostat/data/database
Poziom PKB per capita jest w Polsce niższy, niż w strefie euro, co znajduje
odzwierciedlenie w niższym poziomie cen oraz płac. W 2013 r. PKB per capita
według parytetu siły nabywczej był w Polsce o 37% niższy niż w strefie euro.
Wyniki badań przeprowadzane w ramach International Comparison Program
wskazują, że kraje o niskim poziomie PKB per capita zazwyczaj charakteryzują
się niższym poziomem cen niż kraje wysoko rozwinięte. Zgodnie z danymi
Eurostatu ,także w przypadku Polski poziom cen w 2013 r. był o 44% niższy niż
przeciętnie w strefie euro18.
Łącząc te fakty można stwierdzić, że dystans rozwojowy Polski względem
strefy euro - mierzony poziomem PKB per capita - w cenach bieżących, w 2013
r. wyniósł 65%. Warto również zaznaczyć, że wynagrodzenia w Polsce są
18
NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Warszawa 2014, s.119
11
znacznie niższe, niż w strefie euro: w 2013 r. stawki godzinowe w Polsce
stanowiły zaledwie 29% płacy uzyskiwanej średnio przez pracowników w strefie
euro19.
2. Korzyści bezpośrednie przyjęcia wspólnej waluty (krótkookresowe)
2.1.
Zredukowanie
ryzyka
kursowego
i
wyeliminowanie
kosztów
transakcyjnych.
Korzyści bezpośrednie pojawiają się wtedy, gdy waluta narodowa zostaje
zastąpiona przez euro. Wynikają one między innymi z ograniczenia ryzyka
kursowego, eliminacji kosztów transakcyjnych, spadku stóp procentowych,
większej przejrzystości cen oraz wzrostu stabilności makroekonomicznej.
Ryzyko kursowe wynika ze zmienności kursów walut i stanowi czynnik
zwiększający niepewność podejmowanych decyzji przez uczestników rynku, co
ma wpływ na wzrost kosztów ich działalności, generuje potencjalne straty oraz
wpływa na poziom cen.
Zmniejszenie niepewności co do przyszłego poziomu kursu pozwala
przedsiębiorstwom obniżyć koszty zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym
i lepiej planować przyszłe działania. Wpływa to na wzrost wymiany
międzynarodowej. Zmniejsza też premię za ryzyko zawartą w stopach
procentowych, co obniża koszty pozyskania kapitału i sprzyja inwestycjom,
w tym zagranicznym20.
Ciągła zmienność kursu walutowego, która wpływa na ceny surowców czy
półproduktów powoduje, że jedne podmioty mogą zyskiwać, a inne tracić, co jest
bardzo
dużym
utrudnieniem
w
prowadzeniu
działalności
gospodarczej.
Przedsiębiorcy na ogół nie lubią ryzyka, wolą jasne i sprecyzowane zasady.
Niestabilny kurs walutowy wymusza utrzymywanie w firmach rezerw, które nie
mogą być przeznaczone np. na inwestycje. Firmy będą chciały wówczas
zabezpieczyć się przed ryzykiem kursowym przez kupowanie opcji walutowych
w bankach, co zwiększy koszt prowadzenia działalności. Jeżeli jednak firmy nie
są zabezpieczone lub są zabezpieczone niedostatecznie przed ryzykiem
19
20
NBP, Ekonomiczne wyzwania ...op. cit., s.119
D. Rosati, Euro-ekonomia i polityka, Warszawa 2009, s.26
12
walutowym, to wahania kursowe będą cyklicznie eliminować część z nich
z rynku, niekoniecznie te najmniej efektywne21.
Nie należy również zapominać o kosztach transakcyjnych, do których
należą
zarówno
koszty
bezpośrednie
(finansowe),
jak
i
pośrednie
(administracyjne).
Koszty finansowe są to opłaty i prowizje pobierane przy wymianie walut,
koszty przy transakcjach podejmowanych w celu zabezpieczenia się przed
ryzykiem kursowym, czyli zawieranie różnego typu terminowych transakcji
walutowych. Istotnym elementem kosztów transakcyjnych są tzw. spread – marża
pobierana przy wymianie.
Natomiast koszty administracyjne odnoszą się do zasobów w gospodarce,
zaangażowanych w operacje walutowe czy transakcje zabezpieczające i wyrażają
się kosztami utraconych możliwości alternatywnego wykorzystania związanych
zasobów m.in. w wyniku mniejszej efektywności zarządzania środkami22. Takie
koszty ponoszą wszystkie podmioty uczestniczące w przeprowadzaniu transakcji
walutowych: pośrednicy finansowi, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe,
a także państwo. Zauważyć należy, że pośrednicy finansowi, a zwłaszcza banki
zarabiają na operacjach walutowych.
Takie bariery znikną, gdy utworzony zostanie wspólny obszar walutowy.
Każde przedsiębiorstwo może wtedy bez ryzyka oraz kosztów transakcyjnych
rozpocząć sprzedaż w dowolnym kraju objętym wspólnym rynkiem walutowym.
Dla konsumentów również wystąpią korzyści, gdy wzrost podaży danego wyrobu
na krajowym rynku obniży cenę tego wyrobu.
Potencjalne korzyści w krótkim okresie dla Polski:23

obniżenie kosztów działalności gospodarczej w wyniku redukcji kosztów
transakcyjnych;

wyższa wiarygodność szacunków rentowności z tytułu eliminacji czynnika
zmienności kursu walutowego;
21
P. Gajewski, Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, [w] NBP, Mechanizmy
funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014, s.198
22
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii
Gospodarczej i Walutowej, Warszawa, 2014, s.93
23
Ibidem, s.93
13

wzrost
przejrzystości
i
porównywalności
cen
w
wymiarze
międzynarodowym;

poprawę
pozycji
Polski
jako
partnera
handlowego
na
arenie
międzynarodowej w wyniku zastąpienia złotego przez drugą walutę na
świecie obok dolara.
Najbardziej odczuwalnymi korzyściami z punktu widzenia gospodarstw
domowych będzie brak konieczności wymiany walut ( ponoszenia opłat z tego
tytułu),
przeliczania cen z euro na złote oraz obniżenie kosztów podróży
zagranicznych (pobytów sanatoryjnych, badań naukowych).
Trzeba także wspomnieć, że wprowadzenie euro ma istotne znaczenie dla
sektora MŚP, który ma duży udział w polskiej gospodarce, ponieważ koszty
transakcji transgranicznych są wyższe niż krajowych, a małe firmy nie są w stanie
ponosić kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem walutowym.
Przedsiębiorcy
będą
mieć
możliwość
skuteczniejszego
planowania
inwestycji oraz łatwiejszą księgowość. Prowadzić to powinno do wzrostu
inwestycji, napływu kapitału oraz obniżenia kosztów sprawozdawczości
finansowej. Ujednolicenie waluty zwiększa przejrzystość rynku i prowadzi do
poprawy jego płynności. Związany z tym wzrost porównywalności cen może
korzystnie wpływać na konkurencję w niektórych sektorach24.
Polska
przystępując do strefy euro eliminuje wprawdzie tylko ryzyko walutowe
w stosunku do euro, jak zauważyli autorzy Raportu NBP, ale zastąpienie złotego
przez znaczącą międzynarodową walutę, może mieć pozytywny wpływ na
wiarygodność naszego kraju w wymianie handlowej z krajami spoza strefy euro.
Należy dodać, iż ze względu na
niedostateczną dostępność danych
statystycznych oraz wiele innych czynników, nie jest możliwe dokładne
oszacowanie korzyści z tytułu redukcji ryzyka kursowego i kosztów
transakcyjnych.
24
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa RP.., Warszawa 2014, op. cit, s.94
14
2.2. Wzrost stabilności i wiarygodności makroekonomicznej
Bardzo ważne znaczenie dla gospodarki ma stabilność i wiarygodność
makroekonomiczna. Najważniejsze czynniki ją charakteryzujące to właściwy kurs
waluty,
wypłacalność
systemu
bankowego
i
odpowiedni
poziom
25
krótkoterminowego zadłużenia zewnętrznego .
Kurs waluty wyznaczony jest przez poziom popytu i podaży na nią
i związany z poziomem dochodu kraju.
Słabość systemu bankowego, brak
odpowiednich rezerw lub nierozważna polityka kredytowa banków jest także
źródłem niestabilności, jak wykazał to ostatni kryzys finansowy. Natomiast
ostatni
czynnik,
może
być
zagrożeniem
nie
tylko
dla
stabilności,
ale i konkurencyjności kraju. Oznacza on wyposażenie gospodarki we wszystkie
zasadnicze czynniki ekonomiczne niezbędne do utrzymania trwałego wzrostu.
Pod uwagę brana jest więc stabilność polityki ekonomicznej, której przejawem
jest niski stopień inflacji i niski deficyt budżetowy; wysoki poziom inwestycji
krajowych i zagranicznych oraz konsumpcja na poziomie realnego dochodu
per capita. Niezbędnym elementem
(transport,
komunikacja,
jest
instytucje
też
infrastruktura
pożytku
materialna
publicznego)
i niematerialna ( uniwersytety, urzędy, administracja, usługi bankowe) 26.
Wysoka konkurencyjność kraju uzależniona jest od rozmiarów w jakich on
uczestniczy w handlu i inwestycjach zagranicznych, gdyż jego przewaga
konkurencyjna mierzona jest w stosunku do innych krajów, z którymi rywalizuje
na międzynarodowym rynku.
Czynniki te wpływają na decyzje przedsiębiorców dotyczące inwestycji,
alokacji zasobów gospodarczych i w rezultacie czego, przyspieszają tempo
wzrostu gospodarczego.
Obserwując sytuację w Polsce można stwierdzić, że gospodarka polska jest
względnie stabilna. Szczególnie wewnętrznie, w związku z prowadzoną polityką
fiskalną i monetarną. W porównaniu z krajami strefy euro; deficyt budżetowy
i dług publiczny znajduje się na dość niskim poziomie, podobnie jak stopa
25
J. Rymarczyk, Przystąpienie Polski do Unii Gospodarczo-Walutowej a jej konkurencyjność, [w:]
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, s.63
26
Ibidem, s. 62
15
inflacji27. Analizy potwierdzają, że dla Polski i innych krajów z derogacją
stabilność makroekonomiczna znacznie wzrosła po akcesji do Unii Europejskiej.
A będzie się dalej zwiększać po przystąpieniu do strefy euro.
Zauważyć można jednak pewien problem, który wiąże się ze stabilnością
zewnętrzną krajów rozwijających się, także Polski, a dokładniej mówiąc ze
poziomem deficytu na rachunku obrotów bieżących. Kraje , w których występuje
wysoka stopa inwestycji, przekraczająca możliwości gospodarki wewnętrznej,
zmuszone są do poszukiwania zagranicznych źródeł finansowania. Prowadzi to do
zwiększania deficytu na rachunku obrotów bieżących, co za tym idzie do wzrostu
zobowiązań zagranicznych. Sprawia, to że kraj taki jest bardziej podatny na szoki
zewnętrzne.
Polska pod względem deficytu na rachunku obrotów bieżących na tle krajów
z derogacją oceniana jest dobrze, gdyż deficyt finansowany jest w dużym stopniu
bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi, które są stabilniejsze od innych
przepływów kapitałowych.
Bezpośrednim skutkiem rezygnacji z własnej waluty na rzecz waluty
międzynarodowej jest ograniczenie ryzyka wystąpienia destabilizujących
gospodarkę gwałtownych przepływów kapitałowych wywołanych innymi
czynnikami niż pogorszenie wskaźników makroekonomicznych, takimi jak
spekulacje walutowe lub zmiany zaufania inwestorów zagranicznych nie mające
uzasadnienia w rzeczywistej sytuacji ekonomicznej kraju.
Polska
przyjmując
euro
ogranicza
ryzyko
wystąpienia
kryzysu
walutowego, który polega na gwałtownym spadku wartości pieniądza na rynku
walutowym lub niemożności utrzymywania kursu zgodnie z ogłoszonym
parytetem przez władzę państwa28.
Po przystąpieniu Polski do strefy euro, wzrośnie wiarygodność polityki
makroekonomicznej naszego kraju, m.in.:

polityki monetarnej, która będzie postrzegana przez pryzmat polityki
prowadzonej przez Europejski Bank Centralny, ocenianej jako bardziej
wiarygodnej, niż prowadzona w poszczególnych krajach;
27
28
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa RP…, Warszawa 2014, op. cit, s.95
Ibidem, s.97
16

polityki
fiskalnej,
która
uregulowana
będzie
zobowiązaniami
wynikającymi z Paktu Stabilności i Wzrostu;

wzrośnie również przejrzystość cen i konkurencyjność.
EBC jest gwarantem stabilności systemu finansowego strefy euro, a sama
wspólna waluta tworzy tzw. parasol ochronny dla państw przechodzących
trudności29. Wszystkie te wymienione czynniki mogą pozytywnie oddziaływać
na stabilność makroekonomiczną naszego kraju w perspektywie długookresowej.
Polska jest importerem kapitału netto, tzn. krajem, który dogania wysoko
rozwinięte gospodarki, o stopie oszczędności niższej niż stopa inwestycji. Aby
przyspieszyć więc, wysokie tempo wzrostu gospodarczego i proces konwergencji,
potrzebny jest dalszy duży napływ inwestycji30.
Bardzo istotny jest wspomniany już wzrost stabilności makroekonomicznej,
co znajduje odzwierciedlenie w raitingach, tj. niezależnych i obiektywnych
ocenach ryzyka kredytowego dokonywanych przez wyspecjalizowane agencje
raitingowe.
Obecna pozycja Polski jest wysoka, według Moody’s długoterminowy
raiting Polski wynosi A2, co oznacza bardzo wysoką zdolność do wywiązywania
się z podjętych zobowiązań. Perspektywę dla Polski ocenia się jako stabilną.
29
30
P. Gajewski, Korzyści i szanse… [w] NBP, Mechanizmy.. op. cit, s.199
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa …2014 , op. cit, s.98
17
Tab. 2. Długoterminowy rating Polski w walucie zagranicznej na tle nowych
państw UE według agencji Fitch Ratings, Moody’s i Standard and Poor’s
Fitch Ratings
Moody’s
A+
Polska
A+
Słowacja
A+
Czechy
BBB
Węgry
AEstonia
BBB+
Litwa
BBBŁotwa
BB+
Rumunia
BBBBułgaria
* Stan na dzień 18 listopada 2008 r.
A2
A1
A1
A3
A1
A2
A3
Baa3
Baa3
Standard and
Poor’s
AA+
A
BBB
A
BBB+
BBBBB+
BBB
Źródło: materiały informacyjne agencji ratingowych , [w:] Raport na temat pełnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2014
Zrezygnowanie z prowadzenia autonomicznej polityki monetarnej
powoduje, że w ocenie raitingowej szczególny nacisk kładzie się na politykę
fiskalną i strukturę gospodarczą, a jednocześnie po przystąpieniu do strefy euro
mniej ważna jest wielkość deficytu płatniczego31.
2.3. Spadek nominalnych stóp procentowych
Wprowadzenie waluty euro może spowodować obniżenie nominalnych stóp
procentowych, co jest wynikiem spadku ryzyka kursowego na skutek zastąpienia
waluty narodowej wspólną walutą. Efekt ten jest tym większy, im mniej
wiarygodna jest waluta narodowa i im bardziej wiarygodna jest wspólna waluta.
Najbardziej wiarygodne są waluty krajów rozwiniętych, dysponujących dużymi
zasobami kapitału i mających sprawnie działające rynki i instytucje finansowe –
tam efekt zmian stóp procentowych jest najmniejszy. Mniej wiarygodne są waluty
krajów „doganiających”, w których waluty są obciążone większym ryzykiem
kursowym i są bardziej podatne na gwałtowne przepływy kapitałów – tam stopy
procentowe są z reguły wyższe32.
31
32
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa …2014 , op. cit, s.101
D. Rosati, Euro-ekonomia i polityka, red. nauk. D. K. Rosati, Warszawa 2009, s.31
18
Niższe stopy procentowe powinny zwiększyć dostępność kredytów,
a w przypadku firm – przyczynić się do akumulacji kapitału i wzrostu inwestycji,
a także lepszej integracji rynku polskiego z europejskim.
Niskie stopy procentowe obniżają również koszt kapitału, sprzyjają
inwestycjom i przyczyniają się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego.
Wprowadzenie wspólnej waluty zmniejsza rozpiętość pomiędzy stopami
procentowymi na rynkach poszczególnych krajów i ułatwia przepływ kapitału w
ramach całej strefy. Korzyści te są szczególnie odczuwalne w krajach, których
waluty były mniej wiarygodne i w których wyjściowe poziomy inflacji i stóp
procentowych były wysokie. Wspólna waluta prowadzi więc do konwergencji
stóp procentowych w obszarze euro33.
Istotny wpływ na wzrost inwestycji ma też redukcja stóp procentowych
długoterminowych. Po przyjęciu euro nastąpi również redukcja premii za ryzyko,
która może powodować obniżenie kosztu obsługi papierów dłużnych (w tym
długu rządowego). W dłuższym okresie może to mieć wpływ na wzrost PKB.
Wspólna waluta wyeliminuje przede wszystkim premię za ryzyko
kursowe, ale też ryzyko płynności i niewypłacalności zmniejszy się w miarę
wzrostu stabilności i wiarygodności makroekonomicznej, gdyż gospodarka strefy
euro uznawana jest za obszar o większej wiarygodności i stabilności po względem
prowadzonej polityki niż Polska. Inna jest więc również ocena ryzyka.
Całkiem dobra kondycja polskiej gospodarki oraz wiarygodna polityka
makroekonomiczna sprawiają, że spadek nominalnych stóp procentowych z tytułu
premii za ryzyko może być niski, ale występujące na rynkach finansowych
zaburzenia i większa wrażliwość na ryzyko powodują, że jego ocena jest inna niż
kiedy występuje stabilność gospodarcza. Ostrożne szacunki dotyczące polskiej
gospodarki mówią o możliwości obniżenia stóp procentowych o 2,5
pkt procentowego.
Dokładna ocena korzyści z redukcji stóp procentowych nie jest możliwa,
ponieważ nie można przewidzieć, w jakim stopniu będą się zmieniać
i kształtować czynniki zewnętrzne, dotyczące np. oczekiwań inflacyjnych czy
33
D. Rosati, Euro-ekonomia …op. cit, s.28
19
koniunktury w Polsce lub na świecie. Jednak największy wpływ na ocenę ryzyka
ma sytuacja na rynkach finansowych.
3. Korzyści pośrednie przyjęcia wspólnej waluty (średnio i długookresowe)
3.1. Wzrost wymiany handlowej
Korzyści długookresowe wynikają pośrednio z wprowadzenia wspólnej
waluty. Należą do nich: wzrost inwestycji, ożywienie wymiany handlowej
z zagranicą, wzrost przejrzystości rynków i konkurencji oraz postęp w integracji
rynków finansowych.
Ostatecznie, przyjęcie euro powinno powodować zwiększenie tempa
wzrostu gospodarczego w kraju przyjmującym wspólną walutę, a jednocześnie
wpływać na wzrost konsumpcji i dobrobytu.
Wprowadzenie wspólnej waluty wpływa na zwiększenie wymiany
handlowej. Dzięki zniesieniu istniejących wcześniej barier, takich jak: ryzyko
wahań
kursowych,
koszty
transakcyjne
czy
brak
przejrzystości
cen
przedsiębiorstwa mogą taniej eksportować i importować towary i usługi, czyli
powiększać swój zysk. Następuje wzrost porównywalności cen między krajami
i wzrost konkurencji.
Najwyższym
stadium
integracji
handlowej
jest
wspólny
rynek,
charakteryzuje go szeroki zakres liberalizacji przepływów gospodarczych, który
obejmuje towary, usługi oraz czynniki produkcji (kapitał i sile roboczą).
Warunkiem osiągnięcia tego stadium jest wprowadzenie jednolitych reguł
konkurencji i równych w niej szans dla wszystkich uczestników rynku. W ten
sposób tworzone są możliwości bardziej efektywnej alokacji czynników produkcji
i rosną potencjalne korzyści integracji34.
Wielkość potencjalnych korzyści z włączenia się w wymianę handlową
będzie zależała głównie od tego, jak atrakcyjny pod względem ceny i jakości
będzie produkt krajowy. Będą one również pochodną konkurencyjności polskich
przedsiębiorstw, w tym sektora MŚP oraz jego zdolności do ekspansji na rynki
34
B. Mucha-Leszko, Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej a osiągnięcia i problemy
Unii Europejskiej, [w:] W. Bieńkowski, S.I. Bukowski, G. Olszewska (red.), Przyszłość integracji
europejskiej – konkurencyjność i rynki, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2012, s.18
20
zagraniczne. Z analiz wynika, że stosunek małych i średnich przedsiębiorstw
do wspólnej waluty, ich zdolność do operowania na rynkach zagranicznych oraz
sprostania konkurencji najsilniej wpłyną na handlowe skutki wejścia do strefy
euro35.
Pozytywnymi
skutkami
wzrostu
wymiany
handlowej
dla
Polski,
po przystąpieniu do strefy euro może być: 36

efektywniejsze wykorzystanie czynników produkcji, tj. pracy i kapitału;

napływ nowych technologii;

wzrost
inwestycji
komplementarnych
w
stosunku
do
produkcji
eksportowej.
Chcąc ocenić wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na rozwój wymiany
handlowej w strefie euro należy zwrócić uwagę, że osiągnęła ona wysoki poziom
już przed przyjęciem euro, gdyż istotne było wprowadzenie unii celnej w 1968,
Jednolitego Rynku w roku 1993 oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego
w roku 1994. Eliminacja kosztów transakcyjnych i ryzyka kursowego
spowodowała jednak wzrost wzajemnych obrotów handlowych w pierwszym roku
funkcjonowania obszaru wspólnej waluty.
Jak pokazują doświadczenia, handlowe efekty z tytułu wprowadzenia
wspólnej waluty zależą przede wszystkim od:37

Stopnia otwartości gospodarki,

Struktury wymiany międzynarodowej - geograficznej i towarowej,

Zmienności kursu walutowego.
Otwartość gospodarki z jednej strony przynosi korzyści handlowe, a z drugiej
strony większe zagrożenie szokami, zwłaszcza asymetrycznymi, gdy gwałtowne
zmiany popytu w nierównym stopniu wpływają na gospodarki krajowe. Ryzyko
szoków asymetrycznych jest tym większe, im bardziej różnić się będzie struktura
wymiany handlowej Polski od struktury wymiany krajów strefy euro.
Intensywnie rosnąca wymiana handlowa jest uważana za jeden
z najistotniejszych czynników wpływających na wzrost gospodarczy. Obecnie
35
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej . …2014, op.cit, s.106
Ibidem, s.107
37
Por. A. Rose ,(2001b), EMU and Swedish Trade, mimeo, [w:] Raport na temat pełnego
uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP,
2014
36
21
szacuje się wzrost wymiany handlowej w związku z utworzeniem unii walutowej
na poziomie 5-15%38.Należy dodać, iż nie jest to zjawisko natychmiastowe,
ale postępuje stopniowo.
3.2. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich
Szczególne znaczenie dla Polski po przyjęciu wspólnej waluty może mieć
wzrost zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB), czego skutkiem jest
napływ nowych technologii, efektywniejszych technik zarządzania oraz wzrost
konkurencji. Czynniki te w efekcie, mogą przyczynić się do wzrostu wydajności
pracy oraz tempa wzrostu gospodarczego w dłuższym okresie.
Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich przyczynia się także
do rozwoju produkcji i eksportu produktów wymagających większych nakładów
kapitałowych, co z kolei sprzyja rozwojowi wymiany wewnątrzgałęziowej.
Polska jest krajem o znaczącym potencjale gospodarczym i posiada atut w postaci
dużego rynku, ma więc możliwości specjalizacji w przemyśle przetwórczym.
Wraz ze wzrostem PKB per capita i dochodów zwiększa się popyt na dobra
zróżnicowane wyższej jakości, co jest charakterystyczne dla handlu w krajach
o zbliżonym poziomie rozwoju .
W ostatnich latach obserwujemy w Polsce dynamiczny wzrost eksportu,
który jest rezultatem napływu ZIB, umożliwiając polskim przedsiębiorstwom
włączenie się w międzynarodowe sieci dystrybucji. Polski eksport odróżnia się
silną koncentracją geograficzną i towarową - 45% polskiego eksportu trafia na
rynki: Niemiec, Włoch, Francji i Wielkiej Brytanii39.
Analizując dotychczasowe doświadczenia strefy euro, można zauważyć,
iż najwięcej potencjalnych korzyści handlowych mogą uzyskać małe podmioty
gospodarcze, dla których koszty transakcyjne i ryzyko kursowe mogą stanowić
kluczowe bariery ich rozwoju w strefie. Przyjęcie wspólnej waluty, przy dużym
udziale MSP w gospodarce polskiej, wskazuje na większą intensywność wymiany
38
European Commission , 2008b, Successes and challenges after 10 years of Economic and
Monetary Union, European Economy, [w:] Raport na temat pełnego uczestnictwa
Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, 2014
39
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa RP…, 2014, op. cit., s.110
22
handlowej, ale aby uzyskać te korzyści, należy mieć przewagę konkurencyjną na
wspólnym i na globalnym rynku.
Z doświadczeń i badań strefy euro można wyciągnąć wnioski, że wzrost
eksportu i importu po przyjęciu wspólnej waluty w Polsce będzie miał charakter
trwały, chociaż w pierwszych latach członkostwa w UGiW, eksport może się
obniżyć na skutek wzrostu popytu wewnętrznego i spadku stóp procentowych.
Jednak eksperci przewidują, że eksport będzie i tak wyższy niż gdyby Polska nie
przyjęła wspólnej waluty. Wzrost eksportu w długim okresie będzie wynikał
przede wszystkim z konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Szacuje się, że
wymiana handlowa Polski może wzrosnąć o ok.18,5%40.
Należy również dodać, że w wielu krajach strefy euro nastąpiło
pogorszenie konkurencyjności i wzrost deficytu na rachunku obrotów bieżących,
ze względu na wzrost płac i kosztów pracy.
Podstawowym problemem Polski i innych nowych krajów członkowskich
jest wybór optymalnej strategii wejścia do strefy euro. Gospodarki tych krajów
różnią się pod względem potencjału, stanu finansów publicznych, struktury
gospodarczej czy eksportu. Dlatego Polska i każdy kraj starający się o wejście do
UGiW powinien optymalizować swoją politykę dostosowawczą, biorąc pod
uwagę osiągnięty poziom rozwoju i specyfikę gospodarki oraz aktualną sytuację
makroekonomiczną.41, a także korzystać z doświadczenia sąsiadów.
Duże znaczenie na wzrost inwestycji bezpośrednich w Polsce może mieć
wpływ czynników je wspierających lub ograniczających.
40
J. Brouwer, R.Paap, J. M. Viaene (2008),The trade and FDIeffects of EMU enlargement,
Journal of International Money and Finance, [w:] Raport na temat pełnego uczestnictwa RP w
trzecim etapie Unii Gospodarczej I Walutowej, NBP, 2014
41
B. Mucha-Leszko, Kryzys finansowo-gospodarczy a przyspieszenie integracji walutowej [w:]
Pytania o Europę. Opinie ekspertów, Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce, Warszawa
2010, s.162
23
Tab.3. Główne czynniki wspierające i hamujące napływ zagranicznych
inwestycji bezpośrednich do Polski w latach 2000-2013
Wspierające
Ograniczające
Rok 2000
- członkostwo w OECD i NATO - trwające - słabej jakości infrastruktura
negocjacje akcesyjne z UE - duży i
- bariery administracyjne i prawne
chłonny rynek o znacznym potencjale
- brak przejrzystego systemu zachęt dla
wzrostu - dobra lokalizacja geograficzna
inwestorów
kraju - postępująca prywatyzacja kraju - nadmierne obciążenia fiskalne
niskie koszty pracy - wysokie kwalifikacje
pracowników
Rok 2005
- wielkość rynku
- niski koszt siły roboczej
- perspektywa wzrostu gospodarczego
- wysokie kwalifikacje pracowników
- podaż siły roboczej
- duże możliwości redukcji kosztów
produkcji
- biurokracja i częste zmiany przepisów rozwiązania prawne - administracja
państwowa - słabej jakości infrastruktura
Rok 2013
- członkostwo w UE
- kwalifikacje pracowników
- jakość kształcenia akademickiego
- produktywność i zmotywowanie
pracowników
- jakość i dostępność lokalnych
poddostawców
- stabilność polityczna
- dostępność wykwalifikowanej kadry
- niskie koszty pracy
- system i administracja podatkowa
- administracja państwowa
- niska przejrzystość w zakresie zamówień
publicznych
- słabej jakości infrastruktura
- wysokie obciążenia podatkowe
- niska elastyczność prawa pracy
Źródło: T. Białowąs, Rozwój i znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich [w:] B. MuchaLeszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014, s. 99.
Podsumowując, wpływ akcesji Polski do strefy euro na wzrost inwestycji
jest trudno mierzalny z powodu rozkładania się tego efektu w czasie. Może on
wpłynąć na wzrost inwestycji krajowych, a zwłaszcza zagranicznych oraz
przyczynić się do zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego, ale dużo będzie
zależało od przygotowania polskiej gospodarki. Z doświadczeń i badań wynika,
że w ciągu pierwszych czterech lat członkostwa Polski w UGIW zakumulowane
może zostać około 20% dodatkowego kapitału w porównaniu z sytuacją
24
pozostawania poza strefą euro42. Wraz z upływem lat, efekt ten będzie coraz
słabszy.
3.3. Wzrost integracji rynków finansowych
Bezpośrednie korzyści z przyjęcia wspólnej waluty najszybciej ujawniły się
właśnie na rynkach finansowych. Ich integracja i pogłębianie się odgrywa bardzo
ważną
rolę
w
funkcjonowaniu
unii
walutowej
i
wspieraniu
wzrostu
gospodarczego. Kluczową rolą jest ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do
kapitału oraz obniżenie jego kosztu, co w efekcie wpływa na wzrost inwestycji.
Integracja rynków finansowych na skutek wprowadzenia euro stwarza dla
Polski szansę szybszego rozwoju krajowego rynku finansowego, może to
skutkować poszerzeniem zakresu świadczonych usług finansowych przy
jednoczesnym spadku ich cen. To z kolei powinno prowadzić do wzrostu popytu
na produkty finansowe, a w dłuższym okresie też do wzrostu płynności rynków,
większej przejrzystości cen oraz lepszej alokacji kapitału. Poprawić to może
wycenę aktywów i zwiększyć możliwości zabezpieczania się przed ryzykiem,
czego konsekwencją będzie napływ inwestycji bezpośrednich oraz nowych
technologii.
Między rozwojem rynków finansowych, a wzrostem gospodarczym
występuje sprzężenie zwrotne. Szybsza dynamika wzrostu PKB jest wynikiem
wysokiego poziomu rozwoju finansowego, a zarazem sprzyja jego dalszemu
podnoszeniu. Można oczekiwać, że wprowadzenie euro powinno być bodźcem
do szybszego rozwoju gospodarczego43.
Integracja rynków finansowych oznacza też łatwiejszy dostęp polskich
podmiotów do rynku europejskiego, a także łatwiejszy dostęp podmiotów
zagranicznych do rynku polskiego.
Wprowadzenie
wspólnej
waluty,
po
włączeniu
polskiego
rynku
finansowego w struktury rynku europejskiego, może przynieść tez inny rodzaj
42
T. Daras , J. Hagemejer (2008), Badanie długookresowych efektów przystąpienia Polski do
strefy euro (symulacje przy użyciu modelu równowagi ogólnej), Narodowy Bank Polski, projekt
zrealizowany na potrzeby Raportu nt. pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim
etapie Unii Gospodarczej i Walutowej
43
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa …2014, op.cit, s.136
25
korzyści, a mianowicie dostęp do płynnego rynku strefy euro, który jest stabilną
walutą o znaczeniu międzynarodowym, czego skutkiem powinna być poprawa
warunków obrotu.
Podsumowując, pozostając poza strefą euro także można czerpać pewne
korzyści z integracji rynków, jednak skala takich korzyści jest ograniczona,
a koszty alternatywne pozostawania poza sferą bezpośredniego oddziaływania
wspólnej waluty mogą być znaczne.
Należy zauważyć, że integracja rynków finansowych jest dla naszego
kraju raczej szansą, niż korzyścią bezpośrednią.
3.4. Wzrost PKB i dobrobytu społecznego
Dokładne oszacowanie wpływu euro na PKB jest zadaniem bardzo
trudnym, ze względu na bardzo dużą ilość czynników go kształtujących.
Wzrost gospodarczy powiązany jest
ze zwiększeniem dobrobytu
społecznego i może być wynikiem wyższych dochodów łączących się z PKB, jak
i niższego poziomu cen konsumpcyjnych, w porównaniu z niewstąpieniem do
strefy euro. W rezultacie może wzrosnąć konsumpcja gospodarstw domowych.
Eliminacja kosztów transakcyjnych, wzrost przejrzystości cen oraz
eliminacja ryzyka kursowego w zasadzie powinny przynieść efekt gospodarczy
polegający na wzroście PKB w długim okresie o około 3,4% w stosunku do
scenariusza bazowego.
Szczegółowe dane na temat szacunków wzrostu PKB zawiera tabela.
26
Tab.4. Szacunek wpływu przyjęcia wspólnej waluty na PKB Polski
Obniżenie
kosztów
transakcyjnych
Obniżenie
nominalnej stopy
procentowej
Aprecjacja
realnego kursu
walutowego
Efekt łączny
Daras, Hagemejer (2008)
Skala
Przełożenie
na PKB
2,2% PKB
3,22%
Bukowski, Dyrda, Kowal (2008)
Skala
Przełożenie na
PKB
0,8-1,2%
0,66-1,65%
PKB
1 pkt proc.
0,7 pkt proc.
0,45 %
Impuls
inflacyjny 2,3
pkt proc.
0,37%
-
4,14 %
-
7,5%
1,5-2,5%
Źródło: opracowanie NBP [w:] Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej
Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, Warszawa 2014
Badania wpływu przystąpienia do strefy euro na wysokość dochodów
poszczególnych grup społecznych wskazują, że w średnim i długim okresie
wprowadzenie euro przyczyni się do wzrostu dochodów wszystkich grup
społecznych w stosunku nieprzyjęcia wspólnej walut. Wyniki badań jasno
sugerują, że realny wzrost konsumpcji gospodarstw niezamożnych powinien być
wyższy niż w grupie gospodarstw zamożniejszych. Te ostatnie większą część
dochodów czerpią z tytułu posiadanego kapitału, którego cena po przystąpieniu
do strefy euro spadnie wraz z redukcją premii za ryzyko. Obniżenie stopy zysków
od kapitału w mniejszym stopniu odczują tymczasem gospodarstwa domowe
o niższych dochodach44.
Jednocześnie badania nie potwierdzają wysuwanych obaw, że przyjęcie
euro wpłynie na pogłębienie dysproporcji dochodowych w Polsce, co nie znaczy,
że rozłożenie kosztów i korzyści będzie równomierne.
Chociaż wyniki badań nie wskazują na bezpośredni związek między
wprowadzeniem euro a wzrostem współczynników Giniego, to wzrost
nierówności dochodowych może być obserwowany w Polsce w najbliższych
latach wskutek przyspieszonego wzrostu gospodarczego.
44
Ibidem, s.145
27
W zależności od przyjętych założeń wskazuje się, że dzięki euro PKB
Polski może wzrosnąć w długim okresie o 1,5-7,5% w porównaniu ze
scenariuszem pozostawania poza strefą45.
Należy także dodać, iż efekty wprowadzenia wspólnej waluty nie muszą
być wyłącznie pozytywne dla PKB i dobrobytu. Przekazanie bowiem kompetencji
w zakresie prowadzenia polityki pieniężnej do EBC, niesie ze sobą ryzyko
zwiększonych wahań popytu i produkcji w gospodarce. Wzrost wahań produkcji
może być spowodowany faktem, że wspólna polityka pieniężna EBC będzie
reagowała na zmiany sytuacji makroekonomicznej całej strefy euro, co nie zawsze
musi być zgodne z potrzebami polskiej gospodarki, której cykl koniunkturalny nie
jest identyczny ze strefą euro46.
45
46
P. Gajewski, Korzyści i szanse..[w:] NBP, Mechanizmy ..,op.cit., s.209
Raport na temat pełnego….2014, .op.cit,, s.147
28
Podsumowanie
W momencie przyjęcia wspólnej waluty - euro, Polska stanie się częścią
bardziej zintegrowanego obszaru walutowego, ponadto uzyska łatwiejszy dostęp
do zasobów kapitałowych całej strefy.
Konsekwencją wprowadzenia euro jest prawie całkowite wyeliminowanie
niepewności ryzyka walutowego, co powinno zwiększyć zaufanie inwestorów do
gospodarki krajowej oraz wyeliminowanie kosztów transakcyjnych, co z kolei
powinno sprzyjać ożywieniu wymiany handlowej między krajami. Wymiana jest
wtedy dużo łatwiejsza, tańsza i obciążona mniejszym ryzykiem. Ożywienie
wymiany handlowej daje możliwość zwiększenia skali produkcji i prowadzi do
wzrostu wydajności.
Czynniki
sprzyjające
wzrostowi wydajności
pracy
i napływowi nowych technologii, są bardzo ważne w gospodarkach doganiających
bardziej rozwinięte kraje, a taką gospodarką jest właśnie Polska.
W wyniku spadku stóp procentowych, uwolnieniu nowych zasobów czy
redukcji kosztu finansowania zagranicznego może też nastąpić wzrost inwestycji
krajowych, natomiast w wyniku eliminacji ryzyka kursowego, wzrostu stabilności
makroekonomicznej oraz przejrzystości cen - wzrost inwestycji zagranicznych.
Inwestycje decydują o długookresowym tempie wzrostu gospodarki.
Przyjęcie wspólnej waluty oznacza również, że wszystkie ceny wyrażane
są w tej samej jednostce pieniężnej, co ułatwia porównywanie cen na wspólnym
unijnym rynku. Pojawia się większa konkurencja między przedsiębiorcami
i zachęca ich do wzrostu efektywności i innowacyjności.
Oprócz korzyści w ujęciu ekonomicznym, Polska może również zyskać
w innym aspekcie na arenie europejskiej. Jako państwo członkowskie strefy euro
będzie brała udział w procesie podejmowania decyzji w Europejskim Banku
Centralnym. Prezes banku centralnego będzie uczestniczył w pracach Rady
Prezesów EBC, a minister finansów będzie brał udział w dyskusjach Eurogrupy,
która ma wpływ na kształtowanie ram polityki gospodarczej Unii Europejskiej.
29
Polska gospodarka jest otwarta na wymianę handlową ze strefą euro,
co potwierdza dość duży udział wymiany wewnątrzgałęziowej.
pokazują, że po przejęciu wspólnej waluty
eksportu o 12–13%
poza strefą euro) i
47
Badania
można spodziewać się wzrostu
w długiej perspektywie (względem sytuacji pozostawania
trochę
mniejszego wzrostu importu, chociaż w kilku
pierwszych latach członkostwa w strefie euro, to właśnie wzrost importu może
być silniejszy. A inwestycje w wyniku przyjęcia euro mogą
wzrosnąć,
48
doprowadzając do akumulacji kapitału większego o około 12% .
Trzeba podkreślić, że skala wpływu euro na poziom inwestycji krajowych
i zagranicznych zależy od zdolności absorpcji tych inwestycji przez podmioty
gospodarcze.
Wymaga
to
od
przedsiębiorstw
zdolności
adaptacji
do zmienionych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, w tym
do działania w warunkach zwiększonej konkurencji oraz do absorpcji innowacji.
Aby jednak długookresowe korzyści mogły zaistnieć,
zasoby muszą
znaleźć w gospodarce efektywne zastosowanie.
47
W. Mroczek (2008), Wpływ wprowadzenia euro na stopień otwartości i zmiany strukturalne w
handlu krajów strefy euro, Narodowy Bank Polski, projekt zrealizowany na potrzeby Raportu nt.
pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej.
48
Ibidem
30
BIBLIOGRAFIA
Adamowicz E., Dudek S., Pachucki D. ,Walczyk K., Synchronizacja cyklu
koniunkturalnego polskiej gospodarki z krajami strefy euro w kontekście struktury
tych gospodarek, NBP 2008
Białowąs T., Rozwój i znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich [w:] B.
Mucha - Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd.
UMCS, Lublin 2014,
Bieńkowski W., Bukowski S.I., Olszewska G., (red.) , Przyszłość integracji
europejskiej – konkurencyjność i rynki, CeDeWu, wyd. I, Warszawa
2012.
Boguszewski P.B., Konwergencja nominalna i realna a integracja walutowa
w kryzysie, [w] NBP, Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014,
Borowiec J., Unia ekonomiczna i monetarna, Wydawnictwo AE Wrocław 2001
Broszura
Euro
–
wspólna
waluta
europejska,
www.mfgov.pl
www.polskawue.gov.pl, /warunki przyjęcia euro/kryteria konwergencji, maj
2015-05-02
Brouwer J., Paap R., Viaene J.M. (2008),The trade and FDI effects of EMU
enlargement, Journal of International Money and Finance
Burda B., Wypłosz Ch., Makroekonomia. Podręcznik Europejski, PWE,
Warszawa 1995,
Convergence Report May 2008 Europejski Bank Centralny, Frankfurt 2008,
EBC, Raport o Konwergencji, czerwiec 2014
European Commission , 2008b, Successes and challenges after 10 years of
Economic and Monetary Union, European Economy
Gajewski P. , Korzyści i szanse związane z przyjęciem euro, [w], Mechanizmy
funkcjonowania strefy euro, NBP , Wyd. V, Warszawa 2014
31
Michalczyk W., Kryteria konwergencji polskiej gospodarki jako wyznacznik
tempa integracji walutowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” nr
756/2013
Michalczyk W., The Nominal Convergence Criteria and the European Union
Member States Outside the Euro Area, w: Economic Policy in European Union
Member Countries, red. D. Dlu-hošová, Slezská univerzita, Opava 2012,
Mucha – Leszko B., Konwergencja realna i doświadczenia strefy euro a wspólna
waluta w Polsce [w:] Polska w Unii Europejskiej – doświadczenia i wyzwania,
„Problemy Zarządzania”, Vol. 8, nr 1 (27), Wydział Zarządzania UW, wiosna
2010
„ Monitor konwergencji nominalnej w UE” , Nr 4/2015, Ministerstwo Finansów
Departament Polityki Makroekonomicznej
Mucha-Leszko
B.,
Korzyści
międzynarodowej
integracji
gospodarczej
a osiągnięcia i problemy Unii Europejskiej, [w:] W. Bieńkowski, S.I. Bukowski,
G. Olszewska (red.), Przyszłość integracji europejskiej – konkurencyjność i rynki,
Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2012
Mucha-Leszko B., Kryzys finansowo-gospodarczy a przyspieszenie integracji
walutowej [w:] Pytania o Europę. Opinie ekspertów, Komisja Europejska
Przedstawicielstwo w Polsce, Warszawa 2010
Mucha–Leszko
B.,
Strefa
euro,
wprowadzanie,
funkcjonowanie
i międzynarodowa rola euro, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, Warszawa 2014
NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim
etapie unii gospodarczej i walutowej, Warszawa 2013.
Popławski M., Akcesja Polski do strefy euro. Szanse. Perspektywy, Zagrożenia.,
Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych, Wrocław 2013.
Program konwergencji – Dokument Rady Ministrów, Aktualizacja 2014
Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie
Unii Gospodarczej i Walutowej, NBP, Warszawa 2014
32
Rosati D.K. ,Euro-Ekonomia i polityka, Uczelnia Łazarskiego, Warszawa 2009.
Rose A. , (2001b), EMU and Swedish Trade, mimeo
Rymarczyk J,
Przystąpienie Polski do Unii Gospodarczo-Walutowej a jej
konkurencyjność, [w:] Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Uniwersytet
Ekonomiczny we Wrocławiu
33
Spis tabel
Tabela 1.Tempo wzrostu PKB per capita Polski i wybranych krajów UE w % w
latach 1995-2013 ....................................................................................................11
Tabela 2. Długoterminowy rating Polski w walucie zagranicznej na tle nowych
państw UE według agencji Fitch Ratings, Moody’s i Standard and Poor’s ..........18
Tabela 3. Główne czynniki wspierające i hamujące napływ zagranicznych
inwestycji bezpośrednich do Polski w latach 2000-2013 ......................................24
Tabela 4. Szacunek wpływu przyjęcia wspólnej waluty na PKB Polski…………27
34