Online Services - Login
Transkrypt
Online Services - Login
Client briefing maj 2011 Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE Spis treści Zakres zastosowania Obowiązki przedkontraktowe Umowa o kredyt konsumencki Przedterminowa spłata kredytu Prawo do odstąpienia od umowy Wprowadzenie 12 maja 2011 r. uchwalona została ustawa o kredycie konsumenckim implementującą do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą dyrektywę Rady 87/102/EWG. Nowe przepisy wprowadzają niemal rewolucyjne zmiany w dotychczasowych zasadach kredytowania zakupów konsumenckich. Jeśli chcielibyście Państwo uzyskać więcej informacji na tematy objęte zakresem niniejszej publikacji, proszę o kontakt z: Grzegorz Namiotkiewicz +48 22 627 11 77 [email protected] Marta Bieniada +48 22 627 11 77 [email protected] Anna Biała +48 22 627 11 77 [email protected] Clifford Chance, Norway House, ul. Lwowska 19, 00-660 Warsaw, Poland www.cliffordchance.com Client briefing Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE Zakres zastosowania Nowa ustawa o kredycie konsumenckim ("Ustawa") po zakończeniu procesu legislacyjnego i po upływie sześciomiesięcznego vacatio legis zastąpi aktualnie obowiązującą ustawę o kredycie konsumenckim z 2001r. Ustawa będzie miała zastosowanie do umów o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł (albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska), który kredytodawca (przedsiębiorca) w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, a więc osobie fizycznej zaciągającej kredyt dla celów niezwiązanych bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Za umowę o kredyt konsumencki uważać się będzie w szczególności: umowę pożyczki, umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego, umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia, umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia, oraz umowę o kredyt odnawialny. Przepisy Ustawy są w dużej mierze odzwierciedleniem przepisów implementowanej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG ("Dyrektywa"), co jest konsekwencją przyjętej w Dyrektywie zasady maksymalnej harmonizacji. Korzystając z uprawnienia przewidzianego w Dyrektywie, Polska objęła zakresem zastosowania Ustawy także niektóre przypadki, do których przepisy Dyrektywy nie mają zastosowania. Jako przykład można wskazać chociażby umowy o kredyt w wysokości mniejszej niż 200 euro, które nie są objęte Dyrektywą, a do których przepisy Ustawy się stosuje. Podobnie w przypadku umów o kredyt zabezpieczony hipoteką - pomimo tego, że postanowienia Dyrektywy takich umów nie dotyczą, to przepisy Ustawy będą miały do nich zastosowanie, choć tylko w ograniczonym zakresie - do obowiązku informacyjnego przed zawarciem umowy, elementów umowy i skutków uchybienia obowiązkom kredytodawcy i pośrednika wynikającym z ustawy. Ustawodawca wyłączył z zakresu zastosowania Ustawy m.in. umowy przewidujące, że konsument nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania oraz innych 2 kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu konsumenckiego, a także umowy leasingu, w których nie został przewidziany obowiązek przeniesienia własności przedmiotu umowy na konsumenta. Obowiązki przedkontraktowe Ustawa znacznie poszerza zakres obowiązków, które będzie musiał wypełnić kredytodawca lub pośrednik kredytowy jeszcze przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki. Przede wszystkim Ustawa wprowadza obowiązek przekazania konsumentowi, przed zawarciem umowy, szeregu danych dotyczących tej umowy. Wymagane jest przy tym, aby dane te zostały przekazane konsumentowi na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego, którego wzór określa załącznik do Ustawy. Warto zaznaczyć, że z takiego formularza korzystać będą kredytodawcy także w innych państwach członkowskich. Jednolity katalog informacji, które mają zostać przekazane konsumentowi, oraz jednakowa forma ich przekazania, mają umożliwić konsumentom porównanie ofert kredytodawców z różnych państw członkowskich i w ten sposób przyczynić się do wzrostu liczby udzielanych tzw. kredytów transgranicznych. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy będzie ponadto zobowiązany do wyjaśnienia treści informacji, zarówno tych przekazanych przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jak i tych ujętych w umowie, która ma być zawarta. Ta tak zwana asysta przedkontraktowa ma umożliwić konsumentowi dokonanie oceny czy proponowana umowa odpowiada jego potrzebom i sytuacji finansowej, a w konsekwencji pomóc mu w podjęciu decyzji co do jej zawarcia. W porównaniu do uregulowań aktualnie obowiązujących, w Ustawie znacznie rozszerzono katalog informacji wymaganych w reklamach dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających dane dotyczące kosztu kredytu. Poza rzeczywistą roczną stopą oprocentowania, pod rządami nowej Ustawy konieczne będzie wskazywanie na podstawie reprezentatywnego przykładu stopy oprocentowania kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych w całkowitym koszcie kredytu, a także całkowitej kwoty kredytu. W pewnych przypadkach konieczne będzie także podanie tak szczegółowych informacji jak wysokość rat, czy też czas obowiązywania umowy. Pośrednik kredytowy będzie ponadto zobowiązany do podawania m.in. zakresu umocowania do dokonywania czynności faktycznych lub prawnych oraz informacji czy współpracuje on z kredytodawcami wraz z informacją o ich nazwach. Kolejnym istotnym obowiązkiem, który będzie ciążył na kredytodawcach jeszcze przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki, będzie obowiązek dokonania oceny ryzyka kredytowego konsumenta. Może to nastąpić w oparciu o informacje uzyskane od kredytobiorcy lub też na podstawie informacji zawartych © Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011 Client briefing Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy. Warto wspomnieć, że banki nadal będą zobowiązane do stosowania w tym zakresie przepisów prawa bankowego. W przypadku odmowy udzielenia kredytu w oparciu o informacje zawarte w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy, kredytodawca będzie miał obowiązek przekazać konsumentowi bezpłatną informację o wynikach tego sprawdzenia oraz wskazać bazę danych, w której tego sprawdzenia dokonał. Ma to zapewnić kredytobiorcy możliwość weryfikacji prawdziwości i ewentualnego skorygowania informacji, na których oparta została decyzja o odmowie udzielenia kredytu. Umowa o kredyt konsumencki Podobnie jak w czasie obowiązywania ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 r., Ustawa nakłada obowiązek sformułowania umowy w sposób jednoznaczny i zrozumiały oraz wymóg zawarcia jej na piśmie, o ile odrębne przepisy nie przewidują innej szczególnej formy. Ustawa wskazuje także niezbędne elementy umowy. W przypadku większości z nich, ich brak w umowie może skutkować tzw. kredytem darmowym, a więc konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, będzie zobowiązany do zwrotu kredytu ale nie będzie zobowiązany do zapłaty odsetek ani innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy (poza kosztami ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidzianymi w umowie). Warto jednak zaznaczyć, że to uprawnienie kredytobiorcy wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Przedterminowa spłata kredytu Ustawa przyznaje kredytobiorcom uprawnienie do dokonania spłaty całości lub części kredytu przed terminem określonym w umowie. Choć zgodnie z Ustawą kredytobiorca powinien wcześniej poinformować kredytodawcę o zamiarze dokonania wcześniejszej spłaty, to wcześniejsza spłata nie może być od takiego wcześniejszego poinformowania uzależniona. Podczas prac nad Dyrektywą jedną z bardziej kontrowersyjnych była kwestia przyznania kredytodawcom rekompensaty kosztów poniesionych przez nich w wyniku przedterminowej spłaty kredytu. Ostatecznie w Dyrektywie postanowiono, że rekompensata ta ma być sprawiedliwa i obiektywnie uzasadniona, przy czym przysługuje ona wówczas, gdy przedterminowa spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała. Zostało to odzwierciedlone w przepisach Ustawy. Kredytodawca będzie mógł zastrzec w umowie prowizję za przedterminową spłatę kredytu pod warunkiem, że ta spłata przypadać będzie na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie dwunastu kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez Prezesa 3 GUS w Monitorze Polskim, z grudnia roku poprzedzającego rok spłaty kredytu. Prowizja nie będzie mogła przekraczać 1% spłacanej części kredytu, jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem spłaty kredytu przekracza jeden rok, a w sytuacji gdy okres ten jest krótszy – prowizja nie będzie mogła przekraczać 0,5% spłacanej części kredytu. W każdym jednak przypadku prowizja nie będzie mogła przewyższyć wysokości odsetek, które kredytobiorca byłby zobowiązany zapłacić w okresie między datą spłaty kredytu a terminem spłaty, ani też bezpośrednich kosztów kredytodawcy związanych z tą spłatą. Warto zwrócić uwagę, że Ustawa nie ogranicza łącznej kwoty wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt do 5% łącznej kwoty udzielonego kredytu, co przewiduje ustawa o kredycie konsumenckim z 2001 r.. Rezygnacja z tego ograniczenia jest związana z wprowadzeniem wspomnianego wyżej obowiązkowego formularza informacyjnego, co ma zagwarantować konsumentowi pełną wiedzę o wszelkich kosztach związanych z umową i możliwość porównania w tym zakresie różnych ofert. Prawo do odstąpienia od umowy Kredytobiorca będzie uprawniony do odstąpienia od zawartej umowy o kredyt konsumencki. Zgodnie z przepisami Ustawy kredytobiorca będzie mógł z tego uprawnienia skorzystać w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy lub dostarczenia wszystkich elementów umowy wymaganych Ustawą, jeżeli umowa o kredyt któregokolwiek z tych elementów nie zawierała. Do zachowania wskazanego powyżej terminu wystarczające będzie wysłanie oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Jedynym kosztem jaki będzie musiał ponieść kredytobiorca w związku z odstąpieniem od umowy będzie zapłata odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty. W związku z odstąpieniem od zawartej umowy o kredyt, kredytodawcy nie będą przysługiwać żadne inne opłaty z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez niego na rzecz organów administracji publicznej oraz opłat notarialnych. Podsumowanie Ustawa implementuje do polskiego porządku prawnego postanowienia Dyrektywy. W związku z zasadą pełnej harmonizacji, treść większości przepisów Ustawy nie powinna być dla kredytodawców zaskoczeniem. Nie ulega wątpliwości, że wejście w życie Ustawy będzie się wiązało dla kredytodawców z koniecznością wprowadzenia istotnych zmian. Przede wszystkim niezbędne będzie sprawdzenie czy wykorzystywane wzory umów o kredyt konsumencki zawierają wszystkie elementy wymagane przepisami Ustawy. Ponadto, konieczne będzie zmodyfikowanie, a w pewnych przypadkach także stworzenie, procedur wewnętrznych – nie tylko tych dotyczących zawierania i wykonywania umów o kredyt konsumencki, ale także np. tych dotyczących reklamy. W związku ze znacznie © Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011 Client briefing Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE rozszerzonymi obowiązkami pośredników kredytowych, konieczne może się okazać także zweryfikowanie zasad współpracy pomiędzy kredytodawcami a pośrednikami. Ze względu na zakres zmian, które kredytodawcy i pośrednicy kredytowi będą musieli wprowadzić (w tym zwykle długotrwałe modyfikacje systemów informatycznych), w ustawie przewidziano sześciomiesięczne vacatio legis. Jeżeli jednak wziąć pod uwagę liczbę zadań, które trzeba będzie wykonać, kwestie praktyczne, które trzeba będzie przy tym rozstrzygnąć oraz nieuniknione problemy z interpretacją nowych przepisów, ci kredytobiorcy, którzy jeszcze tego nie zrobili, powinni jak najszybciej rozpocząć intensywne działania celem dostosowania swojej działalności do wymogów Ustawy. Niniejsza publikacja zawiera wybrane aspekty poruszonego tematu. Nie ma charakteru kompleksowego i nie przedstawia wszystkich problemów tego zagadnienia. Nie stanowi też porady ani opinii prawnej w tym zakresie. www.cliffordchance.com Abu Dhabi Amsterdam Bangkok Barcelona Beijing Brussels Bucharest Dubai Düsseldorf Frankfurt Hong Kong Istanbul Kyiv London Luxembourg Madrid Milan Moscow Munich New York Paris Perth Prague Riyadh* Rome São Paulo Shanghai Singapore Sydney Tokyo Warsaw Washington, D.C. *Clifford Chance has a co-operation agreement with Al-Jadaan & Partners Law Firm in Riyadh. © Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011 4