Występowanie i biotop

BÓBR
Bóbr europejski (Castor fiber) – gatunek ziemnowodnego gryzonia z rodziny
bobrowatych (Castoridae).
Dawniej występował w całej strefie umiarkowanej Europy i Azji, obecnie
wyginął w wielu regionach Europy. W Polsce jest gatunkiem chronionym.
Występowanie i biotop
Aktywny jest nocą i o zmierzchu. Trudno więc go w czasie dnia zauważyć. Bobry
najlepiej podpatrywać wcześnie rano o świcie. Występuje głównie w lasach
łęgowych nad strumieniami, rzekami, jeziorami.
Wygląd
Ma małe oczy i uszy. Nogi krótkie, biega ociężale, palce u stóp są złączone
błoną, ułatwiającą pływanie, ogon (zwany kielnią lub pluskiem) jest szeroki,
spłaszczony grzbietobrzusznie i pokryty łuskami, służy jako ster regulujący
głębokość zanurzenia. Futro koloru brązowego, ciemnobrązowego, a nawet
czarne. Posiada silnie rozwinięte siekacze.
Tryb życia
Latem bobry żywią się głównie roślinami wodnymi i przybrzeżnymi, zimą
odżywiają się łykiem drzew liściastych (najczęściej topoli, wierzby), które
zgromadziły w lecie. Drzewa stanowią jeden z budulców żeremi. Bobry bez
problemu ścinają drzewa w okolicach rzek. Starają się ścinać drzewo w ten
sposób, aby przewróciło się ono w kierunku rzeki. Kopią nory w brzegach rzek
oraz wałach przeciwpowodziowych lub w brzegach jezior. W przypadku braku
dogodnych miejsc budują kopce z gałęzi i mułu, otoczone wodą, zwane
żeremiami. Wejście do nory znajduje się pod wodą. Nora zaopatrzona jest także
w otwór wentylacyjny. Czasami w żeremiu bobrów zamieszkują także piżmaki.
Rozród
Żyje w rodzinach. Kojarzy się późną zimą. Ciąża trwa 105 dni, w miocie
występuje 2-4 młodych. Na małych strumieniach i potokach wszystkie osobniki
z rodziny wspólnie budują tamy, powodując spiętrzenia i podtopienie terenów
łąkowych i leśnych. Tworzą się rozlewiska i małe, zabagnione jeziorka leśne.
Wskutek swojej działalności odwraca melioracyjne osuszenie terenu,
pozytywnie wpływając na małą retencję wód.
Znaczenie
Dawniej przez wiele lat bobry traktowano jako szkodniki, podtapiające tereny
uprawne oraz czyniące szkody leśne. Obecnie jest to gatunek chroniony,
pozytywnie wpływający na renaturalizację krajobrazu, zwiększający retencję
wód oraz przyczyniający się do odtwarzania śródleśnych bagien z dużą ilością
martwego drewna – ważne siedliska bogatej fauny owadów
saproksylofagicznych. W tworzonych przez bobry zbiornikach wodnych
rozpoczynają się procesy torfowiskowe oraz pojawiają się rzadkie gatunki
owadów wodnych.
Na niektórych terenach liczba bobrów jest jednak zbyt duża i zbyt uciążliwa dla
rolników.
Działalność bobrów w znaczący sposób wpływa na ekosystem. Budowane przez
bobry tamy zalewają znaczne połacie terenu i przyczyniają się do zmiany w
ekosystemie zarówno flory, jak i fauny. Tamy bobrowe określane są przez
biologów ewolucyjnych jako fenotyp rozszerzony.
Dawniej bobry ceniono ze względu na futro oraz mięso. Ze względu na ogon
pokryty łuską mięso bobrów jedzono także w czasie postu. Tak zwany "strój
bobrowy" – wydzielina dodatkowych gruczołów płciowych – ceniona była ze
względu na właściwości lecznicze.
Zagrożenia i ochrona
W Polsce, w średniowieczu bobry były rozpowszechnione na terenie całego
kraju. Bóbr był obiektem szczególnej troski królów i książąt polskich. Na
początku XI wieku Bolesław Chrobry zabronił polowania na bobry w podległych
mu terenach łowieckich. Królowie utrzymywali na dworach straż bobrowniczą i
dbali o bobry, gdyż były one własnością królewską, ich eksploatacja
monopolem, a skóry miały wartość obiegową w handlu wymiennym. Podatki
oraz kary płacono nawiązką skór bobrowych. W XIII wieku liczebność tych
zwierząt zaczęła spadać. Od połowy XVI wieku do roku 1840 Statut Litewski
uwzględniał ochronę bobrów, wprowadzając zasady ochrony żeremi i samych
zwierząt oraz ustanawiając kary za ich nieprzestrzeganie. Mimo wczesnego
wprowadzenia pewnych form ochrony, bobry prawie wyginęły. W XIX wieku
istniały już tylko wyspowe stanowiska we wschodniej części kraju. Po II wojnie
światowej na terenie Polski bóbr występował nielicznie na terenie
Suwalszczyzny. W rzece Pasłęce występował także bóbr kanadyjski (Castor
canadensis Kuhl), zbiegły z hodowli. Na skutek migracji z terenów wschodnich,
planowej introdukcji oraz naturalnych procesów migracji obecnie (2008)
populacja bobra jest bardzo liczna. Gatunek w wielu miejscach jest pospolity.
Przygotowała Karina Gomółka, 3b