TEMAT 3 RODZAJE ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH

Prof. dr hab. Stanisław Śladkowski
RODZAJE
ZAGROŻEŃ
„EKOLOGICZNYCH”
(ŚRODOWISKOWYCH)
WYBÓR
KATASTROFY „EKOLOGICZNE”
NIEANTROPOGENICZNE
trzęsienia ziemi,
wybuchy wulkanów
pożary lasów
lawiny,
osuwiska
ŻYWIOŁOWE
powodzie, susze, cyklony, huragany,
wiry (trąby) powietrzne
długotrwałe silne mrozy
lokalny rozwój pasożytów
lub szkodników
CYWILIZACYJNE
ANTROPOGENICZNE
awarie, katastrofy chemiczne
awarie
długotrwałe (nawet niezbyt duże) emisje
szkodliwych substancji
zanieczyszczanie odpadami toksycznymi i
radioaktywnymi
katastrofy demograficzne
katastrofy
jądrowe
zanieczyszczan
ie ropą naftową
ŁAŃCUCH SKUTKÓW
KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH
OFIARY
I STRATY SANITARNE
SKUTKI
PIERWOTNE
ZNISZCZENIA
FIZYCZNE OTOCZENIA
SKUTKI
WTÓRNE
STRATY
MAJĄTKU TRWAŁEGO
ZNISZCZENIE
ŚRODOWISKA
OFIARY
W LUDZIACH
OBNIŻENIE POZIOMU
EKONOMIKI KRAJU
OBNIŻENIE POZIOMU
ZDROWIA I ŻYCIA
POPULACJI
SKAŻENIA
CHEMICZNE
SKAŻENIA
BAKTERYJNE
EPIDEMIE
W POPULACJI
ZJAWISKO KLIMATYCZNE „EL NINO”.
Pojawiający się cyklicznie w okresie Świąt Bożego Narodzenia
u wybrzeży Ameryki Południowej ciepły, powstający
nieregularnie i w sposób niemożliwy do przewidzenia prąd
morski.
Oddziaływanie tego prądu wywołuje ulewne deszcze, jakie
mogą powodować powodzie.
Towarzyszące mu przemieszczania się wyżu atmosferycznego
mnoży zjawiska klimatyczne na ogromnych przestrzeniach i o
ogromnej sile.
„El Nino” wystąpił już w latach: 1925, 1930, 1941, 1951, 1957,
1958, 1977, 1982 i późniejszych.
W roku 1982 objął Ekwador i Peru , spowodował gwałtowne
burze nad Zatoką Meksykańską (stany: Teksas, Luizjana),
wywołał potężne cyklony w rejonie wysp Pacyfiku i susze w
Australii, Indonezji, Ameryce Południowej i Afryce południowo
– wschodniej.
SKUTKI KATASTROFY „EL Nino”
OGRZEWANIE OCEANU
ZABURZENIA SYSTEMU OCEAN –
ATMOSFERA W SKALI GLOBU
STRATY W MAJĄTKU
NIEDOBÓR WODY
ROZWÓJ EPIDEMII
ZABURZENIE STRUKTUR
SPOŁECZNYCH I
KULTUROWYCH
ZANIKANIE RYB
ZAKŁÓCENIA FUNKCJI
PRZEMYSŁU
NASILENIE NIERÓWNOŚCI
SPOŁECZNYCH
ZDJĘCIE
SATELITARNE
„DZIURY
OZONOWEJ”
NAD
ANTARKTYDĄ
SKUTKI DZIAŁANIA UV-B I UV-C W ZALEŻNOŚCI OD
NATĘŻENIA I CZASU DZIAŁANIA
Małe dawki
Duże dawki
Tworzenie witaminy D
Rumień skóry
Pigmentacja skóry
Oparzenia
Ochrona organizmu przed
penetracją w głąb
Głębokie uszkodzenia skóry
Długi czas działania
Obniżenie odporności na
choroby
Zaćma
Rozbicie struktury DNA
Choroby oczu
Rak skóry (czerniak złośliwy)
CZERNIAK ZŁOŚLIWY
Najwiekszy wzrost zachorowań w %:
1. w świecie, 2. w Europie, 3. w Polsce
30
25
20
15
10
5
0
mężczyźni
1. Swiat
kobiety
2. Europa
3. Polska
TYPY POWODZI W POLSCE
OPADOWE
NAWALNE
FRONTALNE
ROZLEWOWE
ROZTOPOWE
Podobne jak wyżej, ale o większym
zasięgu terytorialnym
W miejscu, gdzie teren sprzyja
tworzeniu się wezbrań wody
Bardzo duży zasięg terytorialny, występują
zarówno na terenach górskich, jak i na nizinach
ZIMOWE
Zatorowo-lodowe
Zatorowo-śniegowe
Zatorowo-śryżowe
SZTORMOWE
Zasięg lokalny. Tereny górskie przy
opadzie 30 mm wody/2 godz.. Niziny
60-80 mm wody/2 godz..
W ujściach rzek do
morza wskutek
utrudnienia odpływu
wody przez wiatry od
morza ku lądowi
Lokalnie na nieuregulowanych
rzekach, w miejscach przewężeń,
piętrzeń wody itp...
Jak wyżej
W warunkach zmniejszających
przepływ wody przechłodzonej,
najczęściej podczas gwałtownych
spadków temperatury w grudniu i
styczniu
Zim a
RODZAJ POWODZI W
POLSCE, W SKALI ROKU
Jesień
Lato
Wiosna
0
10
20
Opadowe
Sztormowe
30
40
Frontalne
Zatorowe
50
60
Rozlewowe
Śryżowe
70
80
Roztopowe
WYBRANE
PRZYKŁADY
ZAGROŻEŃ
ANTROPOGENICZNYCH
(CYWILIZACYJNYCH)
RODZAJE ZAGROŻEŃ
ANTROPOGENICZNYCH
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SKUTKI
⇒skażenia środkami radiacyjnymi
⇒skażenia niebezpiecznymi substancjami chemicznymi
⇒wielkie pożary z wydzielaniem się niebezpiecznych substancji
- pirotoksyn
⇒skażenia chemiczne i biologiczne
⇒katastrofalne zatopienia
⇒wielkie katastrofy przemysłowe i komunikacyjne
Bezwzględnie
decydujące o
szkodach,
np. skażenia
promieniotwórcze
i chemiczne
Decydujące o
szkodach,
np. fale
elektromagnetyczne, zaburzenia mikrobiologiczne
Współdecydujące
o szkodach,
np. niszczenie
szaty roślinnej
i zniszczenia
gleby
ATMOSFERA
BIOSFERA
HYDROSFERA
LITOSFERA
Uzupełniające
szkody,
np. zaburzenia
stosunków
wodnych,
odpady
przemysłowe
Energetyka jądrowa – dobrodziejstwo
ludzkości i przyszłościowe źródło
pozyskiwania energii ?
ZAGROŻENIE OD ELEKTROWNI
POŁOŻONYCH W KRAJACH SĄSIADUJĄCYCH Z POLSKĄ
SKAŻENIA CHEMICZNE
TERENU
WODY
POWIETRZA
Obszar i trwałość zależy od:
Ilości i rodzaju substancji chemicznej
Właściwości fizycznych i chemicznych
Warunków atmosferycznych otoczenia
Rodzaju skażonej powierzchni terenu
Zagrożenie
kraju wariant
LEGENDA
1500 t / tr. 8d / 60km - ilość zgromadzonego TŚP / trwałość w dniach / maksymalny zasięg
rozprzestrzeniania się uwolnionego środka
Współczesne zagrożenia dla środowiska
naturalnego noszą znamiona agresji
ekologicznej.
Przykładem takiego działania może być:
1. ZAGROŻENIE = Kraje Bogate
Podniesienie jakości życia
• Czyste powietrze i woda.
• Zdrowa żywność i rolnictwo.
• Eksport toksycznych odpadów i brudnych
przemysłów do krajów biednych.
2. ZAGROŻENIE = Kraje Biedne
• Gotowe podjąć każdą produkcję.
• Toksyczne chemikalia, tańsze i łatwiejsze
antyekologiczne technologie.
• Chemizacja ponad miarę rolnictwa i przemysłu
spożywczego.
• Przyjmowanie od bogatych krajów za pieniądze
niebezpiecznych odpadów.
Ilość zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w Polsce, w
2010 r.
tys. t/rok
22000
pyły
zanieczyszczenia gazowe
877
Ilość zanieczyszczeń gazowych w Polsce, w
2010 r.
tys. t/rok
57
80
374
262
14
dwutlenek siarki
węglowodowry
tlenki azotu
inne
tlenek węgla
SUBSTANCJE ZANIECZYSZCZAJĄCE
WODY POWIERZCHNIOWE
Naturalne
(zasolenie, związki żelaza itp.)
biologiczne
Sztuczne
(związane z działalnością
człowieka - odpady)
(bakterie, wirusy,
toksyny itp.)
chemiczne
(oleje, detergenty,
pestycydy itp.)
PRZESTRZENNY ROZKŁAD "OBCIĄŻENIA"ŚRODOWISKA
194,4
118,8
29,5
24,2
4,44
Dorzecze Wisły
3,13
Dorzecze Odry
powierzchnia w tys. Km2
wody chłodnicze i kopalniane mln m3/doba
wskaźnik obciążenia dorzecza m3/doba/km2
POZIOM ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POLSKI wg kryterium
fizykochemicznego (8621 km odcinków kontrolnych
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
2000
klasa I
2010
klasa II
klasa III
pozaklasowe
Skład ścieków przemysłowych
w zależności od procesów produkcyjnych
RODZAJ PRZEMYSŁU
Nawozy sztuczne
Paliwowo-energetyczny
Metalurgiczny
Chemiczny
Spożywczy
Tekstylny, garbarski
ZAWARTOŚĆ
Węglany, fosforany, siarczany,
siarkowodór, fenol
Detergenty. ropa naftowa,
ropopochodne
Związki metali ciężkich (Pb, Hg,
Cr, Cd itp.)
Kwasy: siarkowy, siarkawy, ług
Chlorki sodu, wapnia, węglan
wapnia
Związki organiczne, barwniki,
fenole, metale ciężkie
KATASTROFY
PRZEMYSŁOWE I
KOMUNIKACYJNE
2011 r.
2008 r.
2005 r.
2000 r.
0
50
Katastrofy
100
Wypadki
150
Awarie
200
Inne
250
WYBRANE KATASTROFY PRZEMYSŁOWE
Skutki
Czynnik
Rok
Miejsce
ofiary
poszkodowani
inne
1974
FLIXBROUGH
– Wielka Brytania
SEVESO
Włochy
28
-
-
kilkaset
osób w tym
53 ciężko
700
MEKSYK
–
Meksyk
BHOPAL
Indie
PETROCHEMIA - Płock
550
2000
2500
100 000
-
-
1976
1984
1984
1994
Eksplozja instalacji cykloheksanu –
uwolnienie ok. 80 ton
Zniszczenia w promieniu 5 km
skażenie Uwolnienie do otoczenia 2 ton 2.3.5 tri1500 ha chlorofenolu (w tym 2 kg 2.3.7.8 tetraterenu, ok. chlorodibenzoparadioksyny.
18 km2 wyłączone z
użytku
60000 ewa- Eksplozja 12000 m3 LPG
kuowanych
200 000 Uwolnienie do otoczenia ok. 30 ton izocyjanku metylu
ok. 100 000 Wybuch instalacji etylenu
ludzi zagrożonych
Liczba katastrof budowlanych w 2010 r.
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Rodzaj
Wybuch gazu ziemnego
Eksploatacja obiektu
Łącznie
Wybuch propanu-butanu
Roboty budowlane
LICZBA KATASTROF w 2010 r. w Polsce
Kolejowe
13%
Pożary
33%
Zatrucia
27%
Wybuchy
27%
Zakaz agresji ekologicznej
Tworzenie bezpieczeństwa
• „Ochrona jakości środowiska człowieka oraz
rozsądnego używania zasobów naturalnych. „
ZASADY BEZPIECZEŃSTWA
MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA
EKOLOGICZNEGO
•
•
•
•
1. Zasada równego bezpieczeństwa.
2. Zakaz agresji ekologicznej.
3. Zasada regularnej wymiany informacji.
4. Zasada zapobiegania ekologicznym szkodom
transgranicznym.
• 5. Zasada kooperacji.
• 6. Zasada współpracy naukowo-technicznej.
• 7. Zasada międzynarodowej odpowiedzialności za
środowisko.
Bibliografia