Problematyka Shakespeare

Pobrano z http://magda.of.pl
Problematyka Shakespeare
SHAKESPEARE William, ur. 23 IV 1564 w Stratfordzie, zm. 23 IV 1616, dramaturg i
poeta angielski, którego twórczość odegrała wybitną rolę w kształtowaniu się nowoŜytnego
teatru europejskiego. Jego sztuki początkowo entuzjastycznie przyjmowane przez
współczesnych, potem oskarŜane o prostactwo i łamanie klasycznych reguł, w XIX w. stały
się wzorcem dla romantyków i od tego czasu niezmiennie utrzymują się w repertuarze
teatralnym. Debiutował jako poeta cenionymi przez współczesnych poematami, ale jego
Ŝywiołem stał się teatr - był jednocześnie aktorem, udziałowcem spółki ostatnie 5 lat Ŝycia
Shakespeare spędził w Stratford-on-Avon, korzystając ze zdobytej sławy i majątku. „Hamlet”
HAMLET to bodaj najbardziej zagadkowy dramat Shakespeare, w którym tytułowy bohater
zachowuje się wbrew regułom tragedii zemsty. Pozornie - Hamlet nawiązuje do tej
konwencji. Duch ojca ujawnia zbrodnie męŜobójstwa i bratobójstwa popełnioną przez jego
brata Klaudiusza i Ŝonę Gertrudę (matkę Hamleta), którzy zaślepieni Ŝądzą panowania i
występną namiętnością zamordowali go podczas snu. Duch Ŝąda zemsty. Tymczasem
Hamleta ogarniają wątpliwości, traci wiarę w sens Ŝycia (słynny monolog: Być albo nie być oto jest pytanie), odsuwa się od ukochanej Ofelii. Udaje obłęd, kiedy za sprawą „testu”
teatralnego upewnia się o popełnionej przez Klaudiusza i Gertrudę zbrodni (Hamlet
wykorzystuje przyjazd grupy aktorskiej, którą prosi o zagranie Morderstwa Gonzagi wraz z
dopisanymi wierszami, a podczas występu bacznie obserwuje podejrzanych), wreszcie
podczas gorzkiej rozmowy z matką zabija ukrytego za kotarą Poloniusza. Staje się to
pretekstem wyprawienia Hamleta do Anglii, gdzie zgodnie z wolą Klaudiusza ma zostać
uwięziony i zamordowany. Hamlet wymyka się jednak z zastawionej pułapki, do Anglii
odsyłając usłuŜnych dworaków, Rosenkranza i Guildenstema, a sam powraca do Danii. Trafia
na pogrzeb Ofelii, która po śmierci ojca popadła w obłęd i popełniła samobójstwo. Jej brat,
Laertes, Ŝąda zemsty, której podstępny rodzaj podsuwa Klaudiusz: podczas pojedynku z
Hamletem ma uŜyć zatrutej szpady. Wrogowie giną podstępem, truciznę zaŜywa Gertruda,
ginie teŜ zbrodniczy Klaudiusz. Do Danii przybywa Fortynbras na czele wojsk i on wygłosi
ostatnie słowa o Hamlecie: “Byłby wielkim królem, gdyby los wyniósł go na duński tron!”.
Ta wieloznaczna tragedia, umoŜliwiająca rozmaite interpretacje, jest z jednej strony studium
władzy, jej pokus i niebezpieczeństw, z drugiej zaś strony wnikliwym portretem
psychologicznym wybitnej jednostki, wyznającej humanistyczne ideały, która waha się
między buntem przeciw zbrodni a wstrętem przed wejściem na drogę występku. Postać
Hamleta stała się symbolem bohatera niezdolnego do działania, trawionego wątpliwościami
natury moralnej, do którego wielokrotnie sięgali m.in. romantycy (Kordian -Słowackiego.
Konrad - Mickiewicza). Tragedia Shakespear’a jest takŜe swoistą autoanalizą teatru wprowadzenie do dramatu chwytu „teatru w teatrze” jako kluczowego wydarzenia
rozszyfrowującego fałsz rzeczywistości dowodzi jak bardzo sztuka „udawania” przewyŜsza
etycznie „udawane” Ŝycie.
Do dziś utwory jego nie utraciły wiele ze swej aktualności, jaką miały w czasach
początków teatru elŜbietańskiego. Szekspir celowo nie osadzał swych sztuk zbyt mocno w
realiach historycznych. Dramat rozgrywa się nie w związku z dziejowymi zwrotami, a
poprzez działania bohaterów. Czasy się zmieniają, powstają i padają królestwa, krwawe
rewolucje i wojny przetaczają się przez nasz glob, ale mimo tych kataklizmów dziejowych
człowiek i sposób jego postępowania niewiele się zmieniają. ToteŜ motywacje
szekspirowskich bohaterów są dla nas na wskroś czytelne. Nie mamy dziś Ŝadnego problemu
ze zrozumieniem ich racji. Wielką zaletą twórczości Szekspira jest właśnie to, Ŝe poświęcona
jest ona głównie ludziom i ich namiętnościom, a nie znanym z podręczników historii,
Pobrano z http://magda.of.pl
nuŜącym i bezbarwnym opowieściom o dynastiach i monarchach. ToteŜ w dramatach
Szekspira nie jest waŜne, gdzie rzecz się dzieje, ale dlaczego i jak się dzieje. To decyduje o
tym, Ŝe dramaty te są do dziś popularne. Dzisiejszy widz takŜe jest zainteresowany
sensacyjnymi wydarzeniami demaskującymi prawdę o zachowaniu człowieka.
Chciałoby się rzec, Ŝe Szekspir doskonale wiedział, co decyduje o sukcesie i
poczytności dzieła literackiego. Fabuła dramatów Szekspira doskonale trafia w
zapotrzebowania odbiorcy w kaŜdych czasach. JuŜ przecieŜ staroŜytni wiedzieli, Ŝe tragedia
powinna być dla widza wstrząsem. Choć Szekspir przełamywał w swej twórczości wiele
formalnych zasad rządzących teatrem antycznym, tej jednej trzymał się ściśle: tragedia musi
szokować i wzbudzać katharsis. Jednak dobry dramat nie powinien przestraszać widza czy
czytelnika. Odbiorca nie moŜe mieć poczucia, Ŝe i jemu przydarzy się coś podobnego do
wydarzeń scenicznych. Dlatego Szekspir umieszcza akcje swych dramatów zazwyczaj w
niecodziennej scenerii: w królewskich pałacach, pośród wielkiej polityki. Widz ogląda taki
spektakl z poczuciem bezpieczeństwa. To wstrząsające, co dzieje się na scenie, jednak jak to
dobrze, Ŝe mnie, zwykłemu obywatelowi, nigdy nie przydarzy się nic podobnego. Proszę
zauwaŜyć, Ŝe mechanizm ten rządzi dziś popularnymi serialami (ani mi przez myśl nie
przechodzi porównywać dzieła Szekspira do mydlanych oper! Chodzi tylko o socjologiczną
prawidłowość - odpręŜa nas oglądanie nieszczęść innych ludzi, które nam raczej nie groŜą).
Autor ukazuje wydarzenia niezwykłe: pałacowe przewroty, wielkie polityczne
wstrząsy, w dramatach działają siły nadprzyrodzone - duchy, czarownice i upiory. Wszystko
to decyduje takŜe i dziś o popularności dzieł Szekspira. Widz jest złakniony niesamowitości i,
kto chce sobie zaskarbić jego wdzięczność, musi mu je dać.
Akcja dramatów Szekspira przykuwa uwagę. Zbrodnia jest w dziełach dramaturga
główną osnową tragedii. Szekspir rozumiał doskonale, „Ŝe nic tak nie oŜywia powieści, jak
świeŜy trup”, choć powiedziała to dopiero całkiem niedawno pewna pisarka. ToteŜ dramaty
Szekspira obfitują w sceny morderstw i gwałtów. śeby nie narazić się na zarzut
deprawatorstwa, Szekspir zawsze tak prowadzi akcję swych utworów, aby w finale zło
zostało ukarane i aby sprawiedliwość odniosła triumfalne zwycięstwo. To takŜe decyduje o
nieustającej popularności dzieł Szekspira.
Dramaty Szekspira doskonale oddają klimat epoki, w jakiej powstały. Mimo swej
uniwersalności, nie mogły się oprzeć wpływom specyficznego, dla czasów ich powstania,
sposobu myślenia. Dokładne badanie mentalności człowieka epoki elŜbietańskiej musi być
nie lada gratką dla historyka czy socjologa. Ja pozwolę tu sobie uczynić jedno tylko
spostrzeŜenie, które rzuciło mi się mocno w oczy podczas lektury „Hamleta”. Szekspir ustami
Hamleta właśnie wykpiwa uległą słuŜalczość niektórych osób swoich czasów
Trzeba teŜ zauwaŜyć, Ŝe tym samym „Hamletem” z powodzeniem moŜe
zainteresować się takŜe historyk teatru, bowiem Szekspir pozwala sobie na dość obszerne
fragmenty traktujące właśnie o sytuacji trup teatralnych w tamtych czasach