Dni Arabskie. Multikulturowość na Bliskim Wschodzie

Dni Arabskie w Łodzi
W dniach 10-11 maja 2006 r. odbyły się po raz trzeci w Łodzi Dni Arabskie, zorganizowane
przez Katedrę Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki UŁ oraz Koło Naukowe Bliskiego
Wschodu „Al-Maszrik” na WSMiP UŁ pod patronatem Arabii.pl. Przebiegły one pod tytułem
„Multikulturowość na Bliskim Wschodzie”.
Dzień pierwszy rozpoczęły wykłady czterech uroczych pań doktor w auli Centrum
Szkoleniowo-Konferencyjnego UŁ. Dr Ewa Siewierska, afrykanistka z UW, opowiedziała o
islamie w Nigerii. W czasie swego wystąpienia podkreśliła niezwykłe zróżnicowanie etniczne
Nigerii, podział kraju na muzułmańską północ i chrześcijańskie południe. Poruszyła również
zagadnienia związane z językiem hausa, a przede wszystkim opisała sposób, w jaki islam
dotarł do Nigerii (dzięki misjonarzom obecnym na tych ziemiach już od XIV w.). Mówiła
ponadto o historycznej rywalizacji bractw sufickich na terenie Afryki, które zjednoczyły się
dopiero w najnowszych czasach. Dr hab. Katarzyna Pachniak z UW przybliżyła z kolei
słuchaczom, zresztą w sposób niezwykle barwny i sugestywny, obyczaje panujące na dworze
kairskich Fatymidów w X-XII w. Opis wyjątkowo skomplikowanego rytuału,
przypominającego przepychem bizantyński, którego centrum zawsze stanowił kalif, pobudził
wyobraźnię zebranych. Następny referat również dotyczył Egiptu, a dokładniej
zamieszkującej go mniejszości chrześcijańskiej, wywodzącej swoje pochodzenie jeszcze od
starożytnych Egipcjan. Dr Iza Smolińska z UMK mówiła głównie o historii Kościoła
koptyjskiego (założonego według tradycji przez św. Marka Apostoła), o jego
prześladowaniach i trudnym trwaniu. Jej temat doskonale wpisywał się w zagadnienie
multikulturowości na Bliskim Wschodzie ukazując złożoność relacji chrześcijańskomuzułmańskich na przestrzenie wieków. Ostatni referat tego dnia wygłosiła dr Izabela
Kończak z UŁ, która z „rosyjskich przekładów Koranu” wybrała i omówiła te najciekawsze
(wszystkich jest bowiem 17). Zaczęła od osiemnastowiecznego tłumaczenia Postnikova (które
de facto było tłumaczeniem z języka francuskiego), a kończąc na mającym się ukazać
tłumaczeniu Taufika Ibrahima (autora krytykującego wszystkie dokonane wcześniej
przekłady). Audytorium było mile zaskoczone, sposobem prezentacji tego – bądź co bądź –
niszowego tematu, który zaprezentowany przez dr Kończak – wszystkich zainteresował.
Po przerwie obiadowej nastąpiło spotkanie z poezją arabską w kawiarni literackiej „Mała
Litera”. Na zaproszenie prof. Marka M. Dziekana przyjechał dr Hatif Janabi, którego już w
progu „Małej Litery” przywitała kwiatami wieloletnia wielbicielka. Wkrótce doktora otoczył
wianuszek studentek i studentów spragnionych opowieści. Sam wieczorek poetycki zagaił
prof. Dziekan, który opowiedział o arabskiej poezji, o roli, jaką mowa wiązana odgrywa w
społeczeństwach Bliskiego Wschodu, o konkursach poetyckich w Bagdadzie oraz o drodze
twórczej samego Hatifa Janabiego. Gość kilkakrotnie był miło zaskoczony niezwykłą
pamięcią Profesora, który przechował niektóre z jego uważanych za zaginione tekstów
jeszcze od czasu, kiedy sam je tłumaczył na język polski. Wiersze – głównie z tomiku
„Babilon poszukuje Babilonu” oraz z niepublikowanej dotychczas „Księgi ślepoty” –
odczytała recytatorka – Zuzanna Ogorzewska. Był też czas na dyskusję; ze strony
publiczności padły wtedy wyrazy uznania dla wielkiej kultury słowa dr Janabiego. Jedyne,
czego można żałować to tego, że gość nie mógł zostać dłużej w Łodzi.
Wieczorem, o godzinie 21.00 tradycyjnie już w Bagdad Cafe rozpoczęła się impreza Orient
Express. W roli DJki wystąpiła – jakże gorąco oczekiwana w Łodzi wysłanniczka Arabii.pl –
Ela, która i tym razem zapewniła urozmaicony podkład muzyczny – siłą rzeczy zdominowany
przez bliskowschodnie rytmy. W ich takt pląsali studenci UŁ oraz uczennice szkoły tańca
brzucha; imprezę uświetnił profesjonalny pokaz tego ostatniego w wykonaniu Hayal, której
należą się wielkie podziękowania. Do dodatkowych atrakcji należało malowanie
przywiezioną prosto z Iranu henną przez Asię – pierwsze „zabiegowi” odważyły się poddać
pani Magdalena Dziekan, żona prof. Dziekana oraz dr Iza Kończak – obie wybrały piękne
kwiatowe wzory na dłonie. Potem do hennistki ustawiła się długa kolejka dziewcząt. Na
tegorocznej imprezie dopisała kadra – obecny był sam prof. Marek Dziekan oraz dr Radosław
Bania, a także mgr Arek Płaczek. Wszyscy wyżej wymienieni zostali niemal do końca, tj. do
godziny 1.00.
Następnego dnia o 11.00 (tj. wczesnym popołudniem dla tych, którzy nie byli na imprezie,
zaś o poranku dla tych, którzy się na niej bawili) w sali Senatu UŁ nastąpiło otwarcie
studenckiej części konferencji. Pierwszy panel – polityczno-prawny – poprowadził prof.
Dziekan. Katarzyna Czerniecka swoje wystąpienie (Polityka USA na Bliskim Wschodzie po
2001 roku) oparła na Raporcie o Rozwoju Świata Arabskiego, mówiła ponadto o
rzeczywistych efektach amerykańskiej polityki w Iraku, o szansach demokracji w Egipcie i
Maroku, w końcu o dialogu i nadziejach związanych z wysiłkami multilateralnymi. Z kolei
Wojciech Makowski, prezes Amnesty International Polska, zarysował kwestię
muzułmańskiego aktywizmu na rzecz praw człowieka, wyszczególniając pięć możliwych
relacji pomiędzy islamem a prawami człowieka i charakteryzując organizacje zajmujące się
ochroną tych ostatnich na Bliskim Wschodzie. Trzeci referat w porannym panelu (Dziś i jutro
Arabii Saudyjskiej) przez samego autora – Andrzeja Bobera – został określony jako
„mozaika”, gdyż zawierał tyle wątków, iż rozwinięcie ich mogłoby stanowić temat odrębnej
konferencji.
Drugi panel – religijno-filozoficzny – otworzył referat piszącej te słowa pt. „Dyfuzja wątków
staroegipskich i chrześcijańskich w obrzędach i wierzeniach Koptów”. Był on logiczną
kontynuacją wykładu dr Izy Smolińskiej i dotyczył mało znanych, a jakże fascynujących
motywów pogańskich przenikających wiarę egipskich chrześcijan (szczególnie wyraźnych w
koptyjskiej ikonografii, a współcześnie niemal „namacalnych” podczas koptyjskich mulidów,
tj. świąt ku czci świętych, podczas których niejednokrotnie mają miejsce niewyjaśnione
zjawiska, m.in. opętania i egzorcyzmy). Kolejna prezentacja dotyczyła filozofii arabskiej.
Maciej Woszczyk wybrał z tego szerokiego zagadnienia tylko najważniejsze i najciekawsze
kwestie, unaoczniając zebranym znaczenie wpływu myśli arabskiej na rozwój filozofii także
w Europie. Wykład Marcina Pawlaka dotykał kwestii związanych z muzułmańskim
mistycyzmem, a dokładniej z sufickim obrzędem sama – tańcem przepełnionym liczną ilością
zjawisk muzycznych zależnych od lokalnych tradycji. Prelegent podkreślił znaczenie Dżalala
ad-Dina Rumiego, którego uważa się za pierwszego, który wykonał ów taniec na cześć Boga.
Trzeci panel w całości poświęcony został kwestiom związanym z sytuacją kobiet na Bliskim
Wschodzie. Dobre wprowadzenie stanowił ogólny, lecz rzetelny referat trzech studentek
Uniwersytetu Rzeszowskiego – Iwony Kazimierskiej, Doroty Gajewskiej i Beaty Hołowacz.
Ta ostatnia opowiedziała o statusie kobiety w islamie, o zmianie, jaką przyniosły nauki
Proroka, a także o niektórych późniejszych wypaczeniach interpretacyjnych. Następnie Ewa
Kamińska zajęła się „wpływem muru na sytuację palestyńskich kobiet”. Jak zaznaczyła sama
autorka – nie było jej celem rozstrzygać, która ze stron konfliktu palestyńsko-izraelskiego ma
rację, lecz skupić się na opisie codziennego życia Palestynek, niełatwego przed
wybudowaniem muru, a jeszcze trudniejszego po jego wzniesieniu. Ostatni referat,
wygłoszony przez Aleksandrę Sojkę, dotyczył sytuacji kobiet marokańskich w Hiszpanii –
kobiet niejednokrotnie wykształconych i samodzielnych, a jednak traktowanych w sposób
stereotypowy i krzywdzący przez samych Hiszpanów.
Konferencję zamknęła dyskusja oraz podziękowanie uczestnikom jak i zgromadzonym
słuchaczom.
Marta Woźniak