IBBY na świecie iw Polsce - Elektroniczna Biblioteka Pedagogiczna

1
IBBY NA ŚWIECIE I W POLSCE
Lucyna Jabłeka, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach – Filia w Pszczynie
Opublikowano 12.04.2010
1. International Board on Books for Young People
Zmowa - tak o Międzynarodowym Kuratorium do Spraw Książki dla Dzieci (IBBY) wyraził się
Aleksander Minkowski po pięciu latach przewodniczenia Polskiej Sekcji IBBY[1].
I rzeczywiście jest to zmowa. Zmowa osób, którym zależy na dzieciach i ich wzajemnym poznaniu się
poprzez książkę: pisarzy, krytyków, tłumaczy, ilustratorów, wydawców, bibliotekarzy i księgarzy. A inicjatorką
tego spisku była Niemka - Jella Lepman, dzięki której w 1949 r. powstała Monachijska Internationale
Jugendbibliothek, a w 1953 r. IBBY (International Board on Books for Young People). W preambule statutu
IBBY napisano: we wszystkich rejonach świata książki dla dzieci i młodzieży odgrywają zasadniczą rolę w ich
kształceniu i wychowaniu, przynoszą młodym szerszą wiedzę o innych krajach, rozwijają międzynarodowe
zrozumienie i dobrą wolę między ludźmi, służąc tym samym pokojowym celom *...+, literatura dla młodzieży
kieruje się własnym systemem wartości i własnymi zasadami, stwarzając problemy różniące się
niejednokrotnie od problemów literatury dla dorosłych[2].
Za statutowe cele IBBY uznano: popieranie i wspomaganie rozwoju literatury dziecięcej,
upowszechnianie książek o najwyższych wartościach literackich, inicjowanie i zachęcanie do pracy
badawczej oraz pomoc w publikacji jej wyników, a także zbliżanie do siebie organizacji całego świata
zajmujących się popieraniem dobrej literatury dla dzieci i młodzieży.
IBBY jest organizacją wyższej użyteczności publicznej, współpracującą z UNESCO.
Jej aktualna działalnośd opiera się na zasadach zgodnych z Międzynarodową Konwencją Praw Dziecka
i zamieszczoną w niej proklamacją o prawach dziecka do wykształcenia i swobodnego dostępu do informacji.
Rezolucja ta apeluje do wszystkich narodów o zaangażowanie w produkcję i upowszechnianie książki
dziecięcej[3].
Pod względem organizacyjnym IBBY jest federacją sześddziesięciu trzech różnorodnie
zorganizowanych sekcji narodowych. Ich działalnośd jest zróżnicowana w zależności od tradycji kulturowych
danego kraju. Niemal wszystkie kraje członkowskie ustanawiają narodowe i międzynarodowe nagrody
literackie, plastyczne i edytorskie oraz organizują sesje i konferencje. Niektóre sekcje inicjują również
działalnośd edytorską (np. wydawanie specjalnych serii, nie tylko laureatów nagrody andersenowskiej).
Idea jednoczenia narodów poprzez książkę dla dzieci jest realizowana przez IBBY poprzez
systematyczne organizowanie zjazdów pisarzy i wydawców, międzynarodowe wystawy i konferencje,
wymianę wydawnictw, wspólne działania, popieranie czytelnictwa dzieci w krajach rozwijających się, a także
czasopismo IBBY "Bookbird", które umożliwia wymianę doświadczeo i informacji. 2. kwietnia każdego roku,
w rocznicę urodzin Hansa Christiana Andersena, organizowany jest przez IBBY *...+ Międzynarodowy Dzieo
Książki Dziecięcej. Ma on służyd popularyzacji książki dla najmłodszych, apelowad do dorosłych o większe
zainteresowanie sprawami książek i czytelnictwa dziecięcego i rozwijad współpracę dla zbliżenia dzieci
różnych krajów poprzez książkę[4].
2. Międzynarodowe nagrody przyznawane przez IBBY
Szczególną formą działalności IBBY są nagrody. Najbardziej prestiżową z nich jest przyznawany co dwa
lata Medal im. H. Ch. Andersena, zwany "małym Noblem". Medal przyznawany jest w dziedzinie literatury
od roku 1956, a w dziedzinie ilustracji książkowej od 1966. Wręcza się go żyjącym autorom, których prace
wniosły trwały wkład do literatury dziecięcej. Przyznaje go międzynarodowe jury, które ma swą siedzibę
w szwajcarskiej Bazylei za książkę lub za całokształt twórczości lub działalności. Na nagrodę składają się złoty
medal i dyplom, które są wręczane nagrodzonym w trakcie uroczystej ceremonii podczas Kongresu IBBY.
W specjalnym wydaniu czasopisma "Bookbird" są prezentowani wszyscy nominowani do nagrody.
Honorową patronką nagrody jest duoska królowa Małgorzata II, a fundatorem Nissan Motor Company.
Do tej pory wręczono nagrody 29 pisarzom i 29 ilustratorom. Pierwszą laureatką Medalu była Jella
2
Lepman. Wraz z nią nagrodzono Angielkę - Eleanor Farjeon. Jedynym Polakiem w gronie wyróżnionych
Medalem jest ilustrator Zbigniew Rychlicki, który otrzymał tę nagrodę w 1982 r. W 2008 r. Medal przyznano
szwajcarskiemu pisarzowi Jürg Schubiger i włoskiemu ilustratorowi Roberto Innocentiemu. Z okazji
Jubileuszowego Kongresu IBBY w 2002 r. wydano osobną publikację zawierającą biografie i wybraną
bibliografię wszystkich laureatów z lat 1956-2002. Zamieszczono w niej również historię nagrody.
Promowanie nagrodzonych osób ma służyd głównej idei IBBY - idei porozumienia przez książkę dla
dziecka. Jak baśnie Andersena połączyły cały świat, tak łączyd świat powinny książki nowo powstające[5].
Dlatego właśnie Medal nosi imię H. Ch. Andersena - pisarza, którego baśnie przełożono na około sto
języków. Prawie każdy człowiek na świecie - niezależnie od narodowości, wykształcenia czy wieku - wie kim
był Andersen i zna jego twórczośd. Ponadto baśnie Andersena charakteryzuje wysoki poziom artystyczny.
Takie też są książki nagradzane Medalem.
Dużym wyróżnieniem jest także wpisanie na Listę Honorową im. H. Ch. Andersena. Lista Honorowa jest
zbiorem wybitnych książek. Wyróżnia pisarzy, ilustratorów i tłumaczy. Książki są wybierane przez sekcje
narodowe, które mogą nominowad jedną pozycję w każdej kategorii. Jeśli w jakimś kraju obowiązuje więcej
niż jeden język urzędowy, może on zarekomendowad do wpisania na Listę do trzech książek w każdej z grup.
Otrzymanie jednej z nagród IBBY sprawia, że wzrasta prestiż danej osoby i jej twórczości. Wiąże się to
także z większym zainteresowaniem wydawców konkretną lub wszystkimi książkami uhonorowanego
autora. Tym bardziej, że nagroda andersenowska jest zachętą do tłumaczenia nagrodzonych utworów na
wszystkie języki świata. Dzięki temu twórczośd laureata nagrody mogą poznad dzieci na całym świecie.
Przyczyniają się do tego sekcje narodowe, dzięki którym są wydawane np. serie książek wyróżnionych
Medalem lub wpisanych na Listę Honorową. W Polsce ukazała się wydawana przez Naszą Księgarnię tzw.
seria z różą, w której publikowano książki wpisane na Listę Honorową im. Andersena. Jednak były to głównie
utwory autorów polskich, m.in. Ucho od śledzia Hanny Ożogowskiej i Gruby Aleksandra Minkowskiego.
3. Polska Sekcja IBBY
Polska Sekcja IBBY powstała w 1973 r. Jej pierwszym przewodniczącym był Wojciech Żukrowski.
Obecnie tę funkcję pełni Maria Kulik. Za główny cel swej działalności Polska Sekcja przyjmuje: promocję
(wewnętrzną i zagraniczną) książki dobrej, wartościowej, dojrzałej literacko, bogatej edytorsko, integrację
środowisk związanych profesjonalnie z książką dla młodego czytelnika, inicjowanie prac naukowych oraz
podejmowanie akcji międzynarodowych związanych z książką dla dziecka[6].
Z inicjatywy Polskiej Sekcji w latach 1979-2000 co dwa lata przyznawano Międzynarodową Nagrodę
Literacką im. J. Korczaka. Rokrocznie przyznawana jest - wręczona po raz pierwszy w 1988 - Nagroda Roku
w zakresie literatury, ilustracji książkowej, krytyki literackiej oraz za popularyzację książki i czytelnictwa. Od
2000 roku w dziedzinie literatury i ilustracji przyznawany jest Medal Polskiej Sekcji IBBY za całokształt
twórczości artystycznej. Poza tym Polska Sekcja inicjuje i współorganizuje zjazdy, przedsięwzięcia, konkursy,
wystawy mogące zainspirowad zainteresowanie literaturą dla dzieci i młodzieży wśród pedagogów,
bibliotekarzy, pracowników nauki, krytyków literackich. Działalnośd Sekcji dotyczy też zgłaszania polskich
twórców książki dziecięcej do międzynarodowych nagród. Przede wszystkim do Medalu im. Andersena i na
Listę Honorową IBBY, ale również np. do Nagrody Pamięci Astrid Lindgren (w 2004 r. zgłoszono Wandę
Chotomską i Bohdana Butenkę).
Polska Sekcja współpracuje z zagranicznymi ośrodkami badawczymi, w szczególności z Internationale
Jugendbibliothek w Monachium oraz Instytutami Literatury Dziecięcej w Osace iw Wiedniu, a na terenie
kraju - z Uniwersytetem Warszawskim, Miejską Biblioteką Publiczną w Oświęcimiu oraz z Fundacją Świat
Dziecka. Organizuje wystawy oraz sesje naukowe krajowe i międzynarodowe, a następnie wydaje w formie
książkowej materiały z tych sesji. W 1998 roku Polska Sekcja IBBY wydała w języku angielskim katalog,
poświęcony polskiej literaturze dziecięcej ostatniego dziesięciolecia. W roku 1999 ten sam katalog ukazał się
po polsku. Działania Polskiej Sekcji IBBY są finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa
Narodowego oraz przez firmy i instytucje, którym bliska jest idea wychowania poprzez książkę.
3
[1] A. Minkowski: Moje ostatnie słowo. Guliwer 1993 nr 3, s.9
*2+ Statut Międzynarodowego Kuratorium do Spraw Książki dla Dzieci (fragmenty). Guliwer 1993, nr 3, s. 8
*3+ J. Papuzioska: Książki, dzieci, biblioteka. Warszawa 1992, s. 81
[4] S. Niedziela: W dzieo urodzin Andersena. Guliwer 1998, nr 5, s. 55
*5+ G. Leszczyoski: Andersenowski "mały Nobel". Guliwer 1995 nr 5, s. 4
*6+ Statut Stowarzyszenia Przyjaciół Książki dla Młodych (Polskiej Sekcji IBBY)