treść - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Studia Dydaktyczne 24-25/2013
ISSN 1230 - 1760
Grażyna Kartawa-Maślakiewicz
Pomorska Wyższa Szkoła Nauk Stosowanych
EMOCJE NEGATYWNE A AGRESJA
W OPINII UCZNIÓW SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH
Emocje pozytywne i negatywne, a także zjawisko agresji są przedmiotem badań różnych dyscyplin naukowych: psychologii, socjologii, pedagogiki, językoznawstwa i wielu innych.
Jednak studia literatury przedmiotu pokazują, że tak w jednej, jak
i w drugiej kwestii nie ma wśród naukowców zgodności w rozumieniu, definiowaniu czy opisywaniu powyższych pojęć. Wynika to prawdopodobnie
z niezwykłej złożoności istoty zarówno emocji, jak i zachowań agresywnych.
Celem prezentowanych w artykule badań nie jest jednak poszukiwanie kolejnej odpowiedzi na pytanie, czym są emocje negatywne czy agresja,
ale sprawdzenie, jak rozumie je i czy dostrzega ich związek młodzież, na
przykład szkół ponadgimnazjalnych.
Z doświadczenia wiemy, że całe nasze życie zdominowane jest
przez emocje, towarzyszą nam one codziennie, zarówno te dobre, jak i złe.
Świadomość ich odczuwania nie daje nam jednak odpowiedzi na pytania,
czym one są, jaki jest mechanizm ich powstawania.
Przyjmując definicję zaproponowaną przez encyklopedią multimedialną PWN, dowiadujemy się, że EMOCJA to „proces regulacji psychicznej
odzwierciedlający stosunek jednostki do działających na nią bodźców. Emocje wyrażają się zmianą poziomu ogólnej aktywności organizmu (siła emocji), mają określony znak: dodatni (odczucie przyjemności) w przypadku
bodźców pozytywnych; ujemny (odczucie przykrości) w przypadku bodźców
negatywnych, oraz specyficzną treść i formę ekspresji. Emocje powodują
zmiany w przebiegu procesów myślenia, spostrzegania, pamięci. Emocje
o umiarkowanym natężeniu podnoszą sprawność działania, emocje
o bardzo dużym natężeniu (zwłaszcza negatywne) mogą je dezorganizować” (Encyklopedia PWN 1998)
Emocjami, które są podłożem zachowań agresywnych, są emocje
negatywne, które:
300
 posiadają znak ujemny, bowiem wiążą się z odczuciem przykrości;
 specyficzną treść – mówimy o emocjach złości, gniewu, nienawiści,
zazdrości i in.;
 wyrażane są najczęściej ciałem, głosem, gestem (forma ekspresji);
 przybierają zwykle duże natężenie (intensywność);
 często powstają w wyniku dezorganizacji procesów regulujących,
stając się jednocześnie przyczyną dezorganizacji zachowania.
Z takimi emocjami mamy do czynienia w definicji agresji zaproponowanej przez Lidię Chylewską-Barakat, która ujmuje agresję jako „bezpośrednie lub pośrednie zachowanie dziecka, które wykracza poza normy społeczne i u podłoża którego leżą negatywne nastawienia bądź emocje
sprawcy”. (Brzezińska 2002, s.108)
Inną definicję przyjmuje Adam Frączek, znany polski psycholog, który
określa agresję jako „czynności mające na celu zrobienie szkody i spowodowanie utraty cenionych społecznie wartości, zadanie bólu fizycznego lub
spowodowanie cierpienia moralnego innemu człowiekowi .(Frączek 1979,
s.13)
W definicji tej przede wszystkim uwagę zwraca rezultat czynności,
czyli skutki, które w zachowaniach agresywnych zawsze mają charakter destrukcyjny, ponieważ zawsze ktoś w wyniku takiego zachowania doznaje
bólu, cierpienia lub coś zostaje zniszczone, utracone.
Aby sprawdzić, w jaki sposób młodzi ludzie rozumieją pojęcie agresji,
czyli jaki jej obraz funkcjonuje w świadomości młodzieży, ustalić, w jakim
stopniu dostrzegają oni związek między zachowaniami agresywnymi
z negatywnymi emocjami, a także określić, w jakim zakresie wiek i płeć
wpływają na rozumienie agresji i jej związek
z negatywnymi emocjami,
przeprowadzono badania wśród uczniów dwóch szkół ponadgimnazjalnych
– typowo żeńskiej i męskiej.
Założeniem poniższych badań było odwołanie się do opinii tych, których emocje i agresja bezpośrednio dotyczą, czyli do młodzieży szkolnej.
Badaniem objęto 160-osobową grupę chłopców – cztery klasy I
i cztery klasy IV z ZSCHiE i 150-osobową grupę dziewcząt z ZSAE w Gdyni.
Wykorzystano do niego ankietę, która zakładała dłuższą wypowiedź pisemną uczniów na temat: „Jak rozumiesz pojęcie agresji?”, któremu towarzyszyły pytania uzupełniające, zachęcające młodzież do bardziej wyczerpujących
przemyśleń, jednocześnie stanowiące pomoc dla uczniów mających kłopoty
z formułowaniem dłuższych – spójnych i wyczerpujących wypowiedzi pisemnych.
Studia Dydaktyczne 24/2012 ISSN 1230 - 1760
GRAŻYNA KARTAWA-MAŚLAKIEWICZ
301
Dotyczyły one zarówno form i przejawów agresji, zachowań, objawów
jej towarzyszących, przyczyn oraz sposobów jej zapobiegania.
Ważnym celem badawczym było przeprowadzenie analizy porównawczej wyników ankiet i wskazanie różnic lub podobieństw w podejściu
młodzieży do problemu agresji ze względu na wiek i płeć badanych.
OBRAZ AGRESJI W WYPOWIEDZIACH CHŁOPCÓW KLAS I i IV
1. Porównanie wypowiedzi uczniów klas I i IV Zespołu Szkół Chłodniczych i Elektronicznych w Gdyni na temat ogólnej definicji agresji wykazało, że pomimo różnicy wiekowej postrzeganie agresji jest zbliżone.
 Najwięcej uczniów z obu grup (11/22) podkreśla w swoich
wypowiedziach wpływ emocji negatywnych, tj. złość, nienawiść czy zazdrość, na zachowania agresywne.
 W drugiej kolejności obie grupy wiekowe utożsamiają agresję
z przemocą fizyczną i psychiczną, znęcaniem się nad innymi
(10/16).
 Najmniej natomiast uczniów z każdej grupy zauważa cel
agresji – chęć upokorzenia, poniżenia, wyrządzenia krzywdy,
szkody. (8/10)
Uczniowie klas I- dołączają chęć zastraszenia, zaś klas IV – chęć
sprawienia bólu, cierpienia.
2. Wypowiedzi ankietowanych uczniów dotyczące przejawów i form
agresji również wykazują duże podobieństwa – obie grupy wiekowe chłopców częściej wskazują na formy agresji:
 słownej (18/29), tj. wulgarne słownictwo, przeklinanie, obrażanie,
wyzwiska, zastraszanie, wyśmiewanie, szantaż.
Agresję słowną uczniowie klas IV utożsamiają ze znęcaniem psychicznym, słowną formą poniżenia drugiej osoby, a także sposobem odreagowania negatywnych emocji.
nieco rzadziej:
 fizycznej (11/23), tj.: bicie, znęcanie się nad słabszymi,
Uczniowie klas I dopisują kolejne – bijatyki, przepychanki, a uczniowie
kl. IV – dewastacja różnych miejsc i przedmiotów, a także molestowanie.
Mimo dość zróżnicowanych form agresywnych przedstawionych
w wypowiedziach uczniów klas I i IV, nie znaleziono jednak najgroźniej-
302
szych form zachowań, takich jak: napady, rozboje, walki uliczne czy zabójstwa. Uczniowie odnoszą się więc do najbliższego – szkolnego - otoczenia.
3. Analiza wypowiedzi uczniów klas I i IV dotyczących zachowań, objawów towarzyszących agresji wykazuje natomiast pewne różnice między
dwiema grupami wiekowymi.
W klasach I - największa grupa (10) zwróciła uwagę na zachowania
zewnętrzne, fizyczne, tj.: podniesiony ton, niekontrolowane gesty, zaciskanie
pięści i zębów, zaczerwienie na twarzy, mniejsza natomiast (6) – stan wewnętrzny, podkreślając oddziaływanie emocji negatywnych, tj. złości, irytacji czy gniewu.
W klasach IV największa grupa (16 osób) zwróciła uwagę na stan wewnętrzny agresywnej osoby, podkreślając ogólne pobudzenie człowieka,
jego zdenerwowanie i nieobliczalność, a także brak kontroli nad takimi negatywnymi emocjami, jak: złość, nienawiść czy irytacja.
Mniejsza grupa (6) – na zachowania zewnętrzne, fizyczne, tj. ton,
niekontrolowane ruchy, rozkojarzenie.
Kilku uczniów z klas IV (3) podkreśliło wygląd agresywnego człowieka – jego mimikę wyrażająca złość, wrogi wyraz twarzy.
4. Również wypowiedzi na temat przyczyn czy źródeł agresji wykazały istotne różnice między uczniami klas I i IV.
a) Najczęstszą według pierwszoklasistów (wskazuje na nią 25
osób) przyczyną zachowań agresywnych jest zły wpływ kolegów
i chęć zaimponowania, popisania się przed nimi.
b) Nieco rzadziej występującą przyczyną agresji (przywołało ją 20
osób) jest według uczniów klas I osobowość człowieka, do której cech zaliczają niskie lub zbyt wysokie poczucie własnej wartości, brak umiejętności
radzenia sobie z emocjami, problemami życia codziennego, a także upodobanie do sprawiania przykrości innym, zabawy czyimś kosztem itd.
c) Prawie identyczna grupa uczniów klas I (19 osób) wskazuje jako
przyczynę agresji dom, rodzinę, wymieniając zarówno patologiczne zjawiska, takie jak: nadużywanie alkoholu, przemoc, złą komunikację w rodzinie,
brak wzajemnego zrozumienia i wsparcia, jak i złe wychowanie przez rodziców.
d) Wśród przyczyn wymienianych przez pierwszoklasistów znalazły
się w dalszej kolejności: niekontrolowane, negatywne emocje, tj. złość, zazdrość, (14 osób), używki, szkoła i wzorce kulturowe, propagowane przez
media (w tym przez Internet).
303
a) Dla uczniów klas IV najczęstszą przyczyną zachowań agresywnych (przywołało ją 30 osób) jest dom, rodzina - patologiczne
zjawiska w niej zachodzące, brak miłości, akceptacji i złe wychowanie przez rodziców.
b) Niewiele mniejsza grupa czwartoklasistów (24 osób) wymienia
w swoich wypowiedziach osobowość, a wraz z nią takie jej cechy,
jak: instynktowna reakcja na zagrożenie, chęć popisania się
przed innymi, a także nieumiejętność właściwego spożytkowania
swej energii.
c) Jednak już na kolejnym miejscu uczniowie klas IV wskazują jako
przyczyny agresji emocje (9 osób) i chęć ich wyładowania oraz
stres.
d) Wśród dalszych przyczyn agresji wskazywanych przez czwartoklasistów znalazły się: zły wpływ kolegów (9 osób), alkohol i używki, złe
wzorce kulturowe i niepowodzenia. Szkoła jako przyczyna zachowań agresywnych znalazła się na ostatnim miejscu (4 osoby).
Szczególną uwagę uczniowie klas IV zwrócili na wzorce kulturowe
propagowane nie tylko przez media i Internet, ale także przez gry komputerowe o agresywnej treści, które zawierają tak dużo przemocy, że mogą stać
się dla młodych ludzi niekorzystnym wzorcem postępowania. Wśród zupełnie nowych przyczyn agresji znalazły się niepowodzenia w życiu i problemy
z dziewczyną. Dla pierwszoklasistów widocznie nie był to powód do zachowań agresywnych. Starsi uczniowie stwierdzili również, że choroby psychiczne, a także agresja innego człowieka mogą wywołać reakcję agresywną drugiej osoby.
Analiza wypowiedzi uczniów klas I i IV ZSCHiE wykazała, że obraz
agresji i sposób rozumienia jej przez obie grupy wiekowe jest podobny,
choć zauważalne są niewielkie różnice w postrzeganiu pewnych jej aspektów wynikające z dojrzałości wiekowej. Wielu czwartoklasistów potrafi spojrzeć na problem agresji wnikliwiej, dostrzegając duże znaczenie nie tylko
emocji negatywnych, ale ich powiązanie z chorobami psychicznymi.
OBRAZ AGRESJI W WYPOWIEDZIACH DZIEWCZĄT KLAS I i IV
Analiza wypowiedzi dziewcząt obu grup wiekowych na temat ogólnej
definicji agresji pokazała, że i w tym przypadku można dopatrzeć się zarówno wielu podobieństw, jak i różnic.
304
1. Elementem, który na pewno łączy młodsze i starsze dziewczęta
jest to, że największa i jednocześnie podobna pod względem liczebności
grupa uczennic (21/22) utożsamia agresję z przemocą fizyczną i psychiczną
lub ze znęcaniem się fizycznym i psychicznym nad drugim człowiekiem.
W wypowiedziach dziewcząt obu grup wiekowych (7:14) na kolejnym
miejscu można również znaleźć nawiązanie do emocji, których wynikiem jest
agresja. Młodsze dziewczęta podkreślają, że agresywne zachowania są
formą wyładowania negatywnych emocji, takich jak złość czy irytacja, które
wybuchają w niekontrolowany sposób. Podobnie wypowiadają się w tej kwestii uczennice klas IV, które zwracają uwagę na fakt, że jest to niedozwolony
i niebezpieczny dla innych sposób odreagowania, świadczący o nieumiejętności panowania nad sobą.
Nieliczna grupa uczennic klas I i IV (8/10) podkreśla cel towarzyszący agresji, tj.: chęć upokorzenia, poniżenia, czy też skrzywdzenia drugiego
człowieka.
Niewielka grupa uczennic klas I (7 osób) ujmuje agresję jako specyficzny (niemiły, niegrzeczny, negatywny, nienormalny) rodzaj zachowania
natomiast kilka uczennic klas IV (5 osób) traktuje agresję jako zachowanie
niezgodne z normami obowiązującymi w społeczeństwie.
Zupełnie nowym aspektem agresji (i jednocześnie jej formą), który
pojawił się w wypowiedzi jednej z uczennic klas IV, jest agresja z wykorzystaniem Internetu, tzw. cyberstalking (nękanie w Sieci).
Ponadto w wypowiedziach dwóch uczennic klas IV zaskoczył aspekt
przyjemności, którą można czerpać z agresji. Jak wynika z wypowiedzi jednej ze starszych dziewcząt jest to przyjemny stan emocjonalny, człowiek ma
wtedy cel, by żyć, nie myśli o bólu, nie czuje strachu…, może stać się ona
źródłem pewnego rodzaju zapomnienia i ucieczki od problemów codzienności. Według innej uczennicy jest to pewien rodzaj samoobrony, wyładowanie, pozbycie się złych emocji, odreagowanie…
Podobnych refleksji na temat zachowań agresywnych nie znajdziemy
w wypowiedziach uczennic klas I i być może wynika to z racji młodszego
wieku i mniejszego doświadczenia życiowego.
305
2.Analiza wypowiedzi wszystkich dziewcząt na temat przejawów
i form agresji również wykazała znaczne podobieństwa między dziewczętami z klas I i IV.
Obie grupy wiekowe częściej (18) wskazują na formy:
 słownej (18/25), tj. dokuczanie, straszenie, naśmiewanie się z drugiej
osoby, wulgarne słownictwo, przeklinanie, obrażanie, groźby, szantaż, obgadywanie, plotkowanie i kłótnie.
W wypowiedziach czwartoklasistek nawiązano również do niegrzecznych
odzywek do nauczycieli, o których młodsze dziewczęta nie wspominają.
Zdecydowanie mniej uczennic obu grup odniosło się do form agresji;
 fizycznej (5/22), tj.: bójki, popychanie, znęcanie się nad słabszymi,
ucz kl. IV – wandalizm, wymuszanie pieniędzy;
3. Analizując wypowiedzi dotyczące zachowań towarzyszących
agresji, zauważono, że uczennice klas I (13 osób) większą uwagę zwracają
na stan wewnętrzny osoby agresywnej, podkreślając jej silne zdenerwowanie, brak panowania nad emocjami, tj.: złość czy gniew, a także gwałtowność reakcji.
Mniejsza natomiast grupa pierwszoklasistek (6 osób) skupia się na
zachowaniach zewnętrznych, fizycznych, wskazując na nadpobudliwość
i ogólną nerwowość ruchów.
Uczennice klas IV (14 osób), w przeciwieństwie do swoich młodszych
koleżanek, skupiają swoją uwagę na zachowaniach zewnętrznych, do których zaliczają: podniesiony ton głosu, gwałtowne ruchy, nadpobudliwość
w zachowaniu i nadużywanie wulgaryzmów.
Dodatkowo starsze dziewczęta dostrzegają specyficzny wygląd twarzy agresywnego człowieka, szczególnie jego agresywne spojrzenie.
4. Wypowiedzi dotyczące przyczyn, źródeł zachowań agresywnych,
zarówno młodszych, jak i starszych dziewcząt, okazały się niezwykle bogate. Wiele z nich wskazywało na kilka przyczyn, co dało pełniejszy obraz problemu.
Najczęstsze przyczyny agresji wskazywane przez uczennice klas I
wiążą się z domem (19 osób), emocjami (15 osób) i osobowością (11 osób).
Zdaniem młodszych dziewcząt to złe wzorce w rodzinie, niewłaściwe
wychowanie i różne problemy w domu przyczyniają się do zachowań agresywnych młodzieży. Do przyczyn agresji dziewczęta zaliczyły także nieszczęśliwą miłość, która według nich jest źródłem niezwykłych frustracji i ogromnego
stresu dla młodych dziewcząt.
306
Typowo „kobiecą” przyczyną agresji okazała się też zazdrość, często
wskazywana przez uczennice, a także nieumiejętność uczenia się i radzenia
sobie w wykonywaniu określonych zadań.
Również uczennice klas IV najczęściej wymieniały w swoich wypowiedziach takie same przyczyny agresji jak ich młodsze koleżanki, jednakże
najwięcej czwartoklasistek wskazywało najpierw na cechy osobowości (34
osoby), nieco mniej - na dom, rodzinę (32 osoby) i na emocje (21 osoby).
Zdaniem starszych dziewcząt najczęstsze przyczyny zachowań
agresywnych to: chęć popisania się przed innymi, niska samoocena, brak
umiejętności radzenia sobie w życiu, a także upodobanie do sprawiania bólu
innym, ale i niewłaściwe wzorce w rodzinie, brak właściwego wychowania.
Wśród częstych przyczyn agresji znalazły się również, podobnie jak
u młodszych koleżanek, takie emocje, jak: zazdrość o stan materialny czy
tzw. ciuchy, ciągły stres i zawód miłosny. Ten ostatni, zdaniem uczennic,
powoduje stan frustracji i wpływa na pojawienie się zachowań agresywnych.
W tym zgadzają się zarówno uczennice klas I, jak i IV.
Obie grupy wiekowe dziewcząt są również zgodne co do innych
przyczyn agresji. Wśród wspólnie wymienianych znalazły się: alkohol i inne
używki, zły wpływ kolegów i szkoła.
Zdaniem młodszych i starszych dziewcząt złe oceny, nadmiar obowiązków szkolnych i zbyt duże wymagania nauczycieli są powodem zachowań agresywnych.
Pięć czwartoklasistek wskazuje także na chorobę psychiczną jako na
źródło wszelkiego rodzaju agresji. W pojedynczych wypowiedziach pojawił
się też brak zainteresowań i nuda wśród młodych ludzi. Zdaniem uczennic
klas IV nadmiar wolnego czasu może mieć zdecydowany wpływ na nie do
końca przemyślane pomysły, a więc i zachowania młodzieży.
Jak wynika z porównania wypowiedzi obu grup wiekowych dziewcząt,
mimo drobnych różnic dotyczących niektórych aspektów agresji, rozumienie
tego pojęcia jest zgodne z ogólnie przyjętym, a jej obraz w świadomości
uczennic – bardzo podobny.
Drugim (obok wieku) kryterium porównawczym służącym do badania
obrazu agresji funkcjonującego w świadomości młodzieży była płeć.
1.Porównanie ogólnych sformułowań na temat agresji ujawniło kilka
podobieństw i różnic w rozumieniu tego typu zachowania przez chłopców
i dziewczęta.
W obu ankietowanych grupach najwięcej osób utożsamia agresję
z przemocą i znęcaniem się nad drugim człowiekiem, w obu też chłopcy
307
i dziewczęta dostrzegają ogromną rolę emocji w zachowaniach agresywnych
i podkreślają gwałtowność i nadpobudliwość.
Zarówno chłopcy, jak i dziewczęta, w mniejszym stopniu, ale dostrzegają cel agresji, tj.: chęć upokorzenia, poniżenia drugiego człowieka, chęć
wyrządzenia mu krzywdy czy szkody, sprawienia bólu i cierpienia.
a) Młodsze dziewczęta stosują charakterystyczne, nieco infantylne
określenia dla zachowań agresywnych, np. niemiłe, niegrzeczne,
nienormalne, co sprawia wrażenie niezrozumienia problemu, ale
starsze nie mają już z tym większego kłopotu.
b) Zupełnie nowym przejawem agresji w wypowiedzi kilku uczennic
klas IV jest agresja z wykorzystaniem Internetu, tzw. cyberstalking .
Chłopcy o nim nie wspominają.
c) W wypowiedziach niewielkiej grupy dziewcząt pojawia się też odniesienie zachowań agresywnych do norm, zasad obowiązujących
w społeczeństwie, a także do osobistej sfery człowieka, której nie
wolno nikomu przekraczać, co może wynikać z pewnej dojrzałości
czwartoklasistek, rodzącej się w nich odpowiedzialności . Młodsze
koleżanki ten aspekt życia człowieka pomijają.
d) Wśród wypowiedzi dziewcząt z klas IV można znaleźć również dość
zaskakujący aspekt przyjemności, którą można czerpać z agresji. Jak
wynika z wypowiedzi jednej z uczennic, może stać się ona źródłem
pewnego rodzaju zapomnienia i ucieczki od problemów codzienności. dla chłopców:
- sposób na utrzymanie rygoru, dyscypliny;
- „zdrowy” sposób na rozładowanie emocji.
2. W kwestii form agresji zarówno chłopcy, jak i dziewczęta częściej
wskazują na formy agresji słownej, tj. wulgarne słownictwo, obrażanie, wyzwiska, zastraszanie, szantaż. Dziewczęta dołączają do nich pomówienia,
plotkowanie i kłótnie, chyba typowe dla nastolatek, a także niegrzeczne odzywki do nauczycieli. Nieco rzadziej młodzież odwołuje się do form agresji
fizycznej, wskazując na: bójki, znęcanie się nad słabszymi. Dziewczęta dołączają wandalizm i wymuszanie pieniędzy.
3. Wypowiedzi młodzieży na temat zachowań, objawów towarzyszących
agresji ujawniły, mimo niewielkich różnic, dużą zgodność chłopców i dziewcząt.
308
Zarówno dziewczęta, jak i chłopcy klas I częściej dostrzegają zachowania fizyczne towarzyszące agresji, tj,: podniesiony ton, niekontrolowane gesty, zaciskanie pięści i zębów, zaczerwienie na twarzy itd.
Nieco mniejsza grupa zwraca uwagę na stan wewnętrzny towarzyszący agresji, tj. brak panowania nad negatywnymi emocjami jak: złość
wściekłość i ogólne pobudzenie człowieka agresywnego.
Dziewczęta i chłopcy klas IV częściej uwagę zwracają na stan wewnętrzny, czyli pobudzenie, brak kontroli nad emocjami, (złość, nienawiść,
irytacja), podkreślając ich silne oddziaływanie.
Zauważają dodatkowo wygląd człowieka agresywnego, jego mimikę
wyrażającą złość, złowrogi wyraz twarzy)
4. Na temat przyczyn agresji dziewczęta i chłopcy wypowiadali się również podobnie, choć można było zauważyć również i drobne różnice.
Najczęściej wskazywane przyczyny agresji wymieniane przez uczniów
i uczennice to: dom i rodzina, negatywne emocje i charakterystyczne cechy
osobowości, zły wpływ kolegów i używek.
Szkoła i związane z nią problemy również stanowią według młodzieży
przyczynę agresji wśród młodzieży. Podobnie jak starsi uczniowie, tak
i uczennice wskazują na chorobę psychiczną jako na źródło różnego rodzaju
agresji.
 Do przyczyn, na które wskazywali chłopcy, dziewczęta dołączyły
nowe - typowo kobiece, które ich zdaniem mogą mieć wpływ na
zachowania agresywne. Zaliczyły do nich nieszczęśliwą miłość
jako źródło frustracji i stresu dla młodych dziewcząt, a także
samopoczucia z powodu tzw. okresu napięcia przedmiesiączkowego („trudnych dni”).
 Typowo „kobiecą” przyczyną agresji okazała się też zazdrość,
często wskazywana przez uczennice, a także nieumiejętność
uczenia się i wykonywanie określonych zadań.
 W wypowiedziach dziewcząt pojawił się też brak zainteresowań
i nuda wśród młodych ludzi jako przyczyna agresji. Zdaniem
uczennic nadmiar wolnego czasu może mieć zdecydowany
wpływ na nie do końca przemyślane pomysły i jednocześnie zachowania młodzieży.
Podsumowując, na podstawie analizy porównawczej wypowiedzi
uczniów i uczennic obu szkół stwierdzono, że:
a) obraz agresji funkcjonujący w świadomości młodzieży jest niepełny
i wymaga stałych działań profilaktycznych, poszerzających zakres
309
wiedzy o zachowaniach agresywnych (za mały nacisk na skutki psychiczne)
b) zarówno wiek, jak i płeć w jednakowym stopniu wpływają na zróżnicowanie obrazu agresji funkcjonującego w świadomości młodzieży.
Obraz ten jest powiązany z emocjami negatywnymi.
c) młodzież opisuje je niejako z zewnątrz, czyli w odniesieniu do innych,
rzadziej do siebie samych. Uczniowie traktują ją jako coś, co istnieje w ich pobliżu, nieraz przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu,
ale nie dotyczy ich bezpośrednio.
d) tylko niewielka grupa uczniów widzi skuteczne sposoby zapobiegania agresji szkołach.
BIBLIOGRAFIA
1. Encyklopedia Multimedialna PWN (1998), Warszawa.
2. Brzezińska A.(2002), Jak się rodzi agresja? [w:] Dzieci i młodzież wobec
agresji i przemocy, red. A. Brzezińska, E. Hornowska, Warszawa.
3. Frączek A.(1979), Studia nad psychologicznymi mechanizmami czynności agresywnych, Wrocław.
Summary
Negative emotions and aggression in the eyes of Polish post middle
school students
Key words: negative emotions, aggression
The aim of the article is to present and discuss findings of a research
study devoted to the relationship between negative emotions and aggression
as viewed by teenage students in Poland.
The author starts with an observation that the concepts of emotions
and aggression lack agreed typologies. Consequently, the author provides a
number of definitions of the concept of emotion with an emphasis on its
symbolic aspects, specific content, expressive form and intensity. This is
completed with an analysis of negative emotions, which often underlie aggressive behavior. Also, a variety of definitions concerning aggression is
provided.
310
The author of the paper takes an interest in the way that young people understand the concept of aggressions and the perceived relationship
between aggressive behavior and negative emotions. The study also aims to
find out the degree to which age and gender affect youngsters’ awareness of
emotions-driven aggression.
The study embraces a group of teenage boys and girls. The respondents complete a questionnaire entitled “How do you understand the
concept of aggression?” which is complemented by a number of additional
questions concerning form and symptoms of aggression as well as its causes and ways to prevent. The results of the study show how age and gender
influence the manner in which teenagers view aggression and to what extent
this outlook is related to negative emotions.

treść - Studia Dydaktyczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dziewczyny górą – wzrost agresji wśród dziewcząt

W przedszkolu realizowany jest interdyscyplinarny program

Sposoby wyciszania agresji stosowane w przedszkolu

Wystąpienie Rzecznika Praw Dziecka do

gry i zabawy wykorzystywane w profilaktyce agresji