Załącznik nr 1 Katalog środków/działań umożliwiających

Załącznik nr 1
Katalog środków/działań umożliwiających osiągnięcie przez jednolite części wód celów
środowiskowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych i % zykochemicznych
Rozpoczynając analizę działań, które mogą zostać podjęte w celu osiągnięcia przez
jednolite części wód (JCW) celu środowiskowego w zakresie poszczególnych elementów
jakości wód powierzchniowych, należy zwrócić uwagę na zależności funkcjonujące pomiędzy
poszczególnymi grupami elementów jakości wód, czyli de facto na sposób klasy( kacji stanu/
potencjału ekologicznego. Generalnie klasy( kacja opiera się przede wszystkim na
elementach biologicznych, natomiast hydromorfologiczne i ( zykochemiczne elementy
jakości wód stanowią elementy wspierające.
Jeżeli stan ekologiczny JCW został zaklasy( kowany jako dobry (cel środowiskowy),
oznacza to, że wskaźniki jakości wód uwzględniane w ramach elementów biologicznych
osiągnęły wartości właściwe dla stanu ekologicznego dobrego, natomiast stan elementów
hydromorfologicznych i ( zykochemicznych umożliwił1 osiągnięcie tychże właściwych
wartości przez elementy biologiczne, przy czym w odniesieniu do elementów
( zykochemicznych bierze się pod uwagę odpowiednie zakresy wartości wskaźników ustalone
dla zapewnienia funkcjonowania określonego typu ekosystemów. Analogiczny tok
rozumowania występuje w przypadku potencjału ekologicznego, czyli celu środowiskowego
dla sztucznych i silnie zmienionych JCW.
Zatem, wyznaczając ogólne działania, które mogą zostać podjęte w JCW, aby możliwe
było osiągnięcie przez JCW celu środowiskowego, należałoby zacząć od określenia typu
abiotycznego JCW oraz warunków referencyjnych odpowiadających danemu typowi
abiotycznemu wód. Z danego typu abiotycznego JCW wynikają określone parametry
dotyczące np. kształtu koryta, substratu dna, czy struktury strefy brzegowej. Uwarunkowania
te z kolei stanowią punkt wyjścia dla elementów biologicznych – przykładowo, inny zestaw
gatunków ryb będzie charakteryzował rzeki górskie, a inny nizinne. To samo dotyczy
1
Patrz: de( nicja dobrego stanu ekologicznego – zał. V RDW oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
9 listopada 2011 r. w sprawie klasy( kacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego
jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. nr 258, poz. 1549).
pozostałych organizmów wodnych tworzących makrozoobentos, toplankton lub tobentos.
Poszczególne grupy organizmów różnić się będą wymogami w zakresie np. temperatury
wody, stężenia określonych pierwiastków, materiału, z którego zbudowane jest dno rzeki lub
szybkości prądu. Również rozwój określonych grup makro tów będzie zależał od typu
abiotycznego rzeki – inne zbiorowiska będą powstawać w stre e brzegowej dużych rzek
nizinnych, a inne w małych rzekach obszarów wyżynnych. Warunki referencyjne dla
określonego typu abiotycznego wód stanowią zatem „wzorzec” wartości parametrów
hydromorfologicznych i
zykochemicznych dla danej JCW. To z kolei znajduje
odzwierciedlenie w biologicznych elementach jakości wód. Poprzez odniesienie się do
danego wzorca należałoby przyjąć konkretny zestaw działań w odniesieniu do konkretnej
JCW, uwzględniając przy tym wiele innych szczegółowych uwarunkowań właściwych dla
danej zlewni JCW w zakresie oddziaływań antropogenicznych (np. źródła zanieczyszczeń,
zagospodarowanie przestrzenne, planowane inwestycje).
Ponieważ szczegółowy katalog działań umożliwiających osiągnięcie przez daną JCW
celu
środowiskowego
powinien
być
indywidualnie
określony
dla
każdej
JCW
z uwzględnieniem powyżej opisanych uwarunkowań, poniżej przedstawiono ogólny zestaw
działań sporządzony w odniesieniu do poszczególnych
elementów jakości wód
powierzchniowych. Należy tu zaznaczyć, że dla większości elementów jakości wód
wyznaczono wskaźniki jakości wód i przypisano im wartości w zależności od klasy
stanu/potencjału ekologicznego. Klasy kację elementów jakości wód, którym nie przypisano
wskaźników (głównie elementy hydromorfologiczne) przedstawiono opisowo. Powyższe
dane znajdują się w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie
sposobu klasy kacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych
norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. nr 257, poz. 1545).
Tabela 1 Katalog podstawowych działań służących osiągnięciu celów środowiskowych przez JCW.
Hydromorfologiczne elementy jakości wód
ELEMENTY JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
GŁÓWNE ZAGROŻENIA
1. Reżim hydrologiczny (ilość i dynamika 1. Budowa zbiorników zaporowych
przepływu
wody,
połączenie
2. Budowa stopni wodnych oraz
z częściami wód podziemnych)
wszelkich
innych
budowli
tworzących poprzeczną barierę dla
2. Ciągłość rzeki
migracji ryb
3. Warunki morfologiczne (głębokość
rzeki
i
zmienność
szerokości, 3. Budowa elektrowni wodnych
struktura i podłoże koryta rzeki,
struktura
strefy
nadbrzeżnej, 4. Pobór wody
szybkość prądu)
5. Przerzuty wody pomiędzy zlewniami
DZIAŁANIA
1. Przywrócenie / zachowanie ciągłości
morfologicznej rzeki (patrz załącznik nr 2)
2. Budowa suchych zbiorników lub zbiorników
bocznych zamiast zbiorników zaporowych
3. Tworzenie / zachowanie
koryta w planie
zróżnicowania
4. Tworzenie / zachowanie zróżnicowania
koryta w przekroju poprzecznym i pro6 lu
podłużnym (przegłębienia i wypłycenia)
6. Regulacja rzeki poprzez całkowitą 5. Tworzenie / zachowanie zróżnicowanych
zabudowę dna i brzegów rzeki –
struktur brzegów rzeki i dna właściwych dla
uszczelnianie koryt
danego typu abiotycznego
7. Regulacja rzeki (ubezpieczenie dna 6. Wprowadzenie
obostrzeń
związanych
lub/i
brzegów,
odmulanie,
z poborem wód (wery6 kacja pojęcia
kształtowanie koryta,
przegłębień i wypłyceń)
likwidacja
„przepływu nienaruszalnego”
7. Tworzenie / zachowanie roślinnych pasów
brzegowych
8. Pobór kruszywa z dna rzeki
9. Budowa wałów
8. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym
(zakaz zabudowy terenów zalewowych
9. Odsuwanie wałów od rzeki
10. Wery/ kacja pozwoleń wodnoprawnych /
koncesji w zakresie wydobycia kruszyw z dna
rzeki
Fizykochemiczne elementy jakości wód
ELEMENTY JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
1. Temperatura wody
2. Zawiesina ogólna
GŁÓWNE ZAGROŻENIA
1. Likwidacja
roślinnych
brzegowych
nasłonecznienia)
DZIAŁANIA
pasów
(zmiana
1. Tworzenie / zachowanie roślinnych pasów
brzegowych
2.
3. Grupa wskaźników
charakteryzujących warunki tlenowe
2. Budowa
stopni
wodnych
elektrowni wodnych
4. Grupa wskaźników
3. Zagospodarowanie zlewni (grunty 3.
i
Wprowadzenie
odpowiednich
zasad
zagospodarowania użytków rolnych w
zlewni JCW
Kontrola
stosowania
substancji
charakteryzujących zasolenie
5. Grupa wskaźników
charakteryzujących zakwaszenie
orne, tereny zabudowane –
uszczelnione, tereny przemysłowe)
– zwiększona dostawa produktów 4.
erozji powierzchniowej do rzeki
6. Grupa wskaźników
4. Stosowanie substancji chemicznych 5.
charakteryzujących warunki biogenne
w rolnictwie
chemicznych w rolnictwie
Likwidacja
punktowych
źródeł
zanieczyszczeń wprowadzanych do rzeki
Wprowadzenie systemów podczyszczania
wód deszczowych wprowadzanych do rzeki
5. Odprowadzanie zanieczyszczonych
wód pochodzących z odwodnienia
dróg do rzeki
6. Bezpośrednie
wprowadzanie
zanieczyszczeń do rzeki (np. brak
kanalizacji)
Biologiczne elementy jakości
ELEMENTY JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH
1. Fitoplankton
2. Fitobentos
3. Makro2 ty
GŁÓWNE ZAGROŻENIA
DZIAŁANIA
1. Suma czynników wyszczególnionych
w odniesieniu do elementów
hydromorfologicznych
i 2 zykochemicznych
1. Suma
działań
wyszczególnionych
w odniesieniu
do
elementów
hydromorfologicznych i 2 zykochemicznych
2. Wdrażanie programów ograniczających
rozprzestrzenianie
się
gatunków
4. Makrobezkręgowce bentosowe
2. Wprowadzanie obcych gatunków
5. Ich ofauna
3. Rozprzestrzenianie
inwazyjnych
się
gatunków
inwazyjnych roślin i zwierząt