autoreferat - Instytut Archeologii i Etnologii PAN

ZAŁĄCZNIK nr 3
AUTOREFERAT
1. Imię i nazwisko
Piotr Strzyż
piotr_strzyż@wp.pl
2. Posiadane dyplomy i stopnie naukowe
1999 – stopień magistra uzyskany na podstawie pracy pt. Mosty i przeprawy w Polsce w
okresie wczesnośredniowiecznym w świetle źródeł archeologicznych i pisanych,
napisanej w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, promotor prof. dr hab.
Marian Głosek.
2005 – stopień doktora nauk humanistycznych uzyskany na podstawie rozprawy pt.
Uzbrojenie i oporządzenie jeździeckie we wczesnym średniowieczu w Małopolsce w
świetle źródeł archeologicznych na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu
Łódzkiego, promotor prof. dr hab. Marian Głosek.
3. Przebieg pracy zawodowej
Od 2006 r. jestem zatrudniony na stanowisku adiunkta w Instytucie Archeologii i
Etnologii PAN, Ośrodek Badań nad Dawnymi Technologiami w Łodzi.
Od 2008 r. pełnię funkcję zastępcy Kierownika Ośrodka.
4. Wskazane osiągnięcia wynikające z art. 16 ust. 2 Ustawy o stopniach naukowych
i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003
roku (Dz. U. nr 65 poz. 595 z późniejszymi zmianami).
a. Tytuł osiągnięcia naukowego/artystycznego:
Piotr Strzyż, Broń palna w Europie Środkowej w XIV-XV w., Instytut Archeologii i
Etnologii PAN, Łódź 2014, 416 stron + płyta CD.
1
b. Omówienie celu naukowego/artystycznego wymienionych prac i osiągniętych
wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania:
Średniowiecznymi dziejami broni palnej zainteresowałem się po ukończeniu
dysertacji. Temat ten dla terenu Polski, od strony archeologicznej, okazał się
opracowany w niewystarczającym zakresie. Prace rozpocząłem od dokumentowania
zabytków średniowiecznej amunicji broni palnej z terenu Polski. W toku kwerend udało
się opracować kilka większych i dobrze datowanych kolekcji, m. in. z: Barwałdu,
Bolesławca nad Prosną, Elbląga, Chojnic, Inowrocławia, Malborka, Pucka, Reszla oraz
Wielunia (np. prace nr: 9, 10, 16, 23, 28). Przeprowadzone kwerendy muzealne
pozwoliły ustalić, że obok pocisków o nieokreślonej proweniencji i szerokiej
chronologii, istnieją również bogate zbiory pochodzące z systematycznych badań
archeologicznych. Co najważniejsze, okazało się, że takie zespoły kul można
dodatkowo łączyć z informacjami o użyciu broni palnej, znanymi ze źródeł pisanych.
Amunicja pozyskana z takich stanowisk umożliwiła w wielu przypadkach dokładnie
scharakteryzować sprzęt artyleryjski oraz broń ręczną walczących wojsk.
Dalsze prace pozwoliły mi objąć badaniami cały obszar Polski. Przedmiotem
studiów były nie tylko wspomniane wyżej zagadnienia związane ze średniowieczną
amunicją, ale także lufy broni palnej. Owocem tych kilkuletnich badań była monografia
Średniowieczna broń palna w Polsce. Studium archeologiczne (praca nr 3).
Już po zakończeniu prac nad tym opracowaniem okazało się, że na podstawie
wyłącznie materiałów z terenu Polskie nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie
pytania związane z rozwojem broni palnej w jej najstarszym okresie dziejów. Stąd
wzięło się przekonanie o konieczności poszerzenia studiów na obszar Europy
Środkowej. Podjęcie tak szeroko zakreślonego tematu było możliwe także dzięki
otrzymaniu grantu NCN numer NN 109 260239, pt. „Środkowoeuropejska broń palna
od czasów Grunwaldu do Hołdu Pruskiego (1410-1525)”. Jego planowe założenia
zrealizowałem w latach 2010-2013. W ramach badań zyskałem możliwość naocznego
zapoznania się z materiałami z placówek naukowych w Europie Środkowej. Łącznie w
ciągu trzech lat na kwerendy muzealne i biblioteczne mogłem poświęcić aż osiem
miesięcy. Umożliwiło mi to zadokumentowanie większości zbiorów, ponieważ tak
2
szeroko zakrojone badania, zarówno nad samymi zabytkami broni palnej jak i amunicją
nie były, jak dotychczas, prowadzone.
Za podstawę ubiegania się o tytuł doktora habilitowanego wybrałem monografię
Broń palna w Europie środkowej w XIV-XV w. Podstawowym celem planu badawczego
było stworzenie opracowania, które w sposób wyczerpujący zaprezentowałoby
najstarszy okres rozwoju broni palnej w Europie Środkowej. Dokonałem tego analizując
zabytki broni palnej i amunicji znane ze środkowoeuropejskich placówek badawczych.
Wyniki tych badań są szczególnie istotne, ponieważ dotychczasowe studia były zwykle
ograniczone do wybranych terytoriów. Zestawione i omówione w niniejszej pracy dane
o niemal 200 lufach lub ich destruktach oraz niemal 1500 pociskach, pozwala na
formułowanie dobrze udokumentowanych wniosków.
Wymienione opracowanie składa się z trzech zasadniczych części. Podstawowe
znaczenie ma rozdział II, oparty w przewadze na analizie zebranych materiałów
archeologicznych, ale przy znaczącym udziale przekazów pisanych i przy
wykorzystaniu, nielicznych niestety, źródeł ikonograficznych. W tej części książki
starałem się, możliwie szczegółowo, scharakteryzować nie tylko stosowane wówczas
rodzaje ręcznej broni palnej jak i artylerii, ale przede wszystkim prześledzić drogi ich
rozwoju. Największą ilością danych dysponujemy dla ręcznej broni palnej i jej
przemiany udało się rozpoznać w stopniu najlepszym. W średniowieczu w użyciu były
trzy podstawowe jej rodzaje. Najbardziej prymitywną formę stanowiły piszczele,
charakteryzujące się krótką i krępą lufą. Jeszcze na przełomie XIV i XV w. doszło do
wykształcenia się z nich hakownic. W stuleciu XV obie formy poddawano
intensywnym modyfikacjom. Polegały one przede wszystkim na stopniowym
zwiększaniu długości lufy, co poprawiło celność, zasięg i skuteczność ognia.
Wzmocnieniu poddano część komorową (prochową), co z kolei zwiększyło
wytrzymałość broni na silniejsze ładunki prochu. W 2 poł. XV w. otwór zapłonowy,
umieszczany dotychczas pionowo, przesunięto na prawą stronę. W połączeniu z
powszechnym już zastosowaniem przyrządów celowniczych, diametralnie polepszyła
się celność broni. Dopiero w 4 ćw. XV w. piszczele zostały zastąpione przez
nowocześniejsze rusznice, w których stosowano już prymitywne formy zamka.
Wydzielenie w przemianach luf ręcznej broni palnej opisanych momentów kluczowych
w ich rozwoju, pozwala obecnie na dość dokładne datowanie odnajdywanych zabytków.
W zbiorach środkowoeuropejskich lufy artyleryjskie są reprezentowane
zdecydowanie skromniej w porównaniu z bronią osobistą. Niemniej jednak i w tym
3
wypadku ich opracowanie przyniosło wiele ciekawych obserwacji. Wśród sprzętu
artyleryjskiego w materiale zabytkowym wydzieliliśmy jedynie cztery rodzaje, tj.:
taraśnice, hufnice, działa komorowe czyli foglerze oraz bombardy. Dokonujące się
przemiany powiodło się dokładnie prześledzić w przypadku taraśnic i foglerzy. Wydaje
się natomiast, że działa w rodzaju hufnic i bombard nie były przez ten okres szczególnie
modyfikowane.
Osobny podpunkt tego rozdziału dotyczy zagadnienia amunicji ręcznej broni
palnej i artylerii. Udało się skatalogować ponad czterysta egzemplarzy pocisków
określonych jako pochodzące z ręcznej broni palnej. Dokumentują one szerokie
spektrum wykorzystywanych do ich produkcji surowców. Do najpopularniejszych
należały z pewnością ołów oraz żelazo. Na podkreślenie zasługuje obecność w tej
grupie egzemplarzy wykonanych z połączenia żelaznego jądra z ołowianym płaszczem.
Inny nietypowy rodzaj amunicji, to wyroby w kształcie walca, które szczególnie obficie
występują w materiałach czeskich. Z kolei użycie amunicji szklanej jest potwierdzone,
jak dotychczas, tylko na terenie ziem polskich. Potwierdzenie możliwości ich bojowego
zastosowania przyniosły współczesne badania rekonstrukcyjne. W zbiorze amunicji
artyleryjskiej, liczącym ponad tysiąc zabytków, zdecydowanie dominują kule kamienne,
wykonywane zarówno ze skał wulkanicznych (granity, granitoidy itp.) jak i osadowych
(piaskowce i wapienie). Do rzadkich znalezisk należą natomiast pociski ołowiane oraz
żelazne (kute i lane), stosowane w średniowieczu zwykle do dział mniejszego kalibru.
Zbiór kul artyleryjskich zebranych w katalogu posłużył także do próby kalibrowego
sklasyfikowania średniowiecznej amunicji. Podzieliliśmy ją na trzy grupy. W pierwszej
znalazły się egzemplarze o kalibrze od około 3,5 do 10 cm. Amunicję do takich dział
określa się mianem „bosskugeln”, czyli wielkości kuli do gry w bule. W drugiej grupie,
średnicy 11-25 cm, mieści się amunicja opisana w średniowiecznych źródłach jako
wielkości „ludzkiej głowy”. Ostatnią, trzecią, grupę tworzą największe kule o kalibrze
powyżej 25 cm, w średniowiecznych źródłach opisywane jako wielkości „wiadra”.
Zagadnieniem, które – jak dotychczas – nie było przedmiotem badań
specjalistów, jest problem oznakowania broni palnej. W trakcie studiów okazało się, że
niemal połowa zachowanych egzemplarzy nosi ślady różnego rodzaju oznaczeń.
Wydaje się, że szczególnie licznie reprezentowane są wśród nich marki wytwórców. Na
tej podstawie udało wydzielić kilka znaczących ośrodków produkcji takiego uzbrojenia,
których wyroby charakteryzują się obecnością identycznych stempli. Osobną grupę
tworzą znaki uznane za powiązane z właścicielami lub użytkownikami broni.
4
Kolejna część pracy dotyczy charakterystyki średniowiecznej broni ogniowej. W
rozważaniach nad skutecznością najstarszej broni palnej wykorzystaliśmy zarówno
materiały archeologiczne, szeroki zakres źródeł pisanych oraz doświadczenia z
replikami dawnego oręża. Zebrane w ten sposób informacje pozwoliły zbadać siłę
niszczącą dawnej broni, zbadać dystanse na których możliwe było prowadzenie
skutecznego ognia jak również określić odległości maksymalne, na które zdarzało się
artylerzystom oddać ostrzał. W dalszej kolejności omówiono zasady stosowania broni
palnej w starciach bitewnych. Także w tym przypadku korelacja informacji zawartych
w źródłach pisanych z danymi dostarczonymi przez badania terenowe umożliwiła
śledzenie przemian taktycznych zasad użycia broni palnej. Jest bowiem oczywiste, że w
miarę jej technicznego udoskonalania (zwiększanie zasięgu, celności, szybkostrzelności
oraz niezawodności) zmieniały się też role powierzane piechocie i artylerii na polu
bitwy.
Badania archeologiczne umożliwiają także lepsze poznanie skuteczności dawnej
broni palnej w oblężeniach i w zwalczaniu siły żywej. Nie ulega wątpliwości, że jej
użycie w najstarszym stadium rozwoju nastręczało wielu trudnych do przezwyciężenia
problemów. Przy skromnym zasięgu skutecznego strzału i małej szybkostrzelności,
trudno było uzyskać spektakularne efekty. Przez cały XV w. broń palna miała jeszcze
zbyt małą efektywność, aby w toczonych wówczas zmaganiach odegrać decydującą
rolę. Ten stan rzeczy zmienił się dopiero w XVI w.
Ostatni
z
zaplanowanych
postulatów
badawczych
dotyczył
zagadnień
technicznych związanych z produkcją luf broni ogniowej oraz amunicji do niej
przeznaczonej. Analizie poddano procesy produkcji odlewanych luf działowych jak i
ręcznej broni palnej oraz zasady towarzyszące produkcji takiego uzbrojenia z
wykorzystaniem żelaza i różnorodnych technik kowalskich. W tym przypadku
podstawę badań tworzyły wyniki analiz specjalistycznych wybranej części materiałów
w połączeniu z informacjami ze źródeł pisanych. Uzyskane w ten sposób dane
pozwalają na rozpoznanie warsztatu pracy ówczesnych ludwisarzy i kowali. Dzięki
analizom
metaloznawczym
można
także
rozpoznać
mankamenty
procesów
odlewniczych i kowalskich, określić przyczyny małej trwałości średniowiecznej broni
ogniowej, co obecnie przejawia się znaleziskami dużej liczby fragmentów zniszczonych
egzemplarzy.
Powstała praca, dzięki omówionej wyczerpująco bazie źródłowej i szerokiemu
spektrum analiz będzie przez długi czas stanowić podstawowe opracowanie dziejów
5
średniowiecznej broni palnej w Europie Środkowej. W przyszłości mogłaby też z
powodzeniem służyć jako tło dla porównań z materiałami z zachodniej części Europy,
jeśli oczywiście prace takie powstaną.
Ważnym uzupełnieniem wyników badań zawartych w pracy habilitacyjnej są też
wymienione w dorobku naukowym artykuły. W tym miejscu na szczególne
podkreślenie zasługują dwa wątki. Pierwszy z nich to wykorzystanie w badaniach nad
początkami broni palnej specjalistycznych analiz metaloznawczych. W trakcie realizacji
grantu, we współpracy z prof. dr. hab. Leszkiem Klimkiem z Politechniki Łódzkiej, dr.
Grzegorzem Żabińskim z Instytutu Historii Akademii im. Jana Długosza w
Częstochowie oraz dr. inż. Januszem Stępińskim z Akademii Górniczo-Hutniczej w
Krakowie udało nam się przeanalizować kilka interesujących zabytków. Do
najważniejszych z nich należy opracowanie unikatowej, miedzianej, lufy hufnicy z
zamku w Kurzętniku, wyróżniającej się plastycznym wyobrażeniem Madonny z
Dzieciątkiem, odlanym na powierzchni lufy (praca nr 31). Inne warte podkreślenia
badania to rozpoznanie techniki wykonania oraz potwierdzenie autentyczności dwóch
dział komorowych z Muzeum w Bieczu (praca nr 35).
Drugi aspekt badań wiąże się ze współpracą, którą nawiązałem z dr. Piotrem
Czublą z Katedry Geomorfologii i Paleogeografii, Wydziału Nauk Geograficznych
Uniwersytetu Łódzkiego. Analizie geologicznej w ramach wspólnych badań zostały
poddane wybrane zespoły kamiennych kul działowych, o udokumentowanym
pochodzeniu i dobrym datowaniu. W ich efekcie udało się ustalić, że do produkcji
amunicji kamiennej obok przewagi materiałów z lokalnych źródeł, stosowano również
import surowca, jak i gotowych wyrobów, co potwierdziły materiały z badań w Pucku.
Wyniki naszych studiów zostały opublikowane zarówno w renomowanym czasopiśmie
(praca nr 34) jak i zaprezentowane na VIII Sympozjum Archeologii Środowiskowej
(praca nr 41). Obecnie opracowanie to, poszerzone o analizę dalszych zespołów,
oczekuje na publikację. W tym przypadku, warto podkreślić, że badania nad surowcami
skalnymi wykorzystywanymi w produkcji amunicji działowej mają charakter pionierski.
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo – badawczych (artystycznych)
Realizowane założenia programowe studiów nad średniowieczną bronią palną w
Europie Środkowej były również na bieżąco prezentowane na konferencjach
naukowych, zarówno krajowych i zagranicznych. Niestety, tematyka będąca
przedmiotem moich głównych zainteresowań nie cieszy się obecnie specjalnym
6
zainteresowaniem badaczy. Stąd też duże trudności z prezentacją wyników, jak i
nawiązania współpracy naukowej na szczeblu środkoweuropejskim. Tym mocniej
należy podkreślić znaczenie jakie mają w tym względzie cykliczne konferencje
organizowane przez Uniwersytet Luciana Blaga oraz Muzeum Narodowe Brukenthal w
Sybinie. Spotkania przez nie organizowane szybko zyskały sobie wysoką renomę,
ściągając badaczy z Europy jak i z USA. W 2010 r. na pierwszym spotkaniu
„Mediaevalia Militaria in Central and South Eastern Europe” w referacie Einige
Bemerkungen
über
Mittelalterliche
Feuerwaffen
aus
Polen
zaprezentowałem
syntetyczne wyniki własnych badań nad średniowieczną bronią palną w Polsce. W kilka
lat później, na trzecim sympozjum z tej serii, w referacie: Archaeological traces of use
of firearms during sieges. Selected examples from the territory of Poland na wybranych
przykładach
omówiłem
możliwości
charakterystyki
sprzętu
artyleryjskiego
wykorzystywanego podczas oblężeń, co jest możliwe przy wykorzystaniu danych
archeologicznych połączonych z informacjami ze źródeł pisanych. Podobny charakter
miało moje wystąpienie The war of Władysław Jagiełło with Duke Władysław Opolczyk
(1391-1396): military campain and weaponry zaprezentowane na konferencji „Military
Campaigns, Weaponry and Military Equipment (Antiquity and Middle Ages)”,
zorganizowanej przez Muzeum Historyczne w Warnie w 2009 r.
Tematyce broni palnej poświęconych było również kilka wystąpień na
konferencjach w Polsce. Były to zarówno referaty dotyczące okresu średniowiecza, jak
np. Pociski do średniowiecznej broni palnej na pograniczu polsko-krzyżackim.
Perspektywy badawcze wygłoszony na „I Toruńskich Spotkaniach Bronioznawczych”,
zorganizowanych przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w 2008
r. Na kolejnych spotkaniach z tej serii, w latach 2009 i 2011, wygłosiłem odczyty: Broń
palna w izbie szlacheckiej w XVI-XVII w. Spisy wyposażenia, a realia archeologiczne
na podstawie znalezisk z Polski środkowej oraz wspólnie z dr Kaliną Skórą Rusznice i
muszkiety kością sadzone, czyli rzecz o zdobnictwie broni palnej w XVI-XVII w.
Dotyczyły one moich zainteresowań wczesnonowożytną bronią palną.
Prócz studiów nad dziejami średniowiecznej i wczesnonowożytnej broni palnej,
moje
zainteresowania
badawcze
koncentrują
się
na
szeroko
rozumianym
bronioznawstwie średniowiecznym. Są to zarówno prace poświęcone zabytkom
uzbrojenia ochronnego (praca nr 22) jak również uzbrojeniu zaczepnemu (prace nr 11,
13, 14, 38). Z pewnością do bardziej znaczących artykułów zaliczają się te poświęcone
7
opracowaniu reliktów późnogotyckiej zbroi ze Spytkowic, jak i unikatowych w skali
europejskiej skórzanych pokrowców na topory, pochodzących z wykopalisk w Elblągu.
Kolejny
punkt
w
moich
badaniach
to
zagadnienia
związane
z
późnośredniowieczną wojskowością. Efektem tych zainteresowań było wydanie
monografii bitwy pod Płowcami w 1331 r., ukazanej na szerokim tle konfliktu polskokrzyżackiego w początkach XIV w. (praca nr 2). Zainteresowania te umożliwiły mi
poświęcenie części pracy habilitacyjnej taktycznym uwarunkowaniom stosowania broni
palnej w bitwach i działaniach oblężniczych, z omówieniem wybranych przykładów aż
do początku XVI w.
W czasie studiów doktoranckich oraz już na stanowisku adiunkta ważnym
polem mojej działalności naukowej były też badania terenowe, wykonywane w ramach
ratowniczych badań autostradowych, prowadzonych przez ówczesny Oddział Łódzki
Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Do ważniejszych z nich zaliczają się
wykopaliska na wielokulturowej osadzie w Chrząstowie Folwarcznym, st. 1, gm.
Parzęczew, woj. łódzkie, badania osad w Orenicach, st. 6, gm. Bielawy i Kolonii
Orenice, gm. Piątek, st. 9-10, woj. łódzkie, wielosezonowe badania pozostałości zespołu
podworskiego z XIV-XIX w. w Pomorzanach, st. 1, gm. Łanięta, woj. łódzkie oraz
dwóch osadach wielokulturowych w Piaskach, st. 1 i 4, gm. Nieborów, pow. Łowicz,
woj. łódzkie. Uczestniczyłem także w późniejszym opracowaniu pozyskanych
materiałów
archeologicznych.
Plonem
tej
działalności
jest
współtworzenie
monograficznych opracowań stanowisk (por. prace nr 1, 43, 44 oraz czekające na
publikację materiały z osady w Piaskach, st. 1 i 4). Badania stanowisk autostradowych i
późniejsza publikacja pozyskanych materiałów ma duże znaczenie w uzupełnieniu
wiadomości o lokalnym osadnictwie pradziejowym i średniowiecznym w Polsce
Środkowej.
Brałem udział również w wykopaliskach prowadzonych poza granicami kraju.
Były to badania wielokulturowej osady oraz średniowiecznej i nowożytnej zabudowy
miejskiej na stanowisku Vokovický Dvůr, Praha 6, Czechy w okresie od 1. 09. – 4. 10.
2008 r. Wykopaliska te pozwoliły mi również nawiązać współpracę z Archaia-Praha
o.p.s, która w późniejszym okresie okazała się pomocna przy opracowaniu czeskich
zabytków broni ogniowej.
Kolejną
dziedziną
mojej
aktywności
zawodowej
pozostawała
także
popularyzacja wiedzy. Oczywiście podstawę stanowiły w tym przypadku moje
dokonania naukowe związane z badaniami nad dawną bronią palną. Temat ten, rzadko
8
poruszany w wystąpieniach naukowych, cieszył się dużym zainteresowaniem. Do
ważniejszych prezentacji należał wykład Wczesnorenesansowa hakownica z zamku w
Inowłodzu. Przyczynek do poznania renesansowej broni palnej w Polsce, wygłoszony
na zebraniu Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy, którego jestem
aktywnym członkiem. Z kolei na V edycji „Gawęd o Broni” w Muzeum w Piotrkowie
Trybunalskim przedstawiłem prezentację Ręczna broń palna w Polsce Jagiellonów
(XIV-XVI w.).
Prowadziłem także zajęcia dydaktyczne. W ramach Studium Doktoranckiego
organizowanego przez Instytut Archeologii i Etnologii PAN zaprezentowałem odczyt
Broń palna w Europie Środkowej w XIV – pocz. XVI w. W 2014 r. wygłosiłem również
cykl wykładów połączonych z ćwiczeniami dla słuchaczy studium podyplomowego
„Rzeczoznawstwo
uzbrojenia”,
zorganizowanego
przez
Instytut
Archeologii
Uniwersytetu Łódzkiego. Przedmiotem moich zajęć była historia uzbrojenia w Polsce
oraz Europie Wschodniej i Zachodniej w okresie nowożytnym, tj. w XVI-XVIII w.
Prowadziłem również warsztaty z technik dokumentacji zabytków uzbrojenia, ich
fachowej nomenklatury oraz typologizacji i opisu.
Po zakończeniu badań nad średniowieczną bronią palną w Europie Środkowej
postanowiłem jeszcze rozszerzyć swoje studia na aspekty związane z bronią palną w
Polsce w XVI stuleciu. Podobnie jak w przypadku wcześniejszych opracowań, także i te
badania są ukierunkowane przede wszystkim na analizę zabytków archeologicznych
przy wykorzystaniu także źródeł pisanych i ikonograficznych. Studia te przyniosły już
wymierne efekty, w postaci publikacji nowych materiałów oraz opracowania kwestii
zdobnictwa renesansowej ręcznej broni ogniowej (prace nr 12, 20, 21, 29, 42).
Nierzadko, nowe odkrycia należą do zabytków niezwykle interesujących, by wymienić
lufę hakownicy wydobytą z fosy zamku w Inowłodzu, która nosi ślady kolorowej
malatury czy też pozyskanie z badań reliktów ratusza w Chełmie dwóch kolejnych,
dobrze zachowanych, hakownic.
Drugi wątek moich przyszłych studiów zamierzam poświęcić problematyce
badania pól bitewnych. Jak dotychczas zainteresowała mnie historia starszych badań,
jak np. poszukiwań pod Raszynem, miejscem bitwy w 1809 r., prowadzonych w latach
70-tych XX w. przez ekipę kierowaną przez prof. A. Nadolskiego (praca nr 32).
Tematyce zdobycia i spalenia przez wojska polskie Dąbrówna i wpływu tego zdarzenia
dla późniejszego przebiegu bitwy grunwaldzkiej w 1410 r., było poświęcone moje
wystąpienie Badania archeologiczne Dąbrówna. Dąbrówno 1410 r., wygłoszone na
9
konferencji okolicznościowej „600-lecie bitwy pod Grunwaldem” w Sulejowie i
następnie opublikowane w materiałach pokonferencyjnych (prace nr 18, 19).
Dokonałem też wstępnego wytypowania obszarów przyszłych badań. Wstępnej
prospekcji terenowej zostały poddane dwa pobojowiska: Byczyna (1588 r.) oraz
Szczekociny (1794 r.). Szczególnie to drugie stanowisko daje nadzieję na uzyskanie
interesujących wyników, ponieważ obok samego pola bitwy, prace terenowe są również
możliwe do przeprowadzenia na okolicznych kopcach, kryjących szczątki poległych
żołnierzy pruskich.
10