leczenie zacmy

Farmakoterapia
Leczenie zaćmy
Zaćmą nazywamy chorobę powodującą stopniowe
zmętnienie soczewki. Zaćma rozwija się powoli i bezboleśnie. W miarę starzenia się organizmu dochodzi
do twardnienia soczewki. Pacjent traci ostrość wzroku,
widzi coraz bardziej zamglony, zamazujący się obraz,
a w końcu dostrzega tylko kształty i rzutowanie światła.
W źrenicy, poza tęczówką, brak jest czerwonego refleksu z dna oka – widoczna
jest najczęściej biaława lub brunatniejąca zmętniała soczewka zatrzymująca
promienie świetlne, niepozwalająca
na wgląd w dno oka. Osoba z zaćmą
obydwojga oczu jest praktycznie niewidoma, co znacznie utrudnia codzienne
życie. Zdecydowanie największą liczbę
chorych stanowią ludzie starsi, dlatego
schorzenie to nazywa się najczęściej
zaćmą starczą. Ocenia się, że na świecie żyje ponad 60 milionów ludzi niewidzących z powodu zaćmy. Liczba
ta nie zmniejsza się, mimo że w ciągu
ostatnich kilkudziesięciu lat odnotowano
ogromny postęp w chirurgicznym leczeniu tej choroby. Pomimo znaczącej ilości
zabiegów usunięcia zaćmy w skali rocznej na świecie liczba osób oczekujących
na zabieg chirurgiczny wciąż rośnie.
Związane jest to ze znaczącym wzrostem ogólnej liczby ludzi na świecie, jak
i z systematycznym wydłużaniem się
życia ludzkiego w społeczeństwach
wielu krajów świata.
Aby zrozumieć funkcjonowanie oka i mechanizm powstawania zaćmy, należy
pokrótce zapoznać się z budową tego
narządu. Oko ma w przybliżeniu kształt
kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej
w większości bezpostaciową substancją, tzw. ciałem szklistym, znajdującej
się pod ciśnieniem pozwalającym na
utrzymanie kształtu. Twardówka jest
najbardziej zewnętrzną częścią oka;
zbudowana jest z nieprzeźroczystej
włóknistej masy łącznotkankowej. Rogówka kształtem przypomina wypu-
kłe szkiełko od zegarka; zbudowana
jest z przeźroczystej błony włóknistej.
Między twardówką i siatkówką leży
naczyniówka, wraz z tęczówką i ciałem rzęskowym tworząca błonę naczyniową, w której znajdują się naczynia
krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje
soczewkę w odpowiednim położeniu.
Siatkówka jest receptorową częścią oka.
Składa się z trzech warstw, przy czym
ta najbliższa środka oka złożona jest
z czopków i pręcików – komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z komórek
nerwowych przewodzących bodźce
wzrokowe. Na siatkówce znajduje się
plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego
powodu charakteryzująca się największą
wrażliwością na barwy i światło. Nieco
niżej leży plamka ślepa – miejsce pozbawione komórek światłoczułych i niewrażliwe na światło; jest miejscem zbiegu
nerwów łączących komórki światłoczułe
z nerwem wzrokowym. Soczewka jest
zawieszona między tęczówką a ciałem
szklistym na obwódce rzęskowej. Składa
się z torebki, kory i jądra oraz posiada
dwie wypukłe powierzchnie – przednią
i tylną. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę
jako owoc, to torebka jest jego skórką,
kora jego miąższem, a jądro pestką. Tęczówka jest umięśnioną częścią błony
naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą. Dzięki zawartemu w niej
pigmentowi jest kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub
zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy. Wnętrze oka
wypełnia przeźroczysta, galaretowata
substancja, nazywana ciałem szklistym.
Przód gałki ocznej i wewnętrzna część
powiek pokryte są spojówką. W górnobocznej części oczodołu znajduje się
gruczoł łzowy, wydzielający łzy, mające
za zadanie oczyszczać powierzchnię
oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Oko porównuje się często do aparatu
fotograficznego. Rolę układu optycznego odgrywają przezroczysta rogówka, soczewka, ciecz wodnista i ciało
szkliste. Przesłonę stanowi tęczówka
z otworem źrenicznym, a błonę światłoczułą – siatkówka. Zjawisko widzenia
polega na tym, że światło, zanim padnie
na siatkówkę, przechodzi przez układ
optyczny oka i jest przezeń formowane w taki sposób, że w zdrowym oku
na siatkówce pojawia się ostry obraz
obserwowanego przedmiotu. Plamka
żółta (centralna część siatkówki oka)
decyduje o widzeniu barw i szczegółów oglądanych przedmiotów. Ważną
rolę odgrywa tu soczewka oka, która
w razie konieczności zmienia swój
kształt, regulując tym samym moc całego układu optycznego oka.
Gdy moc układu optycznego jest
niewłaściwa, wtedy na siatkówce
pojawia się rozmyty obraz i mówimy
o wadach wzroku: nadwzroczności
lub krótkowzroczności.
Jednym słowem proces akomodacji oka
do zmieniających się warunków otoczenia polega na zmianie kształtu całej gałki ocznej. Jeżeli mięśnie gałki ocznej są
dostatecznie silne, to mogą zmienić jej
kształt tak, aby na siatkówce powstał
ostry obraz; jeśli są zbyt słabe, to pacjent widzi obraz rozmyty. Dodatkowo
u osób starszych zjawisko to nasila się
wskutek zwyrodnienia plamki żółtej.
Kolejnym elementem układu optycznego oka jest nerw wzrokowy, otoczony
specjalną siecią naczyń krwionośnych.
Jeżeli naczynia te są w stałym skurczu
lub są zwężone na skutek toczącego
się w nich procesu miażdżycowego,
to nie doprowadzają odpowiedniej
27
Farmakoterapia
ilości natlenionej krwi do nerwu wzrokowego. W tej sytuacji dochodzi do
chronicznego niedokrwienia nerwu
wzrokowego, zaniku jego włókien,
a w konsekwencji do ślepoty.
Przyczyny powstawania zaćmy
Istnieje wiele czynników prowadzących
do powstania zaćmy. Zaliczyć tu można:
•urazy mechaniczne,
•choroby metaboliczne,
•niektóre choroby oczu,
•choroby dermatologiczne,
•promieniowanie podczerwone
i ultrafioletowe,
•niektóre leki,
•zmiany wrodzone.
Najczęstsza postać zaćmy
Najpospolitszą formą schorzenia jest
zaćma starcza. Przyjmuje się, że jest
to przymglenie soczewki występujące
u osób powyżej 40. roku życia bez
uchwytnych w badaniu chorób ogólnych
i chorób oczu. Najczęściej występuje ona
jednak między 50. a 70. rokiem życia.
Rozwija się na ogół powoli. Początkowym
objawem zgłaszanym przez pacjentów
jest rozpraszanie światła w postaci punktu świetlnego jako postrzępionej plamy,
następnie pojawia się nadwrażliwość
na światło, olśnienie, co widoczne jest
zwłaszcza podczas jazdy samochodem
w nocy. W miarę rozwoju choroby dochodzi do obniżenia ostrości wzroku,
widzenia przez mgłę. W późniejszym
stadium osoba dotknięta zaćmą potrafi
jedynie określić, czy jest dzień czy noc.
Przy zmianach obuocznych wymaga wtedy opieki innej osoby. Zaćma pourazowa
prowadzi do szybkiego obniżenia ostrości
wzroku. Objawy zaćmy wrodzonej są
inne i zależą od jej rozległości, towarzyszących innych zmian wrodzonych oka
i od tego, czy jest jedno- czy obustronna.
Zaburzenia w rozwoju widzenia prowadzą do tzw. niedowidzenia. U podłoża
powstania zaćmy leżą przeważnie zaburzenia metaboliczne. Soczewka nie
ma własnych naczyń krwionośnych i jej
metabolizm uzależniony jest od obmywającej ją cieczy wodnistej. Zaburzenia
28
Farmakoterapia
w składzie cieczy wodnistej prowadzą
do niedotlenienia soczewki.
Leczenie farmakologiczne zaćmy
W farmakologicznym leczeniu zaćmy
stosowanych jest wiele leków. Stosuje
się witaminy, wyciągi z roślin, z soczewek zwierzęcych, mikroelementy. Najczęściej stosowanymi w Polsce lekami
dostępnymi na receptę są roztwory
jodu, które działając na metabolizm
zarówno soczewki, jak i ciała szklistego, wpływają korzystnie na utrzymanie
przezierności tych struktur. Stosowane
są 2- lub 3-procentowe roztwory jodku potasowego lub oferowane przez
firmy farmaceutyczne mieszanki jodków. W leczeniu farmakologicznym
stosowano również aspirynę, dioninę,
baldolinę – efekty są jednak niepewne,
wywierają pozytywny wpływ zwłaszcza we wczesnym etapie choroby.
Leczenie operacyjne
Mechaniczna przeszkoda w widzeniu, jaką stanowi zmętniała soczewka,
według współczesnej wiedzy może
być usunięta tylko chirurgicznie. Chirurgia zaćmy przeżywa bardzo burzliwy
rozwój. Wykorzystuje się wiele technik
operacyjnych, doskonali aparaturę i materiały wykorzystywane podczas operacji. Najodpowiedniejszy moment na
zabieg wybiera się, biorąc pod uwagę
następujące czynniki:
•rodzaj zaćmy,
•stan drugiego oka (osoby z zaćmą
starczą obuoczną operowani są szybciej niż z jednostronną),
•stopień utrudnienia życia pacjentowi (osoby, których praca wymaga
dobrej ostrości wzroku, operowani
są wcześniej),
•stan ogólny chorego (wybiera się najwłaściwszy moment, kiedy zabieg
operacyjny będzie miał najmniejszy
wpływ na stan ogólny operowanej osoby).
Operacje zaćmy najczęściej dzieli się
na zewnątrztorebkowe i wewnątrztorebkowe (patrz: budowa soczewki).
Wewnątrztorebkowe usunięcie
zaćmy
Jest to najstarszy sposób usunięcia zaćmy. Zabieg polega na usunięciu soczewki wraz z jej torebką. Ponieważ
soczewka stanowi przegrodę między
komorą przednią a komorą ciała szklistego, usunięcie jej w całości umożliwia
przemieszczanie się ciała szklistego ku
przodowi, w obręb źrenicy, co może
stanowić zagrożenie rozwojem odwarstwienia siatkówki.
Duże zasługi na tym polu miał sławny
polski okulista Tadeusz Krwawicz z Lublina. Wynalazł on urządzenie zwane krioekstraktorem, prosty przyrząd oziębiony
dwutlenkiem węgla do temperatury ok.
–80°C, za pomocą którego usuwano
zmętniałą soczewkę w całości. Ta prosta
technika, przez dziesiątki lat stosowana
na całym świecie, pomagała i nadal pomaga leczyć zaćmę. Niestety, po usunięciu soczewki oko staje się wysoce nadwzroczne i wymaga korekcji optycznej
za pomocą soczewek o mocy 10 lub 11
dioptrii. W praktyce oznacza to konieczność używania niewygodnych, grubych
i ciężkich szkieł lub twardych soczewek
rogówkowych do korekcji optycznej wzroku do dali i jeszcze cięższych plus 13 lub
plus 14 dioptrii do czytania z bliska.
usunięciu soczewki z pozostawieniem
fragmentu torebki tylnej. Po otwarciu komory przedniej nacina się i usuwa torebkę
przednią. Następnie usuwa się zmętniałe
masy korowe i jądro soczewki. W oku
pozostaje torebka tylna. Stosowanych jest
wiele technik zarówno nacinania torebki
przedniej, jak i usuwania zmętniałych mas
soczewkowych. Przy nacinaniu torebki
przedniej stosuje się następujące techniki:
•otwieracza do konserw, która polega
na nacinaniu torebki punkt przy punkcie, tak jak przy otwieraniu puszki,
•koperty, która polega na liniowym
nacięciu torebki przedniej ­– zaletą tej
techniki jest fakt, że torebka przednia
spełnia funkcje ochronne podczas
kolejnych etapów operacji; jest ona
usuwana na zakończenie zabiegu,
•kapsuloreksja okrężna, polegająca
na zerwaniu torebki przedniej, tak
jak otwiera się opakowanie jogurtu
– uzyskuje się w ten sposób stabilny
woreczek soczewkowy.
Zmętniałą soczewkę usuwa się najczęściej, stosując techniki:
•wyparcia, polegającą na wypchnięciu jądra soczewki poprzez ucisk na
ścianę gałki ocznej i wypłukaniu pozostałych mas,
•na pętli, która polega na wprowadzeniu
pętli pod jądro soczewki i usunięciu jej,
a następnie wypłukaniu pozostałych mas,
•rozkawałkowania, polegającą na mechanicznym rozkawałkowaniu jądra
wewnątrz gałki ocznej i następnie
wypłukaniu wraz z masami,
•fakoemulsyfikacji – zaćma zostaje usunięta przy użyciu nowoczesnej techniki
zwanej też chirurgią „małego cięcia”.
Używając tylko znieczulenia miejscowego, wykonuje się cięcie schodkowe
o długości ok. 3 mm w twardówce lub
w rogówce. Następnie zaćma zostaje
rozbita na mikroskopijne kawałeczki
przy użyciu ultradźwięków o wysokiej
energii i delikatnie wyssana z oka. Aby
zastąpić usuniętą część, wszczepia się
do gałki ocznej sztuczną soczewkę
wewnątrzgałkową. Dzięki zastosowaniu cięcia schodkowego rana operacyjna sama się szczelnie zamknie pod
wpływem ciśnienia wewnątrzgałkowego operowanego oka. Znieczulenie
miejscowe i samozamykające się cięcie
przeniosło operację zaćmy na wyższy
poziom. Dzięki tej metodzie większość
pacjentów może prawidłowo widzieć
wcześniej, zaraz po operacji. Obecnie
w większości przypadków możliwy jest
wczesny powrót do codziennych czynności, takich jak prowadzenie samochodu lub czytanie. Stosując znieczulenie
miejscowe w postaci kropli do oczu,
Inne techniki wewnątrztorebkowego
usuwania zaćmy to:
•wyparcie soczewki, polegające na
jej wypchnięciu poprzez wywieranie
ucisku na gałkę oczną,
•usunięcie za pomocą przyssawek
lub szczypczyków torebkowych (zabieg polega na uchwyceniu torebki
specjalnymi szczypczykami i przy
jednoczesnym ruchu rotacyjnym usunięciu soczewki),
•liza (podanie enzymu do oka, rozpuszczanie więzadełek i następnie
usunięcie soczewki).
Zewnątrztorebkowe usunięcie
zaćmy
Jest to najczęściej obecnie stosowana
technika operacyjna. Polega ona na
29
Farmakoterapia
Farmakoterapia
leczenia zależy od stanu gałki ocznej
po operacji i może wynosić nawet
6 miesięcy. Ponieważ najczęściej wykonywana jest operacja zewnątrztorebkowego usunięcia zaćmy z implantacją
soczewki tylnokomorowej, w oku pozostaje torebka tylna. Ulega ona z czasem
mętnieniu i powstaje tzw. zaćma resztkowa, zwana też wtórną. Dochodzi do
ponownego obniżenia ostrości wzroku.
Jej poprawę uzyskuje się po przecięciu
torebki tylnej, najczęściej przy zastosowaniu lasera. Rana pooperacyjna goi
się w zależności od cięcia od 2 do 6
miesięcy. W tym okresie dochodzi też do
stabilizacji pooperacyjnej wady wzroku
i pacjent może dobrać szkła okularowe.
unika się bolesnego ostrzykiwania oka,
które opóźnia poprawę widzenia i może być przyczyną obrzęku oraz odbarwienia skóry.
Implantacja soczewek
wewnątrzgałkowych
Usunięcie soczewki powoduje zmianę
mocy optycznej gałki ocznej, silną
nadwzroczność oraz wadę wzroku po operacji. Gdy drugie oko ma
jeszcze soczewkę, pacjent staje się
praktycznie jednooczny. Dlatego też
obecnie wszczepia się, w trakcie
operacji usunięcia zaćmy, sztuczne
soczewki wewnątrzgałkowe, które
mogą być:
•przedniokomorowe,
•fiksowane w źrenicy,
•t ylnokomorowe.
Soczewki przedniokomorowe wszczepiane są do komory przedniej oka,
między rogówką a tęczówką. Część
fiksująca umieszczona jest w kącie
przesączania. Soczewki fiksowane
w źrenicy przymocowywane są do tęczówki.
30
Obecnie stosowane są praktycznie soczewki tylnokomorowe, wszczepiane
do torebki soczewki lub do bruzdy ciała
rzęskowego, a więc znajdują się one
między tęczówką a torebką soczewki.
Najczęściej wszczepiane są soczewki
jednoogniskowe. Oznacza to, że soczewka ma określoną moc optyczną,
a pacjent najlepiej widzi z określonej
odległości. Można również wszczepiać soczewki wieloogniskowe, które
dają możliwość uzyskania stosunkowo
dobrej ostrości wzroku w różnych odległościach obiektu od oka.
Okres pooperacyjny
Bezpośrednio po operacji pacjenci
otrzymują leki działające miejscowo
i ogólnie. Leki podawane miejscowo
w postaci kropli do oczu to leki przeciwzapalne (glikokortykosteroidy lub
niesteroidowe leki przeciwzapalne),
antybiotyki, leki rozszerzające źrenicę,
czasami leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe. Leki podawane ogólnie
to glikokortykosteroidy lub niesteroidowe
leki przeciwzapalne i antybiotyki. Czas
Naturalne sposoby zapobiegania
zaćmie
Badania ostatnich lat ujawniły wiele przyczyn zmian zachodzących
w oczach, m.in. powodujących zaćmę, degenerację plamki żółtej i nerwu
ocznego. Wykazano, że w zdrowym
oku poziom witaminy C jest 30–50
razy wyższy niż we krwi, zaś poziom
glutationu i cynku 10 razy wyższy.
W oczach dotkniętych zaćmą poziom
tych związków jest bardzo niski. Witamina C jest znanym czynnikiem oksydoredukcyjnym, działającym jako antyoksydant dostarczany wraz z pożywieniem.
Glutation jest wewnątrzustrojowym
antyoksydantem, natomiast cynk jest
składnikiem licznych enzymów znajdujących się w siatkówce, naczyniówce,
rogówce i soczewce oka. Niedobór
witaminy C w oczach, jak i w całym
organizmie wskazuje na brak innych
antyoksydantów, których organizm nie
może sam zsyntetyzować ­– muszą więc
być one dostarczane wraz z pożywieniem. Zaliczyć tu trzeba witaminę A
i E, karotenoidy, bioflawonoidy, niektóre
kwasy organiczne i aminokwasy oraz
biopierwiastki. Niedobór glutationu
wskazuje na niski poziom w organizmie jego własnych antyoksydantów
– katalazy, koenzymu Q10, enzymu
– dyzmutazy nadtlenkowej, kwasu alfa-liponowego.
Obie grupy antyoksydantów, zarówno
te, które są dostarczane z pożywieniem,
jak i te syntetyzowane przez organizm,
chronią nie tylko oczy, ale cały organizm przed atakiem wolnych rodników
tlenkowych, powstających w organizmie
w procesie przemiany materii; do której
potrzebny jest tlen. Zdecydowana większość tlenu (99%) zostaje zużyta w procesach przemiany materii, natomiast pozostały 1% w wyniku różnych przemian
przechodzi w tzw. rodniki nadtlenkowe, które są bardzo reaktywne, mogąc
prowadzić do uszkodzenia komórek,
procesów rakotwórczych itp., a w gałce ocznej uszkadzając ściany naczyń
włosowatych, błony komórkowe, enzymy
i struktury białkowe. Aby przeciwdziałać tym procesom, organizm otrzymuje
z pożywieniem lub sam syntetyzuje tzw.
antyoksydanty, czyli „zmiatacze wolnych
rodników”, usuwające je z organizmu.
Medycyna naturalna, z jej całościowym
(holistycznym) podejściem do organizmu
człowieka, traktuje przyczyny i skutki powstania zaćmy odmiennie od medycyny
oficjalnej. Istnieją bowiem liczne dowody naukowe na to, że zaćma jest jedną
z chorób degeneracyjnych, coraz bardziej rozpowszechniającą się w społeczeństwach o kulturze i standardzie życia
typu zachodniego, oraz że przyczyną
jej są czynniki żywieniowe i środowiskowe. Znaczna większość przetworzonych
przemysłowo produktów spożywczych,
np. rafinowane oleje roślinne i margaryny,
cukier krystaliczny, mąka biała, napoje
sztucznie słodzone i barwione, mięso
peklowane itp., została zubożona lub
całkowicie pozbawiona licznych substancji odżywczych, mających podstawowe znaczenie dla zdrowia naszych
organizmów, takich jak błonnik, witaminy,
biopierwiastki, enzymy, lecytyna. Amerykański ekspert Gary Todd przebywał
wraz z grupą lekarzy w Etiopii i stwierdził, że jest to kraj ślepców, gdyż niemal
każdy mieszkaniec w wieku 40 lat ma
mniej lub bardziej zaawansowaną zaćmę. Przyczyną jest minimalne spożycie
warzyw, co najmniej 35% ludności spo-
żywa bowiem głównie sos z papryki
na chlebie. Analogiczne obserwacje
poczyniono w niektórych regionach Indii,
Nepalu i Kaszmiru. W konkluzji podano,
że jedną z głównych przyczyn tworzenia
się zaćmy jest nie tylko zaawansowany
wiek lub predyspozycje genetyczne, ale
także niedobory substancji odżywczych.
grywa istotną rolę w profilaktyce tego
schorzenia. Badanie kliniczne, podczas
którego przebadano 50 tysięcy kobiet
w ciągu 8 lat, udowodniło, że spożywanie bogatego w luteinę szpinaku jest
znacznie skuteczniejsze niż spożywanie
warzyw bogatych w inne karotenoidy
(w eksperymencie wykorzystano marchew, słodkie ziemniaki i przetwory owocowe przygotowane do przechowywania
na zimę – we wszystkich tych produktach
zawartość luteiny jest znikoma).
Preparaty farmakologiczne
wspomagające wzrok
Oczy są szczególnie narażone na szkodliwe działanie czynników środowiska,
np. promieniowanie ultrafioletowe. Wolne Borówka czernica także okazała się nierodniki, które powstają w tych okoliczno- zwykle interesującą rośliną. Jej lecznicze
ściach, a także jako produkt uboczny działanie przypisuje się obecności flawoprocesów metabolicznych zachodzących noidów, witamin, kwasów organicznych,
w naszym organizmie, mogą w znacznym polifenoli (antocyjanów) i innych związków
stopniu uszkadzać nasz wzrok. Możemy chemicznych, które zmniejszają doleglisię przed tym obronić za pomocą prepa- wości wzrokowe typu krótkowzroczność
ratów antyoksydacyjnych. Do ich licznej lub ślepota dzienna bądź spowodowane
rodziny należy m.in. luteina. Jej zawartość osłabioną fotowrażliwością u diabetyków.
w takich produktach jak szpinak, kaba- Działając przeciwzapalnie, zapobiegają
czek, rabarbar jest 3–4 razy większa niż szkodliwemu wpływowi wolnych rodnibeta-karotenu. Amerykańscy naukowcy ków na oczy, pobudzają krążenie krwi,
udowodnili, że luteina niezwykle sku- szczególnie w narządach wzroku, zwięktecznie utrudnia utlenianie tłuszczów, i to szając jej dopływ do siatkówki. W wyzarówno tych znajdujących się we krwi, niku tego naczynka włosowate stają się
jak i w oku. Substancja ta wykazuje szcze- bardziej elastyczne, mniej kruche, lepiej
gólne powinowactwo do gałki ocznej, się rozciągają, dzięki czemu czerwone
gromadząc się w dwóch obszarach oka: ciałka krwi dostarczają oku koniecznych
w plamce żółtej, stanowiącej najwraż- substancji odżywczych.
liwszą część siatkówki, oraz w soczewce. Soczewka jest tą częścią oka, która
mgr farm. Tomasz Mrozowski
dość często ulega uszkodzeniom. Kontakt
z wolnymi rodnikami
wywołuje cały szeBIOLAN
krople do oczu
reg szkodliwych rePharm Supply
akcji prowadzących
do rozwoju zaćmy,
Skład: 0,15% soli sodowej kwasu
hialuronowego, chlorek sodu, zasaprzede wszystkim do
dowy fosforan sodu, dwuzasadowy
uszkodzenia białek
fosforan sodu, woda oczyszczona.
soczewki oka, które
Biolan chroni, nawilża i powleka posą jej podstawowym
wierzchnię oka, likwidując na długi
składnikiem. Pewne
czas dyskomfort oka spowodowany czynnikami mechanicznyprzewlekłe choromi (twarde lub miękkie soczewki kontaktowe), okulistycznymi
procedurami diagnostycznymi, niekorzystnym oddziaływaniem
by, jak np. cukrzyca,
środowiska (klimatyzowane pomieszczenia, wiatr, zimno, dym
również zwiększają
papierosowy), jak również długotrwałą pracą obciążającą
ryzyko wystąpienia
narząd wzroku (monitor komputerowy, mikroskop, długotrwałe
zaćmy. Wyniki ostatprowadzenie pojazdów).
nich badań wskawww.pharmsupply.com.pl
zują, że luteina od31