TEMAT: STAROśYTNY EGIPT (IV, III tys. p.n.e.).

TEMAT: STAROśYTNY EGIPT (IV, III tys. p.n.e.).
1. POŁOśENIE GEOGRAFICZNE I WARUNKI śYCIA W EGIPCIE.
A) Egipt leŜy w północno-wschodniej Afryce.
B) Granice Egiptu:
• Od strony północnej Egipt graniczy z Morzem Śródziemnym.
• Od strony wschodniej Egipt graniczy z Morzem Czerwonym.
• Od strony zachodniej Egipt graniczy z Pustynią Libijską.
• Od strony południowej granicę Egiptu wyznaczała I katarakta leŜąca koło miast Ombus i
Seyne (Katarakta – to termin, którym określano progi rzeczne w Afryce, głównie na Nilu).
C) Przez środek kraju przepływa Nil (najdłuŜsza rzeka świata o długości 6671 kilometrów).
D) Po obu stronach rzeki rozciąga się pustynia, zajmująca większą część kraju.
E) Suchy i wilgotny klimat nie pozwalał tam rozwijać się roślinności.
F) Co nadawało się pod uprawę?
• Wąski pas ziemi nad Nilem liczący na północy 20 kilometrów szerokości, a na południu
kilkaset metrów).
• W odległości około 150 kilometrów od Morza Śródziemnego dolina Nilu rozciąga się w
rozległy trójkąt, tzw. deltę. W tym miejscu jest duŜo wilgoci, a ziemia jest najbardziej
urodzajna.
G) W staroŜytności Egipt nazywano darem Nilu
• Osadnictwo i uprawa roli były moŜliwe dzięki corocznym wylewom tej rzeki.
H) Co powodowało wylewy Nilu?
• Topnienie śniegów w górach Abisynii, z których Nil bierze początek.
• Deszcze zenitalne powodowały wzbieranie wód od czerwca do października
I) Zasięg wylewów Nilu był raz większy, raz mniejszy.
J) Dlaczego w Egipcie budowano kanały nawadniające?
• GdyŜ zasięg wylewów Nilu był raz większy, raz mniejszy.
• GdyŜ woda nie zawsze sięgała do terenów wyŜej połoŜonych.
• Aby jak najbardziej rozszerzyć obszar uprawny.
K) Geneza i powstanie państwa egipskiego.
• Budowa kanałów wymagała współdziałania całej ludności, oraz sprawnej organizacji.
• W związku z tym w Egipcie w IV tys. p.n.e. zaczęły powstawać drobne państewka.
• Z czasem połączyły się w dwa większe:
- Egipt Górny (na południu).
- Egipt Dolny (na północy).
• W III tys. p.n.e. te państwa zostały zjednoczone przez Mensa – władcę południa i
powstało jedno wspólne państwo.
2. STRUKTURA SPOŁECZEŃSTWA EGIPSKIEGO.
•
Społeczeństwo egipskie było społeczeństwem klasowym, w którym mniejsza część
ludności Ŝyła z wyzysku większości.
• Faraona, kapłanów, urzędników, wojowników utrzymywała praca chłopów i
niewolników.
• Poszczególne grupy społeczne:
A) Kapłani.
• Opiekowali się świątyniami.
• Organizowali uroczystości religijne.
• Byli doradcami faraona.
B) Urzędnicy.
• Zarządzali rozległym terytorium państwowym.
• Zajmowali się róŜnymi dziedzinami gospodarki (np. rolnictwem, handlem, robotami
publicznymi, skarbem).
C) Wojownicy.
• Brali udział w wyprawach wojennych.
• Bronili granic Egiptu przed nieprzyjaciółmi.
D) Niewolnicy.
• W II tys. p.n.e. Egipt prowadził wiele wojen.
• Faraonowie podejmowali wówczas wyprawy do Azji.
• Jeńcy wzięci w czasie takich wypraw stawali się w Egipcie niewolnikami.
• Niewolnicy nie mięli Ŝadnych paw, ani własności.
• Musieli z polecenia faraona wykonywać najcięŜsze roboty.
• Los niewolnika był cięŜszy od losu chłopa.
E) Chłopi.
• Byli najliczniejszą grupą w społeczeństwie egipskim.
• Uprawiana ziemia nie naleŜała do chłopów.
• Właścicielem ziemi w całym państwie był władca.
• W zamian za prawo do uprawiania ziemi chłopi musieli płacić coroczny czynsz.
• Chłopi musieli równieŜ czyścić kanały, oraz budować groble (Grobla – to wał ziemny,
usypany w celu spiętrzenia wody w rzece).
• Chłopi musieli równieŜ brać udział w budowie dróg, pałaców królewskich i świątyń.
3. GOSPODARKA EGIPSKA
Rolnictwo
- Uprawiano jęczmień,
pszenicę, cebulę, czosnek,
ogórki, groch, sałatę, len,
proso.
- Ziemię uprawiali chłopi.
Panem, czyli właścicielem
ziemi był nie chłop, lecz
król. Chłopi płacili
coroczny czynsz w zamian
za prawo uprawiania ziemi
królewskiej.
Hodowla
Hodowano
- bydło
- owce
- drób
Rzemiosło
- tkactwo (tkaniny lniane i
wełniane)
- kamieniarstwo
- jubilerstwo
- ozdobne przedmioty z
gliny, szkła i brązu
(Były to wyroby luksusowe,
zaspokajające potrzeby ludzi
bogatych. Ludność uboga nie
korzystała z usług
rzemieślników, lecz sama
tkała sobie potrzebną odzieŜ,
oraz wyrabiała proste sprzęty
Egipcjan narzędzia).
4. ORGANIZACJA WŁADZY W STAROśYTNYM EGIPCIE.
ZAPAMIĘTAJ!
Państwo egipskie było monarchią despotyczną, którą rządził faraon, mający
nieograniczoną władzę. Podstawą despotyzmu było przekonanie, Ŝe król jest istotą
boską.
A) W jaki sposób oddawano cześć królowi?
• Na powitanie padano przed królem na kolana i twarz.
• Lękano się wymieniać imienia królewskiego, najczęściej zastępowano je nazwą
monarszego pałacu (co w formie przekazanej nam przez greków brzmi faraon).
B) Stolicą Faraonów był początkowo Memfis, później Teby.
C) Faraon rządził krajem przy pomocy kapłanów, urzędników i dowódców wojskowych
• Formalnie wykonywali oni tylko wolę królewską.
• W praktyce król musiał się z nimi powaŜnie liczyć, oraz uwzględniać w swych
zarządzeniach ich interesy i poglądy.
• Niewygodny władca mógł być nawet pozbawiony Ŝycia przez najbliŜsze otoczenie.
5. ROLA ARMII.
•
•
•
•
•
•
•
Początkowo powoływano do wojska męŜczyzn tylko w przypadku zagroŜenia państwa.
Wzrost zagroŜenia Egipty ze strony północnej i południowej spowodował konieczność
zorganizowania stałej armii.
SłuŜyli w niej Egipcjanie.
SłuŜyli w niej takŜe najemnicy.
Czasem oddziały tworzono z jeńców wojennych.
Podstawą armii była piechota.
Nowością wprowadzoną przez Egipcjan były rydwany (wozy bojowe, które zmieniły
oblicze wojny).
6. LITERATURA.
01. Dowiat Jerzy, Historia dla klasy 1 liceum ogólnokształcącego, Warszawa, WSiP, 1981.
02. Rossi Renzo, StaroŜytny Egipt. Historia. Społeczeństwo. Religia, Warszawa, Bellona,
2000.
03. Wipszycka Ewa, Historia. Podręcznik dla klasy I gimnazjum, Warszawa, WSiP, 1999.
04. Wolski Józef, Historia Powszechna. StaroŜytność, Warszawa, PWN, 1998.
05. Zorn Olivia, StaroŜytny Egipt, Warszawa, Świat KsiąŜki, 2006.
Opracował: Artur Słabowski.