regulacje prawne w zakresie ocen oddziaływania na środowisko i

REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE OCEN ODDZIAŁYWANIA
NA ŚRODOWISKO I ZDROWIE
Prof. dr hab. inż. Wojciech Mniszek
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego, Sosnowiec
Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) należy do najważniejszych i najszybciej rozwijających się prewencyjnych instrumentów ochrony środowiska w świecie. W Polsce
wykonywane są od kilkunastu lat, ale dopiero uchwalenie 9 listopada 2000 roku ustawy o
dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.nr 109 poz.1157) spowodowało, że z początkiem 2001 roku zaczęły obowiązywać regulacje prawne zgodne z prawodawstwem Unii Europejskiej oraz konwencjami międzynarodowymi, których sygnatariuszem jest Polska.
Ustawa zapewnia dostosowanie polskiego prawa do wymagań Unii Europejskiej w zakresie tzw. ustawodawstwa horyzontalnego tzn. Dyrektywy 85/337/EWG z dnia 27 czerwca
1985 roku w sprawie oceny skutków niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć
dla środowiska (znowelizowanej Dyrektywą Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 roku)
oraz Dyrektywy Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 roku w sprawie swobodnego
dostępu do informacji o środowisku,
Ustawa zawiera regulacje dotyczące następujących grup zagadnień:
 dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie;
 udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących środowiska;
 strategicznych ocen oddziaływania na środowisko (prognoz) w odniesieniu do
projektów dokumentów związanych z programowaniem i planowaniem rozwoju
oraz zagospodarowaniem przestrzennym;
 ocen oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, podzielonych na dwie grupy, ze
względu na kryterium potencjalnej uciążliwości środowiskowej;
 postępowań w sprawie transgranicznych oddziaływań na środowisko;
 zasad funkcjonowania i zadań komisji ds. ocen oddziaływania na środowisko na
szczeblu krajowym i wojewódzkim.
Ustawa, w ślad za Konstytucją oraz Dyrektywą 90/313/EWG i Konwencją z Aarhus, gwarantuje każdemu prawo do informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w
posiadaniu władz publicznych. Podmiotem uprawnionym jest "każdy", co oznacza, iż udostępnienia informacji nie można uzależniać od obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy też
wykazania się jakimkolwiek interesem w sprawie. Zobowiązanymi do udostępniania informacji w trybie ustawy są organy administracji rządowej i samorządowej wszystkich
szczebli, a także - zgodnie z art.11 ustawy - inne jednostki organizacyjne, gdy są one z
15
mocy prawa lub na podstawie porozumień powołane do załatwiania zadań publicznych
dotyczących środowiska i jego ochrony
Ustawa idzie śladem praktyki w Unii Europejskiej i likwiduje wymóg wykonywania OOS
przez biegłych - nie ma żadnych ograniczeń podmiotowych, kto może wykonywać raport
oddziaływania na środowisko. Rozwiązanie to wzbudzało początkowo pewne wątpliwości,
ale w toku prac sejmowych zostało dość powszechnie zaakceptowane.
Obowiązek sukcesywnego informowania opinii publicznej o stanie środowiska oraz rolę
strażnika przestrzegania prawa w zakresie ochrony środowiska Sejm Rzeczpospolitej Polskiej powierzył Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Realizując te zadania Inspekcja opracowała w 1998r. raport "Stan Środowiska w Polsce". Adresowany jest on do władz
centralnych, regionalnych i samorządowych oraz społeczeństwa. Wychodząc naprzeciw
oczekiwaniom odbiorców w raporcie zastosowano metodę prezentacji opartą na schemacie
presja – stan – przeciwdziałania. Zastosowana metoda pozwala na prezentowanie zmian
zachodzących w środowisku, jak i ich przyczyn. Raport nie zawiera informacji o wpływie
stanu środowiska na zdrowie mieszkańców.
Dla rozszerzenia dostępu do informacji Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz
większość Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Środowiska opracowały i udostępniły
strony www, jak dotychczas na tych stronach też nie zamieszczono informacji o wpływie
stanu środowiska na zdrowie. Z tego punktu widzenia realizowany obecnie program rządowy „Środowisko a Zdrowie” powinien tę lukę w przyszłości uzupełnić.
23 sierpnia br. Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz Główny Inspektor Sanitarny
podpisali w Warszawie porozumienie w sprawie współdziałania Inspekcji Ochrony Środowiska i Inspekcji Sanitarnej. Porozumienie określa zakres oraz szczegółowe zasady
współpracy obu instytucji na szczeblu centralnym i wyznacza kierunki działania w województwach.
Współpraca ta obejmować będzie, miedzy innymi, wymianę danych, informacji, raportów
oraz wniosków wynikających z badanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska i Inspekcję
Sanitarną problemów o istotnym znaczeniu dla środowiska i zdrowia ludzi, szczególnie
związanych z realizacją Państwowego Monitoringu Środowiska i Narodowego Programu
Zdrowia. Umowa przewiduje wspólne działania w zakresie upowszechniania w społeczeństwie wiedzy o istniejących zagrożeniach środowiskowych, ich skutkach dla zdrowia i życia ludzi oraz sposobach zapobiegania tym zagrożeniom.
Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.) z dnia
27 kwietnia 2001 r. ponownie uregulowała między innymi dostęp do informacji o środowisku.
Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z
uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a w szczególności:
1. zasady ustalania:
a) warunków ochrony zasobów środowiska,
b) warunków wprowadzania substancji lub energii do środowiska,
c) kosztów korzystania ze środowiska,
2. udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie,
16
3. udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska,
4. obowiązki organów administracji,
5. odpowiedzialność i sankcje.
Do ustaw spełniających przywołane dyrektywy zostały wydane szczegółowe akty wykonawcze lub istnieją projekty wymienione poniżej:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 lutego 2001 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających
informacje o środowisku i jego ochronie. (Dz. U. 2001.15.164 z dnia 2 marca
2001r.)
Rozporządzenie zawiera wykaz publicznie dostępnych informacji o stanie środowiska i wzory odpowiednich dokumentów.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lutego 2001 r. w sprawie stawek
opłat za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie. (Dz. U.
2001.16.1983 z dnia 9 marca 2001 r.)
Określa się stawki opłat pobieranych za wyszukiwanie informacji, sporządzanie
kopii dokumentów lub danych, ich przesyłanie oraz współczynniki różnicujące
wysokość opłat, a także sposób uiszczania opłat.
Rozporządzenie Ministra Środowiska (projekt) w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Prognoza oddziaływania na środowisko do projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zwana dalej “prognozą”, powinna spełniać szczegółowe warunki, w tym między innymi: określać i oceniać skutki realizacji ustaleń
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na powietrze, powierzchnię ziemi łącznie z glebą, złoża kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, klimat, świat zwierzęcy i roślinny – we wzajemnym ich powiązaniu oraz ekosystemy, krajobraz, a także na zdrowie ludzi. Pod względem higienicznym i zdrowotnym oceny takie wykonuje Inspekcja Sanitarna na podstawie Ustawy o Inspekcji Sanitarnej.
Rozporządzenie Rady Ministrów (projekt) w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz kryteriów kwalifikujących przedsięwzięcie do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko.
Nie do końca zostały spełnione wymagania Dyrektywy 91/692/EEC, dotyczącej sektorowych sprawozdań o zastosowaniu 27 dyrektyw dotyczących powietrza, wody i odpadów.
W 1993 roku została utworzona w Kopenhadze Europejska Agencja Środowiska na podstawie aktu EEC nr 1210/90. Akt ten wymaga także powołania w krajach członkowskich
krajowych centrów informacji o środowisku. Kraje członkowskie, co trzy lata powinny
składać do Komisji Europejskiej sprawozdania na wymaganych formularzach. Powinno
nastąpić powołanie w Ministerstwie Środowiska jednostki organizacyjnej (Centrum Informacji o Środowisku) odpowiedzialnej za koordynację realizacji zobowiązań międzynarodowych państwa w zakresie udzielania informacji dotyczących środowiska. Prace w tym
zakresie są w trakcie realizacji.
Ustawa o dostępie do informacji o środowisku uwzględnia w znacznym zakresie udział
społeczeństwa i organizacji społecznych w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska.
17
Są to rozwiązania nowe i dla pełnej ich realizacji potrzebne jest intensywne działanie popularyzatorskie, którego efektem byłyby zmiany w nawykach społecznych.
18