docbank pytań - 2010 - Związek Rzemiosła Polskiego
download 
Reklamacja Transkrypt
bank pytań - 2010 - Związek Rzemiosła Polskiego
X edycja Konkursu dla pracowników młodocianych zatrudnionych w rzemiośle ze znajomości prawnej ochrony pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy 2010 r. Pytania z odpowiedziami (bez szczegółowego omawiania zagadnień) Ochrona pr acy, bezpieczeństw o i higieny prac y, zakładow y fundusz św iadczeń socjal nych (definicje) 1. Co oznacza ochrona pracy? Jest to zespół działań podejmowanych w obszarze prawa pracy, które w całości słuŜą ochronie pracownika, przede wszystkim w miejscu pracy. Innymi słowy - Ochrona pracy to ochrona: - interesów pracowników i obejmuje wszelkie działania, które mają na celu zabezpieczenie potrzeb i interesów pracowniczych… - ludzkiej zdolności do pracy, poddawanej róŜnorodnym oddziaływaniom środowiska pracy, wpływającym mniej lub bardziej szkodliwie na zdrowie i zdolność do pracy zatrudnionych. * Dopuszczalna jest takŜe następująca definicja: Ochrona pracy to całokształt norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę praw pracownika oraz ochronę jego Ŝycia i zdrowia przed czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku pracy, a takŜe stworzenie mu optymalnych warunków pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii pracy. 2. Co to są źródła prawnej ochrony pracy? Źródła prawa pracy to akty normatywne, które regulują prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. 3. Podaj główne źródła prawnej ochrony pracy. Za źródła prawa pracy rozumie się przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a takŜe postanowienia układów zbiorowych pracy i i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunków pracy. 4. Co oznacza bezpieczeństwo i higiena pracy? Bezpieczeństwo i higiena pracy to ogół środków i urządzeń słuŜących do stworzenia warunków pracy, eliminujących zagroŜenie Ŝycia lub zdrowia zatrudnionych. Jako definicję moŜna podać równieŜ, iŜ: BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY to ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób produktywny, bez naraŜania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciąŜenie fizyczne i psychiczne. 5. Co to są zasady bezpieczeństwa pracy? Przez zasady bezpieczeństwa i higieny pracy naleŜy rozumieć zasady pozaprawne, wynikające z techniki i doświadczenia Ŝyciowego, których przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo 2 i higienę pracy. RóŜnorodność procesów produkcyjnych i technologicznych sprawia, Ŝe nie jest moŜliwe uregulowanie całej problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi przepisami. 6. Co to jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych? Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych jest to fundusz przeznaczony przez pracodawcę dla pracowników na działalność socjalną, kulturalno-oświatową, sportowo-rekreacyjną, na udzielanie pomocy materialnej (rzeczowej, finansowej), a takŜe na udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe. Stosunek pr acy 7. Co oznacza nawiązanie stosunku pracy? Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. 8. Czy nawiązanie stosunku pracy jest dobrowolne? Nawiązanie stosunku pracy bez względu na podstawę prawną wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. 9. Czy pracownik moŜe świadczyć pracę nieodpłatnie? Z uwagi na charakter zarobkowy stosunku pracy – pracownik nie moŜe zrzec się prawa do wynagrodzenia za wykonaną pracę. Zrzeczenie się pracownika jest z mocy prawa nieskuteczne. 10. Kto ponosi ryzyko produkcyjne? Ryzyko produkcyjne (techniczne i ekonomiczne) ponosi pracodawca. 11. Podaj zasadnicze cechy stosunku pracy. Charakterystyczne cechy stosunku pracy: - osobiste świadczenie pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, - praca w wyznaczonym miejscu i czasie, - na rzecz i ryzyko pracodawcy, - charakter zarobkowy. 12. Czy łączący pracownika i pracodawcę stosunek pracy podlega przepisom prawa pracy? Łączący pracownika i pracodawcę stosunek pracy podlega przepisom prawa pracy. 13. Czy umowa o pracę jest jedyną podstawą świadczenia pracy? Umowa o pracę nie jest jedyną podstawa prawną świadczenia pracy, jest nią równieŜ mianowanie, powołanie, wybór lub spółdzielcza umowa o pracę. 14. Podaj definicję pracodawcy. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a takŜe osoba fizyczna, jeŜeli zatrudniają one pracowników. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający albo inna wyznaczona do tego osoba. 15. Podaj definicję pracownika. Pracownikiem moŜe być osoba, która ukończyła 18 lat. Trzeba pamiętać, Ŝe na warunkach określonych w Dziale IX Kodeksu pracy, pracownikiem moŜe być równieŜ osoba, która nie ukończyła 18 lat (pracownik młodociany). Dopuszcza się równieŜ następującą definicję: Zgodnie z art. 2 Kodeksu Pracy : pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę 16. Jak powstaje stosunek pracy? Stosunek pracy powstaje na skutek zawarcia umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub zawarcia spółdzielczej umowy o pracę. 3 17. Wymień rodzaje umów o pracę. W prawie pracy rozróŜnia się umowy bezterminowe, zawierane na czas nie określony, oraz terminowe, które ulegają rozwiązaniu z upływem oznaczonego okresu bądź z chwilą wykonania określonej pracy. Umowę o pracę zawiera się na czas nie określony, na czas określony lub na czas wykonywania określonej pracy. JeŜeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca moŜe w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy na czas określony („umowa na zastępstwo”), obejmujący czas tej nieobecności. KaŜda z tych umów(o których powyŜej) moŜe być poprzedzona umową o pracę na okres próbny. 18. Po co stosuje się okres próbny? Zawarcie umowy na okres próbny ma na celu m. innymi, z jednej strony sprawdzenie przydatności pracownika do wykonywanej pracy na określonym stanowisku, jego kwalifikacji i podejścia do pracy, z drugiej zaś strony, sprawdzenie pracodawcy z punktu widzenia moŜliwości zaspokojenia oczekiwań pracownika związanych z zatrudnieniem, zarówno materialnych, jak i pozamaterialnych. 19. Ile razy pracodawca moŜe zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na okres próbny? Zastosowanie okresu próbnego odnosi się do tego samego pracodawcy (nie dotyczy natomiast próby na dane stanowisko). W związku z tym pracownik w swoim Ŝyciu zawodowym moŜe wiele razy być zatrudniony na okres próbny, jednak zawsze u innego pracodawcy. Natomiast pracodawca moŜe poddawać próbie tego samego pracownika tylko jeden raz, niezaleŜnie od rodzaju proponowanej mu kaŜdorazowo pracy. Nie moŜna więc zatrudniać pracownika na podstawie umowy na okres próbny kilkakrotnie, zmieniając jedynie rodzaj pracy, poza wyjątkowymi przypadkami np. długa przerwa w zatrudnieniu, czy teŜ podjęcie pracy zasadniczo róŜniącej się od poprzednio wykonywanej. 20. Jak długo moŜe trwać okres próbny? Umowa na okres próbny moŜe być zawarta na okres: nieprzekraczający 3 miesięcy. 21. Ile razy pracodawca moŜe zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na czas określony? Pracodawca moŜe z pracownikiem zawrzeć dwukrotnie umowę na czas określony. Trzeba jednak pamiętać, Ŝe zawarcie kolejnej (trzeciej) umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o prace na czas nie określony, jeŜeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca. JeŜeli jednak przerwy między umowami były dłuŜsze niŜ 1 miesiąc pracodawca moŜe zawrzeć z pracownikiem kolejne umowy na czas określony. 22. Co powinna określać umowa o pracę? Umowa o pracę winna określać:- strony stosunków pracy; rodzaj umowy; - datę jej zawarcia; -warunki pracy i płacy, a w szczególności: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia pracy, podpisy stron. 23. Czy pracodawca moŜe przenieść pracownika do innej pracy niŜ określono w umowie? W przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy - pracodawca moŜe powierzyć pracownikowi inną pracę (niŜ określona w umowie o pracę) na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, pod warunkiem Ŝe nie powoduje to obniŜenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. 24. Czy pracownik moŜe być dopuszczony do pracy bez zawarcia umowy na piśmie? Umowę o pracę zawiera się na piśmie. JeŜeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków 25. Czym róŜni się wypowiedzenie umowy o pracę przez pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę? 4 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem naleŜy do czynności prawnych jednostronnych. KaŜda ze stron (pracownik, pracodawca) moŜe poprzez złoŜenie stosownego oświadczenia woli doprowadzić do ustania stosunku pracy. Zgoda drugiej strony na wypowiedzenie umowy o pracę nie ma tu Ŝadnego znaczenia. Kodeks pracy między innymi nakłada na pracodawcę obowiązek poddawania w pisemnym oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nie określony przyczyny uzasadniającej oraz pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy. Pracownik natomiast nie ma takiego obowiązku. 26. Jakie są sposoby rozwiązania umowy o pracę? Umowa o pracę rozwiązuje się: - na mocy porozumienia stron; - przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia(rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem); - przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia); - z upływem czasu, na który była zawarta; - z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. 27. Jak rozwiązuje się umowę o pracę na mocy porozumienia stron? Porozumienie stron w kwestii rozwiązania stosunku pracy moŜe dotyczyć kaŜdej umowy, a wola stron stosunku pracy nie jest niczym ograniczana. Oznacza to, Ŝe rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron moŜe być dokonane zawsze. Potrzebne jest tylko zgodne oświadczenie woli pracodawcy i pracownika. Jest ono wyrazem tego, ze zakończenie stosunku pracy nie koliduje z interesami Ŝadnej ze stron. Istota rozwiązania umowy o pracę na podstawie wzajemnego porozumienia stron sprowadza się do tego, Ŝe nie tylko sposób rozwiązania umowy objęty jest zgodną wolą stron, lecz takŜe strony uzgadniają inne okoliczności wiąŜące się z ustaniem stosunku pracy, przede wszystkim termin jego ustania, i to w sposób odmienny od unormowanego kodeksem pracy. 28. Czy pracodawca ma obowiązek rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem na jego wniosek w drodze porozumienia stron? Oświadczenie woli o rozwiązaniu stosunku pracy na mocy porozumienia stron musi być wyraźne – oznacza to zgodę pracownika i pracodawcy na rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie. JeŜeli zatem pracownik w piśmie zawierającym ofertę rozwiązania stosunku pracy za porozumieniem stron oznaczył datę tego rozwiązania, to następuje ona tylko w przypadku złoŜenia przez pracodawcę do tego czasu oświadczenia woli o przyjęciu oferty. Pracodawca nie ma obowiązku uwzględnić wniosku pracownika o rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron. 29. Jak rozwiązuje się umowę o pracę za wypowiedzeniem? Oświadczenie woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nie określony powinno wskazywać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. W oświadczeniu tym (pisemnym) powinno teŜ być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołanie do sądu pracy. Oświadczenie woli stron stosunku pracy o wypowiedzeniu tego stosunku będzie złoŜone drugiej stronie, gdy dojdzie do niej w sposób umoŜliwiający zapoznanie się z treścią oświadczenia. NaleŜy takŜe pamiętać, Ŝe okresy wypowiedzenia umowy o pracę obejmujące tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność – kończą się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca. Wynika to stąd, Ŝe okres wypowiedzenia umowy o pracę oznaczony w miesiącu rozpoczyna się z pierwszym dniem następnego miesiąca, a nie z dniem złoŜonego przed rozpoczęciem tego okresu oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę. 30. Jakie obowiązują okresy wypowiedzenia umów o pracę? Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na: „zastępstwo” wynosi - 3 dni robocze okres próbny wynosi: - 3 dni robocze, jeŜeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni; - 1 tydzień, jeŜeli okres próbny jest dłuŜszy niŜ 2 tygodnie; - 2 tygodnie, jeŜeli okres próbny wynosi 3 miesiące. czas nie określony uzaleŜniony jest od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi: - 2 tygodnie, jeŜeli pracownik był zatrudniony krócej niŜ 6 miesięcy; - 1 miesiąc, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy; 3 miesiące, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata. 31. Jak moŜna rozwiązać umowę o pracę zawartą na czas określony? 5 Umowa ta moŜe być oczywiście rozwiązania w kaŜdym terminie, ale tylko w przypadku porozumienia stron. Umowa na czas określony zakłada jednak istnienie więzi prawnej między stronami tylko przez ściśle oznaczony czas, który wyznaczony jest wolą samych stron. Zasadniczo nie moŜe być ona wypowiedziana ani przez pracodawcę, ani przez pracownika. JednakŜe umowa o pracę zawarta na czas określony, dłuŜszy niŜ 6 miesięcy, w której strony przewidziały dopuszczalność jej wcześniejszego rozwiązania za wypowiedzeniem, moŜe być w ten sposób rozwiązana takŜe przed upływem sześciu miesięcy jej trwania z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia. 32. W jaki sposób staŜ pracy wpływa na długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę? Na długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę ma wpływ jedynie okres zatrudnienia u 1 danego pracodawcy oraz u poprzedniego, jeŜeli zmiana pracodawcy nastąpiła w trybie art. 23 kp lub nowy pracodawca jest następcą prawnym poprzedniego. Im dłuŜszy staŜ pracy tym dłuŜszy okres wypowiedzenia. 33. Ile dni zwolnienia na poszukiwanie pracy przysługuje pracownikowi w okresie wypowiedzenia? W okresie co najmniej dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę - pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia: - 2 dni robocze; zaś 3 dni robocze - w okresie 1 trzymiesięcznego wypowiedzenia, takŜe w przypadku jego skrócenia na podstawie art. 36 § 1 Kp). 34. Kiedy pracodawca nie moŜe wypowiedzieć umowy o pracę? Pracodawca nie moŜe wypowiedzieć umowy o pracę: - pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niŜ 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeŜeli okres zatrudnienia umoŜliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku, - w czasie urlopu pracownika, a takŜe w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeŜeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o prace bez wypowiedzenia. Inne przypadki ochrony stosunku pracy: - kobiety w ciąŜy i w okresie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, - pracownicy szczególnie chronieni ze względu na pełnione funkcje – działacze związkowi oraz społeczny inspektor pracy, - pełnienie mandatu posła, senatora, radnego, - kombatanci, pracownicy młodociani, - słuŜba wojskowa, - członkostwo w radzie pracowniczej. 35. Czy pracownikowi przysługuje odprawa pienięŜna przy rozwiązywaniu umowy o pracę przez pracodawcę? Pracownikowi nie przysługuje odprawa pienięŜna przy rozwiązywaniu umowy o pracę przez pracodawcę. W przypadku jednak konieczności rozwiązania przez pracodawcę (zatrudniającego co najmniej 20 pracowników) stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników – pracownikowi przysługuje odprawa pienięŜna, której wysokość uzaleŜniona jest od staŜu pracy u danego pracodawcy. 36. Kiedy pracodawca moŜe rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika? Pracodawca moŜe rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie: - cięŜkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych; - popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemoŜliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeŜeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzono prawomocnym wyrokiem; - zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku. Rozwiązanie umowy w tym trybie nie moŜe nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej jej rozwiązanie. 37. Kiedy pracodawca moŜe rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika? Pracodawca moŜe rozwiązać umowę o pracę z przyczyn niezawinionych przez pracownika: 6 - jeŜeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa: a) dłuŜej niŜ 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niŜ 6 miesięcy; b) dłuŜej niŜ łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeŜeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo choroba zawodową. 38. Kiedy wygasa umowa o pracę? Umowa o pracę wygasa wraz z nadejściem zdarzenia, z którym prawo wiąŜe taki skutek. Stosunek pracy wygasa więc: - z dniem śmierci pracownika, - z dniem śmierci pracodawcy (dot. osób fizycznych, o ile nie ma następcy prawnego);- z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania (chyba, Ŝe pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika),- niezgłoszenia przez pracownika powrotu do pracy w ciągu 7 dni po rozwiązaniu stosunku pracy z wyboru u innego pracodawcy. Przepisy pozakodeksowe przewidują wygaśnięcie stosunku pracy z powodu następujących zdarzeń: -niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy w ciągu 30 dni po odbyciu czynnej słuŜby wojskowej, chyba Ŝe niezachowanie tego terminu nastąpiło z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy; - wykreślenie przedsiębiorstwa państwowego z rejestru przedsiębiorstw państwowych; - zdarzenia wiązane z wygaśnięciem stosunku pracy przez niektóre pragmatyki słuŜbowe, np. utrata obywatelstwa polskiego, praw publicznych lub orzeczenie wydalenia ze słuŜby. 39. Kiedy i w jakim czasie pracodawca obowiązany jest wydać pracownikowi świadectwo pracy (co w przypadku, kiedy pracownik je zgubi)? Z chwilą rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie (nie później niŜ w ciągu 7 dni) wystawić i wydać pracownikowi świadectwo pracy… W przypadku zgubienia świadectwa – wydanie duplikatu. 40. Kiedy pracodawca obowiązany jest wydać pracownikowi opinię o jego pracy? Na wniosek pracownika, pracodawca moŜe wydać pracownikowi opinię o jego pracy. Nie ma jednak takiego obowiązku. 41. Czy pracodawca moŜe wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę w czasie urlopu wypoczynkowego? Pracodawca nie moŜe wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę w czasie urlopu wypoczynkowego. 42. Czy pracodawca ma obowiązek wskazać pracownikowi przyczynę (przyczyny) wypowiedzenia umowy o pracę? W przypadku wypowiedzenia umowy zawartej na czas nie określony pracodawca ma obowiązek wskazać pracownikowi przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. 43. W ciągu ilu dni powinna być potwierdzona na piśmie umowa o pracę? Ustalenia, co do rodzaju umowy oraz jej warunków powinny być potwierdzone na piśmie najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika. 44. Kiedy pracodawca ma obowiązek wskazać pracownikowi przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę? Pracodawca ma obowiązek wskazać pracownikowi przyczynę (przyczyny) wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony. 45. Czy pracownikowi, który pozostaje w zatrudnieniu moŜna wypłacić ekwiwalent za urlop wypoczynkowy? Pracownikowi, który pozostaje w zatrudnieniu nie moŜna wypłacić ekwiwalentu pienięŜnego za urlop wypoczynkowy. 46. Czy do staŜu pracy, od którego zaleŜy długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia? 7 Do staŜu pracy, od którego zaleŜy długość wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wlicza się okres zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy, a takŜe u 1 poprzedniego pracodawcy, jeŜeli zmiana nastąpiła w trybie art. 23 lub nowy pracodawca jest następcą prawnym poprzedniego. 47. Na czym polega zakaz konkurencji? Przez zakaz konkurencji rozumie się zobowiązanie się pracownika (w drodze odrębnej umowy z pracodawcą), Ŝe nie podejmie prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy oraz nie podejmie zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub innego stosunku prawnego u podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną wobec pracodawcy. W ynagr odzenie za pracę i inne św iadczenie ze st osunku pracy 48. Co bierze się pod uwagę przy ustaleniu wynagrodzenia za pracę? Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a takŜe uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. 49. Kiedy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za pracę? Wynagrodzenie za pracę przysługuje pracownikowi za pracę wykonaną. Dodać jednak naleŜy, Ŝe za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią. 50. Czy pracownik prawo do wynagrodzenia moŜe scedować na najbliŜszą sobie osobę? Pracownik nie moŜe zrzec się prawdo wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. 51. Jakie naleŜności moŜna potrącać z wynagrodzenia za pracę? Z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu bez zgody pracownika tylko następujące naleŜności: - sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych; - sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie naleŜności innych niŜ świadczenia alimentacyjne; - zaliczki pienięŜne udzielone pracownikowi; - kary pienięŜne w zakresie odpowiedzialności porządkowej pracownika. 52. Czy pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi wynagrodzenie minimalne? Pracodawca ma obowiązek zapewnić pracownikowi minimalne wynagrodzenie. 53. W jakich terminach pracodawca jest obowiązany płacić wynagrodzenie za pracę? Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu pracodawca obowiązany jest wypłacać z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później niŜ w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. 54. Od ilu zatrudnionych pracowników naleŜy wprowadzić w zakładzie regulamin wynagradzania? Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników, nie objętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy, ustala warunki wynagradzania za prace w regulaminie wynagradzania. 55. Czy pracownik zatrudniony na akord musi mieć zapewnioną wynagrodzenie minimalne, nawet wtedy jeŜeli nie wykona normy nałoŜonej przez pracodawcę? Pracownik zatrudniony na akord (w przypadku nie wykonania załoŜonej normy) korzysta z gwarancji otrzymania w miesiącu przynajmniej wynagrodzenia minimalnego. 56. Kiedy pracownikowi przysługuje 50% i 100% dodatek do wynagrodzenia za pracę? Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości: - 100 % wynagrodzenia (za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających : 8 - w nocy, - w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; - w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy; - 50 % wynagrodzenia (za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w kaŜdym innym dniu niŜ wymienione wyŜej). Dodatek w wysokości 100 % przysługuje takŜe za kaŜdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba Ŝe przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości 100% lub 50 %. 57. Ile wynosi zasiłek chorobowy pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy lub w drodze do pracy? Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy lub w drodze do pracy, przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100 % podstawy wymiaru. 58. Od czego jest uzaleŜniona kwota odprawy pośmiertnej i podaj jej wysokość? Rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna w razie śmierci pracownika: w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby. Wysokość odprawy jest uzaleŜniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi: - 1 miesięczne wynagrodzenie, jeŜeli pracownik był zatrudniony krócej niŜ 10 lat; - 3 miesięczne wynagrodzenie, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat; - 6 miesięczne wynagrodzenie, jeŜeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat. Czas pr acy 59. Co naleŜy rozumieć pod pojęciem czasu pracy? Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. 60. Co wskazuje wymiar czasu pracy pracownika? Wymiar czasu pracy wskazuje, ile godzin zatrudniony powinien przepracować w przyjętym okresie rozliczeniowym. 61. Ile godzin wynosi tygodniowa norma czasu pracy? Czas pracy pracownika nie moŜe przekraczać przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. 62. Co to jest doba pracownicza, tydzień pracowniczy, odpoczynek dobowy i tygodniowy? Doba pracownicza - to kolejne 24 godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (nie zawsze pokrywa się z dobą astronomiczną). Tydzień pracowniczy – 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego. Odpoczynek dobowy – pracownikowi przysługuje w kaŜdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Odpoczynek tygodniowy – pracownikowi przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. 63. Kto decyduje o czasie pracy pracowników? O czasie pracy pracowników decyduje pracodawca. 64. Co nazywamy pracą w godzinach nadliczbowych (co przysługuje pracownikowi za taką pracę)? Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a takŜe praca wykonywana ponad przedłuŜony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. 9 Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości 100 % wynagrodzenia lub 50 % wynagrodzenia. 65. W jakich okolicznościach dopuszczalna jest praca w godzinach nadliczbowych? Praca w godzinach nadliczbowych dopuszczalna jest w razie: - konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii; - szczególnych potrzeb pracodawcy. NaleŜy ponadto nadmienić, iŜ przepisy kodeksu pracy nie formułują wprawdzie wyraźnego obowiązku pracy w godzinach nadliczbowych, ale obowiązek taki wyprowadzany jest z przepisu art. 100 § 1 kp, zgodnie z którym pracownik zobowiązany jest stosować się do poleceń przełoŜonych, które dotyczą pracy, jeŜeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę, oraz z przepisu 100 § 2 kp, zobowiązującego pracownika do dbania o dobro zakładu pracy. Pracownikami, w stosunku do których obowiązują przepisy ograniczające dopuszczalność pracy w godzinach nadliczbowych np. są kobiety w ciąŜy, pracownicy młodociani, osoby opiekujące się dziećmi do lat czterech, pracownicy niepełnosprawni. 66. Ile godzin moŜe być zatrudniony pracownik przy pracy w godzinach nadliczbowych w roku kalendarzowym? Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy generalnie nie moŜe przekroczyć dla jednego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.. Dopuszcza się moŜliwość ustalenia innego rocznego limitu godzin nadliczbowych niŜ 150 godzin. Granicą podwyŜszonego limitu jest przeciętna liczba godzin pracy razem z godzinami pracy nadliczbowej określona na 48 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym (52 tygodnie x 8 godz. = 416 godzin nadliczbowych). Omawiany limit godzin nadliczbowych moŜe być wprowadzony: - w układzie zbiorowym pracy, - regulaminie pracy, - w umowie o pracę, jeŜeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. 67. Co to jest zadaniowy czas pracy? Zadaniowy czas pracy to czas pracy, który moŜna określić wymiarem zadań osoby, jeśli uzasadniają to rodzaj, organizacja lub miejsce wykonywania pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonywania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy, który nie moŜe przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. 68. Jaki jest dobowy wymiar czasu pracy młodocianego? Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie moŜe przekraczać 6 godzin na dobę; powyŜej 16 lat – nie moŜe przekraczać 8 godzin na dobę. 69. Czy pracownik młodociany moŜe być zatrudniony w porze nocnej? Młodocianego nie wolno zatrudniać w porze nocnej. 70. Czy pracownik młodociany moŜe pracować w godzinach nadliczbowych? Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych. 71. Ile powinna trwać przerwa w pracy pracownika młodocianego obejmująca porę nocną? Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nieprzerwanie nie mniej niŜ 14 godzin. 72. Ile godzin winien trwać nieprzerwany cotygodniowy odpoczynek młodocianego? Młodocianemu przysługuje w kaŜdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę. Urlopy pr acow nicze 10 73. W jaki sposób pracodawca udziela pracownikowi urlop wypoczynkowy? Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. 74. Jakie okresy niewykonywania pracy obniŜają wymiar przysługującego pracownikowi urlopu? Okres urlopu bezpłatnego lub innego okresu niewykonywania pracy w czasie trwania stosunku pracy, tj. urlop wychowawczy, słuŜba wojskowa, tymczasowe aresztowanie, odbywanie kary pozbawienia wolności, nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy w ciągu którego pracownik nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego, trwających co najmniej miesiąc, obniŜają wymiar przysługującego pracownikowi urlopu. 75. Czy pracownik ma obowiązek wykorzystania urlopu w okresie wypowiedzenia? W okresie wypowiedzenia pracownik ma obowiązek wykorzystania urlopu, jeŜeli w tym okresie pracodawca mu go udzieli. 76. Czy wymiar czasu pracy, w jakim jest zatrudniony pracownik ma obecnie wpływ na wymiar przysługującego mu urlopu wypoczynkowego? Wymiar czasu pracy, w jakim jest zatrudniony pracownik, ma obecnie wpływ na wymiar przysługującego mu urlopu wypoczynkowego, gdyŜ wymiar urlopu jest proporcjonalny do wymiaru czasu pracy. 77. Czy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego jest uzaleŜnione od rodzaju wykonywanej pracy? Nabycie prawa do urlopu nie jest uzaleŜnione od rodzaju wykonywanej pracy. 78. Kiedy pracownik podejmujący pierwszy raz w Ŝyciu pracę zawodową nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego? Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem kaŜdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w kaŜdym następnym roku kalendarzowym. 79. Jaki wymiar urlopu przysługuje pracownikowi? Pracownikowi przysługuje: - 20 dni urlopu (jeŜeli jest zatrudniony krócej niŜ 10 lat); - 26 dni urlopu (jeŜeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat). 80. Co zalicza się do okresu pracy, od którego zaleŜy wymiar urlopu? Do okresu pracy, od którego zaleŜy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia: - zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej przewidziany programem czas trwania nauki, jednak nie więcej niŜ 3 lata; - średniej szkoły zawodowej przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, jednak nie więcej niŜ 5 lat; - średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat; - średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata; - szkoły policealnej – 6 lat; - szkoły wyŜszej – 8 lat. 81. Czy pracownikowi zatrudnionemu w wymiarze ½ etatu przysługuje połowa urlopu wypoczynkowego? Pracownikowi zatrudnionemu w wymiarze ½ etatu przys ługuje połowa naleŜnego urlopu wypoczynkowego naleŜnego pracownikowi zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. 82. Co to jest urlop uzupełniający? Urlop uzupełniający przysługuje pracownikowi, który wykorzystał juŜ urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał prawo do urlopu w wyŜszym wymiarze. 83. Kiedy pracownik traci prawo do urlopu? Pracownik nie moŜe utracić prawa do urlopu wypoczynkowego, chyba Ŝe prawo to uległo przedawnieniu. 11 84. Kiedy pracodawca obowiązany jest udzielić pracownikowi urlopu i kiedy pracownik ma go wykorzystać? Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego. Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagi wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Planem urlopów nie obejmuje się tzw. urlopu na Ŝądanie. Pracodawca nie ustala planu urlopów, jeŜeli zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę lub jeŜeli taka organizacja nie działa u pracodawcy. W takich przypadkach pracodawca ustala termin urlopu z pracownikiem. 85. Czy pracodawca moŜe udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na jego ustną prośbę? Pracodawca nie moŜe udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na jego ustną prośbę, tylko na pisemny wniosek. 86. Czy sposób i przyczyna rozwiązania umowy o pracę mają wpływ na uprawnienia pracownika do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy? Sposób i przyczyna rozwiązania umowy o pracę nie mają wpływu na uprawnienia pracownika do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. 87. Czy sposób rozwiązania umowy o pracę ma wpływ na nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego u kolejnego pracodawcy? Sposób rozwiązania umowy o pracę nie ma wpływu na nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego u kolejnego pracodawcy. 88. Czy pracownik moŜe utracić prawo do urlopu wypoczynkowego? Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracownik nie moŜe zrzec się prawa do urlopu. NaleŜy jednak pamiętać, iŜ roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Niewykorzystany urlop za okres dłuŜszy od 3 lat - ulega przedawnieniu. 89. Co decyduje o moŜliwości podzielenia urlopu wypoczynkowego na części? Urlop wypoczynkowy moŜe być podzielony na części na wniosek pracownika. 90. W jakim wymiarze pracownik w danym roku kalendarzowym moŜe wykorzystać urlop na Ŝądanie? Łączny wymiar tego urlopu w roku kalendarzowym nie moŜe przekroczyć 4 dni. 91. Jakie wynagrodzenie przysługuje za czas urlopu? Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie (wypłacane nie później niŜ w terminie wypłaty wynagrodzenia u pracodawcy dla tego pracownika), jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten moŜe być przedłuŜony do 12 miesięcy. 92. Kiedy pracownik młodociany nabywa prawo do pierwszego urlopu wypoczynkowego? Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. 93. Czy pracownik młodociany ma prawo do urlopu bezpłatnego w okresie wakacji? Pracownik młodociany ma prawo do urlopu bezpłatnego w okresie ferii szkolnych. Profilakt yczna ochr ona zdr ow ia 12 94. Jakie obowiązki w zakresie opieki lekarskiej nad zdrowiem pracowników ma pracodawca? Pracodawca zobowiązany jest :- ocenić i udokumentować ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz zastosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz poinformować pracowników o ryzyku zawodowym ; - stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym; - informować pracowników o zagroŜeniach zawodowych związanych z wykonywana pracą; - ustalać i przeprowadzać badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, a wyniki tych pomiarów udostępnić pracownikom; - przeprowadzać na własny koszt profilaktyczne badania lekarskie. 95. Co to są badania wstępne? Badaniom wstępnym podlegają wszyscy pracownicy, z wyjątkiem osób przyjmowanych ponownie do pracy u danego pracodawcy na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą, jeŜeli są zatrudniane na tym samym stanowisku lub stanowisku o takich samych warunkach pracy. Badaniom wstępnym podlegają ponadto młodociani przed kaŜdym przeniesieniem na inne stanowisko pracy oraz pozostali pracownicy przed przeniesieniem na stanowisko, na którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub uciąŜliwe warunki. 96. Co to są badania okresowe? Badaniom okresowym podlegają wszyscy pracownicy. Minimalna częstotliwość badań okresowych określona jest w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy. 97. Co to są badania kontrolne? Badaniom kontrolnym podlegają pracownicy, którzy zgłaszają gotowość do pracy po okresie niezdolności do pracy wskutek choroby, który był dłuŜszy niŜ 30 dni. 98. Czy pracownika młodocianego moŜna dopuścić do pracy bez wstępnych badań lekarskich? Pracownika młodocianego nie moŜna dopuścić do pracy bez wstępnych badań lekarskich. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów prawa pracy 99. Jakie znasz rodzaje odpowiedzialności za naruszenie praw pracownika? Rodzaje odpowiedzialności za naruszanie praw pracownika: - odpowiedzialność karna; - odpowiedzialność wykroczeniowa. Odpowiedzialność tę ponoszą osoby fizyczne będące pracodawcami, działające w imieniu pracodawcy, inni pracownicy nie wypełniający naleŜycie swych obowiązków i powodujący w związku z tym naruszenie praw innych pracowników. Osoby dopuszczające się wykroczeń lub przestępstw przeciwko prawom pracownika ponoszą odpowiedzialność tylko wtedy, gdy ich działanie jest zawinione. 100. Co oznacza odpowiedzialność karna? Sankcje przewiduje kodeks karny w art. 218-221 zamieszczonych w rozdziale XXVIII zatytułowanym „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową”. Odpowiedzialność ta dotyczy m. innymi osób, które wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie naruszają prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlegają grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Odpowiedzialność karna to odpowiedzialność za przestępstwa określone w przepisach kk groŜąca karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. 101. Co oznacza odpowiedzialność wykroczeniowa? Odpowiedzialność ta została uregulowana w art. 281-283 Kodeksu pracy. Wykroczenia przeciwko prawom pracownika zagroŜone są karą grzywny do 30 000 zł. Karze tej podlega: 13 - osoba działająca w imieniu pracodawcy, która m.innymi wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia naruszając w sposób raŜący przepisy prawa pracy; – osoba, która wbrew ciąŜącemu na niej obowiązkowi, np. nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia lub innego świadczenia ze stosunku pracy; - osoba, która będąc odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy lub kierując pracownikami, nie przestrzega np. przepisów i zasad bhp. 102. Kiedy pracodawca moŜe ukarać pracownika za naruszenie porządku i dyscypliny pracy? Kara za naruszenie porządku i dyscypliny pracy nie moŜe być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu powyŜszego obowiązku i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. 103. Wymień rodzaje kar, które pracodawca moŜe zastosować wobec pracownika za naruszenie porządku i dyscypliny pracy? Za naruszenie porządku i dyscypliny pracy pracodawca moŜe zastosować wobec pracownika karę: - upomnienia; - nagany. 104. Kiedy pracownik odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w powierzonym mieniu? Pracownik, któremu powierzono z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a takŜe środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze, odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w tym mieniu. Pracownik odpowiada w pełnej wysokości równieŜ za szkodę w mieniu innym niŜ wymienione wyŜej, powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. 105. Kiedy pracodawca moŜe zastosować wobec pracownika karę pienięŜną? Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpoŜarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spoŜywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca moŜe równieŜ stosować karę pienięŜną. 106. Kiedy pracownik moŜe odmówić wykonania pracy powierzonej przez pracodawcę? W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania pracy, niezwłocznie zawiadamiając o tym przełoŜonego. Za czas powstrzymania się od wykonania powierzonej pracy lub oddalenia się z miejsca zagroŜenia z wyŜej opisanych powodów – pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 107. Czy pracownik młodociany moŜe otrzymać karę porządkową za naruszenie porządku i dyscypliny pracy? Pracownik młodociany moŜe otrzymać karę porządkową w trybie przewidzianym w Kodeksie pracy. Upraw nienia pracow ników zw iązane z rodzicielstw em 108. Jaki jest cel wprowadzenia szczególnej ochrony pracy kobiet? Ochrona pracy kobiet ma na celu niedopuszczenie do nadmiernego lub szkodliwego dla zdrowia kobiet wysiłku. 109. Na czym polega szczególna ochrona kobiety w ciąŜy? Kobiety w ciąŜy nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracownicy w ciąŜy nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego systemu czasu pracy. 14 110. Czy wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych oraz wysyłać w podróŜ słuŜbową kobietę w ciąŜy? Pracownicy w ciąŜy nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani teŜ bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy. 111. W jakich okolicznościach moŜna rozwiązać za wypowiedzeniem umowę o pracę z kobietą w ciąŜy? Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę w okresie ciąŜy moŜe nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. 112. W jakim wymiarze przysługuje pracownicy urlop macierzyński w przypadku urodzenia więcej niŜ jednego dziecka przy jednym porodzie? Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. 113. Czy pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownicy urlop wychowawczy? Pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownicy urlop wychowawczy, na jej pisemny wniosek. 114. Czy pracownik – ojciec dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego? Pracownik – ojciec dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego. 115. Czy ojciec lub opiekun dziecka moŜe wykorzystać 2 dni z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 lat? Ojciec lub opiekun dziecka, moŜe wykorzystać 2 dni z tytułu opieki nad dzieckiem do 14 lat. 116. Czy pracownicę opiekującą się dzieckiem do 4 lat moŜna zatrudnić w godzinach nadliczbowych? Bez zgody pracownicy opiekującej się dzieckiem do 4 lat - nie moŜna zatrudniać w godzinach nadliczbowych. 117. Czy ojciec, opiekun dziecka w wieku do 4 lat moŜe odmówić pracy w godzinach nadliczbowych? Ojciec, opiekun dziecka w wieku do lat 4 moŜe odmówić pracy w godzinach nadliczbowych. 118. Czy kobietę w ciąŜy moŜna ukarać karą upomnienia? Kobietę w ciąŜy moŜna ukarać karą porządkową upomnienia. 119. Czy kobietę w ciąŜy moŜna zatrudnić w porze nocnej? Kobietę w ciąŜy nie moŜna zatrudniać w porze nocnej. 120. Czy pracownica młodociana będąca w ciąŜy podlega takiej samej ochronie jak pracownica pełnoletnia? Pracownica młodociana będąca w ciąŜy podlega takiej samej ochronie jak pracownica pełnoletnia. Ochrona pr acy młodocian ych 121. Co ma na celu wprowadzenie szczególnej ochrony pracy młodocianych? Zatrudnianie pracowników młodocianych poddane zostało szczególnemu reŜimowi prawnemu. Ze względu na właściwości psychofizyczne młodocianych niezbędne jest objęcie ich wzmoŜoną ochroną w procesie pracy. Obok przepisów bezpośrednio dotyczących ochrony Ŝycia i zdrowia 15 w procesie pracy stosowane są równieŜ normy, które mają pośredni wpływ na stan zdrowia pracowników (np. przepisy określające wymiar czasu pracy i urlopu wypoczynkowego). 122. Kto to jest pracownik młodociany? Młodocianym w rozumieniu kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 la (ale trzeba teŜ wiedzieć, Ŝe w określonych przypadkach dopuszczalne jest zatrudnianie osób, które nie mają 16 lat i ukończyły lub nie ukończyły gimnazjum). 123. Jakie są warunki zawierania i rozwiązywania umowy o pracę z młodocianymi? Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy: - ukończyli co najmniej gimnazjum, - przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, Ŝe praca danego rodzaju nie zagraŜa ich zdrowiu. 124. Na czym polega ochrona zdrowia młodocianych? Młodociany podlega wstępnym badaniom lekarskim przed przyjęciem do pracy oraz badaniom okresowym i kontrolnym w czasie zatrudnienia. Skierowanie młodocianego na badania wstępne jest obowiązkiem pracodawcy niezaleŜnym od obowiązku młodocianego przedstawienia przed zatrudnieniem go świadectwa lekarskiego stwierdzającego, Ŝe praca, którą ma on wykonywać, nie zagraŜa jego zdrowiu. Ponadto do czasu pracy młodocianego wlicza się czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych, bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy. Istnieje równieŜ bezwzględny zakaz zatrudniania młodocianych w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. 125. Podaj formy przygotowania zawodowego pracowników młodocianych. Przygotowanie zawodowe pracowników młodocianych moŜe odbywać się przez: - naukę zawodu; - przyuczenie do wykonywania określonej pracy. 126. Na jaki okres powinna być zawarta umowa o pracę z pracownikiem młodocianym w celu przygotowania zawodowego? Do zawierania z młodocianymi umów o pracę w celu przygotowania zawodowego mają zastosowanie przepisu kodeksu pracy dotyczące umów o pracę na czas nie określony, która w szczególności powinna określać: - rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy); - czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego; - sposób dokształcania teoretycznego; - wysokość wynagrodzenia. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego realizowana poprzez – naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy – jest specyficznym rodzajem umowy o pracę, do którego mają zastosowanie przepisy kodeksu pracy o zawieraniu i rozwiązywaniu umów o pracę na czas nie określony. Wynika z tego, ze umowa w celu przygotowania zawodowego jest – co do zasady – umową na czas nieokreślony. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania wprowadza odstępstwa od zasady, iŜ umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego zawiera się na czas nie określony. Paragraf 9 powołanego rozporządzenia stanowi, iŜ pracodawca, który zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę młodocianych, niŜ wynika to z jego potrzeb, moŜe zawierać z młodocianymi umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na czas określony, jednak nie krótszy niŜ okres kształcenia określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub okres kształcenia wymagany do przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł czeladnika. Dlatego teŜ nauka zawodu trwa 24 miesiące lub 36 miesięcy, w zaleŜności od rodzaju zawodu. 127. Czy pracownik młodociany moŜe wykonywać prace, które są wzbronione dla pracowników młodocianych? Generalnie nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów. Prawo dopuszcza wykonywanie prac, które są wzbronione, ale tylko w ograniczonym czasie, pod szczególną ochroną opiekuna, jeŜeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego. 128. W jakich przypadkach jest dopuszczalne rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej z pracownikiem młodocianym? Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie: - niewypełnienia przez młodocianego obowiązków wynikających 16 z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych; - ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;- reorganizacji zakładu pracy uniemoŜliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego; - stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie, której odbywa się przygotowanie zawodowe. 129. Wymień składniki umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Składniki umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego: - rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy); - czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego; - sposób dokształcania teoretycznego; - wysokość wynagrodzenia. 130. Jaki jest cel praktycznej nauki zawodu? Celem praktycznej nauki zawodu jest przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika. Natomiast przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma na celu przygotowanie młodocianego w charakterze robotnika przyuczonego i moŜe dotyczyć prac, których rodzaj nie wymaga odbycia nauki zawodu. 131. Wymień, kto moŜe prowadzić przygotowanie zawodowe pracowników młodocianych? Przygotowanie zawodowe moŜe prowadzić:- pracodawca; - osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy; - osoba zatrudniona u pracodawcy. Wszyscy muszą posiadać kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu. 132, Jak długo trwa czas nauki zawodu? Nauka zawodu trwa nie krócej niŜ 24 miesiące i nie dłuŜej niŜ 36 miesięcy. 133. Jak długo trwa przyuczenie do wykonywania określonej pracy? Przyuczenie młodocianego do wykonywania określonej pracy moŜe trwać od 3 do 6 miesięcy. 134. Wymień obowiązki pracodawcy, zatrudniającego pracownika młodocianego w celu nauki zawodu. Pracodawca zatrudniający młodocianego w celu nauki zawodu obowiązany jest: - realizować program nauczania uwzględniający podstawę programowa kształcenia w zawodzie występującym w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub program będący podstawą przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego; - zapewnić, aby osoby szkolące młodocianych posiadały odpowiednie kwalifikacje wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu. Ponadto pracodawca kieruje młodocianych na dokształcanie teoretyczne do zasadniczej szkoły zawodowej albo kieruje ich na dokształcanie teoretyczne do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego, albo organizuje dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie. 135. W jakiej wysokości wynagrodzenie w poszczególnych latach nauki? za pracę przysługuje młodocianemu Młodocianemu w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”. Stosunek procentowy wynagrodzenia wynosi: - w pierwszym roku nauki – nie mniej niŜ 4%; - w drugim roku nauki – nie mniej niŜ 5 %; - w trzecim roku nauki – nie mniej niŜ 6 %. 136. Jakie są obowiązki pracodawcy w razie konieczności wypowiedzenia młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego? O konieczności wypowiedzenia młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego pracodawca jest obowiązany zawiadomić jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz szkołę, jeŜeli młodociany dokształca się w szkole, a takŜe izbę rzemieślniczą, jeŜeli pracodawca jest rzemieślnikiem, w celu umoŜliwienia młodocianemu kontynuowania nauki zawodu w dotychczasowym lub pokrewnym zawodzie. 137. Czy pracownik młodociany moŜe u pracodawcy pracować równieŜ jako pomoc domowa? Pracownik młodociany nie moŜe u pracodawcy pracować jako pomoc domowa. 138. Kiedy pracodawca moŜe przedłuŜyć czas trwania nauki zawodu? 17 JeŜeli młodociany dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej nie otrzymał promocji do klasy programowo wyŜszej lub nie ukończył szkoły, pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy (będącego rzemieślnikiem) i młodocianego, moŜe przedłuŜyć czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niŜ o 12 miesięcy, w celu umoŜliwienia dokończenia nauki w szkole, a w innych uzasadnionych przypadkach nie więcej niŜ o 6 miesięcy. 139. Czy pracodawca moŜe skrócić czas trwania nauki zawodu? Pracodawca moŜe skrócić czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niŜ o 12 miesięcy, jeŜeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej. 140. Czy pracownik młodociany jest objęty zakładowym funduszem świadczeń socjalnych? Młodociany jest objęty zakładowym funduszem świadczeń socjalnych. . 141. Czy pracownik młodociany moŜe zachorować na chorobę zawodową? Pracownik młodociany moŜe zachorować na chorobę zawodową, młodociani powinni pracować w takich warunkach, które temu bezwzględnie zapobiegają. 142. Czy pracodawca ma obowiązek prowadzenia ewidencji pracowników młodocianych? Pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. Ryzyko zawodowe. 143. Co to jest ryzyko zawodowe? Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń związanych z pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych(np. uraz, choroba zawodowa) w wyniku zagroŜeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub związanych ze sposobem jej wykonywania. 144.Jaki jest cel przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego? Przeprowadzenie oceny ryzyka ma na celu: -sprawdzenie czy występujące na stanowiskach pracy zagroŜenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nim ryzyko zawodowe; - wykazanie, zarówno pracownikom jaki i ich przedstawicielom, Ŝe przeprowadzono analizę zagroŜeń i zastosowano właściwe środki ochronne; - dokonywanie odpowiedniego wyboru wyposaŜenia stanowisk pracy, materiałów oraz organizacji stanowisk pracy - ustalenie priorytetów w działaniach eliminujących bądź ograniczających ryzyko zawodowe; - zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa pracy. 145. Jakimi zasadami naleŜy się kierować przy zapobieganiu ryzyku zawodowemu? -zapobiegać zagroŜeniom ( np. obniŜać hałas na stanowisku pracy poniŜej NDN) -przeprowadzać ocenę ryzyka związanego z zagroŜeniami, które nie mogą być wykluczone, - likwidować zagroŜenia u źródeł ich powstawania;; - dostosowywać warunki pracy do moŜliwości pracownika( poprzez ergonomiczne projektowanie i organizowanie stanowisk pracy, odpowiedni dobór maszyn, urządzeń, narzędzi i metod wykonywania pracy), - stosować nowe rozwiązania techniczne(np. wymieniać maszyny i urządzenia na mniej hałaśliwe) ; - zastępować niebezpieczne procesy technologiczne, urządzenia, substancje i inne materiały bezpieczniejszymi lub mniej niebezpiecznymi; - stosować w pierwszej kolejności środki ochrony zbiorowej niŜ środki ochrony indywidualnej(np. stanowisko dla pracownika obsługującego urządzenie emitujących ponad normatywny hałas organizować w dźwiękochłonnych kabinach) ; - instruować i szkolić pracowników w zakresie bhp ( szczególnie odnośnie ryzyka związanego z ich stanowiskiem pracy). Środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze. 146. Co naleŜy rozumieć pod pojęciem - środki ochrony indywidualnej? 18 Przez środki ochrony indywidualnej naleŜy rozumieć wszelkie środki noszone( odzieŜ ochronna, hełmy ochronne, środki ochrony układu oddechowego) lub trzymane przez pracownika akcesoria i dodatki w celu ochrony przed jednym lub większą liczbę zagroŜeń związanych z działaniem czynników niebezpiecznych i szkodliwych, występujących w środowisku pracy. 147. Przy jakich pracach naleŜy stosować: odzieŜ ochronną, środki ochrony głowy, środki ochrony kończyn dolnych, środki ochrony kończyn górnych, środki ochrony twarzy i oczu, środki ochrony układu oddechowego? OdzieŜ ochronną naleŜy stosować przy pracach stwarzających zagroŜenie( ryzyko) dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, tj. w naraŜeniu na: działanie wody, czynników chemicznych, mechanicznych i biologicznych, pyłów oraz - w wysokiej i niskiej temperatury. Środki ochrony głowy(np. hełmy ochronne, nakrycia głowy-przy pracach naraŜających pracowników na urazy głowy. Środki ochrony kończyn dolnych-przy pracach stwarzających ryzyko urazu kończyn dolnych (w tym oparzenia), ich zamoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, draŜniącymi, Ŝrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz wykonywane niskiej lub wysokiej temperaturze. Środki ochrony kończyn górnych-przy pracach stwarzających ryzyko urazów rąk (związanych równieŜ z działaniem wysokiej i niskiej temperatury, wibracji oraz substancji chemicznych);w kontakcie z wodą, substancjami toksycznymi, Ŝrącymi lub draŜniącymi, z materiałami podatnymi na gnicie i innymi mogącymi być źródłem infekcji. Środki ochrony twarzy i oczu - podczas prac, przy których twarz lub oczy pracowników są naraŜone na urazy albo poranienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia. Środki ochrony układu oddechowego-przy pracach w warunkach naraŜenia na nadmierne zanieczyszczenie powietrza czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu. 148. Jakie są obowiązki pracodawcy, związane z wyposaŜeniem pracowników w środki ochrony indywidualnej? Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej , które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności z wymaganiami dyrektyw UE. 149. Kiedy pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzieŜ i obuwie robocze? Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzieŜ i obuwie robocze (spełniające wymagania określone w Polskich Normach): -jeŜeli odzieŜ własna pracownika moŜe ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; - ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. 150. Na jakich stanowiskach pracownik, po wyraŜeniu zgody, moŜe uŜywać własnej odzieŜy i obuwia roboczego, jeśli spełnia wymagania bhp? Pracownik (po wyraŜeniu zgody) moŜe uŜywać własnej odzieŜy i obuwia roboczego, jeśli spełniają wymagania bhp na stanowisku, na którym nie są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń albo są to prace nie powodujące intensywnego brudzenia lub skaŜenia odzieŜy i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. 151. Na jakich stanowiskach pracownik nawet po wyraŜeniu zgody, nie moŜe uŜywać własnej odzieŜy i obuwia roboczego? Pracownik, nawet po wyraŜeniu zgody, nie moŜe uŜywać własnej odzieŜy i obuwia na stanowisku, na którym są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skaŜenie odzieŜy i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. 152. Czy pracownik moŜe pracować bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy? 19 Pracownik nie moŜe pracować bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. 153. Na kim spoczywa obowiązek prania i konserwacji odzieŜy roboczej? Obowiązek prania i konserwacji odzieŜy roboczej spoczywa na pracodawcy. 154. Czy pracodawca moŜe zlecić pracownikowi pranie odzieŜy roboczej? Pracodawca moŜe zlecić pracownikowi pranie odzieŜy roboczej. 155. W jakiej wysokości ekwiwalent powinien pracodawca wypłacać pracownikowi za pranie odzieŜy roboczej? Pracodawca powinien wypłacać pracownikowi ekwiwalent za pranie odzieŜy roboczej w wysokości kosztów poniesionych przez pracownika. 156. Jakich środków ochrony indywidualnej, odzieŜy i obuwia roboczego pracodawca nie moŜe powierzyć pracownikowi do prania, konserwacji, odpylania i odkaŜania? Pracodawca nie moŜe powierzyć pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkaŜania środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy skaŜeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi. Obowiązki w zakresie bhp 157. Jakie są obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? W zakresie bhp pracodawca jest zobowiązany do: - organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; - zapewnienia przestrzegania w zakładzie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawania poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowania wykonania tych poleceń; - wykonania nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;- wykonania zaleceń społecznego inspektora pracy. W przypadku moŜliwości wystąpienia zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pracodawca jest obowiązany: - niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagroŜeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia odpowiedniej ochrony , niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umoŜliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagroŜenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagroŜenia w miejsce bezpieczne. W razie wystąpienia bezpośredniego zagroŜenia dla zdrowia lub Ŝycia pracodawca jest obowiązany:- wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne, do czasu usunięcia zagroŜenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy. 158. Jakie obowiązki w zakresie bhp dotyczą pracownika? Podstawowym obowiązkiem pracownika w zakresie bhp jest przestrzeganie przepisów i zasad bhp. W szczególności do obowiązków pracownika naleŜy: - znać przepisy oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym; - wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełoŜonych; - dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy;- stosować środki ochrony zbiorowej zgodnie z ich przeznaczeniem, a takŜe uŜywać przydzielone środki ochrony indywidualnej (w tym odzieŜy ochronnej, obuwia); - poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich; - niezwłoczne zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzegać współpracowników, a takŜe inne osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia, o groŜącym im niebezpieczeństwie; - współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca jest obowiązany umoŜliwić pracownikom, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagroŜenia dla ich zdrowia lub Ŝycia albo dla zdrowia lub Ŝycia innych osób, podjecie własnych działań w celu uniknięcia niebezpieczeństwa – nawet bez porozumienia z przełoŜonym- na miarę ich wiedzy i dostępnych środków technicznych. Pracownicy którzy podjęli takie działania nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych konsekwencji tych działań, pod warunkiem Ŝe nie zaniedbali swoich obowiązków. 20 159. Jakie obowiązki w zakresie bhp dotyczą osób kierujących pracownikami? Osoba kierująca pracownikami jest zobowiązana w zakresie niezbędnym do ciąŜących na niej obowiązków znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności są obowiązane organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,. Organizować, przygotowywać i prowadzić pracę uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego, a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp, zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami. 160. Jakie uprawnienie ma pracownik w sytuacji, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp? W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego. Organy nadzoru i kontroli nad warunkami pracy 161. Wymień organy państwowego nadzoru nad warunkami pracy? Organami nadzoru nad warunkami pracy są: - Państwowa Inspekcja Pracy; - Państwowa Inspekcja Sanitarna; Urząd Dozoru Technicznego a takŜe w swoim zakresie Urzędy górnicze, Urzędy morskie; Prokuratura; StraŜ PoŜarna, Państwowy Nadzór Budowlany; - Inspekcja Transportu Drogowego; Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 162. Jakie uprawnienia posiada Państwowa Inspekcja Pracy? Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Ma uprawnienie do wydawania decyzji administracyjnych w celu usunięcia uchybień spowodowanych nieprzestrzeganiem prawa pracy przez pracodawców, kierowania wystąpień i orzekania kary grzywny za wykroczenia przeciwko prawom pracownika oraz kierowania do sadu wniosków o nałoŜenie wyŜszej kary w przypadku szczególnie cięŜkich wykroczeń. 163. Jakie uprawnienia posiada Państwowa Inspekcja Sanitarna? Państwowa Inspekcja Sanitarna jest organem powołanym do nadzoru nad warunkami: - higieny środowiska tj.: higieny pracy w zakładach pracy, w szkołach i innych placówkach oświatowowychowawczych, szkołach wyŜszych oraz w ośrodkach wypoczynkowych, zdrowotności Ŝywności i Ŝywienia w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciąŜliwych, a w szczególności zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych. 164. Jakie zadania spełnia Urząd Dozoru Technicznego w zakresie ochrony pracy? UDT podejmuje działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska ( np. ciśnieniowe (np. kotły parowe), dźwignicowe (np. wciągarki i wciągniki, suwnice, Ŝurawie, układnice), zbiorniki( np. do przewozu materiałów niebezpiecznych) 165. Jaki jest zakres działania Państwowej StraŜy PoŜarnej w zakresie bezpieczeństwa i ochrony pracy? Państwowa StraŜ PoŜarna m. innymi pełni nadzór nad przestrzeganiem w zakładach przepisów przeciwpoŜarowych; przeciwdziała powaŜnym awariom przemysłowym; wdraŜa do działalności kontrolno-rozpoznawczej wymagania zawarte w przepisach techniczno-budowlanych; prowadzi prace naukowo-badawcze w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony ludności. Szkolenia pracowników w zakresie bhp 166. Wymień rodzaje szkoleń w zakresie bhp? 21 W zakresie bhp są następujące rodzaje szkoleń: wstępne ogólne i instruktaŜ na stanowisku pracy oraz szkolenia okresowe. Szkolenie wstępne w zakresie bhp składa się z części ogólnej - instruktaŜu ogólnego, oraz instruktaŜu (instruktaŜ stanowiskowy)odbywa się na stanowisku, na którym pracownik ma podjąć pracę. Szkolenie okresowe jest organizowane w czasokresach ( zgodnie z przepisami) ustalonych przez pracodawcę 167. Jak często przeprowadza się szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych? Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się nie rzadziej niŜ raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których występują duŜe zagroŜenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, nie rzadziej niŜ raz w roku. 168. Czy pracownicy mają obowiązek uczestniczenia w szkoleniu bhp poza godzinami pracy? Szkolenia z zakresu bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. 169.Czy pracownik, który nie zdał z wynikiem pozytywnym egzaminu wymaganego po zakończeniu szkolenia wstępnego moŜe być dopuszczony do samodzielnej pracy? Pracownik, który nie zdał egzaminu, wymaganego po zakończeniu szkolenia wstępnego z pozytywnym wynikiem nie moŜe być dopuszczony do wykonywania pracy. 170. W jakim czasie powinny być organizowane szkolenia bhp i jak długo mogą one trwać po przepracowanej dniówce? Szkolenia bhp odbywają się w czasie pracy. Szkolenie wstępne ogólne i szkolenie wstępne stanowiskowe( – instruktaŜ stanowiskowy) - przed dopuszczeniem do pracy, szkolenie okresowe - dla pracodawców, oraz osób kierujących pracownikami - w okresie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy; a potem nie rzadziej niŜ raz na 5 lat; dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych - w okresie 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy, a potem nie rzadziej niŜ raz na 3 lata lub raz na rok; dla pracowników inŜynieryjno-technicznych, słuŜb bhp, administracyjno-biurowych — w okresie 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy a potem nie rzadziej niŜ raz na 5 lat. 171. Czy moŜna dopuścić do pracy pracownika bez wstępnego przeszkolenia w zakresie bhp? Pracownika bez przeszkolenia wstępnego w zakresie bhp nie moŜna dopuścić do pracy. Fizjologia, psychologia i socjologia pracy 172. Co to jest fizjologia pracy? Fizjologia pracy - bada czynniki kształtowania do pracy mięśniowej w róŜnych warunkach otoczenia. Bada wpływ wysiłku fizycznego na funkcje róŜnych narządów oraz mechanizmy przystosowania tych funkcji do pracy mięśni. Fizjologia pracy jest nauką zajmującą się przede wszystkim: - metodami pomiaru i oceny obciąŜenia pracą (wydatek energetyczny w procesie pracy); - badaniem fizjologicznych konsekwencji obciąŜenia pracą (wysiłkiem fizycznym, umysłowym, stresem zawodowym) oraz czynnikami występującymi w środowisku pracy (poprzez pomiar i ocenę zmęczenia oraz reakcji ze strony układu krąŜenia); - dokonywaniem pomiarów i oceny skutków zdrowotnych wykonywania pracy i oddziaływania czynników występujących w środowisku pracy (w zakresie zdolności wysiłkowej, wydolności fizycznej, itp.). Innymi słowy fizjologia pracy zajmuje się logiką i fizyką procesu produkcyjnego, tj. metodami oceny wydatku energetycznego. 173. Co to jest zmęczenie? Zmęczenie jest wynikiem wyczerpania w organizmie zasobów energetycznych lub nagromadzenia nadmiernych ilości kwaśnych produktów przemiany materii. Inaczej mówiąc, jest to przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy, powstające w wyniku jej wykonywania wskutek róŜnych zmian w organizmie, np. niedotlenienie tkanek, wyczerpywanie się rezerw energetycznych. Zmęczenie stanowi ochronę organizmu przed za intensywną dla organizmu lub długotrwałą pracą. 174. Co to jest nawyk i do czego moŜe prowadzić? 22 Nawyk jest to zautomatyzowany składnik działania, powstający w wyniku wielokrotnego powtarzana tej samej czynności. Nie moŜe zastąpić myślenia w procesie pracy. MoŜe doprowadzić do zagroŜeń wypadkowych przy zmianie innych czynników technologicznych pracy. 175. Co to jest stres? Stres to reakcja psychofizjologiczna organizmu na niekorzystne i szkodliwe bodźce występujące w środowisku. 176. Jakim obciąŜeniom podlega człowiek w procesie pracy? W procesie pracy pracownik podlega obciąŜeniom fizycznym (statyczne i dynamiczne) oraz nerwowo-psychicznym(obciąŜenie umysłu; niedociąŜenie lub przeciąŜenie percepcyjne i obciąŜenie emocjonalne). 177. Co to jest obciąŜenie statyczne? ObciąŜenie statyczne jest to obciąŜenie wywołane długotrwałym napięciem mięśni spowodowanym utrzymywaniem przez dłuŜszy czas ciała lub przedmiotów w tej samej, zwłaszcza pozycji wymuszonej. ObciąŜenie statyczne jest jednym z rodzajów obciąŜenia fizycznego W celu oceny tego obciąŜenia charakteryzowanego przez parametry odnoszące się do pozycji przy pracy (wymuszona, niewymuszona), siły zewnętrznej i czasu trwania tego obciąŜenia, wyodrębnia się dwa czynniki ryzyka : obciąŜenie statyczne i monotypia. 178. Co to jest obciąŜenie dynamiczne? ObciąŜenie dynamiczne jest to obciąŜenie wywołane skracaniem lub wydłuŜaniem mięśni podczas wykonywania pracy w sensie fizycznym. Jest jednym z rodzajów obciąŜenia fizycznego występującego w procesie pracy, naleŜącego do czynników psychofizycznych. 179. Co to jest monotypia ruchowa? Monotypia ruchowa to częste powtarzanie tych samych ruchów przy wykonywaniu pracy. Stanowisko pracy i czynności powinny być tak zaprojektowane, aby uniknąć obciąŜenia statycznego, a takŜe zbyt częstego powtarzania tych samych ruchów oraz umoŜliwiać ich wykonywanie zgodnie z naturalnymi rytmami ruchu ciała. Ergonomia pracy 180. Co to jest ergonomia? Ergonomia jest nauką zajmująca się dostosowaniem warunków pracy i urządzeń otaczających człowieka do jego moŜliwości. MoŜna przyjąć, ze ergonomia to nauka o przystosowaniu człowieka do pracy i pracy do człowieka. 181. Jakie rodzaje ergonomii są stosowane w przemyśle? Rodzaje ergonomii: - koncepcyjna; - korekcyjna; - warunków pracy. 182. Czym się zajmuje ergonomia koncepcyjna? Ergonomia koncepcyjna dotyczy fazy projektowania i zajmuje się optymalizacją układu człowiektechnika-środowisko. Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych oraz metody: diagnoza i modelowanie. 183. Czym się zajmuje ergonomia korekcyjna? Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących warunków na stanowiskach pracy, oceną zgodności tych warunków pod kątem wymagań, podyktowanych psychofizycznymi, antropologicznymi, biomechanicznymi cechami człowieka, a takŜe społecznymi oraz organizacyjnymi wymaganiami pracy, w celu opracowania projektu optymalizacji. 184. Czym zajmuje się ergonomia warunków pracy? Ergonomia materialnych warunków pracy pozwala pracownikom na uzyskanie wiedzy m. innymi np. w zakresie; -poznania ile i jakie światło jest potrzebne do pracy, wypoczynku; - jak przeprowadzić pomiar hałasu na stanowisku pracy, jak hałas wpływa na organizm ludzki a jak drgania;- poznanie skutków przebywania w nadmiernym hałasie. 185. Jakie są wymagania dotyczące urządzeń sterujących?. 23 KaŜda maszyna powinna być wyposaŜona w element sterowniczy przeznaczony do jej całkowitego i bezpiecznego zatrzymania. Element sterowniczy maszyny, mający wpływ na bezpieczeństwo jej obsługi, musi być widoczny, moŜliwy do zidentyfikowania oraz oznakowany zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach oraz nie moŜe stwarzać jakichkolwiek zagroŜeń, w szczególności spowodowanych jego niezamierzonym uŜyciem. 186. Jakie są wymagania dot. maszyn stwarzających zagroŜenie emisją gazu, oparów, płynów lub pyłu? Maszyny te wyposaŜone winny być w odpowiednie obudowy lub w urządzenia wyciągowe, znajdujące się w pobliŜu źródła emitującego zagroŜenie. Zachow anie się pracow nika w zakładzi e pracy 187. Jak powinien zachować się pracownik w zakładzie pracy? Na terenie zakładu pracy pracownik powinien: - przestrzegać przede wszystkim regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie porządku; przepisów oraz zasad bhp a takŜe przepisów przeciwpoŜarowych - dbać o dobro zakładu, chronić jego mienie. 188. Jak powinien zachować się pracownik przed rozpoczęciem pracy? Przed rozpoczęciem pracy pracownik powinien: -poznać instrukcję bezpiecznej obsługi maszyny ( urządzenia);ubrać się w przydzieloną odzieŜ i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej; sprawdzić czy stan wyposaŜenia technicznego stanowiska pracy nie budzi zastrzeŜeń:, stan narzędzi i zabezpieczeń; w razie stwierdzenia usterek, niedokładności, braków pracownik powinien zawiadomić przełoŜonego i powstrzymać się od pracy. 189. Jak powinien zachować się pracownik w czasie wykonywania pracy? W czasie wykonywania pracy pracownik powinien: - utrzymywać porządek i ład na stanowisku pracy; a zwłaszcza dbać o stan narzędzi pracy; - przestrzegać obowiązującej instrukcji bhp oraz instrukcji technologicznej, a takŜe poleceń i wskazówek przełoŜonych; Pracownik nie powinien samodzielnie naprawiać maszyn czy urządzeń, nie powinien zdejmować osłon czy elementów zabezpieczających te maszyny i urządzenia; bez wiedzy przełoŜonych nie dopuszczać osób postronnych do pracy na swoim stanowisku; nie przeszkadzać w pracy innym pracownikom, unikać zbędnych rozmów, kłótni, Ŝartów, popychania, itp.; nie dotykać części maszyn w ruchu, nie czyścić i nie smarować ich przed zatrzymaniem; w razie przerwy w dopływie prądu, wyłączyć obsługiwaną maszynę. 190. Jak ma zachować się pracownik po zakończeniu pracy? Pracownik po zakończeniu pracy powinien: - zatrzymać obsługiwaną maszynę; - dokładnie uporządkować stanowisko pracy; - ułoŜyć narzędzia i przyrządy w miejscu do tego przeznaczonym; - wyłączyć dopływ energii zasilającej maszynę czy urządzenie. 191. Jak ma zachować się pracownik w szczególnych (nieprzewidzianych) okolicznościach? W szczególnych (nieprzewidzianych) okolicznościach pracownik winien zachować się zgodnie ze wskazówkami przełoŜonego i tak jak określają to instrukcje stanowiskowe. 192. Jak naleŜy postąpić z maszyną, gdy w czasie pracy stwierdzono jej uszkodzenie? JeŜeli uszkodzenie maszyny zostało stwierdzone w czasie pracy - naleŜy ją niezwłocznie zatrzymać, odłączyć dopływ energii, zawiadomić przełoŜonego o powyŜszym zdarzeniu. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z uŜytkowania oraz wyraźnie oznakowane (tabliczkami informującymi o niesprawności) i zabezpieczone w sposób uniemoŜliwiający ich uruchomienie. Znaki i barwy bezpieczeństwa 193. Jakie są barwy i znaki bezpieczeństwa? Barwami bezpieczeństwa są: barwa czerwona (znaczenie: zatrzymanie, zakaz), barwa ta jest takŜe stosowana w ochronie przeciwpoŜarowej, na sprzęcie przeciwpoŜarowym i w miejscach jego umieszczenia); - barwa niebieska (znaczenie: nakaz); - barwa Ŝółta (znaczenie: ostrzeŜenie przed niebezpieczeństwem); - barwa zielona (znaczenie: ogólnie oznacza stan bezpieczeństwa). Kształt znaków bezpieczeństwa oznacza: - „koło" (znaczenie: zakaz lub nakaz); - 24 - „trójkąt" (znaczenie: ostrzeŜenie); „kwadrat lub prostokąt "(znaczenie: informacja - wraz z opisem). 194. Co symbolizuje barwa czerwona w systemie barw bezpieczeństwa? Barwa czerwona symbolizuje - zatrzymanie, zakaz. 263. Co symbolizuje w systemie barw bezpieczeństwa barwa Ŝółta? Barwa Ŝółta symbolizuje - ostrzeŜenie przed niebezpieczeństwem. 196.Co symbolizuje w systemie barw bezpieczeństwa barwa niebieska? Barwa niebieska symbolizuje – nakaz. 197. Co symbolizuje w systemie barw bezpieczeństwa barwa zielona? Barwa zielona symbolizuje - stan bezpieczeństwa. 198. Co określają kształty poszczególnych znaków bezpieczeństwa? Poszczególne znaki bezpieczeństwa oznaczają: kształt „koło" (znaczenie: zakaz lub nakaz); kształt „trójkąt" (znaczenie: ostrzeŜenie); - kształt „kwadrat lub prostokąt" (znaczenie: informacja wraz z opisem). Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy 263. Co to jest czynnik szkodliwy występujący w procesie pracy? Czynnik szkodliwy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub moŜe prowadzić do schorzenia. 200. Co to jest czynnik niebezpieczny występujący w procesie pracy? Czynnik niebezpieczny - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub moŜe prowadzić do urazu. 201. Jakie znasz rodzaje czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy? Podaj jeden przykład kaŜdego rodzaju. Rodzaje czynników szkodliwych: - fizyczne (np. hałas, drgania, mikroklimat(środowisko termiczne), promieniowanie np. podczerwone, jonizacyjne, ostre krawędzie, wystające elementy)); - chemiczne (np. toksyczne, draŜniące, rakotwórcze, mutagenne); - biologiczne (np. mikroorganizmy); - psychofizyczne (np. obciąŜenie fizyczne - statyczne, dynamiczne; obciąŜenie nerwowopsychiczne - obciąŜenie umysłu, stres, niedociąŜenie lub przeciąŜenie percepcyjne, obciąŜenie emocjonalne). 202. Podaj przykłady prac, przy których występują szkodliwe czynniki biologiczne. Prace, przy których występują szkodliwe czynniki biologiczne - przy ściekach, praca w rolnictwie, w zakładach opieki zdrowotnej, przy produkcji Ŝywności, praca ze zwierzętami, itp 203. Podaj przykłady prac, przy których występują szkodliwe czynniki chemiczne. Prace, przy których występują szkodliwe czynniki chemiczne: - w laboratoriach chemicznych; zakładach chemicznych; spawanie lub cięcie metali za pomocą łuku elektrycznego). 204 Podaj przykłady prac, przy których występują szkodliwe czynniki fizyczne. Prace, przy których występują szkodliwe czynniki fizyczne: - na zewnątrz pomieszczeń w naraŜeniu na chłód lub deszcz; - w komorach chłodniczych; - przy rozbiórce obiektów, budowlane, przy wznoszeniu rusztowań, przy deskowaniu lub zdejmowaniu deskowania konstrukcji betonowych, itp. 205. Podaj przykłady niebezpiecznych substancji chemicznych. WskaŜ właściwości decydujące o rodzaju zagroŜenia. Substancje niebezpieczne: - np. substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych, utleniających, łatwo palne, toksyczne, Ŝrące, draŜniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne. W 25 postaci stałej ciekłej i gazowej poprzez swoje właściwości toksyczne, Ŝrące, draŜniące, rakotwórcze, mutagenne " oddziaływają negatywnie na organizm człowieka poprzez drogi, nowotworowe, układu nerwowego, itp. 206. Gdzie osoba wykonująca malowanie farbą olejną moŜe znaleźć informacje o zagroŜeniu i wskazówki do bezpiecznego postępowania? Osoba wykonująca malowanie farbą olejną moŜe znaleźć informacje o rodzaju zagroŜenia i sposobie bezpiecznego postępowania przede wszystkim z karty charakterystyki, ale takŜe bezpośrednio z piktogramu umieszczonego na opakowaniu. 207. Jakie rodzaje mikroklimatu mogą występować w środowisku pracy? Rodzaje mikroklimatu: - zimny; - gorący; - zmienny. 208. Opisz jak wygląda znak ostrzegawczy „substancja niebezpieczna o właściwościach Ŝrących”. WskaŜ miejsca, gdzie znak powinien być umieszczony?. Znak ostrzegawczy „substancja niebezpieczna o właściwościach Ŝrących”- to trójkąt równoboczny, tło Ŝółte, na tym tle próbówki (w kolorze czarnym), z których wylewa się ciecz na rękawicę i „powierzchnię płaską" (kolor czarny). Miejsce umieszczenia znaku - na linii wzroku - w miejscu lub w najbliŜszym otoczeniu stanowisk wykorzystujących tego rodzaju substancje, a w przypadku zagroŜenia występującego na wszystkich stanowiskach - przy wejściu na teren, na którym występuje zagroŜenie. 209. Opisz jak wygląda znak ostrzegawczy „substancja niebezpieczna o właściwościach łatwopalnych”. WskaŜ miejsca, gdzie powinien być umieszczony?. Znak ostrzegawczy „substancja niebezpieczna o właściwościach łatwopalnych” to trójkąt równoboczny, tło Ŝółte, na tym tle „ogień" (barwa czarna). Miejsce umieszczenia - na linii wzroku w miejscu lub w najbliŜszym otoczeniu występowania substancji, a w przypadku zagroŜenia występującego na wszystkich stanowiskach pracy przy wejściu na teren, na którym występuje zagroŜenia Pomieszczenia pracy, procesy pracy, organizacja pracy i stanowisk pracy 210. Jakie pomieszczenia uwaŜa się za „pomieszczenia pracy"? Pomieszczenie pracy to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy i liczby zatrudnionych pracowników, utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy , a takŜe tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. 211. Co oznacza pojęcie „pomieszczenie stałej pracy"? „Pomieszczenie stałej pracy" - pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika, w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny. 212. Co oznacza pojęcie „pomieszczenie czasowej pracy"? „Pomieszczenie czasowej pracy" - pomieszczenie, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin. 213. Jakich pomieszczeń nie uwaŜa się za przeznaczone na pobyt pracowników? Nie uwaŜa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niŜ 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku. 214. Jaką minimalną temperaturę naleŜy zapewnić w pomieszczeniach pracy? W pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić temperaturą odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niŜszą niŜ 14° C, chyba, Ŝe względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach, w których jest 26 wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie moŜe być niŜsza niŜ 18° C. 215. Jakie oświetlenie naleŜy zapewnić w pomieszczeniach pracy? W pomieszczeniach pracy stałej naleŜy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba, Ŝe jest to niemoŜliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie wyłącznie oświetlenia elektrycznego, pracodawca uzyskał zgodę, właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy. 216. Jakie wymagania stawiane są wobec oświetlenia pomieszczenia pracy? Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w normie (Polskiej Normie). NiezaleŜnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy naleŜy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z normami. 217. Jakie wymagania stawia się wobec podłóg w pomieszczeniach oraz na drogach w obiektach budowlanych? W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące odporne na ścieranie oraz nacisk, a takŜe łatwe do utrzymania w czystości. 218. Jakie wymagania powinny spełnić schody i pochylnie? Schody i pochylnie nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których moŜe występować zaleganie pyłów - powinny być aŜurowe. 219. Jaką minimalną objętość pomieszczenia przy wykonywaniu stałej pracy naleŜy zapewnić dla kaŜdego pracującego? 3 Dla kaŜdego pracującego naleŜy zapewnić, co najmniej 13 m wolnej objętości pomieszczenia przy pracy stałej. 220. Jaką minimalną wolnej powierzchni podłogi pomieszczenia stałej pracy naleŜy zapewnić dla kaŜdego jednocześnie zatrudnionego pracownika? 2 Dla kaŜdego zatrudnionego pracownika naleŜy zapewnić, co najmniej 2 m wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, itp.) 221. Jaka powinna być minimalna wysokość pomieszczenia pracy stałej, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia? Minimalna wysokość pomieszczenia pracy stałej, w którym występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, powinna wynosić 3,3 m w świetle. 222. Jaką minimalną wysokość mogą mieć pomieszczenia pracy? Wysokość pomieszczenia pracy (licząc od podłogi do najniŜej połoŜonej konstrukcyjnej części sufitu) nie moŜe być mniejsza w świetle niŜ 1,9 m - dotyczy to pomieszczenia o stropie pochyłym, w którym wymagania dotyczące wysokości stosuje się do średniej wysokości pomieszczenia. 223. Co powinien zawierać projekt obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy? Projekt obiektu budowlanego (produkcyjnego, usługowego) powinien m. innymi zawierać podstawowe dane dotyczące: rozwiązań budowlanych oraz współzaleŜności urządzeń i wyposaŜenia technologicznego, związanego z przeznaczeniem obiektu. KaŜdy projekt budowlany musi być zgodny z uregulowaniami zawartymi w ustawie prawo budowlane jak równieŜ w przepisach szczególnych. Projekt obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy winien być zaopiniowany przez rzeczoznawców ds.: bezpieczeństwa i higieny pracy, sanitarno-higienicznych, przeciwpoŜarowych. 224. Co naleŜy zapewnić pracownikom przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej? Pracownikom przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej naleŜy zapewnić moŜliwość siedzenia. 27 225. Co naleŜy zapewnić pracownikom przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia? Pracownikom przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia naleŜy zapewnić moŜliwość odpoczynku w pozycji siedzącej, w pobliŜu miejsca pracy. 226. Co to jest ryzyko zawodowe? Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepoŜądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagroŜeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. 227. Co to są środki ochrony zbiorowej? Środki ochrony zbiorowej - środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. 228. Co to są urządzenia ochronne? Urządzenia ochronne - rozumie się przez to osłony oraz takie urządzenia, które spełniają jedną lub więcej funkcji, tj.: - zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych; - powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej; - nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeŜeli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej;- zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych; - nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szkodliwych. 229. Co jest niedozwolone przy stosowaniu drabin przenośnych? Przy stosowaniu drabin przenośnych niedopuszczalne jest w szczególności: - stosowanie drabin uszkodzonych; - stosowanie drabiny jako drogi stałego transportu, a takŜe przenoszenia cięŜarów o masie powyŜej 10 kg; - uŜywanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem; - uŜywanie drabiny rozstawnej jako przystawnej; - ustawianie drabiny na niestabilnym podłoŜu; - opieranie drabiny przystawnej o śliskie płaszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo opieranie drabiny o niestabilne stosy materiałów, które nie zapewniają stabilności drabiny; - stawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeŜeli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawianej drabiny; ustawianie drabin w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i innych urządzeń w sposób stwarzający zagroŜenie dla pracowników uŜywających drabiny; - wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej; -przenoszenie drabiny o długości powyŜej 4 m przez jedną osobą. 230. W jaki sposób naleŜy zabezpieczyć pracowników przed upadkiem z wysokości? Przed rozpoczęciem prac na wysokości naleŜy w szczególności: - sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tym stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciąŜenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywalną zmianą połoŜenia, a takŜe stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających słuŜyć do mocowanie linek bezpieczeństwa; - zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa, przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (doprać w podparciu - na słupach, masztach, itp.); zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości. 231. W jaki sposób naleŜy zabezpieczyć strefą zagroŜenia w związku z moŜliwością spadania przedmiotów z wysokości? Strefa niebezpieczna, w której istnieje zagroŜenie spadania z wysokości przedmiotów: - powinna być ogrodzona balustradami ochronnymi; - w swym najmniejszym wymiarze liniowym, Uczonym od płaszczyzny obiektu budowlanego, generalnie nie moŜe wynosić mniej niŜ 1/10 wysokości, z której mogą spadać przedmioty, lecz nie mniej niŜ 6 m. Strefa niebezpieczna naleŜy oznakować znakami ostrzegawczymi lub znakami zakazu. 232. W jaki sposób powinny być zaprojektowane, wykonane, utrzymane i uŜytkowane instalacje i urządzenia elektryczne? 28 Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane tak, aby nie naraŜały pracowników na poraŜenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie pół elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagroŜenia poŜarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków. 233. Jakie minimalne wymiary powinny mieć przejścia między maszynami, innymi urządzeniami lub ścianami? Przejścia pomiędzy maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami, przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość, co najmniej 0,75 m; a jeŜeli w przejściach odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić, co najmniej 1 m. Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne 234. Co nazywamy pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi? Pomieszczenia higieniczno-sanitarne - rozumie się przez to szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie, z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkaŜania, suszenia i odpylania odzieŜy roboczej lub ochronnej. 235. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać szatnie? Szatnie powinny być urządzone w suchych oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach i w miarę moŜliwości, oświetlone, światłem dziennym. W szatniach naleŜy zapewnić przynajmniej czterokrotną wymianę powietrza na godzinę, a w szatniach wyposaŜonych w okna otwierane przeznaczonych dla nie więcej niŜ 10 pracowników wymiana powietrza nie moŜe być mniejsza niŜ dwukrotna na godzinę. W szatni powinny zapewnione miejsca siedzące, dla co najmniej 50 % pracowników zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. 236. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać ustępy? Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niŜ 75 m od stanowiska pracy, Odległość ta moŜe być większa jedynie dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy. W budynkach ustępy powinny być urządzone na kaŜdej kondygnacji. JeŜeli na kondygnacji pracuje mniej niŜ dziesięć osób, ustępy mogą znajdować się nie dalej niŜ na sąsiedniej kondygnacji. Wejścia do ustępów powinny prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń, korytarzy lub dróg słuŜących do komunikacji ogólnej. Ustęp powinien mieć wejściowe pomieszczenie izolujące wyposaŜone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody w ilości co najmniej jedna umywalka na trzy miski ustępowe lub pisuary, lecz nie mniej niŜ jedna umywalka. W pomieszczeniach ustępów naleŜy 3 3 zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niŜ 50 m na godzinę na 1 miskę ustępową i 25 m na 1 pisuar. 237. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać natryski? W zespole szatni powinny znajdować się pomieszczenia z natryskami, jeśli wymagają tego warunki pracy lub ochrona zdrowia pracowników. Pomieszczenia te powinny być łatwo dostępne dla pracowników i zapewniać bezkolizyjny ruch pracowników juŜ umytych i ubranych w odzieŜ własną. Na kaŜdych ośmiu pracowników najliczniejszej zmiany wykonujących prace powodujące zabrudzenie ich ciała powinna przypadać co najmniej jedna kabina natryskowa, a przy pracach związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się substancji trujących, zakaźnych, promieniotwórczych, draŜniących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a takŜe przy pracach pylących w wilgotnym i gorącym klimacie lub powodujących intensywne - co najmniej jedna kabina natryskowa na kaŜdych pięciu pracowników (lecz nie mniej niŜ jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych). Wymiary kabin natryskowych powinny być zgodne z przepisami techniczno-budowlanymi. 238. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać umywalnie? Umywalnie wchodzą w skład zespołu szatni i powinny być łatwo dostępne dla pracowników i zapewniać bezkolizyjny ruch pracowników juŜ umytych i przebranych w odzieŜ własną. Do umywalek powinna być doprowadzona woda bieŜąca. W przypadku zatrudniania pracowników przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi naleŜy zapewnić umywalki z bieŜącą ciepła wodą. Szerokość przejścia między umywalkami a ścianą przeciwległą powinna wynosić nie mniej niŜ 1,3 m, a miedzy dwoma rządami umywalek - nie mniej niŜ 2 m. Na kaŜdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany powinna w umywalni przypadać co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi - co najmniej jedna umywalka na kaŜdych pięciu pracowników — lecz nie mniej niŜ jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych...Na kaŜdych 29 trzydziestu męŜczyzn lub na kaŜde dwadzieścia kobiet jednocześnie zatrudnionych przy pracach biurowych lub w warunkach zbliŜonych do tych prac powinna. 239. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać jadalnie? Pracodawca zatrudniający powyŜej dwudziestu pracowników na jednej zmianie powinien zapewnić pracownikom pomieszczenie do spoŜywania posiłków – jadalnią.. Obowiązek ten dotyczy równieŜ pracodawców zatrudniających dwudziestu i mniej pracowników, jeŜeli naraŜeni są na kontakt ze szkodliwymi środkami chemicznymi lub promieniotwórczym, materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie brudzących. 240. Jakim wymaganiom powinny odpowiadać pomieszczenia do wypoczynku kobiet? Pomieszczenia do wypoczynku kobiet (d. pomieszczenia higieny osobistej kobiet) naleŜy urządzić, jeŜeli na jedną zmianę, w jednym budynku, zatrudnionych jest więcej iŜ dwadzieścia kobiet zapewniając miejsca do wypoczynku w pozycji leŜącej dla kobiet w ciąŜy i karmiących matek. Na kaŜdych trzysta kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinno przypadać co najmniej jedno miejsce do leŜenia, ale w budynku powinno być przynajmniej jedno miejsce. Powierzchnia 2 pomieszczenia do wypoczynku nie moŜe być mniejsza niŜ 8 m . W pomieszczeniu tym naleŜy zapewnić przynajmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny. Obsługa i stosow anie maszyn, narzędzi i innych urządzeń technicznych 241. Dlaczego naleŜy zapoznać się z instrukcją obsługi nowo zakupionej maszyny, urządzenia technicznego lub zmechanizowanego narzędzia? Z instrukcją obsługi nowo zakupionej maszyny ((urządzenia lub zmechanizowanego narzędzia) naleŜy zapoznać kaŜdego pracownika, który ma obsługiwać maszynę, w celu poznania warunków bezpiecznej obsługi i uŜytkowania, a takŜe warunków jej konserwacji lub/ i naprawy. 242. W jakie urządzenia i inne elementy, decydujące o bezpieczeństwie, powinny być wyposaŜone maszyny i urządzenia techniczne? Maszyny i inne urządzenia techniczne winny być wyposaŜone w element sterowniczy do bezpiecznego włączania/ wyłączania. Gdy jest to konieczne, w związku z zagroŜeniami stwarzanymi przez maszynę, takŜe w wyłączniki awaryjne. KaŜdy z tych wyłączników powinien dobrze widoczny, moŜliwie łatwy do zidentyfikowania oraz oznakowany. Maszyny powinny być wyposaŜone w łatwo odróŜniające się, odpowiednio oznakowane urządzenie do odłączenia od źródła energii. W przypadku zespołowej obsługi maszyny albo, jeśli stwarza ona zagroŜenie dla otoczenia, naleŜy zapewnić urządzenia sygnalizacji ostrzegawczej (akustyczne, optyczne). 243. Jak powinny być zabezpieczone elementy ruchome i inne części maszyn, które w przypadku zetknięcia się z nimi, stwarzają zagroŜenie? Elementy ruchome maszyn powinny być do wysokości, co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska, osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne. Pasy, łańcuchy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagraŜające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami, na wysokości 2,5 m od poziomu podłogi powinny być osłonięte, co najmniej od dołu, trwałymi osłonami. 244. Do czego słuŜy zainstalowany w wielu maszynach czerwony przycisk w kształcie grzybka na Ŝółtym kołowym tle? Czerwony przycisk-jest to przycisk awaryjny, do uruchomienia ręką lub nogą w przypadku zaistnienia awarii maszyny lub powstałego zagroŜenia wypadkowego. 245. Jakie zadanie spełniają w maszynie wyłączniki krańcowe instalowane np. przy ruchomych osłonach lub drzwiczkach? Wyłączniki krańcowe wyłączają urządzenie, maszynę w przypadku przewidzianym skrajnym połoŜeniem technologicznym np., ruchomej osłony, drzwiczek, Ŝurawia budowlanego, wyciągu budowlanego. 246. Dlaczego maszyny, urządzenia techniczne lub zmechanizowane narzędzia powinny posiadać tabliczkę znamionową i co ona zawiera? 30 Tabliczka znamionowa identyfikuje maszynę, urządzenie, narzędzie. Określa typ, rodzaj, rok produkcji, numer fabryczny, wielkość parametrów eksploatacyjnych (moc, napięcie itp.), nazwę producenta. 247. Jakie znasz barwy bezpieczeństwa oraz znaki bezpieczeństwa, które mogą znajdować się na maszynach, urządzeniach technicznych lub zmechanizowanych narzędziach? Barwa czerwona, czarna, Ŝółta, niebieska, zielona, biała. Odpowiednio oznaczają: zakaz uruchamiania maszyny (urządzenia), ostrzeŜenie przed substancjami radioaktywnymi i promieniowaniem jonizującym, nakaz stosowania ochrony słuchu. 248. Jakie zagroŜenia zawodowe mogą wystąpić przy obsłudze zmechanizowanych narzędzi, np. młota pneumatycznego, wiertarki udarowej lub szlifierki elektrycznej? Przy obsłudze narządzi zmechanizowanych (pneumatycznych) moŜe wystąpić zagroŜenie powstania choroby wibracyjnej. 249. Co oznacza znak CE, który powinien znajdować się na nowych maszynach, urządzeniach technicznych oraz zmechanizowanych narzędziach? Znak „CE" jest potwierdzeniem, iŜ producent lub jego uprawomocniony przedstawiciel, np. importer towaru wytwarzanego poza obszarem Unii Europejskiej, deklaruje zgodność wyrobu z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa. Znak CE jest to europejski certyfikat bezpieczeństwa (w krajach unii europejskiej). 250. Jakie urządzenia techniczne, które mogą stwarzać zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia pracownika podlegają dozorowi technicznemu? Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia ciśnieniowe (w których ciecze lub gazy znajdują się pod ciśnieniem róŜnym od atmosferycznego) np. kotły parowe, zbiorniki stałe, wytwornice acetylenowe oraz. cysterny, wciągarki, wciągniki, suwnice, Ŝurawie, wciągi towarowe, podesty ruchome, urządzenia dla niepełnosprawnych, dźwigi towarowe i osobowe, wózki jezdniowe (widłowe) z zamontowanym systemem podnoszenia, itp. 251. W jakich urządzeniach technicznych moŜe wystąpić zagroŜenie wzrostu ciśnienia i jakie urządzenia zabezpieczają przed tym zjawiskiem? W urządzeniach ciśnieniowych (instalacjach, zbiornikach),zagroŜenie wywołane niekontrolowanym wzrostem ciśnienia jest eliminowane przez zawory bezpieczeństwa. 252. Jak powinien postąpić operator, jeŜeli podczas obsługi maszyny stwierdzi jej wadliwą pracę? JeŜeli podczas obsługi maszyny operator stwierdzi jej wadliwą pracę powinien ją natychmiast wyłączyć, powiadomić przełoŜonego, oznaczyć znakiem zakazu uruchamiania. 253. Czy wolno naprawiać, czyścić lub smarować elementy maszyn podczas ich pracy? Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno - ruchowej. 254. Jakim wymaganiom powinna odpowiadać odzieŜ robocza pracowników zatrudnionych przy obsłudze maszyn, które mają elementy ruchome? Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieŜy z luźnymi (zwisającymi) częściami np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy. 255. Co powinna zawierać stanowiskowa instrukcja bhp związana z maszynami i urządzeniami technicznymi? Powinna określać czynności do wykonania przed rozpoczęciem pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania danej pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracowników, warunki naprawy i konserwacji. 31 ZagroŜenie prądem elektrycznym 256. Jakie są rodzaje ochrony przed prądem elektrycznym? Rodzaje ochrony przed prądem elektrycznym: - ochrona przed dotykiem bezpośrednim; - ochrona przy dotyku pośrednim. 257. Na czym polega ochrona przed poraŜeniem prądem elektrycznym - przed dotykiem bezpośrednim? Spośród kilku rodzajów ochrony przed dotykiem bezpośrednim - podstawową ochroną jest izolacja części czynnych całkowicie osłaniająca przewody zasilające i inne części urządzeń elektrycznych. Innym rodzajem jest stosowanie obudów urządzeń elektrycznych o odpowiednim stopniu ochrony. Stopień ochrony oznacza się za pomocą dwóch liter IP oraz dwóch umieszczonych za nim nimi cyfr. 258. Na czym polega ochrona przed poraŜeniem prądem elektrycznym - przy dotyku pośrednim? Ochrona przy dotyku pośrednim opiera się na szybkim, samoczynnym wyłączeniu zasilania obwodu, w którym nastąpiło uszkodzenie groŜące poraŜeniem prądem. Ochronę taką zapewniają m. innymi: bezpieczniki topikowe, wyłączniki nadprądowe, wyłączniki róŜnicowoprądowe na prąd róŜnicowy większy niŜ 30 mA. 259. W jakiej odległości wolno urządzać stałe stanowiska robocze w pobliŜu napowietrznych linii energetycznych? Stałe stanowiska pracy moŜna urządzać w odległości liczonej w poziomie od skrajnych przewodów w odległości: - 3 m- dla linii o napięciu znamionowym nie przekraczającym 1 kV; - 5 m~ dla linii o napięciu znamionowym powyŜej 1 kV, lecz nieprzekraczającym 15 kV; - 10 m- dla linii o napięciu znamionowym powyŜej 15 kV, lecz nieprzekraczającym 30 kV; - 15 m- dla linii o napięciu znamionowym powyŜej 30 k V, lecz nieprzekraczającym 110 KV - 30 m- dla linii o napięciu znamionowym powyŜej 110 kV. 260. W jakiej odległości wolno składować materiały w pobliŜu napowietrznych linii energetycznych? Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod liniami energetycznymi lub w odległości nie mniejszej niŜ: - 2 m - od linii niskiego napięcia; - 5 m - od linii wysokiego napięcia do 15 kV; -10 m-od linii wysokiego napięcia powyŜej 15 kV. 261. Jakie skutki powoduje prąd elektryczny przepływający przez ciało ludzkie? Prąd elektryczny przepływający przez ciało ludzkie powoduje: - oparzenie; - zaburzenia rytmu serca (moŜe doprowadzić do migotania komór, czego efektem jest zatrzymanie krąŜenia i oddychania); - mnogie uszkodzenia ciała (powoduje kurcz mięśni, czasem tak silny, Ŝe moŜe powodować zwichnięcie i złamanie kości, kompresyjne złamanie kręgów i zwichnięcie ku tyłowi w stawie barkowym). Wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz świadczenia z nimi związane 262. Co jest najczęstszą przyczynę wypadków? Najczęstszą przyczyną wypadków przy pracy jest nieprzestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa higieny pracy przez pracodawców np. dopuszczanie do wykonywania pracy osób bez wymaganych kwalifikacji, nie sprawowanie właściwego nadzoru nad pracownikami podczas wykonywania pracy, ale takŜe nieprzestrzegania przepisów i zasad bhp przez pracowników np. zbyt szybka jazda ( przekraczanie prędkości), wykonywanie czynności przy maszynie( np. .napraw, czyszczenia, smarowania, usuwania awarii) bez jej wyłączenia. 263. Wymień przyczyny techniczne wypadków? Przyczyny techniczne wypadków: -wady konstrukcyjne lub niewłaściwe rozwiązania techniczne(brak lub niewłaściwie działające odciągi miejscowe substancji szkodliwych na stanowisku pracy) - niewłaściwe wykonanie czynnika materialnego (uŜycie zbyt cienkiej deski(o niewłaściwej wytrzymałości) jako balustrady rusztowania do prac na wysokości; wady materiałowe czynnika materialnego ( np. pęknięcie tarczy szlifierskiej). 32 264. Wymień przyczyny wypadków, związane z nieprawidłowym zachowaniem się pracownika? Przyczyny wypadków, związane z nieprawidłowym zachowaniem się pracownika:- niewłaściwe posługiwanie się narzędziami i sprzętem; nie uŜywanie sprzętu ochronnego przez pracownika; niewłaściwe zachowanie się pracownika ( Ŝarty, lekcewaŜenie zagroŜenia, lekcewaŜenie wskazówek przełoŜonych;- stan psychofizyczny pracownika nie zapewniający bezpiecznego wykonywania pracy (alkohol, środki odurzające, substancje psychotropowe). 265. Co to jest wypadek przy pracy? Jakie przesłanki muszą być spełnione, aby zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy? Za wypadek przy pracy uwaŜa się nagle zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, tj. -podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełoŜonych; - podczas lub w związku z wykonywanie przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; - w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. 266. Co rozumiemy pod pojęciem przyczyna zewnętrzna wypadku? Zdarzenie jest wypadkiem przy pracy tylko wtedy, jeśli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych Przyczyną zewnętrzną moŜe być kaŜdy czynnik zewnętrzny, zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki. MoŜe to być nie tylko narzędzie pracy czy maszyna, lecz równieŜ np. siły przyrody, oddziaływanie innego osobnika, nadmierny wysiłek fizyczny. Do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy ustalenie przynajmniej jednej przyczyny zewnętrznej, choćby działały równocześnie i inne. 267. Jak rozumiesz kryterium „nagłości zdarzenia”? Nagłość zdarzenia jako element definicji wypadku przy pracy dotyczy( wg. orzecznictwa sądowego) oddziaływania przyczyny zewnętrznej nie dłuŜej niŜ przez czas jednej zmiany roboczej. 268. Co rozumiemy pod pojęciem związek z pracą? Wykonywanie czynności przez pracownika zgodnie z umową o pracę i zakresem czynności, oraz wykonywanie czynności na polecenie przełoŜonego i w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia. W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku prac. 269. Co to jest wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy? Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło: - w czasie podróŜy słuŜbowej w okolicznościach innych niŜ określono to definicji wypadku przy pracy, ale takŜe przy Ŝyciowo uzasadnionych okolicznościach związanych z pobytem w delegacji; - podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony; -przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. 270. Co uwaŜamy za wypadek w drodze do pracy i z pracy? Za wypadek w drodze do pracy i z pracy uwaŜa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeŜeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. JednakŜe uwaŜa się, Ŝe wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo, Ŝe droga została przerwana, jeŜeli przerwa była Ŝyciowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a takŜe wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza. Za drogę do pracy lub z pracy uwaŜa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu równieŜ drogę do miejsca lub z miejsca: - innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; - zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;- zwykłego spoŜywania posiłków;- odbywania nauki lub studiów. 271. Kiedy wypadek przy pracy określamy jako śmiertelny? Za śmiertelny wypadek przy pracy uwaŜa się wypadek, w wyniku którego, śmierć nastąpiła w okresie, nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku. 272. Kiedy wypadek przy pracy jest kwalifikowany jako cięŜki? 33 Za wypadek cięŜki przy pracy uwaŜa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło cięŜkie uszkodzenie ciała, takie jak utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje organizmu, a takŜe choroba nieuleczalna lub zagraŜająca Ŝyciu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwale, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała. 273. Kiedy wypadek przy pracy nazywamy zbiorowym? Za zbiorowy wypadek przy pracy uwaŜa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby. 274. Jaki obowiązek (podstawowy) ma pracownik, który uległ wypadkowi? Pracownik, który uległ wypadkowi ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia tego zdarzenia, swojemu przełoŜonemu. 275. Jakie są obowiązki pracownika, który zauwaŜył wypadek? Pracownik, który zauwaŜył wypadek ma obowiązek niezwłocznego zgłoszenia tego zdarzenia przełoŜonemu. 276. Jaki ma obowiązek przełoŜony poszkodowanego w wypadku pracownika? PrzełoŜony ma obowiązek udzielić pracownikowi poszkodowanemu w wypadku pierwszej pomocy, zabezpieczyć miejsce wypadku i niezwłoczne powiadomić pracodawcę o zdarzeniu. 277. Jakie obowiązki ma pracodawca jeśli zaistniał wypadek? W razie wypadku pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagroŜenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom oraz zaprowadzić rejestr wypadków. Pracodawca obowiązany jest równieŜ niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, cięŜkim lub zbiorowym wypadku przy pracy. 278. Na jaki czas trzeba zabezpieczyć miejsce wypadku? Do czasu przeprowadzenia dochodzenia powypadkowego, tj. ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, nie wolno dopuszczać osób niepowołanych do miejsca wypadku, uruchamiać maszyn i urządzeń związanych z wypadkiem, nie wolno zmieniać połoŜenia ich elementów (maszyn, osłon, przedmiotów, itp.), chyba, Ŝe zaistniała konieczność ratowania ludzi lub mienia. 279. Kto wydaje zgodę na uruchomienie urządzeń na miejscu wypadku? Zezwolenie na ponowne uruchomienie maszyn i innych urządzeń oraz dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraŜa pracodawca po uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, a w przypadku wypadku śmiertelnego, cięŜkiego lub zbiorowego po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem. 280. Kto przeprowadza dochodzenie, jeśli pracownik uległ wypadkowi na terenie innego zakładu pracy? W przypadku, gdy pracownik uległ wypadkowi na terenie innego zakładu - dochodzenie przeprowadza zespól powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego pracownika, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek. Na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika, pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, moŜe ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie dokumentacje przekazać pracodawcy poszkodowanego pracownika, który powinien zatwierdzić protokół. 281. Jakie dokumenty sporządza zespół powypadkowy i w jakim terminie? Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zespół powypadkowy sporządza protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w okresie 14 dni po wypadku. Po zapoznaniu poszkodowanego pracownika( lub rodziny przy wypadku śmiertelnym), z treścią protokołu, niezwłocznie doręcza go pracodawcy do zatwierdzenia. 282. Czy zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu? Tak, zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu. 34 283. Czy pracownik poszkodowany ma prawo wglądu do dokumentacji dotyczącej ustalania okoliczności i przyczyn wypadku? Pracownik poszkodowany w wypadku ma prawo wglądu do dokumentacji dotyczącej ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w którym został poszkodowany. Ma teŜ prawo do sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii. 284. Kto zatwierdza protokół powypadkowy i w jakim terminie? Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca w terminie 5 dni od daty jego sporządzenia. 285.Czy jest moŜliwe ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy? W sytuacji, gdy do protokołu zostały zgłoszone( np. przez poszkodowanego) zastrzeŜenia zespół powypadkowy (na wniosek pracodawcy) dokonuje tylko wyjaśnień i uzupełnień i sporządza nie później niŜ w ciągu 5 dni, nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza protokół nie zatwierdzony przez pracodawcę. Protokół powypadkowy dotyczący wypadku śmiertelnego, cięŜkiego i zbiorowego, zawierający ustaleni, naruszające uprawnienia pracownika, albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne, moŜe być zwrócony pracodawcy przez właściwego inspektora pracy, z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. 286. Jakie choroby uwaŜamy za choroby zawodowe? Za choroby zawodowe uwaŜa się choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeśli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy. Wykaz tych chorób zawiera załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.07.2002 r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach. 287. Kto zgłasza podejrzenie o chorobę zawodową? Podejrzenia o chorobę zawodową zgłasza pracownik zatrudniony w naraŜeniu zawodowym lub były pracownik po ustaniu zatrudnienia w naraŜeniu, jednak nie później niŜ w okresie, który został określony w wykazie chorób zawodowych, np. obustronny, trwały ubytek słuchu typu ślimakowego powinien być zgłoszony w okresie do 2 lat. 288. Kiedy pracownik nabywa prawo do świadczeń? Warunkiem wypłacania świadczeń przysługujących poszkodowanemu lub członkowi rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku albo choroby zawodowej jest bieŜące płacenie składek przez płatnika na ubezpieczenie „wypadkowe” i „chorobowe”. 289. Kto wypłaca świadczenia przysługujące poszkodowanemu pracownikowi? Świadczenie przysługujące poszkodowanemu pracownikowi wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych ( jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek na zdrowiu spowodowany wypadkiem przy pracy, wypłata 100 % zasiłku chorobowego, za czas niezdolności do pracy poszkodowanego, spowodowany wypadkiem przy pracy) i pracodawca 290.Jakie świadczenia przysługujące poszkodowanemu w wypadku wypłaca pracodawca? Pracodawca wypłaca pracownikowi poszkodowanemu w wypadku przy pracy lub uprawnionym członkom rodziny pracownika zmarłego wskutek wypadku przy pracy: odszkodowanie za przedmioty utracone lub uszkodzone wskutek wypadku przy pracy, świadczenia wyrównawcze dla pracownika, którego wynagrodzenie uległo obniŜeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu; wynagrodzenie za pracę do dnia śmierci pracownika wskutek wypadku przy pracy (wygaśnięcie umowy o pracę, z powodu śmierci pracownika), świadczenia z układu zbiorowego pracy( np. wypłata jednorazowego świadczenia z tytułu śmierci pracownika spowodowanego wypadkiem przy pracy). 291. Jakie świadczenia przysługujące poszkodowanemu w wypadku wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych? Pracownikowi poszkodowanemu w wypadku przy pracy ZUS wypłaca jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci; rentę inwalidzką i rentę rodzinną. 292. Na podstawie czyjej decyzji uznaje się prawo do świadczeń za chorobę zawodową? 35 Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej po dokonaniu oceny stanu zdrowia naraŜonego pracownika wydaje lekarz właściwy do orzekania (lekarz orzecznik). Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny lub upowaŜniony przez niego terenowy inspektor sanitarny, na podstawie orzeczenia lekarskiego (lekarza orzecznika) i przeprowadzonej oceny naraŜenia zawodowego, wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej i na tej podstawie uzyskuje się prawo do świadczeń. 293. Na czyj wniosek wszczyna się postępowanie w sprawie świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Poszkodowany pracownik( lub uprawniony członek rodziny za pośrednictwem pracodawcypłatnika składek, kieruje wniosek do ZUS o wypłatę świadczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Pracodawca (ubezpieczający - płatnik składek) przesyła do ZUS niezbędne dokumenty związane z wypadkiem przy pracy tj. protokół powypadkowy (oryginał) wraz z wyjaśnieniami poszkodowanego i informacjami świadków, dotyczącymi wypadku, kartę wypadku, zaświadczenie o stanie określające roszczenia pracownika do świadczeń zdrowia wydane przez lekarza pod opieką którego znajduje się poszkodowany, odpis aktu zgonu-jeśli był to wypadek śmiertelny, pismo-wniosek pracodawcy określające roszczenia pracownika do świadczeń. W przypadku stwierdzenia choroby zawodowej pracodawca((ubezpieczający - płatnik składek) jest obowiązany przesłać do ZUS następujące dokumenty: decyzję (oryginał) o stwierdzeniu choroby zawodowej, - zaświadczenie o stanie zdrowia, lub odpis aktu zgonu osoby, u której stwierdzono chorobę zawodową, -pismo(wniosek) pracodawcy określające roszczenia pracownika do świadczeń. 294. Kto wypłaca zasiłek chorobowy? Zasiłek chorobowy wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 295. W jakiej wysokości -w stosunku do wynagrodzenia, wypłacany jest zasiłek chorobowy w związku z nieobecnością pracownika, spowodowaną wypadkiem przy pracy? Zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100 % podstawy wymiaru. 296. Czy pracownikowi przysługuje prawo wystąpienia z wnioskiem do sądu w sprawach świadczeń? Pracownik moŜe dochodzić swoich roszczeń z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej np. z powództwa cywilnego. Osoby dochodzące swoich roszczeń na drodze cywilnoprawnej mogą wybrać następujące formy: - jednorazowe odszkodowanie jako roszczenie o odszkodowanie jednorazowe lub roszczenie o zadośćuczynienie; - okresowe odszkodowanie jako roszczenie o rentę uzupełniającą. 297. .W jakich sytuacjach zakład pracy moŜe odmówić świadczeń z tytułu wypadku przy pracy? Świadczenia nie przysługują ubezpieczonemu: - Jeśli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przepisów dotyczących ochrony Ŝycia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek raŜącego niedbalstwa, - Jeśli będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych przyczynił się w wysokim stopniu do spowodowania wypadku. Przedawnienie roszczeń 298. Kiedy ulegają przedawnieniu roszczenia ze stosunku pracy? Roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. 299. Kiedy rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczeń? Bieg przedawnień roszczeń rozpoczyna się z upływem 3 lat, w którym roszczenie stało się wymagalne. 300. Czy ulegają przedawnieniu roszczenia pracownika z tytułu wypadku przy pracy? Roszczenie pracownika z tytułu wypadku przy pracy nie przedawnia się (art.189 Kodeksu postępowania cywilnego) 36 301.Jaki organ rozstrzyga roszczenia pracownika, związane ze stosunkiem pracy? Roszczenia pracownika, związane ze stosunkiem pracy, rozstrzygają sądy rejonowe - sądy pracy Prace transportowe 302. Jak naleŜy zachować się przy podnoszeniu ładunku z podłoŜa? Przy podnoszeniu ładunku z podłoŜa pamiętać naleŜy, Ŝeby: - chwycić przedmiot właściwie i pewnie, najlepiej za uchwyty, jeśli je ma; - ładunek podnosić tylko wtedy, gdy pozycja ciała jest stabilna, rozkładając równomiernie masę ładunku po obu stronach tułowia;- wykonywać łagodne i płynne ruchy; - nie skręcać tułowia. 303. Jak naleŜy przenosić ładunki ręczne? Przenoszony przedmiot powinien znajdować się jak najbliŜej ciała i nie powinien ograniczać widoczności. W przypadku konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego (uchwyconego) w odległości większej niŜ 30 cm od tułowia naleŜy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę przedmiotu lub zapewnić wykonanie tej czynności, przez co najmniej dwóch pracowników. Niedopuszczalne jest przekraczanie dopuszczalnych mas przenoszonych przedmiotów, np. poprzez przenoszenie po dwie sztuki zamiast po jednej. 304. Jaki sprzęt ochronny powinien być uŜywany przy transporcie ręcznym? Przy transporcie ręcznym pracownicy winni uŜywać środków ochrony kończyn górnych oraz dolnych, środki ochrony twarzy i oczu. 305. Jakie przepisy obowiązują przy poruszaniu się po drogach wewnątrzzakładowych? Przy poruszaniu się na drogach wewnątrzzakładowych obowiązują postanowienia prawa o ruchu drogowym. 306. Jakie prace związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wymuszoną pozycją ciała oraz zagraŜające prawidłowemu rozwojowi psychicznego są wzbronione młodocianym? Młodocianym zabronione są prace: - związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym; - w naraŜeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych;- stwarzające zagroŜenia wypadkowe. 307. Jakie są normy przenoszenia przedmiotów przez młodocianych (przy ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu przez jedną osobę) na odległość powyŜej 25 m - przy pracy dorywczej? Normy przenoszenia przedmiotów przez młodocianych przy ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu na odległość powyŜej 25 m, przy pracy dorywczej wynoszą; dla dziewcząt 14 kg; - dla chłopców 20 kg. 308. Jakie są normy przenoszenia przedmiotów przez młodocianych (przy ręcznym dźwiganiu i przenoszeniu przez jedną osobę) na odległość powyŜej 25 m - przy obciąŜeniu powtarzalnym? Normy przenoszenia przedmiotów przez młodocianych przy ręcznym dźwiganiu i j na odległość powyŜej 25 m przy obciąŜeniu powtarzalnym wynoszą: - dla dziewcząt 8 kg; - dla chłopców 12 kg. 309. Jakie są normy ręcznego przenoszenia pod górę cięŜarów przez młodocianych, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5m,a kąt nachylenia - 30° przy pracy dorywczej? Normy przenoszenia cięŜarów przez młodocianych pod górę, w szczególności po schodach, których wysokość przekracza 5 m, a kąt nachylenia - 30° - przy pracy dorywczej wynosz ą: dla dziewcząt - 10 kg; - dla chłopców -15 kg. 310. Czy chłopcom wolno przewozić cięŜary na taczkach jednokołowych? Tak; ale dozwolone jest przewoŜenie cięŜarów tylko na odległość do 50 m ładunków o masie do 50 kg po powierzchni gładkiej, utwardzonej lub po pomostach zbitych z desek trwale zamocowanych, jeŜeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %. 311. Czy chłopcom wolno przewozić cięŜary na wózkach dwukołowych poruszanych ręcznie? 37 Tak; ale dozwolone jest przewoŜenie cięŜarów tylko na odległość do 100 m po powierzchni gładkiej ładunków o masie do 80 kg, jeŜeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %, a po powierzchni nierównej - cięŜarów do 50 kg, jeŜeli pochylenie powierzchni nie przekracza 1 %. 312. Czy młodocianym wolno przewozić cięŜary na wózkach trzy i czterokołowych poruszanych ręcznie? Tak, dozwolone jest przewoŜenie cięŜarów tylko na odległość do 150 m ładunków o masie: dziewczętom do 50 kg oraz chłopcom do 80 kg, jeŜeli pochylenie powierzchni nie przekracza 2 %. 313. Czy młodocianym wolno przewozić cięŜary na wózkach poruszanych ręcznie po szynach? Tak; dozwolone jest przewoŜenie cięŜarów na odległość do 200 m o masie: dziewczętom do 300 kg; chłopcom do 400 kg, jeŜeli pochylenie toru nie przekracza 1 %. 314. Czy pracownik młodociany, posiadający prawo jazdy, moŜe w zakładzie pracy obsługiwać środki transportu wewnątrzzakładowego o napędzie mechanicznym? Pracownikom młodocianym zabronione jest obsługiwanie w zakładzie pracy środków transportu wewnątrzzakładowego o napędzie mechanicznym, pomimo posiadania przez nich prawa jazdy. Ochrona przeciwpoŜarowa 315. Do gaszenia jakich materiałów (poŜarów) słuŜą gaśnice oznaczone symbolami:„A", „B", „C", „D" i „E"? Gaśnica o symbolu A-do gaszenia poŜaru ciał stałych pochodzenia organicznego przy spalaniu, których występuje zjawisko Ŝarzenia np. drewno, papier, węgiel, tkaniny. Gaśnica o symbolu B — do gaszenia poŜarów cieczy łatwopalnych i substancji stałych topiących się np. benzyna, alkohol, oleje, tłuszcze, lakiery. Gaśnica o symbolu C-do gaszenia poŜaru gazów palnych np. propanu, acetylenu, butanu. Gaśnica o symbolu D-do gaszenia poŜaru metali lekkich np. magnezu, sodu, potasu, litu. Gaśnica o symbolu E - do gaszenia poŜary urządzeń elektrycznych i innych materiałów znajdujących się w pobliŜu tych urządzeń. 316.Jakie są zasady gaszenia poŜaru w zarodku? Zasadą jest przede wszystkim wyeliminowanie dostępu powietrza (głownie tlenu). W razie poŜaru największym zagroŜeniem dla ludzi są dymy i toksyczne produkty spalania, a nie wysokie temperatury. Główne zagroŜenia to: ~ ograniczenie zasięgu widoczności, co zdecydowanie utrudnić moŜe przeprowadzenie ewakuacji przez straŜ poŜarną - powaŜne trudności z oddychaniem, - wytwarzanie toksycznych produktów spalania. W kaŜdym przypadku, gdy osoba zauwaŜy poŜar powinna niezwłocznie zaalarmować straŜ poŜarną. Jak naleŜy się zachować: - gdy poŜar jest mały i umiesz posługiwać się gaśnicą oraz znasz przeznaczenie róŜnych środków gaśniczych, to natychmiast po zauwaŜeniu poŜaru podejmij działanie; - powiadom ludzi obecnych w budynku o zaistnieniu poŜaru; - natychmiast udziel pomocy osobom znajdującym się w bezpośrednim zagroŜeniu poŜaru, -po opuszczeniu pomieszczenia objętego poŜarem, jeśli to moŜliwe, zamknij drzwi, co ograniczy na jakiś czas rozprzestrzenianie się poŜaru. Kieruj się natychmiast do wyjścia z budynku. W trakcie ewakuacji udziel pomocy osobom o ograniczonej zdolności poruszania się. 317. Jak powinien zachować się pracownik, gdy zauwaŜy poŜar w zakładzie pracy? O zauwaŜonym poŜarze pracownik powinien niezwłocznie powiadomić swojego przełoŜonego, straŜ poŜarną, oraz opuścić miejsce, w którym powstał poŜar. Ponadto: - jeŜeli poŜar jest mały i umiesz posługiwać się dostępnymi w zakładzie środkami gaśniczymi, znasz przeznaczenie róŜnych środków gaśniczych, to podejmij działanie natychmiast po zauwaŜeniu poŜaru; - zawiadom o poŜarze osoby, przebywające w budynku; - natychmiast udziel pomocy osobom zagroŜonym, znajdującym się w bezpośrednim sąsiedztwie poŜaru; - opuszczając pomieszczenie objęte poŜarem, jeśli to moŜliwe zamknij drzwi, co ograniczy na jakiś czas rozprzestrzenianie się poŜaru; 38 - skieruj się natychmiast do wyjścia z budynku ( pomieszczenia), zgodnie ze wskazaniami znaków ewakuacyjnych; - w przypadku duŜego zadymienia poruszaj się na czworakach. Podporządkuj się poleceniom osób kierujących akcją gaśniczą. 318. Czego nie wolno gasić wodą? Wodą nie wolno gasić: urządzeń elektrycznych pod napięciem, cieczy palnych lŜejszych od wody np. benzyny, ropy naftowej, karbidu, wapna palonego (niegaszonego). 319. Jak naleŜy postąpić w przypadku zapalenia się odzieŜy na człowieku? W przypadku zapalenia się odzieŜy na człowieku - nie moŜna dopuścić, aby osoba, na której pali się ubranie wpadła w panikę i wybiegła np. na zewnątrz, gdyŜ ruch i podmuch wiatru podsycają płomienie. NaleŜy połoŜyć ofiarę na ziemi w taki sposób, aby palące się ubranie było na wierzchu i ugasić płomienie np. polewając je wodą. Innym sposobem postępowania w takiej sytuacji jest owinięcie płaszczem, kocem, zasłoną, narzutą lub inną „mocną" tkaniną i połoŜenie na ziemi w celu odcięcia dopływu tlenu. Nie naleŜy przesuwać ofiary po ziemi, bo moŜe to spowodować rozszerzenie się ognia na inne części ciała i powstanie dalszych obraŜeń. 320. Wymień źródła zapłonu? Źródła zapłonu to: - źródła punktowe, np. iskra elektryczna, iskra mechaniczna, - źródła liniowe, np. wyładowania atmosferyczne, łuk elektryczny, - powierzchniowe, np. gorące powierzchnie, promieniowanie świetlne i cieplne, iskry spawalnicze, - pojemnościowe, np. gorące gazy, otwarty ogień. 321. Co to jest zagroŜenie poŜarowe ZagroŜeniem poŜarowym nazywamy zespół czynników wpływających rozprzestrzenienie się poŜaru — a przez to na bezpieczeństwo Ŝycia ludzi. na powstanie i 322. Co to jest strefa poŜarowa ? Strefa poŜarowa jest to przestrzeń wydzielona w taki sposób, aby w określonym czasie poŜar nie przeniósł się na zewnątrz, lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni. Wielkość wydzielonej strefy poŜarowej ma wpływ na czas ewakuacji, szkody w mieniu oraz skuteczność akcji poŜarowej. 323. Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego? Podręczny sprzęt gaśniczy stanowią: - gaśnice np. pianowa, proszkowa, płynowa, - małe agregaty gaśnicze zawierające do 25 kg środka gaśniczego, - koce gaśnicze. 324. Co to są gaśnice i do czego słuŜą ? Gaśnice są to urządzenia przenośne, które słuŜą do gaszenia poŜarów w pierwszej fazie ich rozwoju. Są one oznaczone literami odpowiadającymi rodzajom poŜarów, do gaszenia których są przeznaczone. Działają zazwyczaj półautomatycznie, tzn. po ręcznym uruchomieniu samoczynnie wyładowują swoją zawartość. Wymagają jedynie kierowania środka gaśniczego na ogień. 325. Co to są agregaty gaśnicze i do czego słuŜą ? Agregaty gaśnicze są to duŜe urządzenia umieszczane najczęściej na podwoziach dwukołowych, ułatwiających ich przemieszczanie i uŜytkowanie. Zakres stosowania agregatów jest podobny do gaśnic. 326. Co to jest koc gaśniczy i do czego słuŜy ? Koc gaśniczy jest to niepalna tkanina (z reguły o wymiarach 120 x 120 lub 150 x 150 cm), zastępujący w wielu wypadkach(z dobrym skutkiem) gaśnicę, gdyŜ jest łatwy w uŜyciu. Narzuca 2 się go na źródło ognia (o powierzchni nie większej niŜ Im ), tłumiąc płomień. MoŜe być wielokrotnie uŜywany. 327. Co to są poŜary z grupy „A" i jakich środków gaśniczych naleŜy uŜywać do ich gaszenia? PoŜary z grupy „A " są to poŜary ciał stałych pochodzenia organicznego przy spalaniu, których występuje zjawisko Ŝarzenia. Do ich gaszenia moŜna uŜyć wody, gaśnic np. płynowej czy proszkowej. 328. Co to są poŜary z grupy „B" i jakich środków gaśniczych naleŜy uŜywać do ich gaszenia ? 39 PoŜary z grupy „B" są to poŜary cieczy łatwopalnych i substancji stałych topiących się np. benzyna, alkohol, oleje, tłuszcze, lakiery. 329. Co to są poŜary z grupy „C" i jakich środków gaśniczych moŜna uŜyć do ich gaszenia ? PoŜary z grupy „C" są to poŜary gazów palnych np. propanu, acetylenu, metanu, a do ich gaszenia naleŜy uŜyć zamiennie gaśnic proszkowych, śniegowych bądź halonowych. 330. Co to są poŜary z grupy „D" i jakich środków gaśniczych moŜna uŜyć do ich gaszenia ? PoŜary z grupy „ D " są to poŜary metali lekkich np. magnezu, sodu, potasu, litu, a do ich gaszenia stosuje się specjalne środki gaśnicze w postaci proszków (specjalne gaśnice proszkowe). 331. Jak naleŜy wyposaŜyć pomieszczenia pracy na wypadek poŜaru? Pomieszczenia pracy na wypadek poŜaru naleŜy wyposaŜyć w odpowiedni sprzęt i urządzenia gaśnicze, urządzenia sygnalizacyjne oraz alarmowe 332. Wymień grupy poŜarów ze względu na właściwości palne materiału? Grupy poŜarów ze względu na właściwości palne materiału: - poŜary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko Ŝarzenia, np. drewno, papier, węgiel, tkaniny; - poŜary cieczy łatwopalnych i substancji stałych topiących się np. benzyna, alkohole, oleje, tłuszcze, lakiery; - poŜary gazów palnych np. propanu, acetylenu, butanu; - poŜary metali lekkich np. magnezu, sodu, potasu, litu; - poŜary urządzeń elektrycznych i innych materiałów znajdujących się w pobliŜu tych urządzeń. 333. Co to jest zagroŜenie wybuchowe? ZagroŜeniem wybuchowym nazywamy moŜliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych (w róŜnych warunkach) mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia. 334. Na czym polegają metody zapobiegania poŜarom PoniewaŜ warunkami powstania poŜaru jest obecność: materiału palnego, czynnika utleniającego i źródła zapłonu -usunięcie jednego z nich wyklucza jego powstanie. Metody zapobiegania poŜarom polegają na: - usunięciu materiałów ze strefy zagroŜenia; - usunięciu źródeł zapłonu ze strefy zagroŜenia; - usunięciu czynnika utleniającego. 335. Jaki jest podstawowy warunek zabezpieczenia przed poŜarem i wybuchem pomieszczeń produkcyjnych ? Podstawowym warunkiem zabezpieczenia przed poŜarem i wybuchem jest utrzymanie w pomieszczeniach produkcyjnych odpowiedniej wilgotności względnej i czystości. Sprzątanie lub czyszczenie i remonty maszyn muszą odbywać się przy czynnej wentylacji. Ładunki elektryczne z maszyn, wentylatorów i przewodów, moŜna odprowadzać za pomocą właściwie wykonanego uziemienia, zasłon, itp. Urządzenia wentylacyjne powinny być sprawne i zapewniać równomierne przewietrzanie pomieszczeń. 336. Omów sposób uŜycia gaśnicy śniegowej. Sposób uŜycia gaśnicy śniegowej jest następujący: - z trzymaną za uchwyt gaśnicą naleŜy podbiec do ognia, chwycić za rękojeść i skierować na ogień, moŜliwie skośnie w dół, odkręcając zawór butli; - po otwarciu zaworu dwutlenek węgla wydostaje się na zewnątrz, gdzie gwałtownie rozpręŜa się, przechodząc w stan lotny. Działanie dwutlenku węgla polega na odizolowaniu palących się przedmiotów od dostępu powietrza. Gaśnica w czasie działania dość głośno szumi. Trzeba pamiętać, Ŝe podczas działania gaśnica silnie się oziębia, dlatego aby uniknąć odmroŜenia rąk gaśnicę i dyszę naleŜy trzymać za uchwyt. 337. Omów sposób uŜycia gaśnicy proszkowej. NaleŜy uchwycić gaśnicę proszkową i skierować w stronę źródła ognia. Wyciągnąć zawleczkę i zbić zbijak. Następnie nacisnąć na dźwignię prowadnicy. Strumień proszku skierować na ogień. 338. Omów sposób uŜycia gaśnicy płynowej. 40 UŜycie gaśnicy płynowej: po wyciągnięciu zawleczki, nacisnąć dźwignię i skierować przewód w stronę ognia. Nie wolno gaśnic płynowych uŜywać do gaszenia przewodów i urządzeń elektrycznych pod napięciem. 339. Jakie są rodzaje znaków właściwych ochronie przeciwpoŜarowej? Podaj ich przykłady ( Pn-92/N-01256/01). Rodzaje znaków: - informacyjne (np. „hydrant wewnętrzny", „drabina poŜarowa");, -ostrzegawcze (np. „niebezpieczeństwo poŜaru - materiały łatwo zapalne, materiały utleniające, materiały wybuchowe"); - zakazu (np. „zakaz gaszenia wodą", „palenie tytoniu zabronione); - nakazu (np. kierunek rozmieszczenia sprzętu poŜarniczego lub ostrzegającego stosowany łącznie ze znakami wskazującymi rozmieszczenie tego sprzętu ). 340. Co oznaczają poszczególne znaki ewakuacyjne ( PN-92/N-01256/02 - „Znaki bezpieczeństwaEwakuacja".)? „Znaki bezpieczeństwa. Ewakuacja". Informują np. o drodze lub kierunku ewakuacji, kierunku do wyjścia drogi ewakuacyjnej oraz „pchać, aby otworzyć" „ciągnąć, aby otworzyć", „stłuc, aby uzyskać dostęp". Ramki, napisy, strzałki i inne elementy graficzne winny być fosforescencyjne (oprócz znaków podświetlanych). Czas zaniku fosforescencji powinien wynosić minimum 2 godziny (znaki te muszą „ świecić " przez dwie godziny po wyłączeniu oświetlenia.) . Pierwsza pomoc przedmedyczna osobom poszkodowanym w wypadkach przy pracy. 341. Jak powinna postąpić osoba ratująca poszkodowanego w razie zaistnienia wypadku? W razie zaistnienia wypadku osoba ratująca powinna: - dokonać oceny zdarzenia, - usunąć czynniki uszkadzające, jeŜeli takie występują, - dokonać oceny zaistniałego zagroŜenia dla Ŝycia poszkodowanego, tj.: -sprawdzić oddech, -sprawdzić tętno, -sprawdzić stan przytomności, określić rodzaj doznanych urazów (np. rany, złamania...), -wezwać fachową pomoc, -podjąć działania ratownicze. 342. Jakie informacje powinno się podać osobie odbierającej zgłoszenie o wypadku przez telefon i? Wezwanie pomocy przez telefon; - jeŜeli są ofiary w ludziach wzywamy karetkę pogotowia, a dyŜurny dyspozytor poinformuje o wypadku właściwe słuŜby. Dyspozytorowi naleŜy podać szczegóły wypadku i liczbę ofiar, poinformować go o istniejących zagroŜeniach. Nie naleŜy odkładać słuchawki dopóki nie zrobi tego dyŜurny dyspozytor. Wzywając słuŜby ratownicze zawsze naleŜy podać następujące informacje: - numer telefonu, z którego się dzwoni,- dokładną lokalizację wypadku, - rodzaj wypadku, - liczbę, płeć i przybliŜony wiek ofiar oraz wszystko, co wiemy o ich stanie, o występujących obraŜeniach. 343. Jak naleŜy postąpić z osobą poszkodowaną w przypadku omdlenia? Przy omdleniu osoby poszkodowanej naleŜy: - ułoŜyć ją na twardym podłoŜu z uniesionymi i podpartymi nogami, poprawiając przez to dopływ krwi do mózgu, - upewnić się, Ŝe poszkodowany ma dopływ świeŜego powietrza, jeŜeli nie np. otworzyć okno, - uspokoić poszkodowanego, w miarę polepszania się jego samopoczucia, pomóc mu przyjąć pozycję siedzącą, - postarać się opatrzyć ewentualne zranienia powstałe w wyniku wypadku. JeŜeli chory nie odzyska w szybkim czasie przytomności, naleŜy sprawdzić jego oddech i tętno oraz jeŜeli to będzie konieczne przygotować do reanimacji. JeŜeli chory siedzący ponownie omdlewa, naleŜy jego głowę umieścić pomiędzy jego kolanami i kazać głęboko oddychać. 344. Jak naleŜy opisać stan osoby poszkodowanej, która jest nieprzytomna? Poszkodowany nie daje „oznak Ŝycia", nie porusza się, brak z nim kontaktu........ 345. Co naleŜy zrobić, aby udroŜnić górne drogi oddechowe u ofiary wypadku? Aby udroŜnić drogi oddechowe naleŜy sprawdzić: -jamę ustną, czy nie jest zanieczyszczona, - w razie potrzeby przeprowadzić oczyszczenie jamy ustnej poprzez usunięcie z niej ciał obcych takich np. jak: wybroczyny, krew, sztuczne protezy, połamane zęby itp. 346. Jakie mogą być przyczyny niedroŜności górnych dróg oddechowych? 41 NiedroŜność dróg oddechowych moŜe wynikać z wniknięcia ciał stałych i płynnych (np. protezy, krew, wymiociny,......) 347. Na czym polega kontrola akcji serca u osoby poszkodowanej? W przypadku braku akcji serca i oddychania naleŜy rozpocząć sztuczne oddychanie i przystąpić do masaŜu serca, pamiętając uprzednio o skontrolowaniu droŜności dróg oddechowych. 348. Na czym polega kontrola obecności oddechu u osoby poszkodowanej? W celu ustalenia czy osoba poszkodowana w wypadku oddycha naleŜy: - udroŜnić górne drogi oddechowe: - skontrolować jamę ustną i w razie potrzeby przeprowadzić jej toaletę usuwając z niej ciała obce np. wymiociny, krew, protezy, połamane zęby, - ułoŜyć jedną rękę na czole, a drugą na Ŝuchwie poszkodowanego i odchylić głowę ku tyłowi, wykonując tzw. „ rękoczyny " „ czoło-Ŝuchwa ", - trzymając głowę w odgięciu (ręka na czole) skontrolować obecność oddechu np. przez 5 sekund, przybliŜając ucho do ust i nosa poszkodowanego i wysłuchując obecności oddechu. 349. Jak wykonujemy zewnętrzny ucisk serca u dorosłej osoby poszkodowanej? Aby wykonać zewnętrzny ucisk serca, naleŜy: - połoŜyć poszkodowanego na wznak na twardym podłoŜu np. na podłodze, - rozpiąć wierzchnie ubranie, - dwiema rękoma wyprostowanymi w łokciach, ułoŜonymi w ten sposób, Ŝe nasadę jednej dłoni układa się na mostku osoby poszkodowanej w dolnej 1/3 jego długości, a drugą układa się na krzyŜ na wierzchu pierwszej, wykonuje się płynnie uciski mostka na głębokość 4-5 cm z częstotliwością 80-100 ucisków/min. Po 3-4 cyklach naleŜy skontrolować obecność oddechu i tętna. 350. Jak wykonujemy sztuczne oddychanie metodą usta-usta? Sztuczne oddychanie metodą „usta-usta": - chorego naleŜy połoŜyć na plecach, najlepiej na twardym podłoŜu. NaleŜy odchylić mu głowę do tyłu w celu polepszenia droŜności drogi oddechowej i połoŜyć niewielki wałek np. z odzieŜy pod barki. NaleŜy usunąć ciała obce z ust i gardła, zatkać naleŜy nos osoby ratowanej, podciągnąć Ŝuchwę ku górze, przyłoŜyć usta do ust ratowanego i wdmuchiwać powietrze do jego płuc. „Wdmuchiwanie powietrza " wykonuje się z szybkością ok. 16 razy na minutę. Jeśli równocześnie prowadzony jest masaŜ serca, wdmuchiwanie powietrza naleŜy wykonywać podczas co czwartego „uderzenia serca”. 351. Jak udzielisz pierwszej pomocy przy oparzeniach termicznych (I, II, III stopień)? Pierwsza pomoc w oparzeniach: I stopnia polega na przemyciu miejsca sparzonego strumieniem zimnej wody, albo zastosowaniu okładu z Rywanolu bądź nadmanganianu potasu lub teŜ posmarowaniu czystym spirytusem. Przy oparzeniach II i III stopnia, pęcherze albo rany moŜna pędzlować błękitem metylenowym, a następnie pokryć je sterylnym opatrunkiem. Bardzo korzystnym jest pokrycie ich pianą np. Pentanol. NaleŜy pamiętać o podaniu środków przeciwbólowych, nasercowych oraz płynów do picia. Chorego naleŜy ogrzać i zapewnić mu spokój. Przetransportować do szpitala. 352. Jak naleŜy prowadzić postępowanie ratownicze w przypadku wystąpienia wstrząsu u osoby poszkodowanej w wypadku? Działanie ratownicze w przypadku wystąpienia wstrząsu u osoby poszkodowanej polega na: usunięciu, jeŜeli jest to moŜliwe przyczyny, która go wywołała, - połoŜeniu poszkodowanego na twardym podłoŜu, tak by głowa była nisko, co ma zapobiegać utracie przytomności, -rozluźnieniu zapiętych części ubrania w celu zmniejszenia ucisku na szyję, brzuch i klatkę piersiową, - ochronie przed zimnem poprzez okrycie np. kocem, - kontroli częstotliwości oddechu i tętna, - wezwaniu pomocy fachowej. 353. Jak udzielisz pierwszej pomocy osobie poszkodowanej, w przypadku zranienia? Pierwsza pomoc w przypadku zranienia powinna ograniczyć się do załoŜenia jałowego opatrunku i przewiezienia chorego do najbliŜszej placówki chirurgicznej celem fachowego zaopatrzenia rany i podania surowicy. Opatrunek ochronny polega na przykryciu rany sterylnym gazikiem i zawinięciu jej bandaŜem). W przypadku większych ran, konieczne jest unieruchomienie. 354. Jak wygląda postępowanie ratownicze w przypadku ciała obcego (np. w ranie kończyny)? W przypadku ciała obcego: - jeśli jest to bardzo niewielki kawałek, moŜna delikatnie go usunąć. Nie wolno jednak usuwać ciał obcych, które są wbite w ranę, bo maŜe to spowodować dalsze uszkodzenie tkanek i krwawienie. NaleŜy: - zahamować krwawienie za pomocą ucisku po obu 42 stronach ciała obcego i przez uniesienie zranionej kończyny, - po nałoŜeniu kawałka gazy luźno, po obu stronach ciała obcego naleŜy połoŜyć „wałkowate przedmioty”(np. bandaŜe) w celu stabilizacji ciała obcego w ranie i zabandaŜować, - wezwać pomoc lekarską. 355. Jak wygląda postępowanie ratownicze w przypadku wystąpienia krwotoku tętniczego, Ŝylnego, miąŜszowego( uszkodzenia wątroby, śledziony)? W przypadku wystąpienia krwotoku (tętniczego, Ŝylnego)krwawiące naczynie przyciska się do kości powyŜej zranienia, a przy krwotoku z tętnicy szyjnej i skroniowej – poniŜej miejsca zranienia, -przy krwotoku z rany na kończynie koniecznie unieść ja do góry,- ucisnąć naleŜy silnie kciukiem, czterema palcami lub pięścią. W przypadku krwotoków wewnętrznych jak najszybciej przekazać chorego w ręce lekarza. 356. Jak powinien wyglądać prawidłowo nałoŜony opatrunek uciskowy? Opatrunek uciskowy jest najbardziej właściwym sposobem tamowania wszystkich krwotoków zewnętrznych. Jego wykonanie polega na połoŜeniu na miejsce krwawiące (ranę) odpowiednio duŜego jałowego opatrunku, na który kładziemy wałkowaty przedmiot np. zwitek, kłąb gazy, ligniny, bandaŜ i całość przymocowujemy owijając bandaŜem, pamiętając by kolejne warstwy były nałoŜone z mierną siłą ucisku. W przypadku, gdy przez nałoŜony opatrunek przesiąka krew, naleŜy albo nieco zwiększyć siłę „obwojów”, albo zastosować jeszcze jeden opatrunek. W przypadku opatrunku kończyny naleŜy ją doraźnie unieruchomić. 357. W jakich przypadkach i jak naleŜy prawidłowo nałoŜyć opaskę uciskową? Opaskę uciskową stosujemy w przypadku krwotoku zewnętrznego powstałego w wyniku mechanicznego uszkodzenia: tętnic, Ŝył, naczyń włoskowatych. W takich sytuacjach, w celu zatamowania krwi na ramieniu lub udzie stosujemy opaskę uciskową. Zabieg ten polega na uciśnięciu kończyny powyŜej rany. 358. Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku udaru cieplnego? W przypadku udaru cieplnego naleŜy: - ułoŜyć poszkodowanego w chłodnym, przewiewnym miejscu, - wysoko unieść głowę, -jeśli chory jest przytomny podać chłodne napoje do picia, -jeśli nie jest przytomny, postępować jak przy omdleniach, - zapewnić pomoc lekarską. 359. Jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku napadu epilepsji? W przypadku napadu epilepsji chorego naleŜy: - zabezpieczyć ( ochronić ) przed urazami,podłoŜyć pod głowę coś miękkiego, - ochronić język przez wsunięcie między zęby miękkiego przedmiotu, np. zwiniętej chusteczki, trzonka łyŜeczki owiniętej w gazę, kawałka gumy lub skóry itp., - rozluźnić ubranie, - po napadzie zapewnić ciszę i spokój, podać wodę do picia, - nie wolno podawać kawy, alkoholu, herbaty. 360. Jak wygląda pierwsza pomoc w przypadku omdlenia? W przypadku omdlenia naleŜy: - ułoŜyć chorego na twardym podłoŜu z uniesionymi i podpartymi nogami, poprawiając przez to dopływ krwi do mózgu, - upewnić się, Ŝe poszkodowany ma dopływ świeŜego powietrza, jeŜeli nie - np. otworzyć okno, - uspokoić poszkodowanego, w miarę jak jego samopoczucie się polepsza, pomóc mu przyjąć pozycją siedzącą, - postarać się znaleźć i opatrzyć ewentualne zranienia powstałe w wyniku upadku. JeŜeli chory nie odzyska w szybkim czasie przytomności, naleŜy sprawdzić jego oddech i tętno i jeŜeli to będzie konieczne przygotować do reanimacji. JeŜeli chory siedzący ponownie omdlewa, naleŜy jego głowę umieścić między jego kolanami i kazać głęboko oddychać. 361 . Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku zawału? W przypadku zawału naleŜy połoŜyć chorego wygodnie (często najlepszą pozycją jest ułoŜenie w pozycji półsiedzącej z kolanami zgiętymi i podpartymi), wezwać pogotowie ratunkowe. Uspokajać ratowanego i sprawdzać oddech i tętno do czasu przybycia lekarza (być przygotowanym do podjęcia reanimacji). 362. Jak postępować w przypadku zatrucia wskutek wchłonięcia trucizny drogami oddechowymi np. zatrucie tlenkiem węgla, spalinami samochodowymi? W przypadku zatrucia wskutek wchłonięcia trucizny poprzez drogi oddechowe naleŜy: - zatrutego wynieść z pomieszczenia, w którym nastąpiło zatrucie (nie wolno dopuścić, by poszkodowany poruszał się o własnych siłach, gdyŜ moŜe to spowodować groźne dla Ŝycia skutki), - rozluźnić odzieŜ osoby zatrutej (np. rozpiąć kołnierzyk, krawat i inne uciskające części ubioru), -przykryć osobę zatrutą kocem w celu ochrony przed utratą ciepła, - jeśli poszkodowany jest nieprzytomny 43 naleŜy skontrolować zawartość jamy ustnej i zapewnić jej droŜność, - nieprzytomnemu nie podawać doustnie Ŝadnych leków, a jeśli oddycha moŜna podać tlen, - w przypadku zatrzymania oddechu naleŜy stosować sztuczne oddychanie. Przy zatruciach przez niektóre trucizny np. benzen naleŜy pamiętać, Ŝe wydalają się one przez drogi oddechowe i przy stosowaniu metod bezpośrednich np. usta-usta mogą zagraŜać ratującemu. 363. Jak udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej w przypadku oparzenia termicznego wskutek zapalenia się odzieŜy? Do gaszenia człowieka nie wolno uŜywać wody ani gaśnic. Wody nie wolno uŜywać, dlatego, Ŝe moŜe ona spowodować rozleglejsze oparzenia, a poza tym zimna moŜe spowodować szok termiczny u ofiary, a gaśnic nie naleŜy uŜywać, dlatego Ŝe związki chemiczne w nich zawarte mogą spowodować dodatkowe powikłania. Do gaszenia ubrania najlepiej uŜyć koca gaśniczego i nim zdusić ogień (owinąć lub okryć) – w kierunku od głowy do nóg. Oparzenia natychmiast schłodzić zimną wodą. Nie dotykać palcami ran powstałych w wyniku poparzenia. Nie stosować Ŝadnych maści, Ŝelów, olejów, zasypek. Nie przekuwać pęcherzy ze względu na niebezpieczeństwo infekcji. Nie opatrywać oparzeń twarzy. W razie mniejszych oparzeń uszkodzone części ciała zanurzyć na około 15 min. w zimnej wodzie, aŜ ból osłabnie. W przypadku większych oparzeń nałoŜyć na ranę oparzeniowy opatrunek. Podać płyny do picia. Osobę nieprzytomną ułoŜyć w pozycji bocznej ustalonej. 364. Jaki jest sposób postępowania przy poraŜeniu prądem elektrycznym? W przypadku poraŜenia prądem elektrycznym – naleŜy natychmiast uwolnić poraŜonego spod działania prądu elektrycznego poprzez: -wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego( np.. wyciągnąć wtyczkę lub wyrwać przewód elektryczny), - odciągniecie poraŜonego od urządzeń będących pod napięciem(naleŜy stanąć na suchym materiale izolacyjnym i za pomocą przedmiotu, którym jest np. drewniany kij od szczotki odepchnąć poraŜonego od źródła prądu). W zaleŜności od stanu poraŜonego zastosować czynności ratownicze: - jeśli ofiara jest nieprzytomna sprawdzić oddech, tętno (w przypadku zatrzymania oddechu i czynności serca wykonać zabiegi reanimacyjne), - ochładzać miejsca oparzenia zimną wodą, - ułoŜyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, - wezwać pomoc fachową. 365. Co to jest pozycja boczna ustalona? Pozycja boczna ustalona: - osobę poszkodowaną, która jest nieprzytomna, ale posiada własny wydolny oddech i akcję serca, po udzieleniu np. pierwszej pomocy powinno się ułoŜyć w tzw. pozycji bocznej ustalonej (poszkodowany leŜy na boku, głowa jest nieco niŜej ułoŜona niŜ reszta ciała, aby zapobiec blokowaniu się gardła (przez język) i umoŜliwić wypływ płynów z ust, co zmniejsza niebezpieczeństwo zadławienia się). Poszkodowanego nieprzytomnego ułoŜonego w takiej pozycji, moŜna pozostawić, jeśli musimy wezwać pomoc. 366. Jakie są ogólne zasady nakładania opatrunków? Zasady nakładania opatrunków: - opatrunek powinien wystawać poza brzegi rany, -jeŜeli mamy tylko jeden opatrunek jałowy naleŜy uŜyć go do pokrycia rany, a niesterylne materiały moŜna stosowa jako opatrunki wierzchnie, - kłaść opatrunek bezpośrednio na raną, a nie zakładać z boku, aby go przesuwać po skórze, - jeŜeli przez zastosowane materiały opatrunkowe przebija krwawienie naleŜy na jego powierzchni załoŜyć kolejny opatrunek bądź zwiększyć nieco siłę obwojów bandaŜa,- załoŜyć rękawiczki jednorazowego uŜytku, a gdy ich nie posiadamy woreczki foliowe, - przymocować opatrunek np. bandaŜem, którego obwoje naleŜy wykonać z mierną siłą ucisku, - gdy mamy moŜliwość umyć ręce przed nałoŜeniem opatrunku na ranę, - unikać dotykania rany lub jakiejkolwiek części opatrunku. 367. Jak udzielisz pomocy osobie poszkodowanej, gdy krwawi z nosa? Poszkodowanego z krwawieniem nosa naleŜy: - posadzić z głowa pochyloną ku przodowi (nie pozwalamy aby głowa była skierowana ku dołowi, gdyŜ wtedy krew moŜe spływać po tylnej ściance gardła, powodując odruch wymiotny), - powiedzieć poszkodowanemu, by oddychał ustami i by ucisnął nos poniŜej części kostnej (jeśli to konieczne naleŜy mu pomóc), polecić by poszkodowany nie mówił, nie połykał, nie kaszlał, nie pociągał nosem, - podać np. chustkę do powstrzymania upływu krwi), - po około 10 minutach przestać uciskać nos (jeśli krwawienie się powtarza, zastosować ucisk przez dalsze 10 minut), jeśli trwa dłuŜej niŜ 30 minut konieczna jest pomoc lekarska, - naleŜy pamiętać o delikatnym wytarciu ciepłą wodą nosa i ust poszkodowanego. 44 368. Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia kwasami? W oparzeniach kwasami pierwsza pomoc ma na celu zneutralizowanie czynnika uszkadzającego. W przypadku oparzeń kwasami naleŜy miejsce oparzone przemyć duŜą ilością wody, a następnie przemyć 3% roztworem sody oczyszczonej, wodą mydlaną, kredą. Dalsze postępowanie wygląda jak przy oparzeniach termicznych 369. Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku oparzenia zasadami? W oparzeniach zasadami pierwsza pomoc ma na celu zneutralizowanie czynnika uszkadzającego. W przypadku oparzeń zasadami naleŜy miejsce oparzone przemyć duŜą ilością wody, a następnie przemyć 1% roztworem kwasu cytrynowego lub octowego. Dalsze postępowanie wygląda jak przy oparzeniach termicznych. 370. Jakich zasad naleŜy przestrzegać wykonując czynności unieruchamiania kończyn w przypadku urazów kostno – stawowych? Wykonując czynności unieruchamiania w przypadku urazów kostno-stawowych naleŜy: dokładnie wymodelować szynę lub przedmiot zastosowany do unieruchamiania (przymierzanie wykonywać na zdrowej części ciała lub sobie), - przedmiot unieruchamiający wymościć watą, ligniną itp., w miejscach występów kostnych (okolice stawów) podłoŜyć watę, gazę, chustkę itp., w zaleŜności od miejsca urazu ułoŜyć poszkodowanego w pozycji leŜącej lub siedzącej, ale tak by unieruchamiana część ciała znajdowała się w ułoŜeniu fizjologicznym (np. kończynę górną unieruchamiamy tak by przedramię z ramieniem tworzyło kąt zbliŜony do prostego, ale kończynę dolną unieruchamiamy w takim połoŜeniu, w jakim znajdowała się w momencie urazu, a więc jeśli była zgięta nie prostujemy jej. W przypadku uszkodzenia: kości długiej, unieruchomić, co najmniej dwa stawy sąsiadujące z uszkodzoną kością, a w przypadku uszkodzenia stawu unieruchomić dwie kości, jedna poniŜej, a drugą powyŜej uszkodzonego stawu. 371. Jak udzielić pierwszej pomocy w urazach kręgosłupa? KaŜdy uraz kręgosłupa wymaga szczególnej ostroŜności, gdyŜ nieumiejętnie prowadzona akcja ratunkowa moŜe spowodować uszkodzenie rdzenia kręgowego i w następstwie trwale i cięŜkie kalectwo. Chorego naleŜy ułoŜyć i transportować na twardym podłoŜu (twarde nosze, deska, drzwi) najczęściej w pozycji na plecach, unikając przenoszenia z noszy na nosze. 372. Co naleŜy zrobić w razie podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym? W razie podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa w odcinku szyjnym nie naleŜy przesuwać poszkodowanego, pozostawić go w takim połoŜeniu, w jakim się znajduje. Uspokoić poszkodowanego i powiedzieć, aby się nie ruszał. JeŜeli moŜemy skorzystać z pomocy innej osoby podtrzymujemy cały czas głowę poszkodowanego i prosimy tą osobę by umieściła z obu stron głowy wałkowate przedmioty np. zwinięty koc w celu doraźnego unieruchomienia, - wezwać pomoc lekarską. Andrzej Mazurek- starszy inspektor pracy Weryfikacja: Dep. Prawny GIP oraz Dep. Nadzoru GIP - Warszawa marzec 2010 r.
