Geografia w sprawdzianach 4

Transkrypt

Stowarzyszenie Oświatowców Polskich
Grażyna Wnuk, Zofia Wojtkowicz
GEOGRAFIA
LUDNOŚCI I OSADNICTWA
Sprawdzian
wiadomości i umiejętności geograficznych
ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej
„GEOGRAFIA W SPRAWDZIANACH”
ZESZYT 4
Toruń 2008
1
Redaktor
Antoni Stark
Redakcja techniczna
Zdzisław Nyca
Recenzja
Józef Brokos – Nadróż k. Rypina
© Copyright by Stowarzyszenie Oświatowców Polskich
Toruń 2008
ISBN 978-83-7352-180-3
Wydanie I
Wydawca
Stowarzyszenie Oświatowców Polskich Oddział w Toruniu
87-100 Toruń, ul. PCK 9/2, tel./fax (056) 622 52 71, (056) 622 43 09
e-mail: [email protected]
http://www.sop.torun.pl
2
Spis treści
Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
I. Geografia ludności i osadnictwa w Podstawie programowej
kształcenia ogólnego na kolejnych etapach edukacyjnych. . . . . . . . . 6
II. Geografia ludności i osadnictwa na egzaminach zewnętrznych . . 7
1. Gimnazjum – egzamin z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
2. Szkoła ponadgimnazjalna – egzamin maturalny . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
III. Wykaz terminów z zakresu geografii ludności i osadnictwa
w treściach kształcenia w gimnazjum
i szkole ponadgimnazjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
IV. Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia
z zakresu geografii ludności i osadnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1. Plan testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Kartoteka testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia
z zakresu geograﬁi ludności i osadnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Model odpowiedzi i kryteria zaliczenia zadań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Omówienie wyników sprawdzianu – propozycja . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
23
27
44
50
V. Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
3
4
WSTĘP
Przedstawiony materiał metodyczny ma za zadanie ukazać wymagania z zakresu geografii ludności i osadnictwa stawiane uczniom po
zakończeniu kształcenia w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej,
zgodnie z Podstawą programową kształcenia ogólnego oraz Standardami wymagań egzaminacyjnych.
W opracowaniu zamieszczono wykaz terminów jakimi powinien
posługiwać się uczeń z geografii ludności i osadnictwa w gimnazjum
i szkole ponadgimnazjalnej.
Publikacja zawiera przykłady zadań reprezentujących omawiane
treści w arkuszach egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych oraz egzaminu maturalnego z geografii.
Nauczyciel znajdzie tu przede wszystkim sprawdzian osiągnięć ucznia
dotyczący omawianego działu geografii oraz przykład analizy ilościowej i jakościowej wyników sprawdzania.
Prezentowany sprawdzian jest testem formalnym, co oznacza że
został poddany standaryzacji, czyli przeprowadzono go w wybranych
grupach uczniów, co pozwoliło na jego ulepszenie.
Niniejsza publikacja ma za zadanie ułatwić nauczycielowi przygotowanie ucznia do egzaminów zewnętrznych z geografii ludności i osadnictwa. Poszczególne zadania można też wykorzystywać do sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów w trakcie kształcenia lub do
opracowania własnego sprawdzianu kontrolującego wiedzę i umiejętności ucznia z geografii ludności i osadnictwa.
Zadania przeznaczone dla liceum – poziom podstawowy oznaczono
gwiazdką „*”, natomiast zadania najtrudniejsze skierowane głównie
do uczniów liceum uczących się na poziomie rozszerzonym oznaczono dwoma gwiazdkami „**”. Zadania bez oznakowania powinni
rozwiązać uczniowie już w gimnazjum.
Sukces ucznia na każdej lekcji oraz na egzaminach zewnętrznych:
gimnazjalnym i egzaminie maturalnym z geografii jest również sukcesem nauczyciela. Życzymy Państwu osiągania satysfakcjonujących
wyników w pracy dydaktycznej.
Autorki
5
I. GEOGRAFIA LUDNOŚCI I OSADNICTWA W PODSTAWIE
PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO NA KOLEJNYCH
ETAPACH EDUKACYJNYCH
Uczeń zaczyna się uczyć geografii ludności i osadnictwa od szkoły
podstawowej. Nauka polega tu na obserwacji życia i zajęć ludności
w bliskim otoczeniu, czego wynikiem jest dostrzeganie zależności
występujących między środowiskiem przyrodniczym a działalnością
człowieka.
Uczeń poszerza wiedzę na kolejnych etapach edukacyjnych, na których również doskonali umiejętności, co ma odbicie w osiągnięciach
określonych przez Podstawę programową kształcenia ogólnego.
Etap edukacyjny
Treści kształcenia
II – szkoła podstawowa Warunki życia ludzi w najbliższym
przyroda
otoczeniu.
Zależność życia ludzi od czynników
przyrodniczych i pozaprzyrodniczych
Osiągnięcia ucznia
Dostrzeganie zależności między czynnikami środowiska przyrodniczego i kulturowego.
Dostrzeganie wpływu działalności
człowieka na środowisko przyrodnicze.
III – gimnazjum
geografia
Interakcja Ziemia - człowiek.
Gromadzenie, interpretowanie i prePotencjał naturalny, ludnościowy, zentowanie wiedzy geograficznej.
Ocenianie w kategoriach geograficznych
gospodarczy i kulturowy Polski
działalności gospodarczej, społecznej i
politycznej oraz działań własnych.
Przewidywanie zmian w przyrodzie
i w działaniach ludzi na podstawie
uzyskanych informacji.
IV – szkoła
ponadgimnazjalna
geografia – zakres
podstawowy
Przyczyny i skutki nierównomiernego
rozmieszczenia ludności na Ziemi.
Problemy demograficzne społeczeństw
(ze szczególnym uwzględnieniem
Polski). Współczesne migracje ludności.
Procesy przekształcania sieci osadniczej
(wielkie miasta, suburbia, wyludnianie
się terenów wiejskich itp.)
6
Rozszerzenie wiedzy z zakresu funkcjonowania systemu człowiek - środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem
aspektów przestrzennych.
Selekcjonowanie, porządkowanie, analizowanie i interpretowanie informacji o stanie i zmianach środowiska geograficznego oraz sytuacji społecznej,
politycznej i ekonomicznej.
Etap edukacyjny
IV – szkoła
ponadgimnazjalna
geografia – zakres
rozszerzony
Treści kształcenia
Osiągnięcia ucznia
System społeczno-gospodarczy świata
(w tym Polski):
• ludność:
– zmiany liczby ludności świata
i poszczególnych regionów,
– czynniki zmian liczby ludności,
– struktury demograficzne oraz ich
ewolucja, fazy rozwoju demograficznego,
– zróżnicowanie ludności: rasowe, etniczne, językowe, religijne,
kulturowe.
Pogłębienie i usystematyzowanie wiedzy geograficznej w zakresie wymienionych treści nauczania umożliwiających
przystąpienie do egzaminu maturalnego z geografii i podjęcie studiów.
Wykorzystywanie wiedzy geograficznej do:
• wyjaśniania przyczyn i konsekwencji procesów i zjawisk geograficznych
oraz ich zróżnicowania,
• wyrażania opinii i uzasadniania punktu widzenia wobec różnych kwestii
społecznych, gospodarczych i środowiskowych,
• konstruowania schematów (modeli)
obrazujących różne typy związków
między zjawiskami (przyrodniczymi, ekonomicznymi, społecznymi
i kulturowymi).
II. GEOGRAFIA LUDNOŚCI I OSADNICTWA NA EGZAMINACH
ZEWNĘTRZNYCH
1. Gimnazjum – egzamin z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych
Analiza arkuszy egzaminacyjnych z lat 2001–2007 sprowadza się do
wniosku, że geografia ludności i osadnictwa nie była dotąd sprawdzana na gimnazjalnych egzaminach zewnętrznych z przedmiotów
matematyczno-przyrodniczych.
Zadania z tego działu występowały natomiast na egzaminach
próbnych, w kilku okręgowych komisjach egzaminacyjnych. Poniżej
podano przykłady zadań oraz dokonano ich analizy pod kątem sprawdzanych osiągnięć ucznia.
7
A. Przykłady zadań
Próbny egzamin gimnazjalny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – październik 2001 CKE (próba ogólnopolska)
Informacje do zadań 1–2
Powierzchnia i liczba ludności wybranych krajów afrykańskich (1998 r.)
Kraj
Powierzchnia
w tys. km2
Liczba ludności
w tys.
Angola
1246,7
11 569
Czad
1284,0
6 702
Mali
1240,2
11 480
Niger
1267,0
9 788
Zadanie 1 (0–1)
Które zdanie o krajach z tabeli jest prawdziwe?
A. Liczba ludności jest wprost proporcjonalna do powierzchni kraju.
B. Im większa powierzchnia kraju, tym większa liczba ludności.
C. Kraj o największej powierzchni ma najmniejszą liczbę ludności.
D. Kraj o największej liczbie ludności ma najmniejszą powierzchnię.
Zadanie 2 (0–1)
W którym z wymienionych w tabeli krajów gęstość zaludnienia
(na 1 km2) jest najmniejsza?
A. w Angoli
B. w Czadzie
C. w Mali
D. w Nigrze
Próbny egzamin gimnazjalny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – woj. dolnośląskie 2003
Zadania zamknięte
Tabela (str. 8) przedstawia wybrane dane krajów Unii Europejskiej
i Polski w 2000 roku. Korzystając z danych w tabeli rozwiąż zadania
1, 2 i 3.
8
Zadanie 1 (0–1)
Wybierz zestaw, w którym kraje uporządkowano rosnąco według
liczby ludności.
A. Niemcy, Wielka Brytania,
PKB na 1
Powierzchnia Ludność
Kraj
Grecja, Austria
w tys. km2
w tys. mieszkańca w USD
B. Włochy, Francja,
Austria
83,9
8 211
23 330
Wielka Brytania, Hiszpania
Belgia
30,5
10 161
22 125
C. Belgia, Holandia,
Dania
43,1
5 340
30 416
Grecja, Portugalia
Finlandia
338,1
5 175
23 534
Francja
551,5
58 890
21 814
D. Luksemburg, Irlandia,
Grecja
132,0
10 626
10 564
Finlandia, Dania.
Zadanie 2 (0–1)
W którym z wymienionych krajów średnia gęstość zaludnienia
przekracza 100 osób na 1 km2?
A. Portugalia
B. Austria
C. Grecja
D. Hiszpania.
Hiszpania
506,0
39 470
13 966
Holandia
41,5
15 860
22 949
Irlandia
70,3
3 790
24 756
Luksemburg
2,6
431
31 080
Niemcy
357,0
82 020
22 622
Portugalia
92,0
10 010
10 460
Szwecja
450,0
8 870
25 617
Wielka Brytania
244,1
58 830
23 772
Włochy
301,3
57 298
18 635
Polska
312,7
38 646
4 078
Źródło: Rocznik Statystyczny 2001, GUS Warszawa.
Zadanie 3 (0–1)
W którym z wymienionych krajów dochód na 1 mieszkańca jest ponad
siedmiokrotnie większy niż w Polsce?
A. Niemcy
B. Szwecja
C. Irlandia
D. Dania.
Zadanie 17 (0–1)
Wraz z rozwojem gospodarczym
kraju zmienia się struktura zatrudnienia (tj. udział liczby zatrudnionych w danym sektorze
gospodarki w stosunku do liczby
pracujących). Który diagram przedstawia strukturę zatrudnienia w
kraju o najwyższym poziomie rozwoju gospodarczego?
9
Próbny egzamin gimnazjalny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – OKE Kraków 2005
Zadanie 3 (0-1)
W trakcie wędrówki po krajach Europy uczniowie zaobserwowali
przedstawicieli różnych ras ludzkich. Wielu z nich to mieszańcy rasy
białej i czarnej. Nazywamy ich:
A. Metysami
B. Europeidami C. Negroidami
D. Mulatami.
Próbny egzamin gimnazjalny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – woj. dolnośląskie 2005
Informacje do zadań 17–18
Kraje wysoko rozwinięte gospodarczo odznaczają się dużym
udziałem usług i małym udziałem rolnictwa w strukturze zatrudnienia ludności. Na wykresie
przedstawiono strukturę zatrudnienia ludności czterech państw:
I, II, III, i IV (wyrażoną w procentach ogółu ludności zatrudnionej
w gospodarce danego państwa).
Zadanie 17 (0–1)
Które z państw ma najwyżej rozwiniętą gospodarkę?
A. I
B. II
C. III
D. IV
Zadanie 18 (0–1)
Z analizy wykresu wynika, że w państwie II:
A. gospodarka ogółem zatrudnia tyle samo ludzi co w państwie III.
B. gospodarka ogółem zatrudnia mniej ludzi niż w państwie III.
C. w rolnictwie pracuje więcej osób niż w państwie IV.
D. więcej ludzi jest zatrudnionych w rolnictwie niż w usługach.
10
Próbny egzamin gimnazjalny z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych – woj. śląskie 2006
Zadanie 4 (0–1)
Wybierz zestaw zjawisk tworzących związek przyczynowo-skutkowy
charakterystyczny dla wielu krajów Afryki:
A. Niski poziom wykształcenia – choroby – głód
B. Głód – choroby – wysoka śmiertelność
C. Wysoka śmiertelność – choroby – analfabetyzm
D. Choroby – wysoka śmiertelność – głód.
B. Osiągnięcia ucznia sprawdzane na egzaminie gimnazjalnym
Osiągnięcia ucznia sprawdzane w zadaniach próbnego egzaminu gimnazjalnego z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych z geografii
ludności i osadnictwa w latach 2001–2007.
Egzamin
gimnazjalny
(miesiąc rok)
Październik 2001
– próba
ogólnopolska
Województwo
dolnośląskie
2003
Uczeń:
Sprawdzane
osiągnięcie
z Podstawy
programowej
Uczeń:
1
Porównuje dane
dotyczące ludności
Interpretuje wiedzę
geograficzną
II 1 c – odczytuje informacje przedstawione
w formie tabeli
2
Szacuje (oblicza gęstość
zaludnienia)
Porównuje dane
II 2 d –przetwarza
informacje
1
Porównuje dane
Porównuje dane
II 1 c – odczytuje informacje przedstawione
w formie tabeli
2
Szacuje (oblicza gęstość
zaludnienia)
Porównuje dane
II 2 d – przetwarza
informacje
3
Wykorzystuje obliczenia
matematyczne do szacowania PKB/mieszkańca
Porównuje dane
informacje
17
Rozpoznaje diagram obra- Interpretuje wiedzę
geograficzną
zujący strukturę zatrudnienia w kraju wysoko
gospodarczo rozwiniętym
informacje
Nr
zad.
Sprawdzana czynność
Sprawdzane osiągnięcie ze Standardów
wymagań
egzaminacyjnych
Uczeń:
11
Egzamin
gimnazjalny
(miesiąc rok)
Nr
zad.
Uczeń:
Sprawdzane
osiągnięcie
z Podstawy
programowej
Uczeń:
Sprawdzane osiągnięcie ze Standardów
wymagań
egzaminacyjnych
Uczeń:
geograficzną
I 1 – stosuje terminy
przyrodnicze
OKE Kraków
2005
3
Zna termin określający
mieszańca rasy białej
i czarnej
Województwo
dolnośląskie
2005
17
Rozpoznaje diagram obra- Porównuje dane
zujący strukturę zatruddotyczące ludności
nienia w kraju wysoko
gospodarczo rozwiniętym
informacje
18
Porównuje informacje
zapisane w diagramie
słupkowym
Porównuje dane
informacje
4
Układa ciąg przyczynowo-skutkowy prowadzący
do wysokiego wskaźnika
śmiertelności w Afryce
geograficzną
III 4 a – łączy
zdarzenia w ciągi
przemian
Województwo
śląskie
2006
2. Szkoła ponadgimnazjalna – egzamin maturalny
A. Przykłady zadań
Geografia ludności i osadnictwa jest systematycznie sprawdzana na
egzaminie maturalnym z geografii. W arkuszach egzaminacyjnych
znajduje się od trzech do sześciu zadań z geografii ludności i osadnictwa, co stanowi odpowiednio od 10 do 20% ogólnej ilości zadań
znajdujących się w arkuszu. W niniejszym opracowaniu zamieszczono
przykłady zadań z tego działu znajdujące się w arkuszach egzaminacyjnych sesji wiosennej (maj) z lat 2005–2007.
12
Egzamin maturalny maj 2005 – arkusz I
Zadanie 22 (4 pkt)
Wymienione regiony świata: Gobi, Jawa, Grenlandia, Nizina Chińska,
Himalaje, Riwiera Francuska podziel na dwie grupy według kryterium
gęstości zaludnienia. Do każdego regionu dobierz (z niżej podanych)
właściwa barierę lub atrakcję osadniczą, wpisując numer, którą ją
oznaczono.
Bariery osadnicze: 1. wodna; 2. grawitacyjna; 3. termiczna
Atrakcje osadnicze: 4. żyzne gleby powulkaniczne; 5. żyzne gleby
mady; 6. dogodny klimat podzwrotnikowy (śródziemnomorski)
Regiony o dużej koncentracji ludności:
Atrakcje osadnicze:
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
Regiony o małej koncentracji ludności:
Bariery osadnicze:
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
.......................................... ..........................................
Egzamin maturalny maj 2005 – arkusz II
Zadanie 51 (3 pkt)
W tabeli zamieszczono dane dotyczące
Liczba
Przyrost
Saldo
ludności województwa małopolskiego w ludności w tys. naturalny w ‰ migracji w ‰
roku 2000. Korzystając z tabeli, wykonaj
3 216
1,3
-0,5
zadania. Zapisz obliczenia.
a) Oblicz, o ile osób zwiększyła się liczba ludności województwa
małopolskiego w 2000 roku w wyniku przyrostu naturalnego.
................................................................
b) Oblicz, o ile więcej osób wyjechało niż przybyło do województwa
małopolskiego w 2000 roku.
................................................................
c) Oblicz przyrost rzeczywisty ludności województwa małopolskiego w roku 2000. Podaj, czy liczba mieszkańców zwiększyła się czy
zmniejszyła i o ile osób.
13
................................................................
................................................................
Zadanie 55 (2 pkt)
Schemat przedstawia strukturę
aglomeracji miejskiej w kraju wysoko rozwiniętym. Przeprowadź
analizę migracji ludności w obrębie aglomeracji. Wpisz w wykropkowane miejsca literę, oznaczająca strefę, w której obserwuje się:
a) odpływ ludności zamożniejszej i napływ na jej miejsce
ludności biednej . . . . . . . . ,
b) napływ ludności zamożnej . . . . . . . . .
Egzamin maturalny – maj 2006 – arkusz I
Zadanie 18 (2 pkt)
Oznacz zdania prawdziwe literą P, a zdania fałszywe literą F.
1. Na strukturę wieku i płci
ludności Polski wywarła
wpływ II wojna światowa
........ .
2. Urodzeni w II połowie lat
60. należą do wyżu demograficznego . . . . . . . . .
3. W strukturze ludności
Polski najwyższy udział
ma ludność w wieku produkcyjnym . . . . . . . . .
4. W
przedziale
wieku
45−50 lat występuje wyższy poziom zgonów kobiet
niż mężczyzn . . . . . . . . .
14
Egzamin maturalny – maj 2006 – arkusz II
Zadanie 46 (2 pkt)
Na wykresie przedstawiono przyrost naturalny ludności Polski
w okresie 1946–2006.
a) Napisz, który z
wyróżnionych na
wykresie roczników: 1955, 1970,
1983, 2001 należy
do wyżu kompensacyjnego.
................. .
b) Korzystając z wykresu, sformułuj dwa wnioski odnoszące się do
kształtowania się przyrostu naturalnego ludności Polski w latach
1946–2006.
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
Zadanie 47 (2 pkt)
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie wybranych rodzin grup językowych w Europie.
a) Napisz, która z grup krajów
oznaczonych na mapie sygnaturami A, B, C nie należy do
rodziny języków indoeuropejskich . . . . . . . . . . . . . .
b) Spośród krajów oznaczonych
na mapie cyframi od 1 do 4
jeden należy do innej grupy
językowej niż pozostałe, Podaj
nazwę tego kraju.
..............................
15
Zadanie 48 (2 pkt)
Zadanie wykonaj, korzystając z załączonego tekstu i piramidy wieku
ludności Chin.
Politykę obniżania przyrostu naturalnego rządy Chin prowadzą od lat
50. XX wieku. Na początku lat 80. przepisy dotyczące kontroli urodzeń
jeszcze zaostrzono, wprowadzając zasadę jednego dziecka w rodzinie.
Chcąc ograniczyć liczbę potomstwa, przesunięto wiek zawierania małżeństw, wprowadzono bodźce ekonomiczne w postaci premii gotówkowych, szybszego przydziału mieszkań, dłuższego urlopu macierzyńskiego,
lepszej opieki medycznej dla jednego dziecka. Powyższe zachęty okazały się
wystarczające w mieście (tam przyrost wyraźnie się obniżył), ale nie na wsi,
gdzie mieszka 2/3 ludności. Na przeszkodzie stoi mentalność wieśniaków,
preferujących liczne rodziny i posiadanie potomków płci męskiej.
Kontrola urodzeń w połączeniu z mentalnością społeczeństwa powoduje, że deformacja w strukturze wieku i płci narasta. Np. proporcja
zgonów noworodków płci męskiej i żeńskiej kształtuje się w Chinach
jak 0,7 do 1. Jest to niewątPiramida płci i wieku Chin w 2001 r.
pliwie skutek drastycznych
rozwiązań podejmowanych
przez rodziców. Widząc niekorzystne symptomy swej polityki, rząd zaczął nieśmiało
zezwalać
na
posiadanie
dwojga dzieci w przypadku
małżeństw jedynaków.
Podaj dwie cechy ludności
Chin, które odzwierciedlają
politykę demograficzną tego
kraju.
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
16
Zadanie 49 (2 pkt)
Wśród demografów na świecie przeważa przekonanie, że polityka
demograficzna Chin, pomimo znacznego obniżenia przyrostu naturalnego, nie powinna być naśladowana przez kraje przeżywające eksplozję demograficzną. Przedstaw trzy argumenty uzasadniające tę tezę.
....................................................................
....................................................................
....................................................................
....................................................................
Egzamin maturalny 2007 r. – poziom podstawowy
Zadanie 24 (2 pkt)
Na mapie przedstawiono gęstość zaludnienia w Polsce według województw w 2004 roku. Opisy zawarte w tabeli odnoszą się tylko do
trzech województw spośród
zaznaczonych na mapie literami od A do D. Uzupełnij
tabelę, przyporządkowując
każdemu z opisów nazwę
odpowiadającego mu województwa. Zapisz litery, którymi województwa oznaczono na mapie.
Opis czynników wpływających na gęstość zaludnienia
Nazwa
województwa
Litera, którą
oznaczono województwo na mapie
Dodatnie saldo migracji wewnętrznych wynikające z dynamicznego rozwoju aglomeracji koncentrującej usługi; duży napływ
kapitału zagranicznego
Mało urodzajne gleby, małe zasoby surowców mineralnych,
najwyższy wskaźnik lesistości w Polsce
Duże rozdrobnienie gospodarstw i przeludnienie wsi uwarunkowane historycznie (uwłaszczenie chłopów oraz słaby rozwój przemysłu w zaborze austriackim), wysoki przyrost naturalny na tle kraju
17
Egzamin maturalny maj 2007 r. – poziom podstawowy
Zadanie 25 (1 pkt)
Wykres przedstawia fazy rozwoju demograficznego ludności. Przyporządkuj do podanych poniżej faz rozwoju
demograficznego odpowiednią tendencję kształtowania
się liczby ludności.
II faza – . . . . . . . . .
III faza – . . . . . . . . .
I faza – . . . . . . . . .
Tendencje kształtowania się liczby ludności:
A. Stabilizacja lub regres liczby ludności
B. Gwałtowny wzrost liczby ludności (eksplozja demograficzna)
C. Niewielki wzrost liczby ludności
D. Gwałtowny spadek liczby urodzeń, pod koniec fazy stabilizacja
liczby zgonów.
Egzamin maturalny maj 2007 r. – poziom rozszerzony
Zadanie 24 (2 pkt)
Na podstawie opisów rozpoznaj mniejszości narodowe żyjące w Polsce
i wpisz do tabeli ich nazwy.
Opis
Liczą w Polsce około 200-300 tys. osób. Zamieszkują głownie południowo-wschodnie i północne obszary Polski. Język ich narodu należy do grupy
języków słowiańskich.
Jedyna mniejszość narodowa, która ma swoich przedstawicieli w parlamencie od 1990 roku. Największe skupisko tej ludności występuje obecnie na
obszarze województwa opolskiego.
Stanowią najliczniejszą mniejszość narodową na Podlasiu. Większość przedstawicieli jest wyznania prawosławnego. Są jedyną mniejszością narodową
w Polsce, która na obszarze kilku gmin stanowi większość mieszkańców.
Około 80% przedstawicieli tej mniejszości skupia się na północnym wschodzie kraju. Pozostali zamieszkują głownie na północy Polski. Większość tej
mniejszości narodowej jest wyznania rzymskokatolickiego.
18
Mniejszość narodowa
w Polsce
B. Osiągnięcia ucznia sprawdzane na egzaminie maturalnym
Osiągnięcia ucznia sprawdzane w załączonych zadaniach egzaminu maturalnego z geografii ludności i osadnictwa w latach 2005–2007
Rok egzaminu
(sesja wiosenna
– maj)
Nr
zad.
Uczeń:
Sprawdzane
osiągnięcie
z Podstawy
programowej
Uczeń:
Sprawdzane
osiągnięcie ze
Standardów wymagań
egzaminacyjnych
Zdający:
Sprawdzana
czynność
2005 – arkusz I
22
Porządkuje regiony pod
względem gęstości zaludnienia i wybiera przyczyny różnic w gęstości
zaludnienia
Selekcjonuje,
porządkuje i interpretuje informacje
o stanie i zmianach
w sytuacji społecznej
I - Wiadomości
i rozumienie.
Zna fakty: przyczyny i
skutki nierównomiernego rozmieszczenia
ludności na Ziemi
2005 – arkusz II
51
Oblicza przyrost naturalny oraz przyrost rzeczywisty w wybranym województwie
Pogłębia i systematyzuje wiedzę geograficzną
II - Korzystanie
z informacji.
Przetwarza informacje
55
Zna kierunki przemieszczania się ludności w obrębie aglomeracji w kraju
wysoko gospodarczo rozwiniętym
I - Wiadomości
i rozumienie
Zna fakty: ludność
2006 – arkusz I
18
Analizuje i wyciąga wnioski z piramidy płci i wieku
Selekcjonuje, porządkuje i interpretuje
informacje o stanie i
zmianach w sytuacji
społecznej
II - Korzystanie
z informacji: przedstawia procesy na przykładzie wskazanego
obszaru, korzystając z
podanych źródeł informacji geograficznej
2006 – arkusz II
46
Odczytuje wykres
przyrostu naturalnego i
formułuje wnioski dotyczące kształtowania się
przyrostu naturalnego
Wykorzystuje wiedzę
II - Korzystanie
geograficzną do wyjaś- z informacji.
niania przyczyn i kon- Przetwarza informacje
sekwencji procesów
demograficznych oraz
ich zróżnicowania
47
Zna rozmieszczenie rodzin
i grup językowych
w Europie
I - Wiadomości
i rozumienie
19
2006 – arkusz II
cd.
2007 – poziom
podstawowy
2007 – poziom
rozszerzony
48
Podaje na podstawie piramidy wieku i tekstu źródłowego cechy dotyczące
ludności Chin
II - Korzystanie
geograficzną do wyjaś- z informacji.
niania przyczyn i kon- Przetwarza informacje
sekwencji procesów
demograficznych oraz
ich zróżnicowania
49
Przedstawia argumenty
przemawiające przeciwko polityce demograficznej Chin
geograficzną do wyjaśniania przyczyn i konsekwencji procesów
geograficznych oraz ich
zróżnicowania
III - Tworzenie
informacji.
Ocenia problemy
w różnych skalach przestrzennych i czasowych
24
Rozpoznaje województwa na podstawie czynników wpływających na ich
gęstość zaludnienia
Selekcjonuje,
porządkuje i interpretuje informacje o stanie i zmianach w sytuacji społecznej
I - Zna fakty:
przyczyny i skutki
nierównomiernego rozmieszczenia ludności
na Ziemi
25
Odczytuje wykres faz
rozwoju demograficznego ludności
Interpretuje informacje II - Korzystanie
o stanie i zmianach w
z informacji:
sytuacji społecznej
Odczytuje, selekcjonuje
porównuje informacje
24
Rozpoznaje na podstawie
opisu mniejszości narodowe Polski
Pogłębia i usystematyzuje wiedzę geograficzną
I - Wiadomości
i rozumienie
III. WYKAZ TERMINÓW Z ZAKRESU GEOGRAFII LUDNOŚCI
I OSADNICTWA W TREŚCIACH KSZTAŁCENIA W GIMNAZJUM
I SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ
Poniżej podano wykaz terminów związanych z geografią ludności
i osadnictwa, najczęściej stosowanych na kolejnych etapach kształcenia: w gimnazjum, w szkole ponadgimnazjalnej – zakres podstawowy
i szkole ponadgimnazjalnej – zakres rozszerzony.
Gimnazjum:
• aglomeracja
• bezrobotny
• demografia
• eksplozja demograficzna
• emigracja
20
• gęstość zaludnienia
• imigracja
• konurbacja
• kraj imigracyjny
• miasto
• przyrost naturalny
• przyrost rzeczywisty
• rasa
• religia
• struktura zatrudnienia ludności
• urbanizacja
• wieś
• wskaźnik urbanizacji
Szkoła ponadgimnazjalna – zakres podstawowy
• aglomeracja monocentryczna
• aglomeracja policentryczna
• bariery rozmieszczenia ludności
• deglomeracja
• deportacja
• ewakuacja
• fazy rozwoju ludności
• kompensacyjny przyrost ludności
• megalopolis
• rasa
• reemigracja
• region metropolitalny
• repatriacja
• reurbanizacja
• saldo migracji
• semiurbanizacja
• spis powszechny
• suburbia
• suburbanizacja
• struktura ludności (płci, wieku, społeczno-zawodowa itp.)
• współczynnik feminizacji (maskulinizacji)
• wyznanie
21
Szkoła ponadgimnazjalna – zakres rozszerzony
• determinizm geograficzny
• dezurbanizacja
• fawele
• język ojczysty
• nadurbanizacja
• nihilizm geograficzny
• posybilizm geograficzny
• prognoza demograficzna
• racjonalizm geograficzny
• rodzina językowa
• slumsy
• stopa bezrobocia
• stopa przyrostu naturalnego (urodzeń, zgonów)
IV. SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI UCZNIA
Z ZAKRESU GEOGRAFII LUDNOŚCI I OSADNICTWA
1. Plan testu
Nr
Numer zadań1
Treści
1
Liczba ludności świata i Polski
1A**, 1B, 2
2
Struktura rasowa, narodowościowa i religijna ludności
3, 4*, 5**, 6**, 7*
3
Rozmieszczenie ludności, gęstość zaludnienia
8A, 8B*, 9*
4
Zmiany liczby ludności świata, przyrost naturalny i rzeczywisty
10, 11, 12*, 13*
5
Struktura biologiczna i społeczno- zawodowa ludności, bezrobocie
14, 15**, 16, 17**, 18*
6
Migracje ludności
19**
7
Urbanizacja
20, 21*, 22*
8
Osadnictwo
23*, 24, 25**
9
Warunki bytu ludności
26*, 27*, 28**, 29**
10
Terminy z zakresu demografii i osadnictwa
30
1. Zadania dla zakresu podstawowego w szkole ponadgimnazjalnej oznaczono „*”,
natomiast zadania dla zakresu rozszerzonego w szkole ponadgimnazjalnej oznaczono
dwoma gwiazdkami „**”.
22
2. Kartoteka testu
Nr
zad.2
Osiągnięcie
z Podstawy programowej
Uczeń:
Standard wymagań
egzaminacyjnych
Zdający:
1
A. **Wymienia źródła informacji Gromadzi wiedzę
o liczbie i strukturze ludności geograficzną
B. Zna (pamięta) w przybliżeniu
liczbę ludności Polski
III - Wskazywanie faktów
- wyodrębnia z kontekstu dany
fakt
2
Rozpoznaje na mapie największe Interpretuje
państwa świata
wiedzę geograficzną
- wyodrębnia z kontekstu dane
zjawisko
3
Przyporządkowuje dane
dotyczące ludności do wykresu
kołowego
Interpretuje
II - Wyszukiwanie i stosowanie
informacji - odczytuje
informacje przedstawione
w formie wykresu
4*
Rozpoznaje korzystając z mapy
zasięgi występowania wybranych wyznań
Gromadzi, interpretuje
- wyodrębnia z kontekstu dane
zjawisko
5**
Interpretuje wykres ras, narodowości i religii.
Wyjaśnia przyczyny zróżnicowania ras ludności w Ameryce
Północnej
Korzysta ze źródeł informacji
geograficznej.
Systematyzuje wiedzę
geograficzną
II - Korzystanie z informacji
- odczytuje informacje przedstawione w postaci wykresu oraz
wyjaśnia przyczyny zaobserwowanych procesów
6**
Przyporządkowuje rasy, religie
i języki do określonych państw
geograficzną
I - Wiadomości i rozumienie wykazuje się znajomością zróżnicowania ras, religii i języków
na świecie
7*
Rozpoznaje i podaje przyczyny
rozmieszczenia mniejszości
narodowych Polsce
Systematyzuje
- odczytuje informacje przedstawione w postaci mapy oraz
8
A. Oblicza gęstość zaludnienia
Interpretuje
B. *Wyjaśnia przyczyny zróżni- wiedzę geograficzną
cowania gęstości zaludnienia
III - Wskazywanie i opisywanie
zależności przyczynowo-skutkowych - wskazuje prawidłowości w procesach
23
Nr
zad.2
Osiągnięcie
Uczeń:
Standard wymagań
egzaminacyjnych
Zdający:
9*
Przyporządkowuje państwom
odpowiadającą im gęstość
zaludnienia oraz określa
czynniki wpływające na gęstość
zaludnienia państw
geograficznej.
Analizuje i interpretuje dane
o sytuacji społecznej
I - Wiadomości i rozumienie
- wykazuje wpływ czynników
przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rozmieszczenie ludności na świecie
10
Formułuje współzależność
zachodzącą między poziomem
rozwoju gospodarczego a wielkością przyrostu naturalnego
Przewiduje zmiany w przyrodzie i w działaniach ludzi
na podstawie uzyskanych
informacji
11
Porównuje i interpretuje dane
dotyczące przyrostu naturalnego, salda migracji i przyrostu
rzeczywistego
informacji - odczytuje
w formie tabeli
12*
Oblicza przyrost naturalny, saldo Korzysta ze źródeł informacji
migracji i przyrost rzeczywisty
geograficznej
w liczbach i w promilach
II - Korzystanie z informacji wykorzystuje własną wiedzę i podane informacje do wykonywania
obliczeń demograficznych
13*
Odczytuje informacje na podstawie wykresu ruchu naturalnego
ludności.
Porównuje wykres ruchu naturalnego ludności z wykresem
faz rozwoju demograficznego
i określa na tej podstawie fazę
rozwoju społeczeństwa.
Prognozuje zmiany w przyroście
naturalnym ludności
geograficznej.
II - Korzystanie z informacji odczytuje i porównuje
w postaci wykresu
14
Odczytuje i wyciąga wnioski z
analizy piramidy wieku i płci
ludności
Interpretuje
informacji - odczytuje informacje przedstawione w formie wykresu
geograficznej.
- odczytuje informacje przedstawione w postaci wykresu
oraz wyjaśnia przyczyny zjawisk
demograficznych
15** Wyciąga wnioski z analizy wykresu - piramidy płci i wieku oraz wyjaśnia przyczyny
zaobserwowanych różnic
24
Nr
zad.2
Osiągnięcie
Uczeń:
16
Porównuje i wyciąga wnioski
z analizy wykresu obrazującego
strukturę zatrudnienia ludności
Standard wymagań
egzaminacyjnych
Zdający:
II - Wyszukiwanie i stosowanie informacji - odczytuje
w formie wykresu
17** Oblicza współczynnik feminizacji.
Wybiera spośród podanych
miasto o największym współczynniku feminizacji i wyjaśnia
przyczyny
geograficznej.
II - Korzystanie z informacji wykorzystuje własną wiedzę i podane informacje do wykonywania
prostych obliczeń demograficznych, wyjaśnia przyczyny zjawisk
demograficznych
18*
geograficznej.
II - Korzystanie z informacji wykorzystuje własną wiedzę i
podane informacje do ułożenia
ciągu przyczynowo-skutkowego
związanego z zatrudnieniem ludności w przemyśle
geograficznej.
- odczytuje informacje przedstawione w postaci tabeli oraz
Układa ciąg przyczynowo-skutkowy procesów dotyczących zatrudnienia w przemyśle
19** Analizuje dane statystyczne
dotyczące migracji, formułuje
wnioski dotyczące cech migracji
i wyjaśnia ich przyczyny
20
Przedstawia w postaci ciągów
przemian procesy związane
z urbanizacją
Przewiduje zmiany w działaniach ludzi na podstawie
uzyskanych informacji
21*
Wybiera spośród podanych
województwa o wysokim
wskaźniku urbanizacji
Systematyzuje
I - Wiadomości i rozumienie wykazuje się znajomością przestrzennego zróżnicowania w
Polsce wskaźnika urbanizacji
22*
Zna fakty dotyczące procesów
urbanizacji w Polsce
Systematyzuje
I - Wiadomości i rozumienie wykazuje się znajomością miejskiej sieci osadniczej w Polsce
25
Nr
zad.2
Osiągnięcie
Uczeń:
Standard wymagań
egzaminacyjnych
Zdający:
23*
Wyjaśnia przyczyny występowania wysokiego wskaźnika
urbanizacji. Rozpoznaje na
podstawie opisu typy zespołów
miejskich
Wyjaśnia wpływ sposobu
gospodarowania w rolnictwie
na rodzaj zabudowy wsi
geograficznej.
geograficzną
I - Wiadomości i rozumienie wykazuje się znajomością typów
zespołów miejskich i wiejskich
24
Lokalizuje na mapie największe
miasta Polski
III - Wskazywanie faktów wyodrębnia z kontekstu dane
zjawisko
25** Rozpoznaje na podstawie opisu
terminy związane z urbanizacją
Systematyzuje
I - Wiadomości i rozumienie wykazuje się znajomością terminów związanych z urbanizacją
26*
Analizuje tekst źródłowy
dotyczący skutków urbanizacji
Przedstawia propozycje rozwiązania problemu
geograficznej.
III - Tworzenie informacji formułuje problem, wskazuje
jego przyczyny oraz przedstawia
propozycję rozwiązania problemu
27*
Podaje przykłady regionów
o zróżnicowanej jakości życia
oraz wymienia czynniki decydujące o jakości życia
geograficznej.
- odczytuje informacje przedstawione w postaci tabeli oraz
28** Wymienia czynniki sprzyjające
rozwojowi malarii
Podaje przykłady propozycji
powodujących ograniczenie
rozwoju choroby
geograficznej.
Dostrzega i analizuje relacje
między elementami środowiska przyrodniczego a działalnością człowieka
II - Korzystanie z informacji odczytuje informacje przedstawione w postaci mapy
III - Tworzenie informacji przedstawia propozycję ograniczenia zachorowań
29** Podaje nazwę poglądu określającego rolę środowiska geograficznego w rozwoju społeczno-gospodarczym wybranego
państwa
Dostrzega i analizuje relacje
między elementami środowiska przyrodniczego a działalnością człowieka
I - Wiadomości i rozumienie - wykazuje się znajomością
poglądów na rolę środowiska
przyrodniczego w rozwoju społeczno-gospodarczym państw
I - Umiejętne stosowanie terminów z zakresu przedmiotów
matematyczno przyrodniczych
- wybiera odpowiednie terminy
do opisu zjawisk
30
26
Przyporządkowuje terminy
dotyczące ludności do ich
opisów
3. Sprawdzian wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu
geografii ludności i osadnictwa
Zadanie 13 (2 pkt)
A. **Wymień dwa źródła informacji na podstawie których można
określić liczbę ludności w państwie (regionie) w danym roku.
• ..............................................................
• ..............................................................
B. Zakreśl prawidłową odpowiedź. Liczba ludności Polski w 2006 r.
wynosiła około:
a) 38,2 mln,
c) 3,6 mln,
b) 40,5 mln,
d) 36,4 mln.
Zadanie 2 (3 pkt)
Na mapie świata oznaczono państwa których liczba ludności przekroczyła 100 mln. Podaj nazwy państw oznaczonych cyframi 2, 7, 9, 10.
Oznacz (ukośnym kreskami) państwo imigracyjne.
Oznaczenia państw na mapie:
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
Zadanie 3 (2 pkt)
Wykres ilustruje strukturę narodowościową ludności Brazylii. Brazylię
zamieszkują:
1. Murzyni – 6%,
2. Metysi – 1%,
3. Mulaci – 38%,
4. Biali – 54%,
5. Indianie – 1%.
Wpisz na wykresie we właściwych miejscach numery określające wymienione
grupy ludności.
Zadanie 4* (2 pkt)
Na mapie oznaczono odrębnymi szrafami państwa, w których przeważa ludność jednego wyznania. Uzupełnij legendę mapy wpisując
nazwy wyznań odpowiadające poszczególnym szrafom.
Wyznania: islam, katolicyzm, prawosławie, buddyzm, hinduizm
28
Zadanie 5** (3 pkt)
Wykres przedstawia zróżnicowanie rasowe, etniczne i religijne ludności Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
A. Oznacz literą P zadania prawdziwe, a literą F zdania fałszywe.
a) Rdzenni mieszkańcy Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej
należą do rasy azjatyckiej.
b) Językiem ojczystym dla wszystkich obywateli Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej jest język angielski.
c) Dominującym wyznaniem mieszkańców Stanów Zjednoczonych
Ameryki Północnej jest protestantyzm
B. Dla każdej z podanych ras człowieka zamieszkujących Stany Zjednoczone Ameryki Północnej podaj główną przyczynę jej występowania w tym regionie świata.
• Rasa europeidalna
..............................................................
..............................................................
• Rasa mongoloidalna
..............................................................
..............................................................
• Rasa negroidalna
..............................................................
..............................................................
• Rasa amerykańska
..............................................................
..............................................................
29
Zadanie 6** (3 pkt)
Azja jest kontynentem najbardziej zróżnicowanym rasowo, językowo
i religijnie. Przyporządkuj państwom podane rasy, religie i języki.
Rasa: afrykańska, australijska, azjatycka, europeidalna, indyjska
Język: angielski, arabski, hindi, indonezyjski, urdu, rosyjski, chiński
Religia: buddyzm, chrześcijaństwo, hinduizm, islam, judaizm, konfucjonizm
Państwo
Rasa
Przeważająca religia
Język
Chiny
..................... ..................... .....................
Indie
..................... ..................... .....................
Indonezja
..................... ..................... .....................
Irak
..................... ..................... .....................
Pakistan
..................... .....................
Rosja
..................... ..................... .....................
urdu
Zadanie 7* (2 pkt)
Mapa przedstawia rozmieszczenie mniejszości narodowych w Polsce. Podaj nazwę mniejszości narodowych oznaczonych literami A i
B oraz wyjaśnij przyczyny jej zamieszkania
na oznaczonym terenie.
A. Mniejszość narodowa
.........................................
Przyczyny zamieszkania
.........................................
.........................................
.........................................
B. Mniejszość narodowa
.........................................
Przyczyny zamieszkania
..................................................................
..................................................................
30
Zadanie 8 (3 pkt)
A. Oblicz gęstość zaludnienia dla Polski, wiedząc że powierzchnia naszego kraju wynosi 312 tys. km2, a liczba ludności 38 200 tys. osób.
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. *Spośród podanych województw wybierz dwa województwa o
większej gęstości zaludnienia niż wynosi średnia dla Polski i podaj
dwie przyczyny takiego zaludnienia.
Nazwa województwa:
Nazwa
Liczba osób/km2
.........................................
województwa
w 2006 r.
Przyczyny:
Dolnośląskie
145
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kujawsko-pomorskie
115
........................................
Lubelskie
86
........................................
72
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lubuskie
141
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Łódzkie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Małopolskie
215
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mazowieckie
145
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opolskie
111
........................................
Podkarpackie
118
Nazwa województwa:
Podlaskie
59
.........................................
Pomorskie
120
Przyczyny:
379
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Śląskie
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Świętokrzyskie
109
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Warmińsko-mazurskie
59
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wielkopolskie
113
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zachodniopomorskie
74
........................................
........................................
........................................
31
Zadanie 9* (3 pkt)
W tabeli podano gęstość zaludnienia wybranych państw skandynawskich: (Danii, Islandii, Szwecji). Przyporządkuj gęstości zaludnienia właściwe państwo. Dla każdego z państw podaj po dwa czynniki
(przyrodnicze, gospodarcze lub społeczne) wpływające na jego gęstość
zaludnienia.
Państwo
Gęstość
zaludnienia
w 2005 r. w
osobach/km2
....................
3
Czynniki sprzyjające zaludnieniu lub ograniczające
zaludnienie - bariery osadnictwa
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
....................
20
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
....................
126
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski, GUS 2007.
Zadanie 10 (1 pkt)
Nazwa
państwa
Przyrost naturalny
w 2005 r. [‰]
Meksyk
15,0
Brazylia
14,1
Szwajcaria
1,6
Szwecja
1,1
Japonia
0,7
Austria
0,4
Porównaj wielkość przyrostu naturalnego
w państwach uwzględnionych w tabeli i na
tej podstawie skreśl nieprawidłowe określenie w poniższym zdaniu.
W państwach wysoko gospodarczo rozwiniętych przyrost naturalny jest wyższy/
niższy niż w państwach słabo rozwiniętych
gospodarczo.
Zadanie 11 (2 pkt)
W tabeli (str. 32) przedstawiono wybrane
Niemcy
-1,8
Źródło: Rocznik Statystyczny wielkości demograficzne Polski w latach
Polski, GUS, Warszawa 2007.
1980–2005. Korzystając z danych zawartych
w tabeli oceń prawdziwość zdań. Podkreśl zdania które są prawdziwe.
Polska
32
-0,1
Wyszczególnienie
1980 1985 1990 1998 2000 2005
w tysiącach osób (dane zaokrąglone)
Przyrost naturalny
343
269
157
20
10
-4
Saldo migracji
-21
-19
-16
-13
-20
-13
Przyrost rzeczywisty 322 277 141
7
-10
-17
Źródło: Rocznik Statystyczny 1981, Rocznik Statystyczny
2005, GUS, Warszawa.
a)
b)
c)
d)
Przyrost naturalny w Polsce się zmniejsza.
W 2005 r. w Polsce zanotowano spadek liczby ludności.
W 2000 r. w Polsce przyrost naturalny był większy niż w 1980 r.
W 1980 r. Polska, w wyniku różnicy między liczbą emigrantów
a liczbą imigrantów, zyskała 21 tys. ludzi.
Zadanie 12* (3 pkt)
Wykorzystując dane zamieszczone w tabeli obok,
oblicz wskaźniki demograficzne dla Polski w 2006 r.:
a) przyrost naturalny wyrażony w tys. osób.
Obliczenia
Dane dla Polski
z 2006
Wielkość
w tys. osób
Liczba ludności
38 125
Urodzenia
374
Zgony
370
Imigranci
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
b) przyrost naturalny wyrażony w promilach.
11
Emigranci
47
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) saldo migracji zagranicznych w tys. osób.
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
d) przyrost rzeczywisty ludności wyrażony w tys. osób.
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
e) przyrost rzeczywisty ludności wyrażony w promilach.
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 13* (3 pkt)
Liczba ludności województwa zachodniopomorskiego w końcu grudnia 2006 r. wyniosła 1692,8 tys. osób. Zamieszczony obok wykres
przedstawia ruch naturalny ludności w
województwie w latach 2000−2006. Na
podstawie zamieszczonego wykresu wykonaj zadania.
A. Opisz zmiany jakie zaszły w liczbie urodzeń i zgonów w województwie zachodniopomorskim w latach
2000−2006.
• ..................................
..................................
...............................................................
• ................................................................
................................................................
B. Na pierwszym wykresie zakreskuj tę część pola, która obrazuje
przyrost naturalny.
C. Porównaj wykres faz rozwoju ludności z wykresem Ruch naturalny
ludności w województwie zachodniopomorskim. Określ i uzasadnij fazę rozwoju ludności w której
znajdowało się społeczeństwo woj.
zachodniopomorskiego w 2006 r.
34
Odpowiedź:
.................................................................
.................................................................
.................................................................
.................................................................
Zadanie 14 (2 pkt)
Obok przedstawiono piramidy płci i wieku ludności Wenezueli i Polski dla 2004 r.
Na podstawie porównania wykresów
(piramid) wybierz i podkreśl spośród
podanych poprawne odpowiedzi.
a) W Wenezueli jest więcej ludzi młodych niż w Polsce.
b) Polska jest krajem eksplozji demograficznej.
c) Polacy żyją dłużej niż Wenezuelczycy.
d) Przyrost naturalny w Wenezueli jest
wyższy niż w Polsce.
Zadanie 15** (4 pkt)
Poniżej przedstawiono piramidy płci
i wieku ludności wiejskiej i miejskiej
Polski.
A. Wpisz pod odpowiednimi wykresami określenie: miasto, wieś.
35
B. Na podstawie porównania wykresów wpisz do tabeli trzy różnice
między wielkościami charakteryzującymi ludność miejską i wiejską
w Polsce oraz podaj główne przyczyny zaobserwowanych różnic.
Lp.
Różnice
Główna przyczyna różnicy
1
2
3
C. Podaj nazwę terminu geograficznego, którym określa się wzrost
liczby ludności, uwidoczniony w Polsce na wykresie w miejscu
oznaczonym literą A.
Termin: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zadanie 16 (3 pkt)
Obok przedstawiono wykresy obrazujące zmianę struktury zatrudnienia w Polsce w latach 1950–2006.
Korzystając z zamieszczonych wykresów wykonaj zadania.
a) Wymień nazwy dwóch działów
gospodarki narodowej (sektorów)
w których nastąpiły największe
zmiany w zatrudnieniu.
b) Dla każdego z tych sektorów podaj dwie przyczyny, które spowodowały te zmiany.
Sektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przyczyny zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
................................................................
................................................................
Sektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przyczyny zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
................................................................
36
W Polsce mieszka 38,2 mln osób, w tym 18,6 mln stanowią mężczyźni.
A. Oblicz współczynnik feminizacji dla Polski.
Obliczenia
Wynik . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Wybierz spośród podanych miasto w którym jest najwyższy współczynnik feminizacji oraz podaj główną przyczynę takiego stanu.
Miasta: Poznań, Łódź, Gdańsk, Katowice, Warszawa, Szczecin
Miasto: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uzasadnienie wysokiego współczynnika feminizacji:
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
Zadanie 18* (2 pkt)
Uporządkuj podane procesy tak, aby stworzyły model przyczynowo
skutkowy dotyczący wzrostu bezrobocia.
1. Zastosowanie nowych technologii w przemyśle.
2. Wzrost stopy bezrobocia.
3. Wzrost zatrudnienia w przemyśle.
4. Redukcja zatrudnienia w przemyśle.
5. Rozwój przemysłu w oparciu o przestarzałe technologie.
6. Konieczność zwiększania wydajności pracy.
6
2
Zamieszczone niżej dane statystyczne ilustrują zmiany liczby imigrantów w Wielkiej Brytanii oraz kierunek ich napływu w latach
2003−2006.
37
Najważniejsze kraje z których pochodzili imigranci, którym nadano numer
ubezpieczeniowy w Wielkiej Brytanii w latach 2003–2006
2003/2004
Kraj
2004/2005
w tys. osób
Kraj
2005/2006
w tys. osób
Kraj
w tys. osób
Indie
25,0
Polska
31,3
Polska
62,6
RPA
18,9
Indie
18,4
Indie
32,7
Australia
18,6
Pakistan
17,1
Litwa
20,3
Pakistan
16,8
RPA
16,8
Słowacja
19,3
Portugalia
13,8
Australia
14,0
RPA
16,6
Chiny
11,8
Litwa
13,3
Australia
15,6
Francja
11,7
Francja
13,1
Pakistan
13,3
Hiszpania
10,3
Chiny
11,9
Francja
12,6
Źródło: Salt i Millar 2006.
Korzystając z zamieszczonych danych i własnej wiedzy uzupełnij tabelę:
Cechy migracji
Przyczyna imigracji
do Wielkiej Brytanii
Powody przyjęcia imigrantów
przez Wielką Brytanię
Stały wzrost liczby
imigrantów w latach
2003-2006
Stały, duży napływ
ludności z Indii, RPA,
Australii, Pakistanu
Pojawienie się wśród
imigrantów po 2004 r.
mieszkańców Polski,
Słowacji i Litwy
Zadanie 20 (1 pkt)
Po 1950 roku nastąpił w Polsce wzrost wskaźnika urbanizacji. Spośród
podanych niżej trzech odpowiedzi A, B, C wybierz i zakreśl tę, która
właściwie podaje kolejne fazy tego procesu.
38
A. Rozwój przemysłu – emigracja ludności ze wsi – zwiększanie się
wskaźnika urbanizacji.
B. Wysoki przyrost naturalny na wsi – imigracja ludności do miast
– rozwój przemysłu i usług – zwiększanie się wskaźnika urbanizacji
C. Wysoki przyrost naturalny w miastach – rozwój przemysłu – zwiększanie się wskaźnika urbanizacji.
Zadanie 21* (2 pkt)
Spośród podanych województw wybierz i podkreśl trzy, które mają
najwyższe wskaźniki urbanizacji w Polsce.
Województwa: podkarpackie, śląskie, świętokrzyskie, dolnośląskie,
lubelskie, zachodniopomorskie, małopolskie.
Zadanie 22* (2 pkt)
Skreśl błędne określenia tak, aby zdania opisujące procesy urbanizacyjne w Polsce były prawdziwe.
W 2006 r. było w Polsce 889 miast, w tym jedno/dwa liczące powyżej
miliona mieszkańców. Liczba mieszkańców Warszawy systematycznie
wzrasta. W Łodzi w ostatnich latach odnotowano wzrost/spadek liczby
ludności. Wpływa na to między innymi dodatni/ujemny przyrost naturalny. Największe skupisko miast występuje na Górnym/Dolnym Śląsku,
tworząc aglomerację monocentryczną/policentryczną. Tworzenie
suburbii to tendencja w procesach osadniczych dawnych/obecnych lat.
Zadanie 23* (4 pkt)
Wskaźnik urbanizacji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej
wynosi około 75%.
A. Wymień dwa czynniki społeczne i dwa gospodarcze które wpłynęły na wysoki poziom urbanizacji w tym państwie.
Czynniki społeczne:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynniki gospodarcze:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
B. Rozpoznaj na podstawie opisu i wpisz do tabeli nazwy typów
zespołów miejskich znajdujących się w Stanach Zjednoczonych
Ameryki Północnej.
Opis zespołu miejskiego
Nazwa typu zespołu miejskiego
Największy na świecie obszar zurbanizowany, obejmujący trzynaście obszarów metropolitarnych, z których do największych należą: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowy Jork, Filadelfia, Boston, Baltimore, Waszyngton.
Zespół miast Dallas-Fort, Worth-Arlington liczy w sumie około
5,8 mln mieszkańców. Największym miastem, liczącym około
...........................
1,3 mln ludności jest Dallas, który pełni rolę głównego ośrodka
kulturalnego i gospodarczego w regionie.
Denver - obecnie największe miasto i stolica stanu Kolorado, założone w 1858 roku było wielkim centrum górnictwa złota i srebra.
...........................
Obecnie miasto jest wielkim ośrodkiem przemysłu lotniczego, samochodowego, metalowego, elektrotechnicznego, spożywczego.
C. W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej dominuje gospodarka rolna ekstensywna, całkowicie zmechanizowana. Wyjaśnij, w jaki
sposób wpływa ona na formy osadnictwa wiejskiego w tym kraju.
................................................................
................................................................
................................................................
Zadanie 24 (4 pkt)
Na mapie Polski oznaczono 5 największych miast.
A. Wpisz na mapę w odpowiednich miejscach ich nazwy.
B. Oznacz na mapie okręgiem największą
konurbację na terenie naszego kraju.
C. Wymień dwa zagrożenia dla przyrody
wynikające z lokalizacji największej
konurbacji na terenie naszego kraju.
................................
................................
................................
................................
................................
................................
................................
40
Rozpoznaj na podstawie opisu terminy geograficzne związane
z urbanizacją:
A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . to zwiększanie się liczby ludności
w miastach, związane z koncentracją przemysłu i usług.
B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . to wzrost liczby ludności miejskiej,
który nie jest spowodowany rozwojem przemysłu i usług, tylko
brakiem miejsc pracy na wsi.
C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . to spadek liczby ludności miejskiej
spowodowany odpływem ludności z miast na tereny podmiejskie.
D. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . to planowa działalność mająca przeciwdziałać rozrastaniu się aglomeracji miejskich.
Zadanie 26* (3 pkt.)
Po przeczytaniu zamieszczonego tekstu wykonaj zadania:
Monachium. Getto to wymysł?
Położona na północy Monachium dzielnica Hasenbergl znana jest
ze swojej złej sławy. Zbudowana w latach 60-tych na fali gwałtownego
wzrostu ekonomicznego, zamieszkiwana jest przez 53 tysiące ludzi,
z czego 26% to mniejszości etniczne. Wysoka stopa bezrobocia, brak perspektyw zawodowych dla młodzieży oraz niedostatki w publicznej infrastrukturze i kulturalnym zapleczu zaowocowały włączeniem tego rejonu
do państwowego programu: bezpieczne miasto. Jego celem jest poprawa
jakości życia w 331 miastach i ich okolicach. Czy zmieni to obiegową
opinię o Hasenbergl wśród mieszkańców Monachium?
Albert Salarich – Paris – 17.1.2006
Tłumaczenie: Tomasz Wojciechowski
Cafebabel.com – magazyn europejski
A. Sformułuj problem przedstawiony w tekście, dotyczący dzielnicy
Hasenbergl.
................................................................
................................................................
................................................................
B. Podaj dwie przyczyny występowania problemu.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
C. Podaj dwie propozycje rozwiązania problemu podane w zamieszczonym tekście.
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
................................................................
Zadanie 27* (4 pkt)
Mapa przedstawia podział krajów według wskaźnika HDI w 2006 r.
Do ustalenia tego wskaźnika bierze się pod uwagę przede wszystkim:
• przeciętną długość trwania życia,
• ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów
nauczania,
• wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania,
• PKB na jednego mieszkańca liczony według parytetu siły nabywczej
w USD.
A. Korzystając z załączonej mapy wymień dwa regiony świata o najwyższej jakości życia oraz podaj trzy czynniki warunkujące wysoką jakość życia w tych regionach.
Regiony świata lub państwa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
Czynniki warunkujące wysoką jakość życia:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Korzystając z załączonej mapy wymień region świata o najniższej
jakości życia oraz podaj trzy czynniki wpływające na niską jakość
życia w tym regionie.
Region świata: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czynniki warunkujące niską jakość życia:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W Afryce żyje mucha tse-tse, która podczas ukąszenia człowieka
wprowadza do jego krwi świdrowce, które wywołują śpiączkę afrykańską. Z powodu zakażenia umiera w Afryce około 100 tys. osób
rocznie. Narażeni na chorobę są głównie mieszkańcy Afryki Centralnej i Zachodniej.
A. Wymień trzy czynniki przyrodnicze sprzyjające rozwojowi opisanej choroby.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Zaproponuj trzy rozwiązania które umożliwiłyby ograniczenie
rozwoju choroby w Afryce.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poglądami naukowymi na rolę środowiska przyrodniczego w rozwoju
społeczno-gospodarczym państw są: determinizm, nihilizm i posybilizm geograficzny. Przykładem którego z tych poglądów jest obecny
rozwój Japonii.
Odpowiedź: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
Zadanie 30 (2 pkt)
W tabeli podano opisy terminów geograficznych związanych z geografią ludności. Uzupełnij tabelę wpisując właściwy termin geograficzny,
wybrany spośród podanych: emigracja, przyrost naturalny, aglomeracja, miasto, urbanizacja.
Opis
Różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów
Termin geograficzny
..........................................
Jednostka osadnicza spełniająca funkcje pozarolnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opuszczenie miejsca pobytu
..........................................
Wzrost liczby ludności zamieszkałej w miastach
..........................................
4. Model odpowiedzi i kryteria zaliczenia zadań
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Ilość
pkt.
Kryteria zaliczenia zadania
1
A. Spis powszechny
Rejestracja w urzędach i kościołach
B. a
2
1 pkt - podanie dwóch źródeł
informacji
1 pkt - prawidłowa odpowiedź
2
2 - Pakistan
7 - Stany Zjednoczone
9 -Nigeria
10 - Indonezja
Państwo imigracyjne: Stany Zjednoczone
3
1 pkt - prawidłowe rozpoznanie dwóch państw
1 pkt - wskazanie państwa
imigracyjnego
3
Kolejno na wykresie: Biali, Mulaci, Murzyni, Metysi, Indianie
2
1 pkt - prawidłowe wpisanie
dwóch numerów
wszystkich numerów
4
1.
2.
3.
4.
2
1 pkt - prawidłowe uzupełnienie dwóch wyznań
2 pkt - prawidłowe uzupełnienie wszystkich wyznań
44
Prawosławie
Katolicyzm
Islam
Hinduizm
Nr
zad.
5
6
Ilość
pkt.
a)
b)
c)
b)
F
F
P
Rasa europeidalna - imigracja z Europy
Rasa mongoloidalna - współczesny napływ ludności z Azji
Rasa negroidalna - sprowadzanie niewolników z Afryki
Rasa amerykańska - rdzenni mieszkańcy - Indianie
Państwo
Rasa
Religia
Język
Chiny
Indie
Indonezja
Irak
Pakistan
Rosja
azjatycka
indyjska
azjatycka
europeidalna
europeidalna
europeidalna
buddyzm
hinduizm
islam
islam
islam
chrześcijaństwo
(prawosławie)
chiński
hindi
indonezyjski
arabski
urdu
rosyjski
3
1 pkt - poprawne oznaczenie
trzech określeń P-F
1 pkt - wyjaśnienie istnienia
dwóch ras w Ameryce
Północnej
2 pkt - wyjaśnienie istnienia
czterech ras w Ameryce
Północnej
3
1 pkt - dwa poprawnie
wypełnione wiersze
7
A - Mniejszość niemiecka zamieszkuje tereny, które w czasach
historycznych przynależały okresowo do Prus (Niemiec)
B - Mniejszość białoruska tradycyjnie zamieszkała na terenach
województwa podlaskiego, graniczącego z Białorusią
2
1 pkt - rozpoznanie każdej
mniejszości narodowej i podanie przyczyn jej zamieszkania
8
A. 38,2 mln = 38 200 tys. osób
38 200 tys. osób/312 tys. km2 = 122 osoby/km2
B. Np. woj. śląskie i woj. mazowieckie
Przyczyny:
woj.: śląskie, np.: występowanie surowców mineralnych,
wysoki rozwój przemysłu
woj. mazowieckie, np.: pełnienie funkcji administracyjnych - stolica kraju, napływ inwestycji zagranicznych
3
1 pkt - prawidłowe obliczenie
gęstości zaludnienia
1 pkt - wybór dwóch
województw
1 pkt - podanie dwóch
uzasadnień dla każdego
województwa
9
Kolejno:
Islandia - 3
Np.
1. Występowanie bariery termicznej; położenie blisko koła
podbiegunowego północnego; niskie temperatury powietrza atmosferycznego
2. Trudność w zagospodarowaniu wynikająca z występowania obszarów wulkanicznych lub pokrytych lodowcami
3. Brak lub mała powierzchnia terenów przeznaczona pod
uprawy
3
1 pkt - poprawne rozpoznanie
każdego państwa i podanie
dwóch logicznych przyczyn
wpływających na gęstość jego
zaludnienia
45
Nr
zad.
9
cd.
Ilość
pkt.
Szwecja -20
Np.
1. dogodne warunki do osadnictwa w regionie południowej
Szwecji: położenie nad Bałtykiem, nizinny teren, dłuższy
okres wegetacyjny sprzyjający rolnictwu
2. rozwój ośrodków górnictwa rudy żelaza - czynnik zwiększający gęstość zaludnienia
3. duża imigracja ludności w ostatnich latach
Dania - 126
Np.
1. sprzyjający rolnictwu klimat; umiarkowany morski
2. nadmorskie położenie sprzyjające rozwojowi transportu
i handlu morskiego
3. nizinność terenu sprzyjająca rozwojowi rolnictwa
-
10
Skreślone: wyższy
1
11
a, b
2
1 pkt - wybór dwóch
prawidłowych odpowiedzi
12
a)
b)
c)
d)
e)
3
1 pkt - wykonanie poprawne
dwóch obliczeń
czterech obliczeń
wszystkich obliczeń
13
A. Urodzenia zmniejszały się od 2000 r. do 2002 r., potem nastąpiła stabilizacja i od 2003 nastąpił wzrost liczby urodzeń.
Zgony zmniejszały się do 2001 r. a od 2001 r. nastąpił
wzrost liczby zgonów.
B. Zakreskowanie pola między liczbą urodzeń a liczbą zgonów
C. Faza IV - urodzenia i zgony utrzymują się na bardzo niskim
poziomie
3
1 pkt - poprawne rozwiązanie
każdego zadania
14
a, c, d
2
1 pkt - 2 prawidłowe wybory
2 pkt - 3 prawidłowe wybory
15
A. kolejno: miasto, wieś
B. 1. Na wsi żyje znacznie mniej ludności niż w miastach duża emigracja ze wsi do miast w latach 1950-2000
4
1 pkt - prawidłowe rozpoznanie piramidy dla miasta i wsi
1 pkt - podanie dwóch różnic i
ich logiczne wyjaśnienie
46
4 tys.
0,1 lub 0,11 promili (‰)
minus 36 tys.
minus 32 tys.
minus 0,83 lub minus 0,84 promili (‰)
-32 tys.
· 1000‰ = -0,8393‰
38 125 tys.
Nr
zad.
Ilość
pkt.
15
cd.
2. Na wsi do 50 roku życia przeważają mężczyźni, w miastach tylko do 30 roku życia - trudne warunki życia i
pracy na wsi powodują zwiększoną imigrację kobiet do
miast w poszukiwaniu lepszych warunków życia i pracy
3. Na wsi tylko nieznacznie zaznacza się niż demograficzny
lat siedemdziesiątych - wynika to ze znacznie większego
przyrostu naturalnego na wsi niż w mieście
C. wyż demograficzny albo wyż kompensacyjny
16
Największe zmiany:
Rolnictwo: przyczyny np.:
• mechanizacja prac rolnych
• odpływ ludności ze wsi do rozwijającego się przemysłu
Usługi: przyczyny np.:
• rozwój usług
• zmniejszająca się liczba miejsc pracy w rolnictwie i przemyśle
3
1 pkt - prawidłowy wybór
dwóch sektorów
przyczyn dla każdej zmiany
17
A. 105,4%
38,2 mln - 18,6 mln = 19,6 mln (liczba kobiet)
19,6 mln
· 100% = 105,37%
18,6 mln
B. Łódź
np. - wysoki rozwój przemysłu włókienniczego, w którym
zatrudnione były głównie kobiety
2
1 pkt - prawidłowe obliczenie
współczynnika feminizacji
1 pkt - wybór Łodzi i uzasadnienie
18
5-3-6-1-4-2
2
1 pkt - prawidłowe następstwo przyczynowo - skutkowe
dwóch procesów
2 pkt - prawidłowe następstwo przyczynowo-skutkowe
czterech procesów
19
Przyczyna przyjęcia
imigrantów przez
Wielką Brytanię
Stały wzrost liczby Poszukiwanie pracy,
Poszukiwanie
imigrantów w
wyższego standardu
pracowników
latach 2002-2006 życia, pomoc rodzinom deficytowych
pozostałym w kraju
zawodów
ojczystym
Stały duży napływ Indie, Pakistan - przy- Kraje te wchodzą
w skład Brytyjskiej
ludności z Indii,
czyny ekonomiczne;
RPA, Australii,
poszukiwanie pracy
Wspólnoty Narodów,
Pakistanu
i lepszych warunków dlatego ich mieszkańcy posiadają ułażycia
twienia imigracyjne
3
1 pkt - prawidłowe wypełnienie każdego wiersza
Cecha
Przyczyna imigracji
do Wielkiej Brytanii
2 pkt - podanie trzech różnic
i ich logiczne wyjaśnienie
1 pkt - podanie prawidłowego terminu
47
Nr
zad.
19
cd.
RPA- emigracja
białej ludności po
przejęciu władzy
przez większość
murzyńską
Australia - ruch wędrówkowy spowodowany procesami
globalizacji i zacieśnianiem interesów
gospodarczych
Pojawienie się
wśród imigrantów
po 2004 r.
mieszkańców
Polski, Słowacji i
Litwy
–
–
Przyczyny głównie ekonomiczne, wynikające
z trudności znalezienia
pracy, szczególnie
dobrze płatnej w
krajach przeżywających
proces restrukturyzacji
gospodarki
Przyjęcie w 2004 r.
do Unii Europejskiej
nowych państw,
między innymi Polski, Litwy i Słowacji i
otwarcie rynku pracy dla mieszkańców
tych krajów
Ilość
pkt.
20
A
1
21
śląskie, dolnośląskie, zachodniopomorskie
2
dwóch województw
trzech województw
22
Skreślone: dwa, wzrost, dodatni, Dolnym, monocentryczną,
dawnych
2
1 pkt - trzy prawidłowe
wykreślenia
2 pkt - sześć prawidłowych
wykreśleń
23
A. Czynniki społeczne np.:
1. wysoki % ludności zatrudnionej w usługach
2. łatwiejszy dostęp do edukacji w miastach
Czynniki gospodarcze np.:
1. wysoki rozwój przemysłu skupionego w miastach
2. całkowicie zmechanizowane rolnictwo
B. Kolejno:
megalopolis
aglomeracja policentryczna (konurbacja)
aglomeracja monocentryczna
C. występowanie gospodarstw rolnych znacznie od siebie
oddalonych (farm); brak wsi o zwartej zabudowie
4
czynników społecznych
czynników gospodarczych
1 pkt - prawidłowe podanie trzech typów zespołów
miejskich
1 pkt - uzasadnienie wpływu
typu gospodarki rolnej na typ
osadnictwa wiejskiego
48
Nr
zad.
Ilość
pkt.
24
A. Wpisanie na mapę w odpowiednich miejscach nazw miast:
Łódź, Wrocław, Poznań, Kraków, Warszawa
B. Oznaczenie konurbacji górnośląskiej
C. Np.:
• zanieczyszczenie powietrza
• zanieczyszczenie wód powierzchniowych
4
1 pkt - wpisanie w odpowiednich miejscach na mapę nazw
trzech miast
2 pkt - wpisanie w odpowiednich miejscach na mapę nazw
pięciu miast
1 pkt - prawidłowe oznaczenie
konurbacji na mapie
1 pkt - podanie dwóch zagrożeń
25
Kolejno:
A. suburbanizacja (urbanizacja)
B. nadurbanizacja (urbanizacja pozorna)
C. reurbanizacja (dezurbanizacja)
D. deglomeracja
2
dwóch terminów
26
A. • niska jakość życia mieszkańców opisywanej dzielnicy
Monachium
B. • brak miejsc pracy
• braki w infrastrukturze komunalnej
• brak zaplecza kulturowego np. kin, teatrów
C. np.:
• większe dotacje finansowe na rozwój kultury w dzielnicy
• dowożenie dzieci do szkół integracyjnych w innych dzielnicach Monachium - wyrwanie z kręgu braku wykształcenia
3
1 pkt - sformułowanie problemu
1 pkt - podanie trzech przyczyn
występowania problemu
1 pkt - podanie dwóch propozycji rozwiązania problemu
27
A. Stany Zjednoczone i Kanada, Europa Zachodnia, Australia
Czynniki np.:
• Łatwy i gwarantowany przez państwo dostęp do edukacji
• Powszechna opieka medyczna oraz wysoki rozwój
medycyny wpływający na długość życia
• Wysoki standard życia wynikający z wysokiego PKB na
jednego mieszkańca według parytetu siły nabywczej
B. Afryka Środkowa
Czynniki np.:
• Brak dostępu do edukacji wynikający z niedostatku
szkół
• Słaby rozwój przemysłu powodujący brak pracy dla
ludności, co skutkuje brakiem siły nabywczej ludności
• Brak dostatecznej opieki zdrowotnej przy szerzących się
chorobach tropikalnych oraz AIDS
• Liczne konflikty zbrojne w wyniku których ginie ludność
i niszczona jest infrastruktura kraju (wodociągi, drogi,
obiekty użyteczności publicznej, pola uprawne)
4
1 pkt - podanie nazw dwóch regionów charakteryzujących się
wysoką jakością życia i jednego
regionu o niskiej jakości życia
1 pkt - podanie dwóch czynników wpływających na jakość
życia
49
Nr
zad.
Ilość
pkt.
28
a) • Wysokie temperatury
• Duża wilgotność
• Rozwój komarów przenoszących chorobę
b) Np.:
• stosowanie płynów odstraszających komary
• spanie pod moskitierami
• profilaktyka medyczna np. szczepienia ochronne
2
1 pkt - wymienienie czynników przyrodniczych sprzyjających rozwojowi choroby
1 pkt - podanie trzech propozycji ograniczających rozwój
choroby
29
Nihilizm lub posybilizm geograficzny
1
1 pkt - podanie prawidłowego
poglądu naukowego
30
Kolejno: przyrost naturalny, miasto, emigracja, urbanizacja
(wskaźnik urbanizacji)
2
1 pkt - prawidłowe rozpoznanie i wpisanie do tabeli dwóch
terminów
2 pkt - prawidłowe rozpoznanie i wpisanie do tabeli wszystkich terminów
5. Omówienie wyników sprawdzianu – propozycja
Badanie osiągnięć edukacyjnych ucznia należy do obowiązków każdego nauczyciela. Testy nauczycielskie coraz częściej są wykonywane
zgodnie z zasadami pomiaru dydaktycznego. Opracowanie ilościowe
wyników sprawdzianu powinno się wiązać z wyciągnięciem wniosków
dotyczących ustalenia opanowanej przez ucznia wiedzy, jak i braków
w wiadomościach i umiejętnościach występujących u poszczególnych
uczniów oraz w całym zespole badanych uczniów.
Raport
z badania osiągnięć uczniów z geografii w klasie III
Liceum Ogólnokształcącego nr XII we Wrocławiu
Warunki testowania:
• termin sprawdzania – 29 luty 2008 r.
• ilość piszących – 20 uczniów
• ilość możliwych do uzyskania punktów – 75
• wszyscy uczniowie piszący sprawdzian zadeklarowali chęć zdawania matury z geografii w zakresie rozszerzonym w 2008 r.
• czas trwania sprawdzianu – 90 minut
50
Cele badania:
• ocena poziomu wiadomości i umiejętności uczniów z geografii ludności i osadnictwa
• ćwiczenie biegłości w rozwiązywaniu testów
• wyciągnięcie przez nauczyciela wniosków do dalszej pracy z uczniami, z uwzględnieniem ewentualnych braków w zakresie badanych
wiadomości i umiejętności
• przedstawienie uczniom różnych typów zadań z zakresu geografii
ludności i osadnictwa, wykorzystujących różne źródła informacji
Zakres badania:
Badanie objęło wiadomości i umiejętności ucznia z geografii ludności i
osadnictwa wynikające z obowiązującej Podstawy programowej kształcenia ogólnego w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, Standardów
wymagań egzaminacyjnych z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w gimnazjum oraz Standardów wymagań egzaminacyjnych
z geografii dla szkół ponadgimnazjalnych. W zadaniach uwzględniono
realizowany w szkole przeprowadzającej badania program nauczania
geografii: Interakcja przyroda – człowiek – gospodarka dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, SOP, Toruń 2002
(numer w zestawie DKOS-4015-78/02).
Charakterystyka testu:
• standaryzowany
• zawiera 30 zadań (75 punktów)
• zadania najtrudniejsze dla ucznia szkoły ponadgimnazjalnej realizującego program w zakresie rozszerzonym oznaczono dwiema
gwiazdkami
• zadania w teście oparte są na różnych źródłach informacji geograficznej, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł wykorzystywanych
w arkuszach maturalnych
Opracowanie ilościowe wyników sprawdzianu:
Wykaz sprawdzanych czynności zamieszczono w kartotece testu na
stronie 22.
51
Numer zadania
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Nazwisko i imię
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Średnia pkt. za zadanie
Liczba opuszczeń
Frakcja opuszczeń
Łatwość
Maksymalna
liczba punktów
1
2
2
1
2
1
2
2
1
2
2
2
2
2
1
1
2
2
2
2
2
1,75
0,00
0,00
0,88
2
2
2
1
2
2
2
3
3
3
2
2
3
3
3
1
0
1
1
2
2
2
2,00
0,00
0,00
0,67
3
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2,00
0,00
0,00
1,00
2
Opracowanie wyników testu
52
4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
1,95
0,00
0,00
0,98
2
5
3
2
1
3
1
3
2
2
3
3
3
3
1
*
1
2
3
1
1
2
2,00
0,00
0,05
0,67
3
6
2
2
3
1
2
3
2
2
2
3
2
3
1
2
1
1
2
2
2
1
1,95
0,00
0,00
0,65
3
7
1
2
2
1
1
2
2
2
1
2
1
2
0
0
0
2
0
2
1
0
1,20
0,00
0,00
0,60
2
8
3
2
2
3
0
2
3
3
3
3
3
3
3
2
3
3
2
2
2
1
2,40
0,00
0,00
0,80
3
9
3
3
2
3
1
3
3
3
3
3
3
3
1
0
*
3
3
3
2
2
2,35
0,05
0,00
0,78
3
10
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1,00
0,00
0,00
1,00
1
11
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
2
1
2
1
2
2
2
2
1,85
0,00
0,00
0,93
2
12
2
2
3
1
1
3
3
1
3
3
3
1
3
1
1
3
1
0
2
1
1,90
0,00
0,00
0,63
3
13
3
2
3
2
2
2
3
0
3
3
3
3
3
2
0
2
0
3
0
3
2,10
0,00
0,00
0,70
3
14
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
0
1
2
2
2
2
2
1,80
0,00
0,00
0,90
2
15
3
1
2
4
3
3
3
1
4
4
4
2
4
3
0
1
2
3
0
4
2,55
0,00
0,00
0,64
4
16
2
3
3
2
2
3
3
1
3
3
3
2
3
1
3
3
3
2
2
2
2,45
0,00
0,00
0,82
3
17
1
2
2
1
1
2
0
2
2
1
0
2
0
0
0
1
0
1
0
0
0,90
0,00
0,00
0,45
2
18
2
2
1
2
2
0
2
0
2
2
0
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1,65
0,00
0,00
0,83
2
19
2
2
3
2
2
2
3
2
3
2
2
2
1
2
1
2
1
1
1
2
1,90
0,00
0,00
0,63
3
20
1
1
1
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
0
0,35
0,00
0,00
0,35
1
21
2
2
2
2
1
2
1
1
1
1
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
1,65
0,00
0,00
0,83
2
22
1
1
2
2
1
2
2
0
2
2
2
2
2
1
0
0
2
1
2
1
1,40
0,00
0,00
0,70
2
23
4
3
3
3
1
4
4
3
3
3
2
2
4
0
1
3
3
3
4
4
2,85
0,00
0,00
0,71
4
24
4
4
4
3
2
3
4
3
4
3
4
4
4
3
2
3
4
4
3
4
3,45
0,00
0,00
0,86
4
25
0
0
0
1
0
*
0
0
0
*
0
0
0
0
0
*
0
0
0
0
0,05
0,15
0,00
0,03
2
26
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
3
0
3
3
3
2
3
3
2,80
0,00
0,00
0,93
3
27
3
4
4
4
2
4
4
3
4
4
4
4
4
4
4
3
4
3
4
4
3,70
0,00
0,00
0,93
4
28
2
2
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
2
1,90
0,00
0,00
0,95
2
29
1
1
0
0
0
0
0
0
1
0
0
1
0
0
1
0
0
0
0
0
0,25
0,00
0,00
0,25
1
Wynik
testu
max.
30 75 pkt.
2
63
2
60
2
61
2
60
1
43
2
65
2
64
2
49
2
68
2
65
2
62
2
65
2
58
2
35
2
39
2
54
2
52
2
54
2
50
2
54
1,95
0,00
0,00
0,98
2
84,00
80,00
81,33
80,00
57,33
86,67
85,33
65,33
90,67
86,67
82,67
86,67
77,33
46,67
52,00
72,00
69,33
72,00
66,67
72,00
Wynik
testu
w%
Średnia ilość uzyskanych punktów wyniosła 53,3 punkty, czyli 71,06%
(75 punktów możliwych do uzyskania = 100%).
Wyniki testu według wskaźnika łatwości zadań
Stopień trudności zadań
Wskaźnik łatwości
Numery zadań
Liczba zadań
Bardzo łatwe
0,90-1,00
3, 4, 10, 11, 14,
26, 27, 28, 30
9
Łatwe
0,70-0,89
1, 8, 9, 13, 16, 18,
21, 22, 23, 24
10
Umiarkowanie trudne
0,50-0,69
2, 5, 6, 7, 12, 15, 19
7
Trudne
0,20-0,49
17, 20, 29
3
Bardzo trudne
0,00-0,19
25
1
Wnioski:
1. Uzyskane wyniki świadczą o dobrym przygotowaniu uczniów do
egzaminu maturalnego z zakresu geografii ludności i osadnictwa.
Należy zaznaczyć, że badani uczniowie w cyklu kształcenia mieli
dziewięć godzin geografii (1 godz. w kl. I, 2 godz. w kl. II, 6 godz.
klasie III – blok maturalny przygotowujący uczniów do egzaminu
maturalnego).
53
2. Najsłabiej opanowane czynności:
• ustalenie nazwy poglądu określającego rolę środowiska geograficznego w rozwoju społeczno-gospodarczym państwa (wskaźnik
łatwości – 0,03),
• rozpoznanie na podstawie opisów terminów związanych z urbanizacją (wskaźnik łatwości – 0,25),
• przedstawianie w postaci ciągów przemian procesów związanych
z urbanizacją (wskaźnik łatwości –0,35),
• obliczanie i ustalenie przestrzennego zróżnicowania wskaźnika
feminizacji w Polsce (wskaźnik łatwości – 0,45).
3. Największą trudność sprawiała uczniom szczegółowa znajomość
wybranych terminów geograficznych związanych z urbanizacją.
Nauczyciel musi zwrócić uwagę na prawidłowe ich stosowanie
przez ucznia. Nieznajomość terminów może być przyczyną nie podejmowania przez ucznia próby rozwiązywania zadań na egzaminie maturalnym.
4. Spośród 30 zadań, trzy dotyczyły urbanizacji, z czego dwa okazały
się dla uczniów trudne. Należy powtórzyć i utrwalić zagadnienia
związane z urbanizacją.
5. Uczniowie, którzy osiągnęli wyniki najniższe zostali zobowiązani
do konsultacji z nauczycielem, celem uzupełnienia braków w zakresie wiadomości i umiejętności.
6. Należy dołożyć starań w celu poprawy systematyczności indywidualnej pracy uczniów, deklarujących chęć zdawania egzaminu maturalnego, poprzez przekazanie uczniom harmonogramu powtórzeń,
ustalenie terminów sprawdzania, systematyczną ocenę wyników
pracy i przekazywanie informacji zwrotnej.
7. W zadaniach sprawdzających wiedzę i umiejętności ucznia należy
stosować różne źródła informacji geograficznej.
8. Należy zwrócić uwagę na zadania związane ze znajomością mapy –
nie wszyscy uczniowie wykazali się podstawową znajomością mapy
(zad. 2 i zad. 24).
54
V. LITERATURA
• Czaińska Z., Zawodna W., Zadania obliczeniowe z geografii, SOP
Toruń 2007.
• Flis J., Słownik szkolny – Terminy geograficzne, WSiP, Warszawa
1991.
• Program nauczania geografii w gimnazjum „Moje miejsce w przestrzeni
geograficznej”, nr w wykazie DKW-4014-167/99, SOP Toruń.
• Kruszewski K. (red.), Sztuka nauczania „Czynności nauczyciela”,
PWN, Warszawa 1991.
• Licińska D., O źródłach wiedzy geograficznej, SOP, Toruń 1999.
• Licińska D., Orientowanie się w przestrzeni geograficznej, SOP,
Toruń 2000.
• Niemierko B., Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki,
WSiP, Warszawa 2001.
• Niemierko B., Ocenianie szkolne bez tajemnic, WSiP, Warszawa
2002.
• Niemierko B., Pomiar wyników kształcenia, WSiP, Warszawa 2004.
• Program nauczania geografii „Interakcja: przyroda – człowiek
– gospodarka”, nr DKOS-4015-78/02.
• Podręczniki i zeszyty zadań do gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych, SOP, Toruń 2004–2007.
• Rocznik Statystyczny 2006, GUS Warszawa.
• Szmigel M. K. (red.), Geografia egzamin dojrzałości, Wojewódzka
Komisja Egzaminów Szkolnych przy Kuratorze Oświaty w Krakowie,
Kraków 1997.
55
MATERIAŁY METODYCZNE
STOWARZYSZENIA OŚWIATOWCÓW POLSKICH
Liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum
1. Brokos J., Mapa źródłem informacji geograficznej. Astronomiczne
podstawy geografii. Wskazówki metodyczne do ćwiczeń z geografii,
SOP, Toruń 2007.
2. Ciszewska H., O edukacji dla rynku pracy, rola edukacji geograficznej i podstaw przedsiębiorczości w rozpoznawaniu rynku pracy, SOP,
Toruń 2003.
3. Czaińska Z., Zawodna W., Zadania obliczeniowe w geografii, SOP,
Toruń 2007.
4. Diagnoza osiągnięć szkolnych ucznia z geografii przed egzaminem
maturalnym, pod red. Wnuk G., SOP, Toruń 2004.
5. Domrat D., Przystarz A., Test diagnozujący osiągnięcia szkolne
ucznia z geografii „na wejściu” do szkoły ponadgimnazjalnej, SOP,
Toruń 2004.
6. Grabowska B., Oleszczuk Cz., Kształcenie umiejętności geograficznych w oparciu o zeszyt zadań „Człowiek gospodarzem przestrzeni geograficznej”, SOP, Toruń 2004.
7. Kowalik W., Zastrożna E., Wynikowy plan dydaktyczny „System
przyrodniczy Ziemi”, SOP, Toruń 2003.
8. Krynicka-Tarnacka T., ABC dydaktyki geografii – poradnik dla
studentów i nauczycieli geografii rozpoczynających pracę w szkole,
SOP, Toruń 2008.
9. Krynicka-Tarnacka T., Edukacja regionalna w geografii – metody
i techniki nauczania; Budzynowska O., Euroregiony i związki bliźniacze w polityce regionalnej, SOP, Toruń 2007.
10. Krynicka-Tarnacka T., Wnuk G., Ziółkowska G., Wynikowy
plan dydaktyczny. Geografia. Część 1, „Świat i Polska – środowisko
przyrodnicze”. Część 2 „Świat i Polska – system społeczno-gospodarczy”. Zakres rozszerzony z uwzględnieniem zakresu podstawowego,
SOP, Toruń 2007.
11. Przystarz A., Kształcenie umiejętności geograficznych w oparciu
o zeszyt zadań „Świat i Polska – środowisko przyrodnicze, cz. 1”,
SOP, Toruń 2004.
56
12. Przystarz A., Wnuk G., Kształcenie umiejętności geograficznych
w oparciu o zeszyt zadań „Świat i Polska – system społeczno-gospodarczy, cz. 2”, SOP, Toruń 2005.
13. Stępień J., Wnuk G., Kształcenie umiejętności geograficznych w oparciu o zeszyt zadań „Świat w fazie przemian”, SOP, Toruń 2007.
14. Wnuk G., Podstawy wiedzy geograficznej absolwenta gimnazjum,
SOP, Toruń 2005.
15. Wnuk G., Wojtkowicz Z., Korzystanie ze źródeł informacji geograficznej. Geografia w sprawdzianach. Zeszyt 1, SOP, Toruń 2008.
16. Wnuk G., Wojtkowicz Z., Wynikowy plan dydaktyczny „Człowiek
gospodarzem przestrzeni geograficznej”, SOP, Toruń 2004.
17. Wnuk G., Zimończyk A., Wynikowy plan dydaktyczny „Świat
w fazie przemian”, SOP, Toruń 2004.
18. Wojtanowicz P., Aktywizujące metody nauczania – uczenia się,
SOP, Toruń 2006.
19. Wojtkowicz Z., Planowanie kierunkowe procesu kształcenia geograficznego w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, SOP, Toruń 2006.
20. Wojtkowicz Z., Przedmiotowy system oceniania z geografii w szkole
ponadgimnazjalnej, SOP, Toruń 2003.
21. Wojtkowicz Z., Test wielokrotnego wyboru: Procesy przekształcania sieci osadniczej. Funkcjonalne i przestrzenne powiązania oraz
wzajemne zależności w systemie człowiek – przyroda – gospodarka,
SOP, Toruń 2004.
22. Wojtkowicz Z., Test wielokrotnego wyboru: Przyczyny i skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności na Ziemi. Problemy demograficzne społeczeństw. Współczesne migracje ludności, SOP, Toruń 2005.
23. Wojtkowicz Z., Wskaźniki, mierniki i inne terminy w zadaniach
geograficznych, SOP, Toruń 2007.
24. Wykorzystanie źródeł informacji w integrowaniu wiedzy przyrodniczej
w szkole ponadgimnazjalnej, pod red. Wnuk G., SOP, Toruń 2004.
25. Ziółkowska G., Treści nauczania rolnictwa w edukacji geograficznej od szkoły podstawowej do zakresu rozszerzonego w liceum ogólnokształcącym, SOP, Toruń 2004.
26. Ziółkowska G., Unia Europejska – perspektywa rozwoju, materiały
pomocnicze do nauczania geografii, wiedzy o społeczeństwie i podstaw przedsiębiorczości, SOP, Toruń 2008.
57
Notatki:
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
58
Notatki:
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
59
Notatki:
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
...............................................................
60

Geografia w sprawdzianach 4

Transkrypt

Podobne dokumenty

this file

Folder informacyjny TFR WJM

Jest! Witamy, właśnie trzymasz w rękach kolejny numer „Cyprianka”!

TORUŃSKI PARK TECHNOLOGICZNY / TORUN TECHNOLOGY

Dawna mapa źródłem wiedzy o świecie "Geographia historiae

PRzyRoDnICzE UwARUnkowAnIA RozMIESzCzEnIA zAlUDnIEnIA I

Opis techniczny w języku polskim