dr Izabela Książkiewicz ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB
Transkrypt
dr Izabela Książkiewicz ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB
Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego dr Izabela Książkiewicz ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH NA TERENIE POWIATU PUŁTUSKIEGO W ostatnich latach nastąpiły korzystne zmiany w sposobie postrzegania niepełnosprawności, która nie jest już rozumiana tylko jako dysfunkcja czy wynik choroby, ale raczej jako rezultat barier społecznych, fizycznych czy też ekonomicznych, jakie niepełnosprawny napotyka w środowisku. z praw Aby osoby niepełnosprawne w takim samym stopniu mogły korzystać przysługujących wszystkim i w takim samym zakresie mogły wywiązywać się ze swych obywatelskich obowiązków, potrzebują więcej wsparcia ze strony społeczeństwa. Wsparcie nie może być traktowane jako przywilej, lecz jako przysługujące każdemu człowiekowi prawo. z Samorządy terytorialne na swoim poziomie wykonują samodzielnie i zgodnie lokalnymi potrzebami zadania z zakresu polityki społecznej, w tym rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych. Realizacja tych zadań jest procesem ciągłym, kompleksowym i spójnym dla całego regionu. W wykonywaniu ich obowiązują ustalone zasady współpracy między samorządami wszystkich szczebli. Współpraca nie wkracza w kompetencje poszczególnych samorządów, lecz ustala jej obszary, najkorzystniejsze kierunki i efektywne formy postępowania. Jednym z zadań samorządu województwa realizowanych w ramach ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest opracowywanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu. Samorząd powiatu opracowuje i realizuje powiatowe programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, zawodowej, zatrudnienia i przestrzegania praw osób niepełnosprawnych. Wsparciem dla budowania spójnych działań na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych są wszystkie analizy i badania rozpoznające potrzeby niepełnosprawnych mieszkańców danego powiatu – co ułatwia danym samorządom rozpoznać i zidentyfikować zakres problemów nie „jakiejś” zbiorowości statystycznej, ale konkretnie „naszych obywateli”. Ogólne informacje W badaniu przeprowadzonym na terenie powiatu pułtuskiego w okresie od XII 2010 – do II 2011, wzięło udział 348 osób wśród których jedna nie miała orzeczonego stopnia niepełnosprawności. 1 Płeć N C% Kobiety Mężczyźni 125 36% 223 64% Wśród respondentów przeważały osoby w przedziale wieku 41 – 50 lat, łącznie w badaniu wzięły udział 233 osoby powyżej 41 lat, co stanowi 67% wszystkich badanych. 19- 30 lat 31-40 lat 41-50 lat 51-60 lat 60 i więcej N 34 76 C% 9,7 21,8 95 78 27,2 22,4 60 17,2 Na terenie powiatu pułtuskiego wg danych z ostatniego Spisu Powszechnego z 20021 roku mieszkała około 5 615 niepełnosprawnych (w badaniu wzięło udział około 6.2 % z populacji osób niepełnosprawnych - mieszkańców powiatu). 2 W porównaniu z ogólnopolską statystyką niepełnosprawności w badaniu w powiecie pułtuskim większość stanowili mężczyźni (64%) w danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej nieznacznie przeważają kobiety (stanowią ok. 52 % populacji), relacja taka utrzymuje się zarówno w mieście jak i na wsi. Ponad 58% ogółu niepełnosprawnych w Polsce, to mieszkańcy miast, również w tej zbiorowości przeważają kobiety (ponad 59 % niepełnosprawnych kobiet mieszka w mieście)3, natomiast, co piąta osoba niepełnosprawna zamieszkuje w miastach o liczbie mieszkańców poniżej 20 tys. Proporcje są tu zbliżone zarówno dla mężczyzn jak i kobiet. Naturalną cechą niepełnosprawności jest fakt, iż jest ona konsekwencją wieku - odzwierciedlenie tej tendencji jest potwierdzone w niniejszym badaniu. Niestety podobnie jak w całej populacji osób niepełnosprawnych w Polsce zdecydowana większość osób niepełnosprawnych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest w wieku produkcyjnym (72% mężczyzn i 50% kobiet). Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 wykazały, iż osoby niepełnosprawne stanowiły 14,3% ogółu ludności kraju, co oznacza, że co siódmy mieszkaniec Polski był osobą niepełnosprawną w powiecie pułtuskim problem niepełnej sprawności dotyczy 1 - są to dane dostępne w bazie GUS-u, dotyczące liczebności osób niepełnosprawnych w powiecie, publikacja GUS pt. ”Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002” 2 wg. Danych Głównego Urzędu Statystycznego populacja osób niepełnosprawnych na terenie województwa mazowieckiego w 2002 roku - dane Narodowego Spisu Powszechnego oraz Powszechnego Spisu Rolnego – mieszkało 580.700 osób niepełnosprawnych, co stanowiło 11,3% ogółu ludności Mazowsza. 3 W zbiorowości niepełnosprawnych mieszkańców miast, blisko 47 % to mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich o liczbie ponad 100 tys. mieszkańców – dane GUS. 2 11% procent obywateli. Zdecydowana większość (84%) niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego utrzymuje się głównie ze świadczeń społecznych; rent, emerytur i zasiłków. 8 % populacji utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych z pracy, pozostałe osoby niepełnosprawne (8%) pozostają na utrzymaniu innych osób tj. nie deklarują żadnych środków własnych. W grupie niepełnosprawnych respondentów przeważały osoby, które doświadczają niepełnosprawności od dzieciństwa i co najmniej dziesięciu lat. Od jak dawna jest Pan(i) osobą niepełnosprawną? N Kobieta C% Mężczyzna N C% brak danych 4 3,20% 11 2 lata lub krócej 2 1,60% 11 4,90% pow. 2 do 5 lat 8 6,40% 33 14,80% pow. 5 do 10 lat 22 17,60% 45 20,20% pow. 10 do 15 lat 17 13,60% 47 21,10% pow. 15 do 20 lat 18 14,40% 11 4,90% pow. 20 lat 17 13,60% 24 10,80% 37 29,60% 100,00 % 41 18,40% 100,00 % Jestem niepełnosprawny od dzieciństwa Total 125 223 4,90% Zarówno wiek i płeć, determinują indywidualną podatność na różnorodne choroby, a w konsekwencji mają wpływ na intensywność następstw przebytych chorób i urazów, czyli przejściową lub trwałą niepełnosprawność. W 2000 r. główną grupę przyczyn niepełnosprawności w Polsce stanowiły choroby (w ok. 77 % przypadków), następnie wypadki, urazy i zatrucia (13 %) i wady wrodzone (7 %), które można włączyć do grupy czynników chorobotwórczych.4 Struktura osób niepełnosprawnych według przyczyn niesprawności, płci i miejsca zamieszkania w 2000 r. Ogółem Miasta Przyczyna niesprawności OGÓŁEM Wada wrodzona Choroba Wypadek, uraz, zatrucie Inna przyczyna Wieś ogółem mężczyźni kobiety Razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety 100,0 6,6 76,7 12,7 100,0 6,5 70,6 18,7 100,0 6,7 82,4 7,1 100,0 6,7 75,2 13,1 100,0 6,1 70,3 18,5 100,0 7,3 79,6 8,1 100,0 6,4 78,7 12,3 100,0 7,0 71,1 19,0 100,0 5,9 86,2 5,6 4,0 4,2 3,8 5,0 5,1 5,0 2,6 2,9 2,3 Źródło GUS S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” Warszawa 2001 S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” raport GUS-u Warszawa 2001 3 W porównaniu z danymi ogólnopolskimi wśród niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego rozkład przyczyn niepełnosprawności przedstawia się niestandardowo – ale może być to konsekwencją doboru próby. Z jakiego powodu jest Pan(i) osobą niepełnosprawną Płeć Kobieta N C% N Mężczyzna C% Wady wrodzone 16 12,80% 19 8,50% Przewlekła choroba od dzieciństwa 23 18,40% 22 9,90% 5 4 4,00% 3,20% 4 8 1,80% 3,60% Na skutek urazu/wypadku w dzieciństwie Na skutek urazu/wypadku we wczesnej młodości Na skutek urazu/wypadku w życiu dorosłym 15 12,00% 38 17,00% Wypadek komunikacyjny 3 2,40% 16 7,20% Wypadek przy pracy 2 1,60% 19 8,50% Nabyta choroba przewlekła Total 57 45,60% 97 43,50% 125 100,00% 223 100,00% Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ze względu na uszkodzenie narządów ruchu i z powodu chorób psychicznych. Jaki jest powód orzeczenia o niepełnosprawności Jaki ma Pan(i) orzeczony stopień niepełnosprawności Umiarkowany Lekki Znaczny Z jakiego powodu jest orzeczona niepełnosprawność Uszkodzenie narządu ruchu 42,60 % 29,20% 49,30% 9,5% 24,50% 13,70% 40,20% 25,50% 38,40% Uszkodzenie narządu wzroku 3,0% 6,6% 5,5% Choroba narządów wewnętrznych 7,1% 20,80% 1,40% Zaburzenie głosu, mowy, słuchu Choroba psychiczna (depresje, nerwice, schizofrenia) Prawie połowa respondentów, tak w grupie kobiet jak i mężczyzn, ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności – nie mamy informacji dotyczących ewolucji procesu tj. w jakim okresie czasu nastąpiło przejście z orzeczenia o lekkim stopniu niepełnosprawności do umiarkowanego i znacznego. Pozwoliłoby to na wstępną ocenę stanu zdrowia i jakości życia tej grupy - mieszkańców powiatu pułtuskiego. 4 Jaki ma Pan(i) orzeczony stopień niepełnosprawności Płeć Kobieta N Mężczyzna C% N C% Lekki 45 36,00% 61 27,40% Umiarkowany 60 48,00% 109 48,90% Znaczny 20 16,00% 53 23,80% 125 100,00% 223 100,00% Total Prawie 90% respondentów pobiera świadczenie pieniężne z tytułu swojej niepełnosprawności Czy pobiera Pan(i) z tytułu niepełnosprawności jakieś świadczenie Płeć Kobieta N Tak 109 Nie 16 Total C% Mężczyzna N 87,20% 203 12,80% C% 91,00% 20 9,00% 125 100,00% 223 100,00% - i dla większości jest, to świadczenie rentowe. Niestety około 15 % respondentów utrzymuje się z dodatku opiekuńczego, który na pewno jest niewystarczający do pokrycia podstawowych/ egzystencjalnych potrzeb życiowych. Część respondentów odmówiła odpowiedzi na pytanie o typ świadczenia z tytułu niepełnosprawności do jakiego ma prawo. Jakiego typu jest to świadczenie Mężczyzna N Świadczenie rehabilitacyjne Dodatek opiekuńczy Stała renta z tytułu niepełnosprawności Czasowa renta z tytułu niepełnosprawności od ... Total C% 5 Kobieta N C% 2,50% 3 2,80% 6 3,00% 13 11,90% 188 92,60% 96 88,10% 109 102,80% 7 3,40% 203 101,50% Średni deklarowany miesięczny dochód respondentów mieści się w granicach od 400 zł do 1200 zł, dla połowy respondentów jest to dochód podstawowy, stanowiący dla nich jedyne źródło utrzymania. 5 Średni miesięczny dochód Kobieta N brak danych, odmowa Brak dochodu Mężczyzna C% 2 N 1,60% C% 3 1,30% 6 4,80% 6 2,70% Do 400 zł 13 10,40% 29 13,00% 401- 800 zł 40 32,00% 99 44,40% 801-1200 zł 43 34,40% 52 23,30% 1201-1600 zł 16 12,80% 19 8,50% 1601-2000 zł 4 3,20% 11 4,90% Powyżej 2000 zł Total 1 0,80% 4 1,80% 125 100,00% 223 100,00% Niski poziom dochodu, może być przyczyną zagrożenia wykluczeniem ekonomicznym oraz trwałą biedą – szczególnie, że 50% respondentów deklaruje, że samodzielnie/ jednoosobowo prowadzi swoje gospodarstwa domowe. W takich sytuacjach zagrożenie wykluczeniem społeczno- ekonomicznych jest większe niż dla osób mieszkających wspólnie z innym członkiem rodziny. W gospodarstwach dwuosobowych mieszka 17 % kobiet i 14 % mężczyzn, jedynie 13 % respondentów ma więcej niż 4 członków rodziny. Konieczność zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych w pierwszej kolejności, może powodować ograniczanie wydatków na leczenie i rehabilitację, szczególnie w jednoosobowych gospodarstwach domowych – co w konsekwencji pogłębia niepełnosprawność. W 2006 roku ośrodki pomoy społecznej w powiecie pułtuskim wypłaciły zasiłk stały 251 osobom 5 - jest to tylko ta liczba osób niepełnosprawnych, która spełniła formalne wymogi określone przez ustawę, większość nie została objęta pomocą finansową ze względu na przekroczenie kryterium dochodowego. Probem doświadczenia biedy jest więc poważnym zagrożeniem dla osób niepełnosprawnych - mieszakńców powiatu pułtuskiego. Rada Powiatu w dniu 30 październiaka 2007 roku przyjęła dokument pt. Powiatowy Program Działąń na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2014 – ale co rzeczywiście wynika z niego dla środowiska osób niepełnosapwrnych, na ile rozpoznane są problemy i potrzeby tej populacji - trudno ocenić. Repondenci biorący udział w badaniu – stanem wiedzy i świadomości przysługujących im praw, deklarowanym zakresem otrzymanej pomocy od instytucji samorządowych, wydają się być grupą funkcjonującą poza obszarem działań i zainteresowania tych instytucji, których zadania i misja zostały powierdzone w dokumencie Powiatowy Program Działąń na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2014. 6 Instytucjonalne wsparcie W grupie respondentów, przeważają osoby, których niepełnosprawność jest wynikiem uszkodzenia lub chorób narządów ruchu – ten typ niepełnosprawności wymaga stałej rehabilitacji, tak by móc utrzymać sprawność na poziomie umożliwiającym samodzielność. Niestety większość respondentów korzysta z zabiegów rehabilitacyjnych rzadziej niż raz w roku – co może być konsekwencją zakresu świadczenia tych usług w najbliższym miejscu zamieszkania oraz możliwości skorzystania z dostępnej oferty komercyjnej lub po porostu niskiej świadomości samych respondentów, co do konieczności i wagi rehabilitacji w procesie utrzymania sprawności fizycznej i dobrego poziomu samodzielności. Jak często korzysta Pan (i) z rehabilitacji Lekki Rzadziej niż raz w roku Umiarkowany Znaczny 77,40% 67,50% 61,60% Raz w roku 7,50% 11,20% 8,20% Raz na pół roku 4,70% 3,00% 6,80% 10,40% 18,30% 23,30% Częściej niż raz na pół roku Infrastruktura zabiegowa, organizacja rehabilitacji oraz dostępność lekarzy specjalistów jest jednym z istotnych czynników determinujących stopień i zakres niepełnosprawności w danej społeczności. Na terenie powiatu pułtuskiego możliwości skorzystania z nowoczesnych metod leczenia i rehabilitacji są ograniczone - przede wszystkim ze względu na brak odpowiednich placówek w najbliższym miejscu zamieszkania. Niedostarczenie przez system odpowiednich usług oraz niezaspokajanie potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie m.in. potrzeb rehabilitacyjnych „tworzą” niepełnosprawność. Poziom świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych dostępnych w miejscu zamieszkania, jest oceniany przez większość respondentów dobrze i bardzo dobrze. Jak ocenia Pan(i) zorganizowanie świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych w swoim miejscu zamieszkania Lekki Umiarkowany Znaczny Bardzo dobrze 19,80% 28,40% 46,60% Dobrze 40,60% 55,60% 46,60% Niezadowalająco 17,00% 11,20% 6,80% 0,90% 1,20% 21,70% 3,60% Fatalnie Trudno powiedzieć 5 „aktulane” dane za storony Starostwa Powiatowego w Pułtusku. 7 Powszechność zjawiska niepełnosprawności w Polsce stawia przed państwem i jego lokalnymi agendami samorządowymi, zadanie przeciwdziałania mu oraz zmniejszania jego skutków. Jednym z celów polityki społecznej naszego państwa jest dążenie do zmniejszenia liczby osób niepełnosprawnych, oraz ograniczenie przyczyn prowadzących do niepełnej sprawności. W tym celu podejmowane są dwa typy działań. Pierwszy z nich, promocja zdrowia i profilaktyka urazów, zatruć i chorób, podejmowany jest przez placówki opieki społecznej, zakłady opieki zdrowotnej oraz organizacje zajmujące się osobami niepełnosprawnymi. Drugi typ działalności, czyli rehabilitacja, polega na ograniczaniu skutków niepełnej sprawności poprzez np. wzmacnianie sprawności fizycznej i psychicznej, zmniejszanie stopnia jej uszkodzenia, zwiększanie sprawności funkcjonalnej i aktywności życiowej osób niepełnosprawnych. Zadania przed poszczególnymi jednostkami administracji samorządowej są w tym zakresie określone ustawowo i mają swoje źródło w dwóch podstawowych aktach prawnych; - system organizacji pomocy i form wsparcia osób niepełnosprawnych w ich miejscu zamieszkania określają ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 z późn, zm.) i samorządzie powiatowym (DZ.U. Nr 91, poz. 578 z późn. zm.) - system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oparty jest na ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 1997 r., nr 123 z późn. zm.). Model pomocy społecznej w Polsce w zakresie problemów osób niepełnosprawnych zakłada aktywizację tych osób oraz włączenie ich w sferę publiczną. Cechą charakterystyczną tego modelu jest podejście podmiotowe. To sprawia, że działania mają charakter globalny i oparte są na potencjale środowiska społecznego/lokalnego, instytucjach i wolontariacie6. Współczesny model opieki społecznej zakłada współpracę czterech systemów funkcjonujących w ramach opieki społecznej: 1. formalnego systemu opieki społecznej medycznej, edukacyjnej i ekonomicznej; 2. pośrednich systemów pomocy (inicjatywy pozarządowe); 3. rodziny; 4. grup samopomocy i ochotników. Trudno w pełni określić poziom zaspokojenia potrzeb oraz form świadczonej opieki na rzecz niepełnosprawnych respondentów przez rodzinę – większość z nich jest bowiem stanu wolnego, najprawdopodobniej mieszkają z innymi członkami rodziny, ale nie mamy podstaw do określenia stopnia zależności relacji z uwzględnieniem ich stopnia niepełnosprawności. Stan cywilny Płeć Kobieta N Mężczyzna N C% Kawaler/panna 59 47,20% 108 48,40% Żonaty/mężatka/w związku partnerskim 34 27,20% 74 33,20% Rozwiedziony/rozwiedziona 19 15,20% 32 14,30% Wdowiec/wdowa 13 10,40% 9 4,00% 125 100,00% 223 100,00% Total 6 C% Kawczyńska-Butrym Z., (1998), Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Katowice 8 Zastanawiająca jest deklarowana bezradność respondentów w sytuacji pogorszenia się ich aktualnej sytuacji życiowej przez ankietera, czy - trudno określić, czy jest to „zaskoczenie” pytaniem postawionym wskaźnikiem izolacji i automarginalizacji oraz odsuwania się od rzeczywistości i niechęci do projekcji siebie w przyszłości. Czy gdyby znalazł(a) się w Pan(i) trudnej sytuacji, to czy wiedział(a)by Pan(i) gdzie i jak szukać pomocy Płeć Kobieta N w Ośrodku Pomocy Społecznej (OPS, MOPS, GOPS, DPS) u kogoś z bliskich, z rodziny, żony, brata, córki itp. w Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR, MCPR) Mężczyzna C% N C% 13 46,40% 14 33,30% 9 32,10% 14 33,30% 4 14,30% 11 26,20% u opiekunów 4 14,30% 4 9,50% w gminie, w Urzędzie Gminy, Miasta 2 7,10% 3 7,10% w organizacjach pozarządowych, fundacjach 1 3,60% 4 9,50% w internecie 1 3,60% 4 9,50% nie wiem, nie pamiętam 1 3,60% 3 7,10% w Urzędzie Pracy (PUP, WUP) 3 10,70% 1 2,40% 3 7,10% 1 2,40% u przyjaciół, znajomych w starostwie , w jednostkach samorządowych 1 3,60% u sąsiadów 2 7,10% u dyrektora 1 3,60% 1 2,40% u lekarza 1 3,60% 1 2,40% u pielęgniarki 1 3,60% 1 2,40% w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych 1 3,60% w PCK 1 3,60% w parafii, w kościele 1 3,60% 1 2,40% w szpitalu Total - sporód osób, które wiedziały, do kogo/gdzie zwróciłyby się o pomoc 28 42 Przeważająca część respondentów nie była w stanie odpowiedzieć, gdzie mogłaby szukać pomocy i wsparcia w trudnej sytuacji lub stanie zagrożenia swojego bytu i bezpieczeństwa jest to na pewno wskazaniem, dla wzmocnienia roli informacyjnej samorządowych instytucji oraz innych organizacji (w tym włączenie w taką akcję informacyjną parafii i lokalnego kościoła) świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym w środowisku lokalnym. Na jeszcze niższym poziomie jest wiedza dotycząca instytucji świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym - jedynie 25 osób potrafiło wskazać te organizacje i określić ich zadania. 9 Czy na terenie Pana(i) gminy jest/są jakaś/jakieś organizacja(e) pomagająca(e) osobom niepełnosprawnym? Kobieta N Dom/Ośrodek Pomocy/Opieki Społecznej (DPS, OPS) C% N Mężczyzna C% 4 50,00% 9 52,90% 1 12,50% 6 4 35,30% 23,50% 1 12,50% 1 5,90% 2 11,80% 1 5,90% 1 5,90% dofinansowują leczenie, dają środki na leczenie 1 5,90% dofinansowują sprzęt, dają środki na zakup sprzętu 1 5,90% dają, pomagają znaleźć mieszkanie, dostałem mieszkanie 1 5,90% 17 158,80% Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR) wspierają, pomagają niepełnosprawnym Otwarte serca-Stowarzyszenie na rzecz osób niep. dają pomoc medyczną, pomoc w dostępie do specjalistów Stowarzyszenie (na rzecz) Osób Niepełnosprawnych Pod jednym dachem-Stowarzyszenie na rzecz osób niep. Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów Związek Niewidomych Total 1 12,50% 1 12,50% 8 112,50% Jest w zebranym materiale pewna nieścisłość – respondenci, nie są w stanie w większość wskazać instytucji pomocowych działających w ich najbliższym miejscu zamieszkania, jednak na pytanie, czy korzystał Pan/ Pani z jakiś form pomocy - 81 (24%) z nich odpowiada twierdząco. Czy korzysta Pan(i) z jakiś form pomocy dla osób niepełnosprawnych świadczonych w gminie lub przez instytucje powiatowe? Płeć N Tak Nie Total Kobieta C% N Mężczyzna C% 33 26,40% 48 21,50% 92 73,60% 175 78,50% 125 100,00% 223 100,00% Do realizacji zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych, zostały powołane odpowiednie instytucje działające na rzecz niepełnosprawnych. Należą do nich jednostki organizacyjne pomocy społecznej, ośrodki rehabilitacyjne oraz wojewódzki i powiatowe urzędy pracy. Statutową działalność na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego prowadzą; - Powiatowy Urząd Pracy w Pułtusku - Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pułtusku - Dom Pomocy Społecznej dla osób chorych psychicznie w Obrytem - Dom Pomocy Społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie w Ołdakach - Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pułtusku 10 - Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Pułtusku Na terenie powiatu pułtuskiego jednostkami obok powyższych instytucji w których osoby niepełnosprawne mogą uzyskać pomoc i wsparcie działa 7 ośrodków pomocy społecznej (w tym oddział Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Dział Wsparcia Środowiskowego ul. Zaułek 1, Pułtusk), które w ramach ustawowych obowiązków podejmują działania na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie; - organizacji usług opiekuńczych - pokrywania wydatków na świadczenia zdrowotne - prowadzenia dziennych ośrodków wsparcia - pracy socjalnej - wypłacania zasiłku stałego lub celowego. Zgodnie z ustawa o pomocy społecznej zasiłek przysługuje: • pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeśli nie przekracza ona kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, • osobie pełnoletniej pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych zalicza się uczestnictwo tych osób w: • warsztatach terapii zajęciowej, • turnusach rehabilitacyjnych. Zadania na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym realizują także organizacje pozarządowe i podmioty niepubliczne. Są bardzo ważnym ogniwem całego modelu opieki społecznej. Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwujemy w Polsce wzrost liczby organizacji pozarządowych zajmujących się problematyką niepełnosprawności. Wraz ze zmianami politycznogospodarczymi w naszym kraju następował, choć nie bez przeszkód, rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Wiele osób i środowisk dostrzegło brak efektywnych działań rządu skierowanych na rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych. Oferowane prze organizacje pozarządowe usługi uzupełniają ofertę formalnego systemu pomocy, albo też wypełniają istniejącą w danym zakresie lukę. Działalność organizacji pozarządowych na rzecz niepełnosprawnych obejmuje: 1. świadczenie usług poradniczo-informacyjnych (załatwianie formalności, uzyskanie sprzętu rehabilitacyjnego, organizowanie wypoczynku); 2. świadczenie usług edukacyjnych (kursy, szkolenia); 3. udzielanie pomocy w znajdowaniu pracy (pośrednictwo pracy); 4. udzielanie pomocy psychologicznej (telefon zaufania) oraz 5. pomocy stacjonarnej (schroniska, noclegownie)7. 7 Hebda-Czaplicka I., (2002), Możliwość społecznej integracji osób niepełnosprawnych, [w:] Balcerzak-Paradowska B., red., Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce 11 Na terenie powiatu pułtuskiego na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych działa m.in. Caritas – który organizuje działania w formie zinstytucjonalizowanej oraz indywidualnej/ domowej pomocy osobie i rodzinie z problemem niepełnosprawności. Inne organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego to; Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami i Ich Rodzin "Skarb Nadziei" przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym im. Anny Karłowicz w Pułtusku forma prawna: stowarzyszenie Al. Tysiąclecia 12, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski woj. mazowieckie, Polska Rok powstania: 2011 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000381241 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Nauka, kultura, ekologia Nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie Stowarzyszenie "Civium Omnium Civitas" forma prawna: stowarzyszenie E-mail: [email protected] Rok powstania: 2010 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000353602 Obszar działalności: walka z wykluczeniem społecznym Stowarzyszenie Polskich Niewidomych - Oddział w Pułtusku forma prawna: stowarzyszenie Daszyńskiego 19, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski woj. mazowieckie, Polska Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000177384 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie ich szans Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Caritas Diecezji Płockiej - Zespół Długoterminowej Opieki Domowej, Gabinet Rehabilitacyjny P. Skargi 4a, 06-100 Pułtusk gm. Pułtusk, pow. pułtuski Tel.: (23) 692 55 51 Faks: (23) 692 55 51 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność charytatywna Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywanie ich szans 12 Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Ochrona zdrowia Ochrona i promocja zdrowia Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Otwarte Serca" Ołdaki 7, 06-126 Ołdaki poczta Gzy gm. Gzy, pow. pułtuski Tel.: (23) 691 30 17, 691 30 18 Cele stowarzyszenia to; wszelka działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, ze szczególnym uwzględnieniem mieszkańców Domu Opieki Społecznej w Ołdakach. Nasze działania służą poprawie warunków bytowych jego mieszkańców, uatrakcyjnieniu ich pobytu, promocji Domu i szeroko pojętej integracji. W tym celu prowadzimy działalność kulturalną, sportową i turystyczną. Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Pod Jednym Dachem" Obryte 188, 07-215 Obryte gm. Obryte, pow. pułtuski Tel.: (29) 741 10 80 Faks: (29) 741 10 80 Rok powstania: 2009 Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000326733 Obszar działalności: Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych Niestety wiedza na temat funkcjonowania i działań tych instytucji na terenie powiatu - jest mało rozpoznana przez respondentów badania. Dostęp do informacji i media w procesie integracji niepełnosprawnych Respondenci mają również małą wiedzę na temat praw osób niepełnosprawnych w tym dokumentu który porządkuje i jasno określa prawa osób niepełnosprawnych. Prawa osób niepełnosprawnych są chronione przez zapisy zawarte w Konstytucji RP oraz ustawach zwykłych: o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; o pomocy społecznej; o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu; o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym; o systemie ubezpieczeń społecznych; o podatku dochodowym od osób fizycznych. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, przyjęta w 1997 roku uchwałą Sejmu, określa prawa osób niepełnosprawnych do: [1] dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu społecznym; [2] dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień niepełnosprawności, w tym, do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt rehabilitacyjny; [3] dostępu do wszechstronnej rehabilitacji społecznej; [4] nauki w szkołach wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa specjalnego lub edukacji indywidualnej; [5] pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i 13 zawodowych; [6] zatrudnienia na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami oraz do korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych; [7] zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględniania tych kosztów w systemie podatkowym; [8] życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych, w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej, swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji, możliwości komunikacji międzyludzkiej; [9] posiadania samorządnej reprezentacji swojego środowiska oraz konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych; [10] pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do zainteresowań i potrzeb. Czy słyszał(a) Pan(i) o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych Kobieta N Mężczyzna C% N C% Brak danych 4 3,20% 8 Tak, słyszałe(a)m i znam jej treść. 5 4,00% 16 7,20% 41 32,80% 57 25,60% Tak, słyszałe(a)m, ale nie znam jej treści 3,60% Nie 75 60,00% 142 63,70% Total 125 100,00% 223 100,00% Dla respondentów, którzy słyszeli o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych źródłem informacji najczęściej była rodzina lub znajomi, kolejnym Internet. Proszę wskazać źródło informacji dotyczącej Karty Praw Osób Niepełnosprawnych Mężczyzna N C% Kobieta N C% Rodzina 23 31,90% 19 42,20% Sąsiedzi / znajomi 14 19,40% 5 11,10% Ulotki dostępne w PCPR 11 15,30% 6 13,30% 1 1,40% 2 4,40% Telewizja 24 33,30% 14 31,10% Internet 12 16,70% 8 17,80% 72 118,10% Radio Total 45 120,00% Wydaje się, że PCPR powinien aktywniej włączyć się w proces informowania niepełnosprawnych mieszkańców powiatu o zakresie ich praw instytucjonalnej. 14 oraz możliwości korzystania z pomocy W badanej grupie niski jest również poziom czytelnictwa prasy skierowanej do osób niepełnosprawnych – łącznie odpowiedź „tak” zadeklarowały 3 osoby. Czy czyta Pan(i) jakąś prasę skierowaną do osób niepełnosprawnych N Kobieta C% Mężczyzna N C% Tak 2 1,60% 1 0,40% Nie 123 98,40% 222 99,60% 125 100,00% 223 100,00% Total Dostępne czasopisma w Polsce skierowane do osób niepełnosprawnych wydają się zaspokajać ewentualne potrzeby dużej części tego środowiska. Najczęściej prasa ta jest dostarczana do domu dzięki prenumeracie pocztowej – zaspokaja więc potrzebę informacji środowiska osób niepełnosprawnych z małych ośrodków. Niski poziom wiedzy na temat konkretnych tytułów jest więc niestandardowy w porównaniu z informacją podawaną przez wydawców o liczbie prenumeratorów. (wybrane) Czasopisma adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Asocjacje Bardziej Kochani Biuletyn Informacyjny BIFRON Biuletyn Informacyjny Ośrodka Informacji i Promocji Postępu NaukowoTechnicznego Polskiego Związku Niewidomych Co w trawie piszczy Droga nadziei INTEGRACJA Jesteśmy Kompendium ekonomiczno-prawne zakładów pracy chronionej Mandragora Marzenia i Fakty Nasze sprawy Nowy Świat Ciszy POPON Express Postępy rehabilitacji Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zdrowotnej Rehabilitacja medyczna Wydawca Forum Inicjatyw Pozarządowych Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa „Bardziej Kochani” Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Polski Związek Niewidomych Młodzież Niepełnosprawna ALFA Duszpasterstwo Niepełnosprawnych Ruchowo Stowarzyszenie Przyjaciół INTEGRACJI, Fundacja „Bez barier” WTZ z Jarocina Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych Towarzystwo Społeczno-Kulturalne „Carpe Diem” Łódzki Sejmik Osób Niepełnosprawnych Zarząd Główny Polskiego Związku Głuchych Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych PWN CEBRON Wydział Ochrony Zdrowia Collegium Medicum Uniwersytety Jagiellońskiego, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie 15 Serce i Troska Słowem i Kształtem Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem Fundację Sztuki Osób Niepełnosprawnych Chrześcijańskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, ich Rodzin i Przyjaciół „Ognisko” CKIRI w Konstancinie Światło i cienie Validus Świadomość społeczną w dużym stopniu kształtują media - w Polsce istnieje kilkanaście czasopism poruszających problematykę niepełnosprawności. Znakomita większość z nich wydawana jest przez organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i fundacje, które chcą w ten sposób zwiększyć zasięg swojego oddziaływania. W tabelach zamieszczonych poniżej prezentuje informacje dotyczące: programów radiowych, programów telewizyjnych i czasopism 5 adresowanych w głównej mierze do osób niepełnosprawnych . Programy radiowe adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Stacja PR4 (Radio Bis) PR3 Radio Plus PR4 (Radio Bis) Radio Plus PR2 Impulsy Forum Niepełnosprawnych Przystanek Integracja Sygnały świata Wrażliwość na niepełnosprawność Żyją wśród nas Respondenci badania – nie wskazali radia jako źródła informacji i programów skierowanych do osób niepełnosprawnych – może to być związane ze stylami spędzania wolnego czasu oraz nastawieniem na programy telewizyjne, jest to najprawdopodobniej związane ze strukturą wieku i płci badanej grupy. Programy telewizyjne adresowane do osób niepełnosprawnych Tytuł Stacja TVP1 Telegazeta TVP2 TVP1 TVP2 TV Niepokalanów TVP2 Integracja Osoby niepełnosprawne Przyjaciele Tacy sami U Pana Boga za piecem W świecie ciszy Utrudniony dostęp do działań społeczności lokalnych, bariery transportowe oraz architektoniczne sprawiają, że coraz większa liczba osób niepełnosprawnych korzysta w Polsce z Internetu. Badania przeprowadzone niepełnosprawnym pod kierunkiem głównie do dr Wiesławy inicjowania i Białek wykazały, podtrzymywania iż kontaktów Internet służy towarzyskich (podkreślana integracja pomiędzy niepełnosprawnymi z różnych części kraju oraz świata), do samorealizacji oraz do uzyskiwania informacji o tematyce zdrowotnej (turnusy rehabilitacyjne)8 8 „Rola Internetu w integracji społecznej ludzi niepełnosprawnych”, praca magisterska pisana pod kierunkiem dr Wiesławy Białek w Zakładzie Fizjologii i Biochemii w Instytucie Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej 16 Internet może odegrać ważną rolę także w procesie kształcenia oraz pracy zawodowej. Tutaj znowu mamy przykład inicjatywy pozarządowej. W 1996 roku uczestnicy II Forum Teleinformatyki zaproponowali powołanie projektu Internet dla Niepełnosprawnych (IdN). Głównym inicjatorem był Prezes Polskiej Społeczności Internetu oraz Prezes Polski OnLine. W projekcie wzięły udział następujące firmy i instytucje: Telekomunikacja Polska S.A., IBM Polska, Microsoft w Polsce Sp. Zoo., Polska OnLine, Zakład Internet dla Szkół Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo. Głównym celem projektu jest realizacja takich idei jak teleedukacja i telepraca. Pierwszy stworzony w ten sposób węzeł miał 788 osób9. Respondenci badania w powiecie przasnyskim - zadeklarowali, że korzystają z Internetu w celu uzyskania informacji, nawiązania znajomości – nikt nie wskazał, że wykorzystuje Internet i komputer do pracy czy podniesienia swoich kompetencji edukacyjnych. Częściej z Internetu korzystali mężczyźni i respondenci poniżej 40 lat. Może to być związane z dostępnością sieci w wymiarze fizycznym jak i ekonomicznym. Strony internetowe poruszające problematykę osób niepełnosprawnych Organizacja Stowarzyszenie na Rzecz Niepełnosprawnych SPES Stowarzyszenie Młodzieży Niepełnosprawnej ALFA Centrum Polskiej Rehabilitacji Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PATRON GRUPA N Biuletyn Informacyjny Niepełnosprawnych Śląski Klub Sportowców Niepełnosprawnych Bez Barier Internet dla Niepełnosprawnych MedykON, Polski Serwis Medyczny Osób Niepełnosprawnych ich Rodzin, Bliskich, Przyjaciół i Opiekunów Strona dzieci sprawnych inaczej Organizacja Niesłyszących-Słabosłyszących Internatutów Portal osób z uszkodzonym słuchem Stowarzyszenie niesprawnych Wzrokowo SZANSA Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych Centrum Integracji Niepełnosprawnych Sami Sobie Stowarzyszenie Internetowej Społeczności Osób Niepełnosprawnych Adres strony internetowej http://www.spes.org.pl/ http://www.alfabytom.com/MY/historia01.htm http://www.rehabilitacja.pl/ http://strony.wp.pl/wp/a.meger/ http://www.grupan.softland.com.pl/ http://sksn.home.pl/ http://republika.pl/bezbarier/ http://www.idn.org.pl/ http://medykon.prv.pl http://dzieci.ariadna.pl/ http://www.onsi.pl/ http://www.glusi.pl/ http://free.polbox.pl/s/snws/ http://www.biblioteka-pzn.org.pl/ http://www.cin.org.pl/ http://samisobie Niski poziom wiedzy w zakresie informacji dotyczących problemów niepełnosprawności w tym możliwości i sposobów pozyskiwania informacji może wynikać z pewnego stopnia pogodzenia się ze swoją sytuacją oraz niskim poziomem wykształcenia w badanej grupie. 9 http://www.idn.org.pl/ 17 Wykształcenie Kobieta N Mężczyzna C% N C% Podstawowe 52 41,60% 78 35,00% Zasadnicze zawodowe 36 28,80% 89 39,90% Średnie 30 24,00% 41 18,40% Wyższe 7 5,60% 15 6,70% 125 100,00% 19-30 lat 223 31-40 lat Total N Podstawowe C% N C% 100,00% 41-50 lat N C% 51-60 lat N C% pow. 60 lat N C% 21 61,80% 28 36,80% 26 27,40% 22 28,20% 31 51,70% Zasadnicze zawodowe 8 23,50% 26 34,20% 44 46,30% 33 42,30% 14 23,30% Średnie 4 11,80% 15 19,70% 21 22,10% 17 21,80% 12 20,00% Wyższe 1 2,90% 7 9,20% 4 4,20% 6 7,70% 3 5,00% Total 34 100,00% 76 100,00% 95 100,00% 78 100,00% 60 100,00% Poziom wykształcenia warunkuje również szanse zatrudnienia na otwartym rynku pracy oraz możliwości podjęcia np. samo zatrudnienia. Jest to związane m.in. z umiejętnością dotarcia do potrzebnych informacji, kontaktów z poszczególnymi instytucjami jak samodzielnego poszukiwania pracy poprzez znajomych, osobisty kontakt z potencjalnym pracodawcą. Aktywność zawodowa Praca stanowi istotny element życia człowieka. Dla wielu jest nie tylko źródłem dochodu, a co za tym idzie utrzymania siebie i członków własnej rodziny, ale też możliwością realizowania potrzeb związanych z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów społecznych czy potrzeb samorealizacji rozwoju osobistego. Rehabilitacja i zatrudnienie osób niepełnosprawnych w otwartych zakładach pracy wymaga od pracodawców uwzględnienia nie tylko ekonomicznych aspektów tego zatrudnienia ale także przystosowania się samych pracodawców do współpracy z osobami niepełnosprawnymi. Ważne tu jest odpowiednie przystosowanie stanowisk wraz z zapleczem socjalnym do potrzeb tych osób oraz tworzenie przyjaznego klimatu w miejscu pracy. W zakresie tym występują znaczne ograniczenia i zaniedbania w sakli całego kraju. Obecny system organizacji pomocy społecznej nie sprzyja włączeniu do modelu rehabilitacji kompleksowej pracowników socjalnych. Z tego powodu reedukacja osób niepełnosprawnych stanowi niewielki odsetek działań składających się na rehabilitację społeczną. Mało jest też specjalistów doradztwa zawodowego, znających problematykę szkolenia i zatrudniania osób niepełnosprawnych. Poza zakładami pracy chronionej oraz ośrodkami szkolenia i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych funkcjonują także organizacje samorządowe, których zadaniem jest aktywizowanie 18 osób niepełnosprawnych. Do takich organizacji należą terenowe oddziały Polskiego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Sejmików Osób Niepełnosprawnych. W Polsce istnieje około 4000 zakładów pracy chronionej korzystających z licznych ulg podatkowych z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych. Realizowany obecnie w Polsce system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oparty jest na ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku z kolejnymi nowelizacjami. W opinii specjalistów zajmujących się problematyką polityki społecznej(opinie z Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej) ustawa z 1997 roku otworzyła nowe możliwości w zakresie rehabilitacji zawodowej i społecznej, finansowania ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych. Ww. ustawa z 1997 roku rozszerzała preferencje zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy, które to znalazły się w ustawie z 1991 roku, następnie określała zasady funkcjonowania zakładów pracy chronionej, regulowała umocowani prawne warsztatów terapii zajęciowej, a następnie stwarzała możliwości tworzenia zakładów aktywności zawodowej – nowej, bardziej aktywizującej i nastawionej na rozwój formy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Niestety w porównaniu z innymi krajami UE w Polsce jest najniższy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W Urzędzie Pracy w Pułtusku zarejestrowanych jest 67 osób - co stanowi 1,7% wszystkich bezrobotnych na terenie powiatu. Nie były w ostatnim kwartale stosowane specjalne instrumenty wsparcia zawodowego kierowanego bezpośrednio do tej grupy osób. Na terenie powiatu pułtuskiego nie działa żaden zakład pracy chronionej – co może wpływać na niską aktywność zawodową nie tylko badanej grupy, ale i całej populacji osób niepełnosprawnych na tym obszarze. Większość osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego jest nieaktywna zawodowo a podstawowym źródłem utrzymania jest świadczenie rentowe lub zasiłek okresowy lub celowy wypłacany przez dany Ośrodek Pomocy Społecznej. Nie ma informacji, czy osoby niepełnosprawne z powiatu pułtuskiego zostały objęte działaniami EFS ze środków PO KL na realizację programów systemowych w zakresie aktywizacji społecznozawodowej osób zagrożonych wykluczeniem. Przeważająca większość respondentów nie pracuje i nie jest zainteresowana poszukiwaniem pracy, może być to związane z trudną sytuacją na lokalnym rynku pracy i ograniczonymi możliwościami przy ewentualnych dojazdach do pracy. Najistotniejszą barierą integracji osób niepełnosprawnych tak w sferze aktywności publicznej jak i na rynku pracy jest brak społecznego przyzwolenia na zatrudnianie na otwartym 19 rynku pracy osób niepełnosprawnych. W sytuacji doświadczania przez społeczeństwo bezrobocia, osoby niepełnosprawne, które mogą mieć zabezpieczenie finansowe w postaci renty inwalidzkiej, są postrzegane jako “samolubne” w swym dążeniu do możliwości wykonywania pracy, są dodatkową konkurencją, która w opinii zagrożonych bezrobociem, powinna ustąpić miejsca tym, którzy nie mają szans na “zdobycie renty”. Niestety zebrany materiał empiryczny nie pozwala na ocenę przyczyn bardzo wysokiego poziomu pozostawania poza rynkiem pracy niepełnosprawnych mieszkańców powiatu pułtuskiego. Dane z 2002 roku z Narodowego Spisu Powszechnego wskazują na bardzo niską aktywność zawodową osób niepełnosprawnych, spośród 6647 w tamtym okresie pracowało około 130 osób. Prawdopodobnie ze względu na pogłębiające się trudności lokalnego rynku pracy poziom aktywności zawodowej jest na podobnie niskim poziomie. W badanej grupie jedynie 41 (11%) osób zadeklarowało, że pracuje. Czy obecnie pracuje Pan(i) zarobkowo Kobieta N C% Mężczyzna N C% Tak 19 15,20% 22 9,90% Nie 106 84,80% 201 90,10% 125 100,00% 223 100,00% Total W badaniach ogólnopolskich większy stopień aktywności zawodowej wykazują niepełnosprawni mężczyźni – niestandardowy wynik w tym badaniu może być konsekwencją doboru próby, albo specyfiki rynku pracy w powiecie przasnyskim. Osoby, które zadeklarowały, że pracują – były zatrudnione legalnie zgodnie z umową o pracę lub inną wybraną formą umowy zlecenie lub o dzieło. W jakiej formie jest Pan(i) zatrudniony(a) Kobieta N Pracuje na pełen etat na umowę o pracę Pracuje na część etatu na umowę o pracę C% Mężczyzna N C% 11 57,90% 6 27,30% 2 10,50% 3 13,60% Pracuje na umowę zlecenie 4 21,10% 5 22,70% Pracuje na umowę o dzieło 1 5,30% 1 4,50% 1 5,30% 7 31,80% 19 100,00% 22 100,00% Nieformalnie ( szara strefa) Total 20 Tylko trzy osoby zadeklarowały , że pracują zakładzie pracy chronionej (kobieta z wykształceniem zasadniczym zawodowym w przedzie wieku 31-40 lat oraz dwóch mężczyzn wykształcenie zasadnicze zawodowe w przedziel wieku 31-40 oraz powyżej 60 lat) Pozostali pracujący respondenci są zatrudniani na otwartym rynku pracy. Przeważająca część badanych nie szuka pracy; Czy obecnie szuka Pan(i) pracy Kobieta N C% Mężczyzna N C% Nie 106 84,80% 185 83,00% Tak 19 15,20% 38 17,00% 125 100,00% 223 100,00% Total - większość z nich nie szuka pracy, bo „ nie pozwala im na to obecny stan zdrowia” – odpowiedź taką zadeklarowało 85% badanych kobiet i 80% mężczyzn. Pozostali nie szukają pracy ponieważ „niw ma odpowiednio interesujących ich ofert pracy” - 10% respondentów a pozostali mają inne obowiązki domowe, które i tak nie pozwoliłby im na podjęcie pracy. Generalnie respondenci lokalny rynek pracy postrzegają jako trudny, najbliższa praca jest wg nich w Warszawie – tylko 3 osoby uważały, że praca jest wszędzie, a jej znalezienie, to tylko kwestia chęci i zdeterminowania w znalezieniu jej (respondenci pracujący z wykształceniem średnim w przedziale wieku 31-40 lat). Gdyby była taka możliwość, to respondenci najchętniej podjęli by pracę w sektorze publicznym 30% mężczyzn i 15% kobiet ze względu na stabilność zatrudnienia i dobre umowy o pracę. Drugim wskazaniem był handel i usługi – na które wskazało 30 % kobiet i 15 % mężczyzn – ten wybór może być związany z postrzeganiem pracy w sklepie, jako takiej, która jest blisko, nie wymaga szczególnych kwalifikacji i jest zajęciem odpowiednim dla kobiety. Niska aktywność zawodowa respondentów, oraz ich zadeklarowana bierność „bo pracy nie szukają ze względu na stan zdrowia” może warunkować ich przyzwolenie na fakt, iż osoby niepełnosprawne mogą nie pracować, a odpowiedzialność ze nich powinno przejąć państwo. Fakt, że badana grupa respondentów w większości była powyżej 40 roku życia - ma wpływ na rozkład odpowiedzi. Niestety w Polsce przeważa przekonanie, że szczególnie w małych miejscowościach osoba niepełnosprawna powinna mieć zapewnione świadczenie rentowe i to zwalnia już niepełnosprawnego z konieczności poszukiwania pracy. Ten społeczny minimalizm oczekiwań w stosunku do osób niepełnosprawnych jest niebezpieczną tendencją, która ma wpływ na 21 kształtowanie się poziomu i jakości życia osób niepełnosprawnych oraz stopień ich samodzielności. Ważną instytucją, która może wpłynąć na stopień aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych na terenie danego powiatu - jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodziny, które poprzez bezpośrednie dotarcie z informacją do społeczności niepełnosprawnych i dzięki temu możliwości zaopatrzenia ich potrzebny sprzęt, umożliwienia skorzystania z programów edukacyjnych i szkoleniowych dostosowanych do ich potrzeb oraz poszerzenia wiedzy z zakresu podstawowych ich praw i wskazania możliwości pomocy w sytuacji w której doświadczają dyskryminacji czy innych form przemocy wobec siebie. W badaniu zadano pytanie respondentom „czego najbardziej obawiają się w życiu, najwięcej wskazań było na trzy odpowiedzi; - pogorszenia się stanu zdrowia – 70 % wszystkich respondentów; - samotności – 50% - utraty świadczenia rentowego – 20 % Poczucie bezpieczeństwa w badanej grupie jest więc silenie związany z poziomem ich izolacji i samodzielności w codziennych czynnościach i obowiązkach. Pogorszenie stanu zdrowia w sytuacji ograniczonych możliwości dotarcia do lekarza specjalisty, podjęcia leczenia czy rehabilitacji - jest postrzegane z perspektywy mieszkańca powiatu pułtuskiego jako zagrożenia dla ich jakości życia. Utrata świadczenia rentowego wiąże się z obawą o doświadczenie biedy i konieczności „pójścia do domu opieki społecznej” oraz pogorszenia się ogólnej sytuacji ekonomicznej rodziny. Niestety często ze względu na wysokość świadczenia rentowego - osoby niepełnosprawne nie mogą skorzystać z innych celowych świadczeń pieniężnych wypłacanych przez gminne czy miejskie ośrodki pomocy społecznej – ale ważnym jest by objęte były innymi formami pracy środowiskowej, które mają na celu przeciwdziałanie poczuciu wykluczania i automarginalizacji. Ważnym aspektem integracji jest zakres dostępności infrastruktury przestrzennej w której funkcjonują osoby niepełnosprawne. 22 Ocena infrastruktury Jedną z istotnych barier uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej jest infrastruktura przestrzeni w której te osoby funkcjonują i jest to istotne tak w przypadku przestrzeni prywatnej (dom) jak i publicznej (szkoła, urzędy, infrastruktura przestrzenna tj. chodniki, podjazdy, dostępność wejścia do sklepu, restauracji itp.) Naczelną zasadą przyświecającą idei dostosowania jest w maksymalnym stopniu umożliwienie jak największej liczbie osób niepełnosprawnych samodzielne poruszanie się. Przy minimalnym albo żadnym wsparciu czy pomocy innych osób. To pozwala unikać ponoszenia dodatkowych kosztów opiekuna czy zaangażowania emocjonalnego samych osób niepełnosprawnych, które poruszają się w przestrzeni publicznej. Respondenci badania - ocenili infrastrukturę jako dobrą, choć widać zróżnicowanie oceny ze względu na stopień niepełnosprawności, spośród respondentów ze znacznym stopniem niepełnosprawności jedynie 22 % dobrze wypowiedziało się o przygotowaniu infrastruktury pod względem ich potrzeb. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? Lekki Umiarkowany Znaczny Brak danych 1,90% 5,30% 6,80% Bardzo dobrze 6,60% 7,10% 13,70% Dobrze 53,80% 37,90% 21,90% Niezadowalająco 29,20% 24,90% 24,70% 8,50% 24,90% 32,90% Fatalnie Stopień niepełnosprawności i wynikające z niego trudności w codziennym funkcjonowaniu sprawiają, że osoby te dostrzegają rzeczy, które dla innych wydają się być nieistotne – to prawdopodobnie ma wpływ na wystawienie oceny bardzo dobrej (13%) przez największą liczbę respondentów z niepełnosprawnych w stopniu znacznym jak i na wskazanie, że jest ona fatalna przez 33% respondentów z tej grupy. Respondenci, którzy ocenili infrastrukturę na poziomie bardzo dobrym i dobrym – wskazywali, że spełnia ona w ich odczuciu warunki do uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej. 23 Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny bardzo dobrej) Lekki jest wszystko, co potrzeba niepełnosprawnym Umiarkowany Znaczny 85,70% 50,00% 70,00% 14,30% 16,70% 20,00% wszystko jest blisko, łatwo się dostać w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba 25,00% nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam 8,30% Dobra ocena infrastruktury, wynika ze stopnia samodzielności i ewentualnych problemach z samodzielnym poruszaniem się danej osoby. Istotne jest, że w opinii badanych wiele się zmienia w przestrzeni publicznej, co wpływa na samodzielność poszczególnych osób. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny dobrej) Lekki Umiarkowany Znaczny jest wszystko, co potrzeba niepełnosprawnym 61,40% 64,10% 56,30% jeszcze nie jest dobrze ale stale poprawia się 17,50% 4,70% 18,80% nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam 1,80% 4,70% 6,30% wszystko jest blisko, łatwo się dostać 3,50% 1,60% 6,30% 3,50% 1,60% mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same schody w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba bariery architektoniczne trudności z dostępem do lekarzy specjalistów 3,10% 1,80% 1,60% Oceny negatywne - podkreślały fizyczne bariery dla osób, które poruszają się na wózkach czy o kulach - jako barierę wymieniono tu również, coś co wykracza poza ograniczenia infrastrukturalne, a mianowicie dostępność lekarzy specjalistów w najbliższym miejscu zamieszkania respondenta, ograniczone możliwości rehabilitacji oraz brak życzliwości przez urzędników. 24 Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny niezadowalającej) Lekki Umiarkowany Znaczny mało instalacji dla niepełnosprawnych 35,50% 33,30% 50,00% mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same schody 38,70% 47,60% 11,10% 9,70% 11,90% 16,70% 4,80% 5,60% brak specjalnych wind, barierek, trudno wejść na schody nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam jeszcze nie jest dobrze ale stale poprawia się 6,50% 2,40% bariery architektoniczne 3,20% 2,40% brak sprzętu 3,20% trudności z dostępem do lekarzy specjalistów 6,50% w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba 2,40% 2,40% brak miejsc do parkowania dla niepełnosprawnych 5,60% 11,10% 5,60% 4,80% nieprzystosowana komunikacja miejska 6,50% nieprzystosowane stanowiska pracy 4,80% brak fachowców, nikt nie wie jak to zrobić 3,20% brak drzwi automatycznie otwierających się 2,40% brak sygnalizacji dźwiękowej 2,40% trudności z dostępem do rehabilitacji 2,40% urzędnicy nie wychodzą naprzeciw a jeszcze utrudniają 5,60% brak lokali przystosowanych dla niepełnosprawnych 2,40% Cześć respondentów wskazała na ograniczenia w możliwościach poruszania się w przestrzeni osoby niepełnosprawnej, która natrafia na bariery architektoniczne czy tez niewystarczające rozwiązania w zakresie infrastruktury miejskiej. Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych? (uzasadnienie oceny fatalnej) Lekki mało instalacji dla niepełnosprawnych nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same schody brak specjalnych wind, barierek, trudno wejść na schody w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba brak sygnalizacji dźwiękowej bariery architektoniczne brak miejsc do parkowania dla niepełnosprawnych nieprzystosowana komunikacja miejska Umiarkowany Znaczny 44,40% 42,90% 58,30% 55,60% 31,00% 16,70% 28,60% 4,20% 2,40% 8,30% 4,80% 2,40% 4,20% 4,20% 4,20% 4,20% Zasady ułatwienia poruszania się osób niepełnosprawnych, omawia szereg aktów prawnych. Wśród nich najważniejszy, to Ustawa-Prawo Budowlane, gdzie ogólnie stwierdza się, że: „Obiekt budowlany należy projektować, budować, użytkować i utrzymywać zgodnie z przepisami, w tym 25 techniczno-budowlanymi, obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej w sposób zapewniający niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności poruszające się na wózkach inwalidzkich... „10 Ten fundamentalny akt prawny w połączeniu z szeregiem rozporządzeń ministrów poszczególnych resortów stworzył narzędzie do działania. Liczne poradniki z kolei uszczegółowiły ewentualną prawidłową interpretację poszczególnych zapisów mających wpływ na zagadnienie dostępności. Podobnie liczne publikacje, referaty oraz artykuły w prasie fachowej Opisujące przykłady rozwiązań zarówno krajowych jak i zagranicznych. Wśród nich także te dotyczące infrastruktury komunikacyjnej. Inną ważną rzeczą, która ma wpływ na funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej - są warunki mieszkaniowe i możliwości dostosowania przestrzeni prywatnej do specyficznych potrzeb osoby niepełnosprawnej. Ocena dostępności metrów kwadratowych na osobę nie przesądza jeszcze o dobrych czy złych warunkach mieszkaniowych, składają się bowiem na to również inne bardzo ważne czynniki jak; dostęp do bieżącej wody, system kanalizacyjny w domu (lub jego brak), energochłonność domu oraz rozwiązania zastosowane przy jego ogrzewaniu, dostęp do kuchni, łazienki oraz własnej prywatnej przestrzeni. Niestety nie mamy bardziej szczegółowych danych poza przypadającymi metrami kwadratowymi na osobę w gospodarstwie domowym. Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka? Płeć Kobieta N C% Mężczyzna N C% Do 5 m2 11 8,80% 28 12,60% Powyżej 5 m2 ale nie więcej niż 10 m2 36 28,80% 97 43,50% Powyżej 10 m2 ale nie więcej niż 15 m2 29 23,20% 50 22,40% Powyżej 15 m2 ale nie więcej niż 20 m2 28 22,40% 28 12,60% Powyżej 20 m2 21 16,80% 20 9,00% 125 100,00% 223 100,00% Total Większość respondentów ma skromne warunki mieszkaniowe, najprawdopodobniej większość mieszka w domach jednorodzinnych - co dla osób niepełnosprawnych, szczególnie samotnych, wiąże się z dodatkowym obciążeniem wynikającym z konieczności choćby ogrzania domu. Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka? 10 Ustawa z dnia 7 VII 1994 r. - Prawo Budowlane 26 Lekki Umiarkowany Znaczny Do 5 m2 Powyżej 5 m2 ale nie więcej niż 10 m2 3,80% 17,20% 8,20% 25,50% 38,50% 56,20% Powyżej 10 m2 ale nie więcej niż 15 m2 17,90% 26,00% 21,90% 30,20% 10,10% 9,60% 22,60% 8,30% 4,10% Powyżej 15 m2 ale nie więcej niż 20 m2 Powyżej 20 m2 Nie mamy niestety informacji na temat subiektywnej oceny swojej sytuacji mieszkaniowej – na ile respondenci są zadowoleni i usatysfakcjonowani swoją sytuacją. Dostępne środki celowe PFRON na adaptację mieszkania/ domu dla osoby niepełnosprawnej są przyznawane przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, które ustawowo koordynują pomoc w powiecie na rzecz osób niepełnosprawnych. Respondenci badania w większości zadeklarowali, że nie potrzebują takiej formy pomocy. Jest to zaskakujący wynik, szczególnie w grupie niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu, dla których adaptacja choćby łazienki jest jednym z czynników ułatwiających im samodzielne funkcjonowanie. Czy ze względu na niepełnosprawność trzeba było dokonać modernizacji w Pana(i) mieszkaniu/domu Lekki Umiarkowany Znaczny Tak 1,90% 7,70% 8,20% Nie 98,10% 92,30% 91,80% Przeważająca większość badanych nie wskazuje również ograniczeń finansowych jako bariery ewentualnej modernizacji – to może wskazywać, że respondenci słabo orientują się w możliwościach programu na likwidację barier w miejscu zamieszkania lub na tyle akceptują swoją niepełnosprawność, że nie biorą nawet pod uwagę możliwości poprawy istniejącego stanu rzeczy (który - jak można przypuszczać z deklaracji przestrzeni mieszkaniowej na członka rodziny – jest skromny). Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie? Lekki Umiarkowany Tak 0,90% 5,90% Nie 99,10% 94,10% Znaczny 100,00% Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie brak 801-1200 1201-1600 1601-2000 do 400 zł 401-800 zł dochodu zł zł zł Tak 8,30% 1,40% 5,30% 5,70% 6,70% Nie 91,70% 100,00% 98,60% 94,70% 94,30% 93,30% powyżej 2000 zł 100,00% Możliwe rozwiązania podnoszące jakość życia danej osoby niepełnosprawnej w miejscu zamieszkania wydają się być dla tej grupy badanych mało przydatne – choć wydaje się to mało 27 prawdopodobne w grupie niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu. Być może dobór próby zaważył na tak niestandardowym „zakresie potrzeb” w tej kwestii. Ciekawą kwestią będzie zestawienie tego niskiego stopnia zapotrzebowania z wydatkami PCPR w skali roku w ramach likwidacji barier architektonicznych w miejscu zamieszkania. Edukacja osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego System szkolnictwa na terenie powiatu pułtuskiego skierowany bezpośrednio do dzieci i młodzieży niepełnosprawnej opiera się przede wszystkim na: • Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Pułtusku • Zespól Szkół Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Pułtusku Na terenie powiatu pułtuskiego brakuje przedszkola integracyjnego. Dzieci i młodzież niepełnosprawna objęta jest pomocą i wsparciem Poradni PsychologicznoPedagogicznej w Pułtusku. Pomoc oferowana przez specjalistów zatrudnionych w poradni opiera się na: • • • • • • • • diagnozie psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej opiniowaniu i orzekaniu terapii psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej terapii rodzinnej profilaktycznych badaniach logopedycznych i pedagogicznych konsultacjach i poradach dla rodziców i nauczycieli warsztatach, prelekcjach, pogadankach dla rodziców warsztatach szkoleniowych dla nauczycieli Zestawienie organizacji procesu edukacji dla dzieci i młodzieży na terenie powiatu pułtuskiego – dane kuratorium oświaty za 2010 rok. SZKOLNICTWO PODSTAWOWE szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży ogółem ogółem ob. 1 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) ob. 1 ogółem pom. 8 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) pom. 8 pomieszczenia szkolne oddziały w szkołach ogółem - 6,00 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) - 6,00 uczniowie 28 ogółem osoba 46 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 46 absolwenci ogółem osoba 3 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 3 ogółem osoba 46 mężczyźni osoba 26 kobiety osoba 20 osoba 3 Uczniowie i absolwenci wg płci szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży uczniowie absolwenci ogółem mężczyźni osoba 2 kobiety osoba 1 EDUKACJA DZIECI I MŁODZIEŻY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI Szkoły podstawowe i gimnazja dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej (bez szkół specjalnych) szkoły podstawowe bez specjalnych uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 103 uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 41 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani osoba 13 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta osoba 5 osoba 76 gimnazja bez specjalnych uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych osoba 38 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani osoba 12 uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta osoba 4 Oddziały specjalne przy szkołach podstawowych i gimnazjach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oddziały specjalne przy szkołach podstawowych oddziały - 1,00 uczniowie osoba 8 uczniowie - dziewczęta osoba 4 SZKOLNICTWO GIMNAZJALNE Gimnazja dla dzieci, młodzieży i dorosłych gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne ogółem ogółem ob. 1 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) ob. 1 pomieszczenia szkolne ogółem pom. 4 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) pom. 4 oddziały w szkołach ogółem - 3,00 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) - 3,00 uczniowie ogółem osoba 32 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 32 absolwenci 29 ogółem osoba 5 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 5 ogółem osoba 32 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 32 ogółem osoba 20 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 20 ogółem osoba 12 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 12 ogółem osoba 5 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 5 ogółem osoba 3 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 3 ogółem osoba 2 prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie) osoba 2 Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne uczniowie ogółem mężczyźni kobiety absolwenci ogółem mężczyźni kobiety SZKOLNICTWO ZASADNICZE ZAWODOWE Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora ponadgimnazjalne szkoły przysposabiające do pracy zawodowej specjalne uczniowie ogółem ogółem osoba 39 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 39 ogółem osoba 22 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 22 ogółem osoba 17 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 17 ogółem osoba 1 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 1 ogółem osoba 1 prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego osoba 1 osoba 39 mężczyźni kobiety absolwenci ogółem mężczyźni SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE Uczniowie i absolwenci wg płci szkoły specjalne dla młodzieży ogółem uczniowie ogółem 30 mężczyźni osoba 22 kobiety osoba 17 ogółem osoba 1 mężczyźni osoba 1 osoba 39 absolwenci szkoły przysposabiające do pracy dla młodzieży specjalne uczniowie ogółem mężczyźni osoba 22 kobiety osoba 17 ogółem osoba 1 mężczyźni osoba 1 absolwenci Ideą organizacji systemu edukacji dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej jest objęcie jak największej części ich populacji systemem opieki i edukacji dostosowanej do ich potrzeb i możliwości od najwcześniejszego dzieciństwa do dorosłości. W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności oraz potrzeb edukacyjnych organizowane są oddziały specjalne w ogólnodostępnych żłobkach, przedszkolach publicznych, przedszkola specjalne, klasy specjalne w ogólnodostępnych szkołach publicznych, szkoły podstawowe specjalne, szkoły przysposabiające do pracy zawodowej. Dla starszej młodzieży tworzone są szkoły zasadnicze, szkoły średnie (licea zawodowe, licea ogólnokształcące, technika), szkoły policealne. Dla osób, które ze względu na dysfunkcję narządu ruchu lub przewlekłą chorobę nie mogą uczęszczać do szkoły lub przedszkola organizowane jest indywidualne nauczanie. Negatywną stroną tego typu nauczania jest pozbawianie uczniów możliwości społecznego kontaktu z osobami pełnosprawnymi i kolektywnej pracy. Wynikiem takiego stanu rzeczy jest brak wiary w to, iż wystarczyłoby pokonać bariery architektoniczne i społeczne, aby ludzie niepełnosprawni mogli kształcić się w placówkach ogólnodostępnych. Często bariery tkwią w samych osobach niepełnosprawnych, które obawiają się konfrontacji ze sprawnymi członkami społeczeństwa. Aby sprostać zadaniu pełnej integracji społeczeństwa tworzone są oddziały integracyjne w ogólnodostępnych żłobkach i przedszkolach lub szkołach publicznych a nawet integracyjne przedszkola, żłobki i szkoły podstawowe. Te ostatnie spełniają najpełniej postulat rehabilitacji społecznej niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Problem polega jednak na niedostosowaniu placówek edukacyjnych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Jeśli weźmiemy pod uwagę szkolnictwo wyższe dostrzeżemy łatwo, że niewiele uczelni jest dostosowanych architektonicznie, sprzętowo i metodologicznie w stopniu wystarczającym do przyjęcia niepełnosprawnych studentów. W tym zakresie jest jeszcze w Polsce dużo do zrobienia. Na terenie powiatu pułtuskiego rodzice dosyć krytycznie oceniali system organizacji kształcenia dla ich niepełnosprawnych dzieci. W badaniu wzięło udział 100 osób – rodziców i opiekunów dzieci niepełnosprawnych, 5 osób opiekowało się więcej niż jednym dzieckiem niepełnosprawnym. 92 % respondentów jako podstawowe źródło pomocy wskazywało rodzinę, instytucje samorządowe ograniczają się jedynie do świadczeń pieniężnych - nie są trwałym elementem wsparcia rodziny borykającej się z niepełnosprawnością dziecka. Podsumowanie W strategii na rzecz rozwiązywania problemów niepełnosprawności powiatu pułtuskiego powinny znaleźć się konkretne działania w zakresie podniesienia jakości życia w subregionie oraz tworzenie warunków do integracji społecznej i ekonomicznej osób niepełnosprawnych. 31 Celem głównym powinno być tworzenie warunków do integracji społecznej i ekonomicznej dla osób niepełnosprawnych. W tworzeniu warunków znaczenie ma równej dostępności dla osób niepełnosprawnych ogromne podniesienie poziomu świadomości społecznej w zakresie rozumienia potrzeb niepełnosprawnych. Aby zapewnić równość szans osobom niepełnosprawnym, należy propagować wiedzę w społeczeństwie na temat praw, potrzeb, możliwości i sytuacji osób niepełnosprawnych oraz konsekwencji jakie niosą za sobą różne rodzaje niepełnosprawności. Wiedzę taką należy propagować w szczególności wśród służb publicznych, pracowników świadczących usługi z zakresu pomocy społecznej, edukacji, ochrony zdrowia, pracowników samorządowych, dziennikarzy, ekspertów w dziedzinie budownictwa, transportu, komunikacji, usług, wśród wszystkich mających wpływ na tworzenie lokalnego środowiska. Jednocześnie należy podejmować działania mające na celu zwiększenie poziomu świadomości samych osób niepełnosprawnych w zakresie obowiązków i przysługujących im praw. Podnoszenie poziomu świadomości jest niezbędnym elementem przygotowania lokalnych środowisk do systemowego wsparcia osób niepełnosprawnych i stworzenia warunków równoważnego uczestnictwa każdego mieszkańca regionu w życiu społecznym i zawodowym. Wzrost poziomu świadomości społecznej z zakresu rzeczywistych ograniczeń wynikających z niepełnosprawności przy podejmowaniu pracy zawodowej, mógłby przyczynić się do złamania bariery w dostępie do pracy i lepszego zrozumienia potrzeb osób niepełnosprawnych w tym względzie. Niepełnosprawność rodzi rozległe i często dramatyczne skutki, zarówno dla osoby niepełnosprawnej jak i dla jej rodziny. Skutki te mogą okazać się trwałe, jeśli osoba niepełnosprawna zostanie zbyt późno zdiagnozowana i nie uzyska dostatecznie szybko profesjonalnej pomocy. Pomoc ta powinna obejmować także członków rodziny, którzy mają ogromną rolę do odegrania w procesie rehabilitacji. W wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych w życiu społecznym niezwykle ważne jest jak najwcześniejsze diagnozowanie oraz szybkie zastosowanie odpowiedniej terapii i rehabilitacji w celu podniesienia poziomu i funkcjonowania niepełnosprawnych oraz udzielenia wsparcia rodzinie. Celem wczesnej diagnozy i interwencji jest zmniejszanie lub likwidacja dysfunkcji utrudniających rozwój psychofizyczny i społeczny osoby niepełnosprawnej. Informacja oraz rozpoznanie potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych jest podstawowym zadaniem władz samorządowych, które powinny budować szeroką koalicję na rzecz rozwiązywania problemów tej grupy na terenie powiatu pułtuskiego. 32 Integracja przez otwarcie na społeczności lokalnej na tę grupę, a nie stwarzanie mechanizmów utrwalających izolację osób niepełnosprawnych i ich rodzin do własnego środowiska – powinna być w centrum działań (a nie deklaracji) władz samorządowych. Na terenie powiatu pułtuskiego brakuje harmonogramu konkretnych działań ze wskazaniem zadań poszczególnych podmiotów w tym partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych. 33