Powiklania tlenowej terapii hiperbarycznej w otolaryngologii

Powiklania tlenowej terapii hiperbarycznej w otolaryngologii

PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
25
Powikłania tlenowej terapii hiperbarycznej w otolaryngologii
Complications of HBO in otolaryngology
Waldemar Narożny1, Jerzy Kuczkowski1, Jacek Kot 2, Tomasz Przewoźny1, Czesław Stankiewicz1, Edward Lizak 2
SUMMARY
The epidemiological and clinical analysis of 238 patients treated in ENT Department of the Medical University of
Gdansk using the hyperbaric oxygenation (HB) is reported. In all cases HBO therapy was applied in the Department of
Hyperbaric Medicine and Sea Rescue. Clinical complications of the HBO therapy occurred in 19 cases (8% of all patients
treated with HBO): middle ear barotrauma (6 patients), sinus pain (2 patients) and systemic disorders (11 patients). In
10 cases the occurrence of complications resulted in discontinuation of HBO therapy. Based on publications and own
experience the authors present the methodology of medical treatment of the HBO complications.
Hasła indeksowe: hiperbaria tlenowa, HBO, wskazania, przeciwwskazania, powikłania
Key words: hyperbaric oxygen therapy, HBO, indications, contraindications, complications
Hiperbaria tlenowa (hyperbaric oxygenation – HBO)
jest metodą leczenia tlenem hiperbarycznym polegającą
na tym, że pacjent oddycha 100-procentowym tlenem
w komorze leczniczej, w której ciśnienie otoczenia jest
większe od 1 ATA. Obecny zasób wiedzy wskazuje, że
ciśnienie winno wynosić co najmniej 1,4 ATA. Leczenie może być prowadzone w komorze jednomiejscowej
(monoplace) lub wielomiejscowej (multiplace) dla 2 lub
większej liczby osób. Oddychanie 100-procentowym
tlenem przy ciśnieniu otoczenia 1 ATA lub eksponowanie tylko części ciała na 100-procentowy tlen nie
stanowi leczenia HBO [1–3].
Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym
określone przez UHMS obejmują: zatory powietrzne
i gazowe, zatrucia CO, zespół klostridialnej zgorzeli gazowej, urazy tkanek miękkich, ostre pourazowe zespoły
niedokrwienne, chorobę dekompresyjną, trudno gojące
się rany, stany wyjątkowo dużej utraty krwi, ropnie
wewnątrzczaszkowe, martwicze zakażenia tkanek
miękkich, oporne na leczenie zapalenia kości, późne
uszkodzenia popromienne, zagrożone odrzuceniem
przeszczepy skórne, oparzenia termiczne, promienicę.
Lista wskazań do HBO określona przez ECHM jest zbliżona do listy UHMS. Różnica pomiędzy listami polega
na braku nagłego niedosłuchu czuciowo-nerwowego
wśród wskazań UHMS (obecnego we wskazaniach
ECHM), a wśród wskazań ECHM – braku stanu wyjątkowo dużej utraty krwi (obecnego wśród wskazań
UHMS) [1–3].
Wskazania do leczenia tlenem hiperbarycznym
określone w zaleceniach UHMS i ECHM oraz kilkunastoletnie doświadczenie Kliniki Otolaryngologii AM
w Gdańsku i Kliniki Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego AM w Gdańsku pozwoliły nam
na ustalenie listy „otolaryngologicznych” jednostek
chorobowych, w których zastosowanie tlenu hiperbarycznego znajduje swoje podstawy w wynikach doO t o l a r y ngo l og i a Po l sk a t o m 6 3 , nr 1, s t yc ze ń – l u t y 2 0 0 9
tychczasowych badań doświadczalnych i klinicznych.
Należą do nich: nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy,
zmiany popromienne tkanek miękkich głowy i szyi,
osteoradionekroza kości twarzoczaszki, radionekroza
krtani, zapalenia szpiku kości twarzoczaszki, zagrożone odrzuceniem płaty skórno-mięśniowe, trudno
gojące się rany pooperacyjne głowy i szyi, martwicze
„złośliwe” zapalenie ucha zewnętrznego [1–10].
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do HBO są:
nieleczona odma opłucnowa oraz chemioterapia (cisplatyna, disulfiram, adriamycyna). Przeciwwskazaniami
względnymi są: ostra infekcja górnych dróg oddechowych, rozedma płuc, przebyte zabiegi operacyjne płuc
i/lub kości skroniowej, podwyższona temperatura ciała,
ciąża, klaustrofobia, drgawki [1–3].
Stosowanie HBO prowadzone przez odpowiednio
przeszkolony personel w sposób zgodny z uznanymi
standardami i procedurami jest uznawane jako ogólnie
bezpieczna metoda terapeutyczna [11]. Podobnie jednak
jak realizowanie każdej innej procedury medycznej,
wiąże się z możliwością wystąpienia powikłań. Ich
znajomość pozwala w części przedsięwziąć działania
pozwalające niwelować całkowicie lub w części ich
niepożądane skutki.
Materiał i metoda
Retrospektywnie przeanalizowano dokumentację medyczną chorych hospitalizowanych w latach 1997–2007
w Klinice Otolaryngologii AM w Gdańsku, których podczas leczenia klinicznego zakwalifikowano do terapii
tlenem hiperbarycznym (ryc.1).
Kwalifikacja do leczenia HBO oparta była na opracowanej wspólnie przez zespół medyczny Kliniki Otolaryngologii AM w Gdańsku i zespół medyczny Kliniki
Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego
AM w Gdańsku listę wskazań medycznych z zakresu
Otolaryngol Pol 2009;
63 (1): 25-29
©by Towarzystwo
Otorynolaryngologów –
Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
04.07.2008
Zaakceptowano do
druku/Accepted:
03.09.2008
1
Katedra i Klinika Otola
ryngologii AM
w Gdańsku
Kierownik: prof. dr hab.
med. C. Stankiewicz
2
Klinika Medycyny
Hiperbarycznej
i Ratownictwa Morskiego
AM w Gdańsku
Kierownik: dr med.
Z. Sićko
Wkład pracy autorów/
Authors contribution:
Waldemar Narożny,
Jerzy Kuczkowski, Jacek
Kot, Tomasz Przewoźny,
Czesław Stankiewicz,
Edward Lizak
Konflikt interesu/
Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają
konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for
correspondence:
imię i nazwisko:
dr hab. med.
Waldemar Narożny,
prof. nadzw.
adres pocztowy:
Klinika Otolaryngologii
ul. Dębinki 7, bud 16
80-211 Gdańsk
tel. (058) 3492298
fax (058) 3461197
e-mail narozny @wp.pl
26
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
śluzową nosa i ujścia gardłowe trąbek słuchowych
przed rozpoczęciem każdego sprężenia; 2. przy pojawieniu się trudności w wentylacji ucha środkowego w trakcie sprężania – uzupełnienie terapii o leki
antyhistaminowe; 3. przy pojawieniu się bólu ucha
(uszu) w trakcie ekspozycji – przerwa czasowa (2–3 dni)
w terapii w celu farmakologicznej i manualnej (kateteryzacja) poprawy drożności trąbki; 4. utrzymywanie się
bólu ucha – paracenteza bez lub z założeniem drenika
wentylacyjnego; 5. w razie poważnych powikłań ogólnoustrojowych bądź braku zgody na kontynuowanie
terapii HBO – przerwanie HBO (ryc. 1).
Wyniki
Ryc. 1. Widok ogólny wielomiejscowej leczniczej komory
hiperbarycznej w Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego AM w Gdańsku.
Fig. 1. General view on the multiplace curative hyperbaric
chamber in the Department of Hyperbaric Medicine and Sea
Rescue Medical University of Gdańsk.
głowy i szyi [3]. Integralną częścią kwalifikacji było
pełne badanie otolaryngologiczne (ze szczególnym
uwzględnieniem stanu przegrody nosa i błony śluzowej górnych dróg oddechowych) oraz niezbędne
badania radiologiczne (np. RTG płuc) i czynnościowe
(np. spirometria).
Ustalono liczbę chorych w poszczególnych grupach wskazań medycznych do HBO, liczbę ekspozycji na tlen hiperbaryczny, liczbę i rodzaj powikłań
klinicznych, które wystąpiły u tych chorych, oraz
przeanalizowano metody postępowania podjęte w celu
zminimalizowania skutków ubocznych.
Leczenie HBO prowadzone było w Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego AM
w Gdańsku. Polegało ono na wielokrotnych w ciągu
całego leczenia ekspozycjach tlenowych przeprowadzanych raz na dobę w wielomiejscowej komorze hiperbarycznej pod ciśnieniem 2,5 ATA przez 70 min, w tym
były 3 okresy po 20 min oddychania 100-procentowym
tlenem oraz dwie 5-minutowe przerwy na oddychanie
powietrzem, w celu zwiększenia tolerancji na tlen hiperbaryczny. Ciśnienie było utrzymywane sprężonym
powietrzem, a chorzy oddychali 100% tlenem przez
ściśle dopasowane systemy tlenowe z wydechem przez
zastawki na zewnątrz komory w celu nieprzekroczenia,
ze względów bezpieczeństwa, poziomu 23% objętości
zawartości tlenu w atmosferze komory. Łączna liczba
ekspozycji u każdego chorego zależna była od jego
stanu chorobowego i wahała się od 10 do 48.
Nasze postępowanie lekarskie, mające na celu ograniczenie liczby powikłań HBO, obejmowało: 1. zlecenie
podawania donosowego kropli obkurczających błonę
W Klinice Otolaryngologii AM w Gdańsku w latach
1997–2007 hospitalizowano 238 chorych, których
zakwalifikowano w czasie leczenia klinicznego do
HB0. Stanowili oni 1,7% wszystkich hospitalizowanych w tym okresie chorych. Materiał tych chorych,
u których zastosowano hiperbarię tlenową, z uwzględnieniem wskazań do tlenu hiperbarycznego oraz liczby
ekspozycji na HBO, przedstawiono w tab. I.
Największą grupę chorych stanowili pacjenci z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym (167–70,2%).
Chorzy leczeni HBO z innych powodów niż nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy stanowili znacznie mniejszą
liczbę. Wśród analizowanych chorych znalazło się 32
pacjentów leczonych w latach 1997–2000 z powodu
przewlekłego niedosłuchu i szumów usznych. Analiza kliniczna uzyskanych wyników przeprowadzona
w 2000 r. wykazała brak znamiennej statystycznie poprawy słuchu oraz długotrwałego zmniejszenia szumów
usznych. Podjęto wówczas decyzję o usunięciu z listy
wskazań „otolaryngologicznych” do HBO tej jednostki
chorobowej [10].
U 19 chorych (8,0% leczonych HBO) w czasie leczenia tlenem hiperbarycznym wystąpiły powikłania
kliniczne. Dane kliniczne tej grupy chorych przedstawiono w tab. II.
U 11 chorych w czasie HBO pojawiły się nagłe
zaburzenia ogólnoustrojowe, takie jak: nagły wzrost
ciśnienia tętniczego krwi i podwyższenie tętna (powyżej
100/min), uczucie osłabienia, uczucie niepokoju wewnętrznego oraz objawy narządowe (krwawienie z nosa,
krwotok z tętnicy szyjnej zewnętrznej). Do urazu ciśnieniowego ucha środkowego doszło u 6 chorych, a u 2
– do urazu ciśnieniowego zatok przynosowych.
U wszystkich chorych, u których wystąpiły objawy powikłań po HBO, prowadzono anemizację błony
śluzowej nosa i ujścia gardłowego trąbki słuchowej,
podając miejscowo krople do nosa obkurczające błonę śluzową oraz doustnie leki antyhistaminowe. U 2
chorych wykonano paracentezę. Mimo to u 9 chorych
musiano podjąć decyzję o czasowym przerwaniu terapii (2–5 dni), a u 10 – przerwano ją całkowicie.
O t o l a r y ngo l og i a Po l sk a t o m 6 3 , nr 1, s t yc ze ń – l u t y 2 0 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Tabela I. Wskazania do HBO i liczba ekspozycji na tlen hiperbaryczny u chorych leczonych w Klinice Otolaryngologii
AM w Gdańsku w latach 1997–2007
Table I. Indications for HBO and number of hyperbaric oxygen sessions in the patients treated in the Department of Otolaryngology Medical University of Gdańsk between 1997–2007
Wskazania do HBO
Liczba chorych
N
%
NNCN
Liczba ekspozycji
HBO
167
70,2
2573
Radionekroza krtani i tkanek miękkich
20
8,4
360
Radionekroza kości twarzoczaszki
7
2,9
186
Trudno gojące się rany pooperacyjne
3
1,3
51
Martwicze „złośliwe” zap. ucha zew.
9
3,8
226
Przewlekły niedosłuch i szumy uszne
32
13,4
640
238
100,0
4036
Razem
Objaśnienia do tabeli: NNCN – nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy
Abbreviations used in the table: NNCN – sudden sensorineural hearing loss
Tabela II. Liczba i rodzaj powikłań oraz sposób postępowania medycznego u chorych leczonych HBO, hospitalizowanych w Klinice Otolaryngologii AM w Gdańsku w latach 1997–2007
Table II. The number and type of complications and performed procedures in patients hospitalised in the Department of
Otolaryngology Medical University of Gdańsk between 1997–2007
Wskazania do HBO
Liczba powikłań
Rodzaj powikłania
Postępowanie medyczne
N
%
A
B
C
1
2
3
4
NNCN
10
52,6
4
-
6
10
1
6
4
Radionekroza krtani i tkanek miękkich
3
15,8
1
-
2
3
1
2
1
Radionekroza kości twarzoczaszki
2
10,5
-
1
1
2
-
-
2
Trudno gojące się rany
1
5,3
-
-
1
1
-
-
1
Martwicze „złośliwe” zap. ucha zew.
1
5,3
-
1
-
1
-
1
-
Przewlekły niedosłuch i szumy uszne
2
10,5
1
-
1
2
-
-
2
Razem
19
100,0
6
2
11
19
2
9
10
Objaśnienia do tabeli: NNCN – nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy. Rodzaj powikłania: A – uraz ciśnieniowy ucha środkowego, B – uraz ciśnieniowy zatok przynosowych, C – powikłanie ogólnoustrojowe. Postępowanie medyczne: 1 – miejscowe i doustne leki obkurczające błonę śluzową
g.d.o., 2 – paracenteza, 3 – kilkudniowe przerwanie cyklu HBO, 4 – trwałe przerwanie cyklu HBO.
Abbreviations used in the table: NNCN – Sudden sensorineural hearing loss. A – barotrauma of the medial ear, B – barotrauma of paranasal
sinuses, C – general complications. Medical procedures: 1 – topical and general decongestants, 2 – myryngotomy, 3 – a few day interruption in
HBO, 4 – termination in HBO
W czasie przerw w terapii tlenem hiperbarycznym
prowadzono z chorymi intensywną naukę autoprzedmuchiwania trąbek słuchowych, ich kateteryzację
oraz farmakoterapię.
Omówienie
Terapia hiperbaryczna jest bezpieczną metodą leczenia, jeżeli polega na kompresji nie większej niż
3 ATA i trwa jednorazowo nie dłużej niż 120 min,
a poważne powikłania tego sposobu terapii zdarzaO t o l a r y ngo l og i a Po l sk a t o m 6 3 , nr 1, s t yc ze ń – l u t y 2 0 0 9
ją się wyjątkowo rzadko. Analiza Daviesa z 1989 r.
wykazała, że jedynie w 198 przypadkach na 57 758
sprężeń personel medyczny obsługujący komorę hiperbaryczną był zmuszony, z powodu niemożności
uzyskania drożności trąbki słuchowej przez chorego
znajdującego się w komorze, na przerwanie ekspozycji
na tlen hiperbaryczny i wcześniejszą dekompresję.
We wszystkich przypadkach po okresie przerwy poświęconej treningowi usprawniającemu uzyskiwanie
drożności trąbki słuchowej i farmakoterapii, HBO
wznowiono [12].
27
28
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Powikłania związane ze stosowaniem HBO są dzielone na powikłania kliniczne i techniczne [1–3, 13].
Spośród powikłań klinicznych HBO wyróżnia się trzy
grupy chorób: powikłania związane z urazem ciśnieniowym, powikłania związane z toksycznością tlenu
oraz powikłania oczne.
Uraz ciśnieniowy (barotrauma), który stwierdza się
podczas HBO, może dotyczyć ucha środkowego, zatok
przynosowych oraz płuc.
Uraz ciśnieniowy ucha środkowego jest najczęściej opisywanym powikłaniem HBO [1, 2, 14]. Około
15–20% chorych poddawanych HBO odczuwa podczas
sprężania, czasami tylko jednorazowo, ból ucha bądź
ma kłopoty z odblokowaniem trąbki słuchowej: u co
czwartego chorego widoczne są wówczas różnie nasilone
zmiany otoskopowe. Profilaktyka urazu ciśnieniowego
ucha środkowego jest zróżnicowana. W USA w 35%
ośrodków prowadzących HBO wszystkich chorych
zakwalifikowanych do sprężeń poddaje się farmakoterapii (preparaty donosowe i doustne), w 15% ośrodków
wykonuje się paracentezę, w pozostałych – nie prowadzi
żadnej profilaktyki [14]. Wiara w korzystne dla drożności trąbki słuchowej działanie leków obkurczających
błonę śluzową nosa jest dość powszechna. Zachwiana
została ona przez wyniki prospektywnych, randomizowanych, z użyciem podwójnie ślepej próby, badań
Carlsona i wsp. nad skutecznością oksymetazoliny
w profilaktyce urazu ciśnieniowego ucha środkowego.
Wykazały one bezużyteczność tego leku dla założonego
celu [15].
Pogląd na rolę paracentezy w poprawie skuteczności terapii tlenem hiperbarycznym jest zróżnicowany.
Niektórzy autorzy, m.in. Clements i wsp., przed rozpoczęciem HBO u wszystkich chorych wykonywali
obuuszną paracentezę z jednoczasowym założeniem
dreników wentylacyjnych. Autorzy ci stwierdzili po
zakończeniu HBO aż u 38% chorych powikłania uszne po paracentezie, takie jak długo utrzymujący się
wyciek ropny z uszu czy przetrwałą perforację błony
bębenkowej. Zwiększoną częstość tych powikłań wiązali oni z chorobami ogólnoustrojowymi, będącymi
pierwotnym powodem kwalifikacji do HBO [16]. Inni
autorzy przed rozpoczęciem terapii HBO wykonują
paracentezę u wszystkich chorych, u których zwiększone jest prawdopodobieństwo wystąpienia urazu
ciśnieniowego ucha środkowego, m.in. chorych zaintubowanych, dzieci, osób w podeszłym wieku, itp. [14, 17].
Większość autorów kwalifikuje chorych do wykonania
paracentezy bez lub z założeniem jednoczasowym drenika wentylacyjnego dopiero po wystąpieniu objawów
urazu ciśnieniowego ucha środkowego. Vrabec i wsp.
dostrzegają taką potrzebę u 10% chorych rozpoczynających HBO, a za najbardziej przydatne uważają nacięcie
błony bębenkowej dłuższe niż 2 mm [18].
Uraz ciśnieniowy zatok przynosowych, głównie zatok czołowych, prawie zawsze wiąże się z ostrą infekcją
błony śluzowej górnych dróg oddechowych. Jest to jedno
z przeciwwskazań względnych do HBO. W stanach nagłych każde sprężenie musi być poprzedzone dokładną
anemizacją błony śluzowej nosa i ujścia gardłowego
trąbek słuchowych, a kompresja i dekompresja – prowadzone bardzo wolno [1–3].
Uraz ciśnieniowy płuc jest bardzo rzadkim powikłaniem, które może przyjmować postać odmy opłucnowej
bądź rozerwania płuc. Pojawieniu się tego powikłania
zapobiega wcześniejsza wnikliwa diagnostyka pneumologiczna (RTG płuc, spirometria, gazometria).
Toksyczność tlenu dzieli się na płucną i związaną
z wpływem na centralny układ nerwowy. Praktycznym
sposobem unikania objawów toksycznego wpływu tlenu
na układ oddechowy i centralny układ nerwowy jest
ścisłe przestrzeganie ustalonych procedur medycznych
leczenia tlenem hiperbarycznym. W prawie wszystkich
światowych ośrodkach HBO, m.in. w Klinice Medycyny
Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego AM w Gdańsku, tlen podaje się pacjentowi przez szczelną maskę
twarzową sposobem przerywanym przez około godzinę,
natomiast pacjent przebywa w komorze w środowisku
sprężonego powietrza 2–3 ATA.
Do powikłań ocznych HBO należą: krótkowzroczność i zaćma. Krótkowzroczność jest przejściową dolegliwością zgłaszaną przez średnio co piątą osobę
poddaną HBO. Wzrok u tych chorych powraca do normy
stopniowo przez okres do trzech miesięcy od chwili
ukończenia HBO. Zaćma jest wyjątkowo rzadkim powikłaniem HBO spotykanym u chorych w starszym
wieku poddanych dużej (> 200) liczbie sprężeń [1, 2,
13]. W naszym materiale nie obserwowaliśmy powikłań
ocznych bądź związanych z toksycznym działaniem
tlenu.
W okresie 1997–2007 w Klinice Medycyny Hiperbarycznej i Ratownictwa Morskiego AM w Gdańsku
nie doszło również do żadnych powikłań technicznych
HBO. Jest to wynik ścisłego, drobiazgowego przestrzegania uprzednio ustalonych warunków technicznych
prowadzenia terapii tlenem hiperbarycznym (ciśnienie,
warunki sprężania, rodzaje komór hiperbarycznych,
sprawność systemu dostarczania i usuwania tlenu
z obiegu, stan bezpieczeństwa elektrycznego). W celu
zminimalizowania możliwości pożaru w komorze hiperbarycznej obowiązuje zakaz wnoszenia jakichkolwiek
urządzeń elektrycznych do wnętrza komory, ubierania
się w syntetyczne ubrania, stosowania przed sprężeniem
dezodorantów i kosmetyków na bazie tłuszczu [19].
Podsumowując nasze jedenastoletnie obserwacje
238 chorych leczonych tlenem hiperbarycznym chcielibyśmy zasygnalizować istnienie wprost proporcjonalnej
zależności między ciężkością stanu ogólnego i miejscowego chorych a częstością występowania powikłań
HBO u tych chorych. U 27 chorych leczonych z powodu
popromiennych zmian martwiczych tkanek głowy i szyi
aż u 5, tj. u 18,9%, wystąpiły w czasie HBO powikłania
O t o l a r y ngo l og i a Po l sk a t o m 6 3 , nr 1, s t yc ze ń – l u t y 2 0 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
tej terapii, natomiast wśród będących w dobrym stanie
miejscowym i ogólnym 199 chorych leczonych z powodu
ostrego i przewlekłego niedosłuchu powikłania wystąpiły trzykrotnie rzadziej (12 chorych – 6,0%). Całkowita
liczba powikłań HBO obserwowanych i leczonych w Klinice Gdańskiej jest stosunkowo niska. Przyczyną tego
może być sposób prowadzenia wstępnej profilaktyki
(u wszystkich chorych anemizacja błony śluzowej nosa)
bądź stosunkowo dobry stan ogólny tych chorych (brak
chorych nieprzytomnych, dzieci). Nasza pozytywna
opinia na temat skuteczności wstępnej profilaktyki
anemizacyjnej błony śluzowej nosa oraz ew. późniejszej
terapii doustnymi lekami antyhistaminowymi oparta
jest jedynie na obserwacjach klinicznych, bez żadnej
obiektywizacji wpływu tych leków na czynność trąbki
słuchowej. Dane z piśmiennictwa dotyczące wartości
tych leków są niejednoznaczne [1–3, 11]. Leki sympatykomimetyczne oraz antyhistaminowe nie znajdują
się na liście leków, których stosowanie podczas HBO
jest zakazane [1–3, 12].
danych ekspozycji na hałas szerokopasmowy. Otolaryngol
Pol 2006; 60: 401–405.
6.
Narożny W, Kuczkowski J, Kot J, Stankiewicz C, Sićko Z,
Mikaszewski B. Prognostic factors in sudden sensorineural hearing loss – our experience and review of literature.
Ann Otol Rhinol Laryngol 2006; 115: 553–558.
7.
Narożny W, Kuczkowski J, Stankiewicz C, Kot J, Mikaszewski B, Przewoźny T. Value of hyperbaric oxygen in
bacterial and fungal malignant external otitis treatment.
Eur Arch Otorhinolarygol 2006; 263: 680–684.
8.
Narożny W, Sićko Z, Kot J, Stankiewicz C, Przewoźny T,
Kuczkowski J. Hyperbaric oxygen therapy in the treatment
of complications of irradiation in head and neck area. Undersea Hyperb Med 2005; 32: 103–110.
9.
Narożny W, Sićko Z, Przewoźny T, Stankiewicz C, Kot J,
Kuczkowski J. Usefulness of high doses of glucocorticoids
and hyperbaric therapy in sudden sensorineural hearing
loss treatment. Otol Neurootol 2004; 25: 916–923.
10. Narożny W, Sićko Z, Kuczkowski J, Stankiewicz C, Przewoźny T. Usefulness of hyper-baric oxygen therapy in patients with sensorineural acute and chronic tinnitus. In-
Wnioski
1. Znajomość wskazań, przeciwwskazań oraz powikłań związanych z terapią hiperbaryczną pozwala
na właściwe i racjonalne wprowadzanie tego sposobu
leczenia do arsenału współczesnych metod terapii.
2. Ścisłe stosowanie przyjętych procedur medycznych prowadzenia HBO oraz zachowa-nie wszystkich
zasad bezpieczeństwa sprężeń w komorze hiperbarycznej pozwala na zminimalizowanie skali powikłań tej
procedury medycznej.
terna-tional Congress Series 2003; 1240: 277–286.
11. Kot J, Desola J, Simao AG, Gough-Allen R, Houman R,
Meliet JL, i wsp. A European code of Good Practice for hyperbaric oxygenation therapy. Eur J Underwater Hyperb
Med 2004; 5(1): 1–68.
12. Davis JC. Hyperbaric oxygen therapy. J Intens Care Med
1987; 4: 55–57.
13. Takahashi H, Kobayashi S. New indications for hyperbaric
oxygen therapy and its com-plication. Adv Otorhinolaryngol 1998; 54: 1–13.
14. Capes JP, Tomaszewski C. Prophylaxis against middle ear
barotraumas i US hyper baric oxygen therapy ceneters.
Am J Emerg Med 1996; 14: 645–648.
PIŚMIENNICTWO
1.
Jain KK, red. Textbook of hyperbaric medicine. Wyd. 4.
Göttingen: Hogrefe & Huber Publishers; 2004.
2.
3.
Mathieu D. Handbook on hyperbaric medicine. Dordecht;
21: 1468–1471.
16. Clements KS, Vrabec JT, Mader JT. Complications of tympanostomy tubes inserted for facilitation of hyperbaric
Narożny W, Siebert J. Możliwości i ograniczenia stosowa-
oxygen therapy. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1998;
Rodzinnej 2007; 1(4): 369–376.
Narożny W. Wpływ glikokortykoidów oraz tlenu hiperba-
124: 207–209.
17. Igarashi Y, Watanabe Y, Mizukoski K. Middle ear barotrauma associated with hyperbaric oxygenation treatment.
rycznego na ucho wewnętrzne w badaniach klinicznych
Acta Otolaryngol Suppl (Stockh) 1993; 504: 143–145.
u chorych z nagłym niedosłuchem czuciowo-nerwowym
18. Vrabec JT, Clements KS, Mader JT. Short – term tympa-
oraz w badaniach doświadczalnych u kurcząt po urazie
nostomy in conjunction with hyperbaric oxygen therapy.
akustycznym. Ann Acad Med Gedan 2002; 32(supl): 5–
172.
5.
baric-associated ear baro-trauma. Ann Emerg Med 1992;
Springer: 2006.
nia tlenu hiperbarycznego w medycynie. Forum Medycyny
4.
15. Carlson S, Jones J, Brown M, Hess C. Prevention of hyper-
Laryngoscope 1998; 108: 1124-1128.
19. Sheffield PJ, Dessautels DA. Hyperbaric and hypobaric
Narożny W. Wpływ tlenu hiperbarycznego na obraz znisz-
chamber fires: a 73-year analysis. Undersea Hyperb Med
czeń komórek rzęsatych ucha wewnętrznego kurcząt pod-
1997; 24: 153–164.
O t o l a r y ngo l og i a Po l sk a t o m 6 3 , nr 1, s t yc ze ń – l u t y 2 0 0 9
29