praca z uczniem zdolnym oraz uczniem mającym trudności z nauką

praca z uczniem zdolnym oraz uczniem mającym trudności z nauką

Renata Salecka
PRACA Z UCZNIEM ZDOLNYM ORAZ UCZNIEM MAJ CYM
TRUDNO CI Z NAUK
I
PRACA Z UCZNIEM ZDOLNYM
Ucznia zdolnego mo na zach ci
umiej tno ci
j zykowych
na
wiele
do wykorzystywania i rozwijania swoich
sposobów.
Przedstawiam
kilka
z
nich,
wypróbowanych przeze mnie w pracy z młodzie :
1. Mini-referaty na lekcji (2-3 min.) na lekcji przygotowane na dowolny, interesuj cy
ucznia temat. Te krótkie przemówienia nie mog oczywi cie nikogo obra a ani
wy miewa ; musz
by
głoszone, a nie czytane (ucze
mo e mie
plan
wypowiedzi); mog by prezentacjami multimedialnymi (teksty, zdj cia, rysunki,
strój, muzyka, d wi ki, ruch: taniec, gra aktorska, itd.). Je li ucze wykorzystuje
słownictwo, które mo e sprawia kłopoty słuchaczom, musi przed wyst pieniem
wypisa je wraz z wymow (i tłumaczeniem) na tablicy. Mini-referaty mog by
relacj z przeczytanego artykułu, ksi ki, obejrzanego filmu, odbytej podró y itp.
Uczniowie maj obowi zek zna ka de słowo i ka d konstrukcj leksykalnogramatyczn u yte w tek cie mini-referatu.
2. Gazetki prezentowane w klasach i na korytarzach, przygotowane na dowolny temat.
Teksty, które maj by na nich zamieszczone musz by koniecznie wcze niej
sprawdzone przez nauczyciela. Premiowane musza by teksty oryginalne, a nie
jedynie wyszukane w Internecie i przepisane (to samo dotyczy przedrukowanych
z Internetu zdj
i rysunków. Uczniowie maj obowi zek zna ka de słowo i ka d
konstrukcj leksykalno-gramatyczn u yte w tek cie gazetki.
3. Lekcje prowadzone przez uczniów na uzgodniony wcze niej z nauczycielem temat.
Z reguły nie jest to cała jednostka lekcyjna, ale jedno lub wi cej
wicze ,
opracowanych b d wyszukanych przez uczniów. „Chwytliwym”, cho niełatwym
tematem takich wicze jest wybrana przez uczniów piosenka. Nauczyciel musi
sprawowa rol konsultanta i doradcy.
4. Biblioteczka klasowa zło ona z materiałów obcoj zycznych (ulotki, broszury,
katalogi, gazety codzienne, czasopisma, „lekturki”, ksi ki), zgromadzonych przez
nauczyciela (szkoł ) i uczniów. Wygodnie jest ustali 1 dzie w tygodniu lub 1 na 2
tygodnie, kiedy uczniowie b d mogli odda /wypo yczy materiały. Wskazane jest
prowadzenie prostego rejestru wypo ycze
i kartki/ plakatu z zaznaczonymi
ocenami danej pozycji przez uczniów.
5. Wycieczki przedmiotowe, np. wyjazd do teatru na sztuk obcoj zycznego pisarza.
Przed i po wycieczce uczniowie zdolni i ch tni mog wykona wiele dodatkowych
wicze , np. tłumaczenie fragmentów tekstów, przygotowanie notki biograficznej,
napisanie/wygłoszenie recenzji, przygotowanie inscenizacji fragmentu tekstu itp.
6. Koła zainteresowa , np. teatralne, poetyckie, dziennikarskie (w tym redagowanie
gazetki klasowej/ szkolnej w obcym j zyku), przygotowuj ce do olimpiad
i konkursów itp. uczniowie powinni dosta tyle swobody w wyborze tematów,
tekstów, form pracy, podziału ról itd., na ile jest to mo liwe. Nauczyciel jest
koordynatorem i konsultantem j zykowym.
7. Zró nicowane
wiczenia na lekcjach, pobudzaj ce najzdolniejszych uczniów
do wysiłku na miar ich mo liwo ci. Mo na przygotowa (lub zleci przygotowanie
uczniom – tzw. ‘learner’s generated materials’) dwie lub wi cej wersji tego samego
wiczenia, prezentuj ce ró ne poziomy trudno ci. Mo na przygotowa
wersje
bardziej kreatywne i prostsze – odtwórcze. Mo na uczniów zdolnych mianowa
swoimi asystentami na potrzeby danej lekcji czy wiczenia.
II
PRACA Z UCZNIEM MAJ CYM TRUDNO CI Z NAUK
Ka dy ucze , który ma problemy zwi zane z nauk j zyka obcego musi zosta
zdiagnozowany pod k tem mo liwych przyczyn takiego stanu rzeczy i potraktowany
indywidualnie przez nauczyciela. Nie jest to ani zadanie łatwe, ani szybkie w realizacji i
nie zawsze daje efekty proporcjonalne do wło onego wysiłku ucznia i nauczyciela.
W mojej praktyce najcz ciej spotykam si
z dwiema grupami przyczyn
niepowodze uczniów na lekcjach j zyka obcego: nawarstwienie zaległo ci (zwi zane
z bardzo ró nymi problemami, np. trudna sytuacja rodzinna, długotrwała choroba, brak
zdolno ci szybkiego wchłaniania wiedzy, lenistwo itp.) oraz brak zainteresowania
przedmiotem owocuj cy brakiem motywacji do nauki.
Uczniowie, którym brak motywacji do nauki j zyka mog
by
pobudzeni
do pracy tylko wtedy, gdy nauczyciel nawi e z nimi kontakt i wprowadzi ich na drog
prowadz c od zaciekawienia do zainteresowania, a czasem nawet zamiłowania i pasji.
W tym wypadku nie znam, lepszych sposobów pracy ni wymienione na odwrocie
strony.
Z kolei uczniowie, którzy maj zaległo ci w nauce mog poprawi swoje wyniki
tylko wtedy, gdy otrzymaj pomoc w opanowaniu zaległych partii materiału i technik
samodzielnego uczenia si oraz uwierz w siebie na tyle, by podj
si tego zadania.
W tym celu mo na stosowa nast puj ce zabiegi:
1. Pomoc kole e ska w szkole i poza ni (nauczyciel mo e poprosi ucznia zdolnego
o pełnienie funkcji „korepetytora i konsultanta” ucznia słabszego). Na lekcji ucze
słabszy powinien siedzie obok ucznia zdolniejszego.
2. Zaj cia
pozalekcyjne
z
nauczycielem,
słu ce
wyrównywaniu
wiedzy
i nadrabianiu zaległo ci
3. Praca w grupach mieszanych pod wzgl dem poziomu kompetencji j zykowych –
uczniowie słabsi mog wtedy skorzysta z pomocy innych i nie zniech caj si
trudnymi zadaniami.
4. Łatwiejsze wersje wicze
do pracy na lekcjach, słu ce równie umocnieniu
wiary we własne siły. Uczniowie słabsi mog pełni łatwe, ale wa ne dla innych
role oraz mog by w posiadaniu niezb dnych informacji.
PRZYKŁADY WICZE O ZRÓ NICOWANYM POZIOMIE
TRUDNO CI ORAZ BUDUJ CYCH POCZUCIE
WŁASNEJ WARTO CI
1. Dyktando w parach (pair dictation) – uczniowie maj ró ne luki i musz wspólnie
odtworzy tekst; dyktuj c go sobie nawzajem. Obaj (nawet je li maj ró ny poziom
kompetencji j zykowej) s równie wa ni, bo posiadaj potrzebne drugiej osobie
informacje.
2. Podpisy do zdj /tytuły do tekstów/zako czenia tekstów itp. – zdolniejsi
uczniowie sami tworz podpisy, tytuły, zako czenia itd., a słabsi wybieraj spo ród
podanych, układaj z rozsypanek itp.
3. Plakaty/zdj cia przedstawiaj ce ciekawe miejsca, przedmioty, osoby, sytuacje itp.
– zdolniejsi pisz
ogłoszenia reklamowe, dialogi, opowiadania, listy itp.
zainspirowane plakatem/zdj ciem; słabsi wymy laj podpisy do nich, tworz listy
słów, np. przymiotników, rzeczowników, czasowników (równie
przy u yciu
słownika) lub dobieraj podpisy, dialogi, słowa itp. spo ród podanych.
4. Wizytówki (name tags) – uczniowie pisz na kartkach informacje (mog by
wymy lone):
imi
(i
nazwisko);
cechy
charakteru;
ulubione
czynno ci/
zainteresowania; ulubiony aktor/piosenkarz/ zespół/sportowiec itp.; miejsce, które
chce si zwiedzi itd. Ka dy ucze mo e u ywa słownictwa na swoim poziomie
(mo liwa pomoc nauczyciela, słowników i kolegów). Uczniowie przyczepiaj kartki
do ubra lub trzymaj przed sob , chodz po klasie i przedstawiaj si innym.
Mo liwa jest wymiana kartek po rozmowie i przyj cie nowej to samo ci. 3-4
wymiany nie powinny jeszcze zanadto znudzi ani zm czy uczniów. Ciekaw
kontynuacj
tego
wiczenia jest odwrócenie własnych kartek, poproszenie
o przyczepienie ich na swoich plecach i kr enie po klasie po to, by wypisywa na
nich miłe rzeczy (tylko i wył cznie miłe) na temat kolegów oraz zbiera pozytywne
opinie na swój temat. Nauczyciel dba o to, by ka dy dostał jak
mił uwag – sam
te mo e je wpisywa i zbiera (je li ma odwag ).
5. Własne wiersze (poster poetry) – nawet słabsi uczniowie tworz własne wiersze,
poniewa maj gotowy schemat. Satysfakcja z własnej „radosnej” twórczo ci jest
zwykle bardzo du a – uczniowie przekonuj si , e s w stanie sprosta trudnemu,
bo kreatywnemu zadaniu. Schemat wygl da nast puj co:
1 wers – okre l temat wiersza (1-2 słowa)
Line 1. Write down the subject
of the poem (1-2 words).
2 wers – opisz temat wiersza (2 przymiotniki)
Line 2. Describe your subject
(2 adjectives).
3 wers – zapisz czynno ci zwi zane z tematem (3 czasowniki)
Line 3. Write
down the actions connected with the subject (3 verbs).
4 wers – napisz, co czujesz my l c o temacie (4-5 słów) Line 4. Describe what
you feel when you think about your subject (4-5 words).
5 wers – powtórz wers 1 lub u yj innego okre lenia wybranego tematu
(1-2 słowa) Line 5. Repeat Line 1 or rename your subject (1-2 words).
6. Teksty z lukami – uczniowie podzieleni na grupy (2-4) zgodnie z poziomem
umiej tno ci j zykowych uzupełniaj
te same teksty, które w ka dej z grup
wygl daj jednak inaczej. W grupie uczniów najsłabszych brakuje gdzieniegdzie
pojedynczych, najprostszych słów lub uczniowie musz wybra wła ciwe słowo
z podanych, w kolejnych grupach braki s
najmocniejszej teksty s
cz stsze i wi ksze, a w grupie
prawie czyste. Tekst jest dyktowany lub odtwarzany
z ta my/płyty 2-3 razy, po czym nast puj konsultacje mi dzy grupami i uczniowie
słabsi czuj si bardzo wa ni i potrzebni, dysponuj c poszukiwanymi informacjami.
Mo na równie
zaanga owa
słabych uczniów do poprawiania (!) prac grup
silniejszych.
Oczywi cie, nigdy nie mo na dzieli klasy, mówi c „ty b dziesz w grupie
najsłabszej” lub „ty mo esz pracowa w grupie najzdolniejszych uczniów”.
Dajemy po prostu ró ne zadania, podkre laj c wag i znaczenie ka dego
z nich.
7.
arty/komiksy/podpisy/teksty do uzupełnienia – zdolni uczniowie uzupełniaj
zdania wstawiaj c własne propozycje (mo na np. wyci
z artu, albo usun
wszystkie czasowniki
dowcipn puent ); słabsi mog mie np. wersje A, B, C, D
do wyboru lub b d
musieli ustawi
wypowiedzi, fragmenty tekstu itd.
w odpowiedniej kolejno ci.
8. Pytania/odpowiedzi – słabsi uczniowie odpowiadaj na podane pytania do tekstu;
zdolniejsi układaj pytania do podanych odpowiedzi.
Uwagi ko cowe
Je li chcemy pobudzi
rozwój zainteresowa
i zdolno ci uczniów bardzo
dobrych, jak równie zwi kszy motywacj i podnie
poziom samooceny uczniów
maj cych trudno ci w nauce, nie mo emy zapomnie ,
naszych działa
musi by
e niezb dnym elementem
stworzenie na lekcji pozytywnej atmosfery pracy
i współpracy. W ród czynników składaj cych si na to, by lekcja odniosła sukces Peter
Whiley (autor materiałów do nauki j zyka angielskiego) umie cił:
poruszanie interesuj cych uczniów tematów
wykorzystanie na lekcji materiałów dodatkowych
niestawianie złych ocen przy wprowadzaniu i wiczeniu nowego materiału
obecno
na lekcji humoru, muzyki i elementów dramy
praca w parach i grupach (wydłu ony czas aktywno ci uczniów w zakresie
mówienia)
zaanga owanie wszystkich uczniów
poczucie sukcesu u uczniów, satysfakcji z osi gni tych efektów