06 Gut.p65 - Endokrynologia Polska

PRACE ORYGINALNE/ORIGINAL PAPERS
Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology
Tom/Volume 60; Numer/Number 4/2009
ISSN 0423–104X
Występowanie autoprzeciwciał przeciw frakcji
mikrosomalnej tarczycy w chorobie Alzheimera
The incidence of the thyroid microsomal autoantibodies in Alzheimer disease
Paweł Gut1, Jerzy Kosowicz1, Jolanta Florczak2, Katarzyna Ziemnicka1, Maciej Bączyk1,
Jerzy Sowiński1, Wojciech Kozubski2
1
Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny
im. K. Marcinkowskiego, Poznań
2
Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań
Streszczenie
Wstęp: Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, która najprawdopodobniej powstaje w wyniku odkładania się
w obrębie kory mózgowej białka b-A4 amyloidu. Białko to jest produktem proteolizy zmutowanej formy prekursora białka amyloidu
kodowanego przez chromosom 21. W obrębie tego chromosomu znajdują się również geny kodujące czynnik pośrednio związany
z ekspresją antygenów zgodności tkankowej na powierzchni tyreocytów. Dotychczasowe badania sugerują możliwość częstszego współwystępowania choroby Alzheimera i choroby autoimmunologicznej tarczycy (AITD, autoimmune thyroid disease). Celem przedstawionych
badań była ocena występowania przeciwciał tarczycowych u chorych z chorobą Alzheimera.
Materiał i metody: Do badań włączono surowice 34 chorych z chorobą Alzheimera oraz surowice 20 chorych z zespołem dementywnym
stanowiących grupę kontrolną. Do oceny przeciwciał zastosowano metodę immunoblottingu z rozdziałem elektroforetycznym mikrosomów tarczycowych w żelu poliakrylamidowym oraz metodę western-blottingu. Mikrosomy tarczycowe otrzymywano metodą ultrawirowania tkanki tarczycowej i solubilizacji w 1-procentowym dezoksycholanie sodu.
Wyniki: W surowicach chorych na chorobę Alzheimera, w badaniach autoprzeciwciał tarczycowych metodą immunoblottingu 21 surowic z 34 badanych reagowało z białkiem frakcji mikrosomalnej tarczycy o ciężarze właściwym 91 kDa. Dodatkowo 16 surowic wykazywało reakcję z antygenem o ciężarze 97 kDa, 13 surowic z antygenem 55 kDa oraz 7 surowic z antygenem 67 kDa.
Wnioski: Wyniki badań wskazują na zwiększoną częstość występowania przeciwciał przeciw białkom mikrosomalnym tarczycy u chorych na chorobę Alzheimera. W badaniach aż 21 (61,7%) surowic z 35 badanych wykazywało reakcję z białkiem o ciężarze drobinowym
91 kDa. Stąd wydawałoby się stosowne wprowadzenie u wszystkich chorych na chorobę Alzheimera oceny parametrów funkcji gruczołu
tarczowego. (Endokrynol Pol 2009; 60 (4): 271–276)
Słowa kluczowe: choroba Alzheimera, choroby autoimmunizacyjne tarczycy, przeciwciała tarczycowe
Abstract
Background: Alzheimer disease is associated with degeneration of brain by deposition of beta-A4 amyloid protein. Above protein is
a product of amyloid protein precursor proteolysis. This protein is coded by chromosom 21 together with histocompatibility antigens on
surface of thyroid follicle. Until now the study suggest coexistence of autoimmune thyroid disease and Alzheimer disease. The aim of the
study was evaluation of thyroid autoantibodies in Alzheimer disease.
Material and methods: Study were performed in 34 Alzheimer disease patients. Sera of control subjects were obtained from 20 patients
with vascular dementia. Incidence of thyroid autoantibodies was assessed by polyacrylamide electrophoresis gel and western-blotting.
Thyroid microsomes were obtained from human thyroid tissues by ultracentrifugation and solubilization in 1% desoxycholic acid.
Results: In 21 sera from 34 we detected autoantibodies against thyroid microsomal antigens reacting with 91 kDa antigen. 16 sera were
reacting with 97 kDa, 13 sera with 55 kDa, and 7 sera with 67 kDa proteins.
Conclusions: In sera of Alzheimer disease patients autoantibodies against thyroid microsomal antigens can be frequently detected. The
most frequent are antibodies against 91 kDa. It is important to note that Alzheimer disease patients should be screen for thyroid hormones.
(Pol J Endocrinol 2009; 60 (4): 271–276)
Key words: Alzheimer disease, thyroid autoimmune disease, thyroid autoantibodies
n. med. Paweł Gut, Katedra i Klinika Endokrynologii, Przemiany Materii i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny
Dr
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Przybyszewskiego 49, 60–355 Poznań, tel.: (061) 869 13 30, tel. kom.: 607 39 29 22,
faks: (061) 869 16 82, e-mail: [email protected]
271
Występowanie autoprzeciwciał przeciw frakcji mikrosomalnej tarczycy w chorobie Alzheimera
PRACE ORYGINALNE
Wstęp
Choroba Alzheimera (AD, Alzheimer’s disease) jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, która charakteryzuje się
postępującymi zaburzeniami funkcji poznawczych,
głównie pamięci, oraz zaburzeniami zachowania, które występują w późniejszym okresie choroby. Schorzenie to dotyczy osób dorosłych, a wiek jest najważniejszym niegenetycznym czynnikiem ryzyka. Choroba
Alzheimera powstaje w wyniku odkładania się w obrębie kory mózgowej białka b-A4 amyloidu, co inicjuje
„kaskadę amyloidową”, prowadzącą do śmierci neuronów [1]. Beta-amyloid jest białkiem o masie cząsteczkowej 4,2 kDa, będącym produktem rozkładu proteolitycznego większego białka transbłonowego — białka
prekursorowego amyloidu (APP, amyloid prekursor protein) [2, 3]. Znanych jest kilka czynników genetycznych
odgrywających istotną rolę w patogenezie przynajmniej
niektórych przypadków AD. Jednym z nich jest gen
białka prekursorowego amyloidu znajdujący się na
chromosomie 21. U osób dorosłych z trisomią chromosomu 21 (zespołem Downa), które dożyją 40 lat, występują typowe zmiany neuropatologiczne charakterystyczne dla AD [4]. Ponadto u wielu rodzin z wczesną
postacią rodzinnej AD (FAD, familial Alzheimers disease)
odkryto punktowe mutacje w genie APP [5]. Wydaje
się, że można obecnie wyróżnić przynajmniej trzy mechanizmy tłumaczące udział procesów immunologicznych w rozwoju klinicznych objawów choroby. Pierwotnie nieprawidłowe reakcje immunologiczne, mające
charakter autoagresji przeciwko komponentom własnej
tkanki mózgowej — ten typ zaburzeń immunologicznych obserwuje się w 25% przypadków AD. Do innych należą nasilone reakcje immunologiczne wywołane uszkodzeniem tkanki mózgowej w procesie zwyrodnieniowym oraz zaburzenia regulacji wydzielania
cytokin związanych z obecnością w płytkach starczych
interferonu a , czynnika martwicy nowotworów (TNF,
tumor necrosis factor) oraz interleukin (IL, interelukine).
W części przypadków przyjmuje się istnienie procesu
autoimmunologicznego, którego ważnym mediatorem
jest stymulacja IL-6 [6].
Wyniki dotychczasowych badań genetycznych
dowodzą, że w obrębie chromosomu 21 znajdują się
również geny kodujące czynnik pośrednio związany
z ekspresją antygenów zgodności tkankowej na powierzchni tyreocytów. W surowicy chorych na AD
stwierdza się obecność przeciwciał przeciw tyreoglobulinie, tarczycowej peroksydazie, spektrynie oraz białku neurofilamentów [7].
Genovesi i wsp. [8] opisują obecność przeciwciał
przeciwko tyreoglobulinie u ponad 30% chorych na AD,
natomiast Ewins i wsp. [9] wykazują współwystępowanie u 45% chorych na rodzinną postać AD chorób auto-
272
Paweł Gut i wsp.
immunologicznych tarczycy. Powyższe badania sugerują możliwość częstszego współwystępowania choroby Alzheimera i choroby autoimmunologicznej tarczycy (AITD, autoimmune thyroid disease).
Powszechnie wiadomo, że tarczycowe przeciwciała
mikrosomalne są utożsamiane z przeciwciałami przeciwko tarczycowej peroksydazie, które w łatwy i szybki sposób można oznaczyć dostępnymi obecnie metodami radioimmunologicznymi [10]. Jednakże w opisywanych badaniach autorzy zdecydowali się na zastosowanie frakcji mikrosomalnej ludzkiej tarczycy, chcąc
zaobserwować reakcje z wszystkimi białkami antygenowymi obecnymi w mikrosomach tarczycowych.
Celem badań była ocena występowania przeciwciał
skierowanych przeciwko białkom mikrosomalnym tarczycy u chorych na AD z zastosowaniem metody elektroforezy w żelu poliakrylamidowym (SDS-PAGE)
z następowym immunoblottingiem (western-blotting).
Materiał i metody
Do badań włączono surowice 34 chorych na AD oraz
surowice 20 chorych z zespołem dementywnym na
podłożu naczyniowym, stanowiących grupę kontrolną.
W grupie badanych z AD było 25 chorych ze sporadyczną postacią choroby oraz 9 chorych z FAD. Wśród
chorych ze sporadyczną postacią schorzenia było
11 kobiet w wieku 50–79 lat (średnio 70,0 ± 9,1)
i 14 mężczyzn w wieku 59–82 lat (średnio 70,7 ± 7,1).
W grupie z rodzinną postacią choroby znajdowało się
5 kobiet w wieku 41–54 lat (średnio 48,2 ± 5,8) oraz
4 mężczyzn w wieku 42–49 lat (średnio 46,2 ± 2,9). Rozpoznanie choroby stawiano, opierając się na kryteriach
National Institute for Neurological and Communicative Disorders and Stroke and the Alzheimer’s Disease and Related
Disorders Association (NINCDS-ADRDA). Powyższe kryteria uwzględniają typowe objawy kliniczne, wynik
badania psychologicznego oraz badanie CT głowy,
wykluczając inne przyczyny zespołu otępiennego.
Grupę kontrolną stanowiło 20 chorych z zespołem
dementywnym na podłożu naczyniowym, wśród których było 10 kobiet w wieku 48–79 lat (średnio 67,9 ±
± 11,1) oraz 10 mężczyzn w wieku 55–79 lat (średnio
68,9 ± 8,2). Wśród chorych z otępieniem naczyniopochodnym rozpoznanie choroby stwierdzano na podstawie badania fizykalnego (ogniskowe, ubytkowe objawy neurologiczne) oraz badania obrazowego (CT głowy), ujawniającego wyraźne, wieloogniskowe zmiany
zawałowe, stosując kryteria National Institute for Neurological Disorders and Stroke — Association Internationale
pour la Recherche et l’Enseignement en Neurosciences
(NINDS-AIREN).
Frakcję mikrosomalną ludzkiej tarczycy otrzymywano metodą ultrawirowania tkanki tarczycowej, którą
pobierano podczas zabiegu operacyjnego i przechowywano w ultrazamrażarce w temperaturze –70°C do czasu izolacji. W każdym procesie otrzymywania wyżej
wymienionych frakcji zużywano około 30–50 gramów
tkanki tarczycowej. Po usunięciu torebki tarczycę cięto
na cienkie skrawki, odrzucając tkankę łączną, a następnie homogenizowano (homogenizator elektryczny)
w 3 objętościach buforu PBS 0,05M pH 7,4 z dodatkiem
0,1 mmol/l fluorku fenylometylosulfonowego. Po wirowaniu zawiesiny przez 15 minut przy 15 000 × g odrzucano osad zawierający jądra komórkowe, błony i mitochondria. Nadsącz wirowano następnie przez 1 godzinę
przy 15 000 × g. Po usunięciu nadsączu osad rozpuszczano w buforze PBS 0,05M pH 7,4, homogenizowano
(homogenizator szklany) do czasu uzyskania jednolitej zawiesiny i poddano ultrawirowaniu 15 000 × g
przez 1 godzinę, czynność tę powtarzano jeszcze raz.
Uzyskaną w osadzie frakcję mikrosomalną po rozpuszczeniu w PBS solubilizowano w 1-procentowym roztworze dezoksycholanu sodu (DOC). Proces powyższej
izolacji powtarzano kilkakrotnie, uzyskując średnie stężenie białka (oznaczane metodą spektrofotometryczną
przy długości fali OD 280 nm) między 35–50 ug/dl. Tak
uzyskaną frakcję mikrosomalną tarczycy przechowywano w temperaturze –70°C.
Do oceny autoprzeciwciał wykorzystano metodę
rozdziału elektroforetycznego w żelu poliakrylamidowym (SDS-PAGE) i western-blottingu (immunoblottingu). Przygotowano 12,5-procentowy żel rozdzielający
o pH 8,8 (30-procentowy akrylamid, 0,8-procentowy
bisakrylamid, 1M TRIS-HCl o pH 8,8, 20-procentowy SDS,
10-procentowy nadsiarczan amonu, TEMED, H20). Roztwór mieszano, wlewano między płytki szklane i pozostawiano na czas polimeryzacji. Następnie przygotowywano 6-procentowy żel zagęszczający pH o 6,8 (30-procentowy akrylamid, 0,8-procentowy bisakrylamid,
1M TRIS-HCl o pH 6,8, 20-procentowy SDS, 10-procentowy nadsiarczan amonu, TEMED, H2O). Frakcję mikrosomalną ludzkiej tarczycy mieszano z buforem denaturującym o składzie 0,3 M TRIS-HCl pH 6,8, 6-procentowy
SDS, 30-procentowy glicerol, 6-procentowy 2-merkaptoetanol, 0,1-procentowy błękit bromofenolowy w ilości odpowiadającej ½ objętości próbki. Próbki umieszczano na 3 minuty we wrzącej łaźni wodnej. Jednorazowo rozdzielano 40 ug białek mikrosomalnych na
ścieżkę żelu. Elektroforezę prowadzono przy natężeniu 20 mA w czasie migracji białek przez żel zagęszczający oraz 30 do 40 mA po wejściu preparatu w żel rozdzielający. Transfer rozdzielonych białek mikrosomalnych z żelu na błonę nitrocelulozową prowadzono
w obecności buforu o pH 8,3 (25 mM TRIS, 190 mM glicyna, 201-procentowy metanol), stosując napięcie 8–10 V na
1 cm odległości między elektrodami. Przenoszenie prowadzono 16 godzin w +4°C. Następnie arkusz nitroce-
lulozy płukano wodą destylowaną i wybarwiano w roztworze Ponceau S dla oceny jakości rozdziału białek.
Paski nitrocelulozy z rozdzielonym białkiem frakcji
mikrosomalnej tarczycy umieszczano w buforze SM/
/TBS (0,5-procentowy roztwór odtłuszczonego mleka
w buforze trisowo-solnym), zawierającym badaną surowicę w stosunku 1:200. Inkubację prowadzono w temperaturze +4°C przez 16 godzin. Po jej zakończeniu
przepłukiwano paski nitrocelulozy w buforze 0,005%
Tween/TBS oraz w buforze TBS. Następnie paski poddawano reakcji z drugim przeciwciałem anti-human IgG
(znakowanym chrzanową peroksydazą HRP, rozcieńczoną w stosunku 1:10 000 w TBS/Tween). Inkubację
prowadzono w temperaturze pokojowej przez 1 godzinę.
Po inkubacji z drugim przeciwciałem paski ponownie
płukano w buforze TBS/Tween oraz TBS i poddawano
reakcji chemiluminescencji ECL — oksydacja luminalu
na skutek obecności aktywnej formy peroksydazy
chrzanowej. Ostatnim etapem było wykonanie autoradiografii przez przyłożenie pasków nitrocelulozy do
błony rentgenowskiej. Autoradiografię prowadzono
przez 15–20 sekund w kasecie z ekranem wzmacniającym do uzyskania widocznego obrazu rentgenowskiego reakcji immunologicznej.
Wyniki
W surowicach chorych na chorobę Alzheimera, w badaniach autoprzeciwciał tarczycowych metodą immunoblottingu 21 surowic z 34 badanych reagowało z białkiem frakcji mikrosomalnej tarczycy o ciężarze właściwym 91 kDa. Dodatkowo 16 surowic wykazywało reakcję z antygenem o ciężarze właściwym 97 kDa,
13 surowic z białkiem o ciężarze 55 kDa oraz 7 surowic
z antygenem o ciężarze 67 kDa. Należy również dodać,
że niektóre z surowic reagowały z białkami antygenowymi tarczycy o niższych ciężarach drobinowych:
3 surowice reagowały z białkami o ciężarze 14 kDa,
4 surowice z antygenem 20 i 36 kDa oraz 2 inne surowice z białkami o ciężarze drobinowym 23 kDa.
Warto zaznaczyć, że wśród badanych 9 surowic chorych z FAD aż 8 surowic wykazywało reakcję z antygenem o ciężarze właściwym 91 kDa oraz 6 surowic z białkiem o ciężarze drobinowym 97 kDa. Szczegółowe
wyniki badań immunoblottingu z użyciem tarczycowych białek mikrosomalnych i surowic chorych na AD
przedstawiono w tabeli I oraz na rycinach 1 i 2.
W surowicach chorych z zespołem dementywnym
na podłożu naczyniowym tylko 4 surowice z 20 badanych wykazywały reakcję z białkami antygenowymi
mikrosomów tarczycowych o ciężarach drobinowych
25 i 45 kDa. Pozostałe 16 surowic z grupy kontrolnej
nie wykazywało wyraźnej reakcji immunologicznej
z antygenami mikrosomalnymi tarczycy. Szczegółowe
273
PRACE ORYGINALNE
Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology 2009; 60 (4)
Występowanie autoprzeciwciał przeciw frakcji mikrosomalnej tarczycy w chorobie Alzheimera
Paweł Gut i wsp.
Tabela I. Wyniki SDS-PAGE i western-blottingu surowic chorych na chorobę Alzheimera z autoantygenami tarczycowymi
PRACE ORYGINALNE
Table I. The results of SDS-PAGE and Western blot from Alzheimer disease patients sera with thyroid autoantigens
Nr
Pacjent (NN)
Płeć (K/M)
Wiek (lata)
Rodzaj choroby
Ciężar drobinowy antygenów
mikrosomalnych tarczycy (kDa)
1.
O.J.
K
79
AD
36, 55, 91, 97
2.
B.T.
K
70
AD
91, 97
3.
C.L.
K
76
AD
36, 91, 97
4.
D.E.
K
71
AD
20, 55, 67, 97
5.
J.B.
K
76
AD
91, 97
6.
M.A.
M
73
AD
23, 91
7.
G.J.
M
68
AD
91
14, 20, 55, 91
8.
P.A.
K
50
AD
9.
R.M.
M
73
AD
91, 97
10.
W.J.
M
71
AD
14, 23, 67, 97
11.
C.A.
M
82
AD
55, 91
12.
Z.G.
K
77
AD
55, 67
13.
J.S.
M
66
AD
97
14.
N.R.
M
69
AD
14, 20, 45, 55
15.
W.J.
M
77
AD
97
16.
W.S.
M
65
AD
20, 55, 67
17.
D.B.
K
73
AD
97
18.
K.T.
M
77
AD
91
19.
W.K.
M
42
FAD
55
20.
K.D.
K
41
FAD
91
21.
P.K.
K
74
AD
55, 67
22.
C.H.
K
68
AD
91
23.
W.M.
M
67
AD
55, 67
24.
K.S.
M
82
AD
91, 97
25.
K.M.
K
54
FAD
91, 97
26.
K.R.
K
56
AD
55, 67
27.
Z.K.
M
47
FAD
91
28.
O.S.
M
59
AD
55
29.
W.Z.
M
61
AD
36, 91, 97
30.
J.K.
K
43
FAD
91, 97
31.
K.S.
K
51
FAD
91, 97
32.
M.Z.
M
47
FAD
91, 97, 102
33.
A.S.
M
49
FAD
55, 91, 97
34.
P.G.
K
52
FAD
36, 91, 97, 102
AD (Alzheimers disease) — choroba Alzheimera; FAD (familial Alzheimer disease) — rodzinna choroba Alzheimera
wyniki badań immunoblottingu uzyskane w grupie
kontrolnej przedstawiono na rycinie 3.
Dyskusja
Z wykonanych badań wynika, że przeciwciała przeciwtarczycowe skierowane przeciw autoantygenom frakcji mikrosomalnej tarczycy są obecne w surowicach chorych na AD, co potwierdzają prace innych autorów [11].
274
W badaniach autorów pracy obecności przeciwciał antymikrosomalnych ocenianych metodą immunoblottingu wykazano, że w surowicach badanych chorych najczęściej występowały przeciwciała skierowane przeciwko autoantygenom tarczycowym o ciężarach właściwych 91, 97, 55 i 67 kDa.
Od wielu lat wiadomo, że autoantygenem mikrosomalnym tarczycy jest tarczycowa peroksydaza. Czarnocka i wsp. [12] pierwsi zidentyfikowali i oczyścili
14 kDa Æ
20 kDa Æ
29 kDa Æ
45 kDa Æ
66 kDa Æ
97 kDa Æ
1
14 kDa Æ
20 kDa Æ
29 kDa Æ
45 kDa Æ
66 kDa Æ
97 kDa Æ
2
3
4
18
5
6
7
8
19 20 21 22 23
Rycina 2. Immunoblotting tarczycowych białek mikrosomalnych
i surowic pacjentów z chorobą Alzheimera (18–34)
Figure 2. Immunoblotting of thyroid microsomal proteins with
sera from Alzheimer disease patients (18–34)
45
Rycina 1. Immunoblotting tarczycowych białek mikrosomalnych
i surowic pacjentów z chorobą Alzheimera (1–17)
40
39
38
37
36
35
14 kDa Æ
20 kDa Æ
29 kDa Æ
45 kDa Æ
66 kDa Æ
97 kDa Æ
antygen mikrosomalny tarczycy jako tarczycową peroksydazę (TPO), stosując monoklonalne przeciwciała
anty-TPO w metodzie chromatografii powinowactwa.
Czarnocka i wsp. [13] opisali również, że oczyszczona
ludzka tarczycowa peroksydaza daje silną reakcję immunologiczną z przeciwciałami antymikrosomalnymi
u chorych z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy.
W dotychczas przeprowadzonych badaniach już
przed wielu laty dopatrywano się znaczącej zależności
pomiędzy chorobą Alzheimera a chorobami autoimmunologicznymi tarczycy.
Small i wsp. [14] w 1985 roku wykazali u 24,2 % chorych na AD obecność przeciwciał przeciwtarczycowych.
Cztery lata później prowadzący te same badania
Lopez i wsp. [15] zanegowali obecność zależności pomiędzy współistnieniem chorób autoimmunologicznych tarczycy i demencji w przebiegu AD.
41
42
43
44
Figure 1. Immunoblotting of thyroid microsomal proteins with
sera from Alzheimer disease patients (1–17)
Rycina 3. Immunoblotting tarczycowych białek mikrosomalnych
i surowic grupy kontrolnej pacjentów z demencją naczyniową (35–45)
Figure 3. Immunoblotting of thyroid microsomal proteins with
sera from control subjects with vascular dementia (35–45)
275
PRACE ORYGINALNE
9
10
24 25 26
11
12
27 28
13
14
15
16
17
29 30 31 32 33 34
Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology 2009; 60 (4)
PRACE ORYGINALNE
Występowanie autoprzeciwciał przeciw frakcji mikrosomalnej tarczycy w chorobie Alzheimera
Wyniki badań Percy i wsp. [16] ponownie potwierdzają, że w surowicach chorych z zespołem Downa oraz
objawami klinicznymi AD spotyka się podwyższone miano przeciwciał antymikrosomalnych tarczycy oraz przeciwciał przeciw tyreoglobulinie. Yashimasu i wsp. [17]
wykazali w metaanalizie dotyczącej 198 kobiet z potwierdzonym histopatologicznie wolem Hashimoto, że
u około 35% badanych stwierdza się obecność AD.
Obecnie wiadomo, że tarczycowa peroksydaza jest
białkiem enzymatycznym, które w warunkach redukcyjnych w rozdziale elektroforetycznym w żelu poliakrylamidowym daje podwójny prążek o masie cząsteczkowej 94/91 kDa, mający właściwości antygenowe [18].
W badaniach autorów artykułu aż 21 (61,7%) surowic z 35 badanych wykazywało obecność przeciwciał
skierowanych przeciwko autoantygenowi białek mikrosomalnych tarczycy o ciężarze drobinowym 91 kDa.
Warto również wspomnieć, że dodatkowo 15 (44,1%)
surowic reagowało z antygenem o ciężarze właściwym
97 kDa, 14 surowic (41,1%) z białkiem antygenowym
o masie 55 kDa oraz 7 surowic (20,6%) z antygenem białek mikrosomalnych tarczycy o masie cząsteczkowej
67 kDa. Wśród chorych, którzy wykazywali reakcję immunologiczną z jednym lub wieloma antygenami mikrosomalnymi, nie było istotnych różnic w przebiegu
AD. W świetle dotychczasowych badań wiadomo, że
u chorych z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy, jak również u chorych z innymi endokrynopatiami
na podłożu autoimmunizacyjnym, takimi jak choroba
Addisona czy cukrzyca typu 1, stwierdza się obecność
tarczycowych przeciwciał antymikrosomalnych [19, 20].
Wnioski
Obecność przeciwciał tarczycowych w surowicach
chorych z chorobą Alzheimera może nasuwać przypuszczenie, że procesy autoimmunizacji u tych chorych
mogą dotyczyć nie tylko gruczołu tarczowego, ale również pozostałych gruczołów dokrewnych.
Do tej pory opisano również współistnienie wśród
chorych na AD takich chorób autoimmunizacyjnych
jak: bielactwo, łysienie plackowate czy też autoimmunologiczne zapalenie wątroby [21]. Stąd wydawałoby
się stosowne wprowadzenie u wszystkich chorych na
276
Paweł Gut i wsp.
AD oceny parametrów funkcji gruczołu tarczowego oraz
— jeśli to możliwe — również przeprowadzenie badań
z oceną funkcji pozostałych gruczołów dokrewnych.
Piśmiennictwo
1. Rowan MJ. Recent research on the causes of Alzheimer disease. Proc Nutr
Soc 1993; 52: 255–262.
2. Younkin SG. Processing of the Alzheimers disease beta-A4 Amyloid
Protein Precursor (APP). Br Pathol 1991; 1: 253–262.
3. Sisodia SS, Koo EH, Beireuter K i wsp. Evidence that beta-amyloid in
Alzheimers disease is not derived by normal processing. Science 1990;
248: 492–495.
4. Multhaup G, Masters L, Beeyreuthaer K. A molecular approch to Alzheimers disease. Biol Chem Hoppe-Seyler 1993; 374: 1–8.
5. Goedert M, Sisodia SS, Price D. Neurofibrillary tangles and beta-amyloid
deposits in Alzheimers disease. Curr Opin Neurobiol 1991; 1: 441–447.
6. Braak H, Braak E. Neuropatholigical staging of Alzheimer-related changes. Acta Neuropathol (Berl) 1991; 82: 239–259.
7. Adler WH, Nagel JE. Clinical Immunology. W: Hazzard WR, Anders R,
Bierman EL, Blass JP (red.). Principles of geriatric Medicine and Gerontology. McGraw-Hill, New York 1990; 60–71.
8. Genovesi G, Paolini P, Marcellini L i wsp. Relationship between autoimmune thyroid disease Rand Alzheimer disease. Panminerva Med 1996;
38: 61–63.
9. Ewins DL, Rossor MN, Butler J i wsp. Association between autoimmune
thyroid disease and familial Alzheimers disease. Clin Endocrinol (Oxf)
1991; 35: 93–96.
10. Ruf J, Czarnocka B, De Micco C i wsp. Thyroid peroxidase is the organ
specific microsomal autoantigen involved in thyroid autoimmunity. Acta
Endocrinol Suppl (Copenh) 1987; 281: 49–56.
11. Heyman A, Wilkinson WE, Stafford JA i wsp. Alzheimers disease: A study of epidemiological aspects. Annals of Neurology; 15: 335–341.
12. Czarnocka B, Ruf , Ferrand M i wsp. Purification of the human thyroid
peroxidase and its identification as the microsomal antigen involved in
autoimmune thyroid diseases. FEBS Lett 1985 Oct 7; 190: 147–152.
13. Czarnocka B, Ruf J, Ferrand M i wsp. Interaction of highly purified thyroid peroxidase with anti-microsomal antibodies in autoimmune thyroid diseases. J Endocrinol Invest 1986; 9: 135–138.
14. Small GW, Matsuyama SS, Komanduri R i wsp. Thyroid disease in patients with dementia of the Alzheimer type. J Am Geriatr Soc 1985; 33:
538–539.
15. Lopez O, Huff FJ, Martinez AJ i wsp. Prevalence of thyroid abnormalities
is not increased In Alzheimers disease. Neurobiol Aging 1989; 10: 247–
–251.
16. Percy ME, Dalton AJ, Markovic VD i wsp. Autoimmune thyroiditis associated with mild “subclinical” hypothyroidism in adults with Down syndrome: a comparison of patients with and without manifestations of
Alzheimer disease. Am J Med Genet 1990; 36: 148–154.
17. Yoshimasu F, Kokmen E, Hay ID i wsp. The association between Alzheimers disease and thyroid disease in Rochester, Minnesota. Neurology
1991 Nov; 41: 1745–1747.
18. Grennan Jones F, Wolstenholme A, Fowler S i wsp. High-level expression of recombinant immunoreactive thyroid peroxidase in the High Five
insect cell line. J Molecular Endocrinol 1996; 17: 165–174.
19. Karlsson FA, Kämpe O, Wingvist O i wsp. Autoimmune endocrinopathies 5. Autoimmune disease of the adrenal cortex, pituitary, parathyroid
glands and gastric mucosa. Journal of Internal Medicine 1993; 234: 379–
–386.
20. McLachlan SM, Rapoport B. Autoimmune endocrinopathies 2. Recombinant thyroid autoantigens: the keys to the pathogenesis of autoimmune
thyroid disease. Journal of Internal Medicine 1993; 234: 347–359.
21. Lynn Loriaux D. The polyendocrine deficiency syndromes. The New
England Journal of Medicine 1985; 13: 1568–1569.