PLANOWANIE KARIERY ZAWODOWEJ Z PUNKTU WIDZENIA

PLANOWANIE KARIERY ZAWODOWEJ Z
PUNKTU WIDZENIA PSYCHOLOGII PRACY
Opracował mgr Leszek Spychalski – psycholog pracy, doradca zawodowy
Czynniki decydujące o trafnym wyborze zawodowym:
• Czynniki wewnętrzne – związane z rozwojem ogólnym i zawodowym
człowieka oraz jego cechy indywidualne.
• Czynniki zewnętrzne – sytuacyjne i wychowawcze związane z wyborem
zawodu.
Szkolne doradztwo zawodowe – ma służyć kreowaniu sytuacji
wychowawczych, czyli czynników zewnętrznych, tak by pozytywnie wpływały
na możliwie dużą grupę czynników wewnętrznych.
Sukces na polu doradztwa zawodowego wiąże się z:
1. Ze znajomością siebie samego, czyli:
•
•
•
•
Z realistycznym spostrzeganiem przez kandydata własnej osoby
Jego pozytywnymi relacjami z ludźmi
Odpornością na zmiany i stałą ciekawością poznawczą
Umiejętnością stawiania sobie celów i ich planową realizacją
2. Z praktyczną umiejętnością poszukiwania pracy, czyli:
• Z wiedzą o prawach rządzących rynkiem pracy
• Ze znajomością specjalistycznych metod i standardów rekrutacji
pracowników
• Z umiejętnością utrzymania pracy.
Funkcją osoby prowadzącej orientację zawodową na potrzeby młodzieży i
dorosłych nie jest proste uzyskiwanie kompromisu między wymaganiami jednostki a
społeczeństwa, a raczej pokazanie jednostce możliwości, jakie stwarza
społeczeństwo, by mogła wybrać spośród nich te, które zaspokoją jej potrzeby i
aspiracje.
Poradnictwo zawodowe – trwająca w czasie relacja między doradcą a
klientem. Związek ten ma ułatwić zrozumienie siebie, odkrycie i spożytkowanie
swoich mocnych stron, tak by mógł on działać efektywnie i podejmować właściwe
decyzje zawodowe.
Poradnictwo zawodowe – jest procesem interpersonalnym, którego celem jest
towarzyszenie jednostce w sytuacji rozwoju kariery.
Podstawowym zadaniem szkolnego poradnictwa zawodowego jest wspieranie
uczniów przy wyborze ścieżek edukacyjnych ( charakter bardziej dyrektywny ).
Ćwiczenia integrujące grupę
Rozwój samopoznania
Nauka i praca
Planowanie kariery
Zdolności i
możliwości
Świat
pracy
Pełność
planów
System
wartości
Zawody
Środki
poszukiwań
Zainteresowania
aktywność
Podejmowanie
decyzji
Role
społeczne
Seria właściwych wyborów ucznia
Każdy blok służy pogłębianiu refleksji ucznia nad samym sobą.
Bloki: ćwiczenia integrujące grupę oraz rozwój samopoznania pomagają uczniom
odpowiedzieć sobie na pytania:
• Jaki jestem ?
• Jak mnie widzą inni ?
Blok rozwój samopoznania tworzą cztery uzupełniające się „filary” tematyczne,
dzięki którym uczestnicy zajęć powinni zastanowić się nad swoimi zdolnościami,
możliwościami i zainteresowaniami, zdając sobie jednocześnie sprawę, że rozwijanie
zainteresowań powinno pozostawać w zgodzie z najgłębszymi przekonaniami i
własnym systemem wartości. Powinni też pogłębić refleksję nad rolami, jakie
wypełniają na co dzień i będą wypełniać w przyszłości, realizując własne pasje oraz
oczekiwania otoczenia.
Blok drugi: nauka i praca – koncentruje się na odpowiedzi na pytanie:
• Jaki jest świat pracy ?
Jego celem jest zrozumienie roli pracownika w konfrontacji z rolą ucznia. Pomaga
także w zdobywaniu podstawowych informacji, które w przyszłości pozwolą
uczniom osiągnąć satysfakcję w roli zawodowej.
Zadaniem ostatniego bloku: planowanie kariery jest dostarczenie
uczniom konkretnych wskazówek:
• Jak realizować marzenia i cele ?
• Jak podejmować trudne decyzje życiowe?
Prowadzenie zajęć warsztatowych ( spotkań grupowych ) będzie
bardziej efektywne, jeśli spełnione będą następujące warunki:
• Optymalna grupa powinna liczyć od 16 do 20 uczniów, ale w razie
konieczności zajęcia mogą być prowadzone z typowo liczebnym zespołem
klasowym, przez jednego lub dwóch prowadzących.
• Ważne jest elastyczne gospodarowanie czasem. Podawany w opisach
gotowych ćwiczeń czas potrzebny do ich realizacji jest na ogół jedynie
orientacyjny i zależy w rzeczywistości od liczebności grupy i jej
aktywności. Również przerwy ustalane są w zależności od potrzeb, na
przykład po wyczerpaniu jednego z tematów lub w sytuacji znużenia
uczniów.
• Zajęcia mogą być wzbogacane dodatkowymi grami i zabawami. Które służą
podniesieniu energii grupy.
• Zajęcia powinny być zaprojektowane tak, żeby można je było prowadzić za
pomocą tak zwanych aktywnych metod dydaktycznych, jak np.: dyskusja i
praca w grupie, „burza mózgów”, gry symulacyjne, inscenizacje, ćwiczenia
i gry zespołowe. Mogą one być poprzedzone krótkim wprowadzeniem
teoretycznym prowadzącego, a zakończone podsumowaniem dokonanym
przez prowadzącego lub uczniów.
• Pomocne jest, żeby ze względu na dynamikę zajęć krzesła ustawione były
w kręgu, tak aby wszyscy uczestnicy widzieli się wzajemnie. W kręgu
siedzą też prowadzący zajęcia.
• Prowadzący nie powinien odgrywać roli eksperta. Jego rola powinna
polegać raczej na organizowaniu pracy grupy, budowaniu atmosfery
zaufania i zachęty oraz interweniowaniu w przypadku, gdyby zachowanie
uczniów utrudniało realizację celów zajęć.
Na wstępie zajęć prowadzący wita uczniów, przedstawia się i podaje
krótką informację o celu spotkania, charakterze zajęć (warsztat) i czasie ich
trwania. Zaznacza, że spotkania będą poświęcone poznawaniu siebie w
kontekście przyszłej pracy.
Następnie wspólnie z uczniami ustala zasady ułatwiające pracę grupy.
Proponowane są następujące zasady:
• Dotrzymywanie umów
• Norma dyskrecji – możliwość posługiwania się informacjami o grupie
jako całości, a nie o poszczególnych uczniach
• Prawo każdego ucznia do własnego zdania i opinii
• Prawo do eksperymentowania ze swoimi zachowaniami
• Norma wzajemnego słuchania się i uwagi
• Norma otwartego dzielenia się swoimi odczuciami
• Inne: czas pracy, przerwy, sposób zwracania się do prowadzącego itp.
Zadania warsztatowe dla gimnazjalistów zostały podzielone na trzy grupy:
1. Integracja i scalenie grupy.
2. Samopoznanie i zainteresowania.
3. Preferencje i predyspozycje zawodowe.
Główny nacisk należy położyć na fazę samopoznania i zainteresowań, gdyż
na etapie kończenia gimnazjum najważniejsze dla trafnego wyboru jest
dookreślenie przez każdego ucznia indywidualnie, właśnie tej sfery
osobowości.
Wiedza na temat własnych możliwości, cech charakteru, pasji, hobby,
predyspozycji jest najbardziej pożądanym czynnikiem u młodego człowieka
podejmującego istotną i trafną decyzję co do swojej przyszłości.
Integracja i scalanie grupy.
„Portret grupy”
Źródło
„Materiały metodyczno-dydaktyczne do planowania kariery zawodowej uczniów”, EFS
i KOWEZiU
Cele
- Poznanie swojego miejsca w grupie.
- Integracja grupy.
- Poznanie własnej indywidualności.
- Budowanie współpracy.
Czas
25 minut.
Materiały
Duży arkusz papieru, mazaki, kredki.
Forma
Praca w grupie, aktywność twórcza.
Przebieg
1.
Prowadzący rozkłada na środku sali duży arkusz papieru, na którym jest miejsce
dla każdego uczestnika grupy.
2.
Każdy z uczestników wybiera swoje miejsce na papierze i rysuje swój portret.
3.
Obok swojego portretu wypisuje trzy rzeczy, które lubi robić sam i trzy, które
chętnie robi z innymi.
4.
Uczestnicy na forum prezentują efekty swojej pracy.
Uwagi
Ćwiczenie może być wprowadzone jako kolejny element integracji, nie jest „łamaniem
lodów”, raczej domyka proces poznania.
„Dziennikarz”
Źródło
Własna modyfikacja ćwiczenia Anny Paszkowskiej-Rogacz, 2002.
Cele
- integracja grupy
- rozwój komunikowania się grupy
- zainicjowanie myślenia o przyszłości
Czas
25 minut
Materiały
Niepotrzebne
Forma
Praca w parach.
Przebieg
1.
Uczniowie mają przenieść się myślami w przyszłość, za 10 lat i wyobrazić sobie
siebie w tym czasie.
Pomocne pytania:
o jakie macie wykształcenie
o gdzie pracujecie
o na czym polega wasza praca
2.
3.
W parach uczniowie przeprowadzają mini-wywiady na temat partnera. Po kilku
minutach zamieniają się rolami.
Kolejno zaczynając od ochotników rozpoczynają relację z wywiadów.
Uwagi
Można zaproponować uczniom, aby każda relacja zaczynała się od słów: poznałem
dzisiaj ciekawego człowieka.
Zainteresowania i samopoznanie.
„Moje dobre strony”
Źródło
Własna modyfikacja ćwiczenia: Plata, 1988.
Cele
- Przedstawienie innym własnego spojrzenia na siebie.
- Otrzymanie informacji zwrotnych na swój temat.
- Rozwinięcie i wzmocnienie spostrzegania własnych atutów.
Czas
Około 25 minut.
Materiały
Czyste kartki.
Forma
Praca w grupie.
Przebieg
1.
Każdy z uczniów otrzymuje czystą kartkę, na której wypisuje w kolumnie trzy
swoje mocne strony, po czym zgina kartkę, tak żeby słowa stały się niewidoczne.
2.
Uczestnicy podchodzą do wybranych przez siebie trzech kolegów, prosząc ich o
wpisanie na kartkę jednej pozytywnej opinii na własny temat. Po każdym wpisie
ponownie zaginają kartkę, żeby kolejna osoba nie sugerowała się poprzednim
zapisem. Każdy uczeń zgromadzi listę sześciu pozytywnych informacji o sobie
(mogą się powtarzać).
3.
Uczestnicy siadają w kręgu. Prowadzący prosi o odczytanie list, zaznaczając, aby
każdy wybrał sobie jedną cechę, która mogłaby im się przydać w pracy. Grupa
może pomóc w tym zadaniu.
Uwagi
Pomocne w tym ćwiczeniu może być przygotowanie załącznika z listą pozytywnych
przymiotników opisujących osobę.
„Lista alfabetyczna”
Źródło
Anna Paszkowska-Rogacz, 2002.
Cele
Pogłębienie wiedzy uczniów na temat istoty i rodzajów zainteresowań.
Czas
25 minut.
Materiały
Tablica.
Forma
Aktywność grupowa, „burza mózgów”.
Przebieg
1.
Prowadzący prosi uczniów o nazwanie własnych zainteresowań. Następnie
zapisuje je na tablicy.
2.
Prowadzący pisze na tablicy w kolumnie kolejne litery alfabetu. Następnie prosi
uczniów o propozycje nazw zainteresowań zaczynających się na daną literę.
3.
Grupa dyskutuje nad różnorodnością zainteresowań. Prowadzący prosi osoby,
które wcześniej nie potrafiły określić swoich zainteresowań, o ewentualne
uzupełnienie listy.
Preferencje i predyspozycje zawodowe.
„Badanie zainteresowań. Typy osobowości zawodowej według Johna L.
Hollanda.”
Źródło
Holland, 1985. Za Anną Paszkowską-Rogacz, 2002.
Cele
- Uświadomienie uczniom roli zainteresowań w wyborze właściwego zawodu.
- Zachęcenie uczniów do dokładniejszego poznania swojej osobowości zawodowej .
Czas
Około 30 minut.
Materiały
Załącznik.
Forma
Wykładowo – warsztatowa.
Przebieg
1.
Prowadzący wyjaśnia krótko koncepcję osobowości zawodowej według Johna L.
Hollanda. Podkreśla wiodącą rolę zainteresowań w wyborze właściwej drogi
zawodowej, oraz wyróżnia 6 typów osobowości zawodowej:
o Realistyczny;
o Konwencjonalny;
o Przedsiębiorczy;
o Badawczy;
o Artystyczny;
o Społeczny.
Przy każdym typie podaje przykłady zawodów dla niego charakterystycznych.
2.
Następnie prowadzący prosi uczniów o wypełnienie załącznika B celem pokazania
kierunku rozwoju zainteresowań zawodowych poszczególnych osób.
3.
Dyskusja.
Uwagi
W podsumowaniu można zapytać uczniów o ich zdanie na temat tej metody i czy
mieli problemy z identyfikacją swoich cech.
Załącznik – typy osobowości według Johna L. Hollanda.
Zaznacz wszystkie słowa pasujące do Ciebie.
Realistyczny
Badawczy
Artystyczny
Konformista
Szczery
Uczciwy
Materialista
Swobodny
Wytrwały
Praktyczny
Skromny
Nieśmiały
Stanowczy
Zapobiegliwy
Pokorny
Analityczny
Ostrożny
Krytyczny
Ciekawy
Niezależny
Intelektualista
Introwertyk
Metodyczny
Skromny
Precyzyjny
Racjonalny
Powściągliwy
Skomplikowany
Niedbały
Emocjonalny
Ekspresyjny
Idealistyczny
Obdarzony wyobraźnią
Niepraktyczny
Impulsywny
Niezależny
Intuicyjny
Nonkonformistyczny
Oryginalny
Przedsiębiorczy
Konwencjonalny
Społeczny
Taktowny
Rozumiejący
Przekonujący
Współpracujący
Przyjazny
Hojny
Pomocny
Idealistyczny
Wnikliwy
Uprzejmy
Odpowiedzialny
Uspołeczniony
Uspołeczniony
Rozmowny
Ryzykant
Ambitny
Zwracający uwagę
Dominujący
Energiczny
Impulsywny
Optymistyczny
Żądny przyjemności
Popularny
Ufny w siebie
Prozaiczny
Skuteczny
Konformistyczny
Sumienny
Uważny
Konserwatywny
Zakazujący
Posłuszny
Uporządkowany
Wytrwały
Praktyczny
Opanowany
Sprawdź, w których kolumnach znalazło się najwięcej słów pasujących do Ciebie
Przewaga wyborów określonego typu oznacza przynależność do określonej osobowości
zawodowej.
Przykłady zawodów:
1.
2.
3.
4.
5.
Typ realistyczny: mechanik, fryzjer, rolnik.
Typ badawczy: biolog, chemik, analityk finansowy.
Typ artystyczny: malarz, projektant, muzyk.
Typ społeczny: nauczyciel, psycholog, pielęgniarka.
Typ przedsiębiorczy: makler giełdowy, handlowiec, specjalista do spraw
reklamy.
6. Typ konwencjonalny: księgowy, żołnierz, policjant.