97 Krzysztof Badora LOKALIZACJA FARM WIATROWYCH W PO

In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
Krzysztof Badora
LOKALIZACJA FARM WIATROWYCH W PO£UDNIOWEJ CZʌCI
WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO A UWARUNKOWANIA
PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE
Streszczenie. W po³udniowej czêœci województwa opolskiego planowana jest lokalizacja kilkuset
elektrowni wiatrowych. Zamierzenia inwestorów bardzo czêsto nie uwzglêdniaj¹ znacznych walorów
przyrodniczo-krajobrazowych, co powoduje powstawanie konfliktów przestrzennych. Dla przeciwdzia³ania konfliktom dokonano waloryzacji przyrodniczo-krajobrazowej oraz optymalizacji rozmieszczenia farm elektrowni wiatrowych. Wskazano obszary o du¿ym ryzyku inwestycyjnym i predestynowane do rozwoju energetyki wiatrowej. Stwierdzono wystêpowanie bardzo du¿ych konfliktów
przestrzennych na terenie Przedgórza Sudeckiego i Gór Opawskich, zwi¹zanych z Obszarami Specjalnej Ochrony ptaków Natura 2000, istniej¹cymi oraz projektowanymi obszarami chronionego krajobrazu, Parkiem Krajobrazowym Gór Opawskich i Specjalnymi Obszarami Ochrony siedlisk Natura 2000.
Najkorzystniejszym obszarem rozwoju energetyki wiatrowej jest intensywnie u¿ytkowana rolniczo
centralna i po³udniowa czêœæ P³askowy¿u G³ubczyckiego.
S³owa kluczowe: farmy wiatrowe, ochrona przyrody i krajobrazu, województwo opolskie.
WPROWADZENIE
Przyjêcie przez Polskê zobowi¹zañ uzyskania do 2020 r. 20% udzia³u energii odnawialnej w produkcji energii ogó³em stworzy³o korzystne perspektywy dla rozwoju energetyki wiatrowej. Obszarem intensywnego zainteresowania inwestorów jest m.in. po³udniowa czêœæ województwa opolskiego, gdzie w 20 spoœród 23 gmin trwaj¹ prace
przygotowuj¹ce lokalizacjê farm elektrowni wiatrowych. W 2010 r. powsta³a w gminie
Paw³owiczki pierwsza, niewielka farma, sk³adaj¹ca siê z trzech turbin o mocy 150 kW
ka¿da. Kolejna, tym razem du¿a farma, z 15 turbinami o mocy jednostkowej 2,5 MW,
budowana jest w gminie Kamiennik. Prace prowadzone na obszarach pozosta³ych gmin
s¹ w ró¿nych stadiach zaawansowania. Najczêœciej obejmuj¹ przygotowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, ale dla czêœci farm prowadzone
s¹ postêpowania dla uzyskania decyzji œrodowiskowych.
Du¿a presja inwestycyjna farm wiatrowych w po³udniowej czêœci Opolszczyzny
jest obecnie realizowana bez pog³êbionych studiów nad konfliktami, jakie mo¿e powodowaæ intensywny rozwój energetyki wiatrowej dla walorów przyrodniczo-krajobrazowych. W tej czêœci regionu wystêpuj¹ liczne chronione lub projektowane do ochrony obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu oraz
Krzysztof BADORA – Katedra Ochrony Powierzchni Ziemi, Uniwersytet Opolski.
97
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
park krajobrazowy. W wielu przypadkach inwestorzy nie zwa¿aj¹c na przyrodniczokrajobrazowe przeciwwskazania dla lokalizacji elektrowni po podpisaniu umów z rolnikami podejmuj¹ próby realizacji bardzo konfliktowych inwestycji. Celem przedstawionych w publikacji badañ by³o dokonanie oceny ryzyka wyst¹pienia konfliktów przestrzennych na styku energetyka wiatrowa – walory przyrodniczo-krajobrazowe, a tak¿e dokonanie optymalizacji rozmieszczenia farm elektrowni wiatrowych.
METODYKA
Dla oceny ryzyka œrodowiskowego lokalizacji elektrowni wiatrowych dokonano
identyfikacji obszarów o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, na terenie
których farmy nie powinny byæ realizowane, a tak¿e stref ochronnych przy tych obszarach, wyznaczonych ze wzglêdu na potrzebê zachowania przedmiotu ochrony. Zinwentaryzowano istniej¹ce i projektowane obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody,
parki krajobrazowe oraz obszary chronionego krajobrazu. Dokonano oceny stanu walorów przyrodniczo-krajobrazowych, uwzglêdniaj¹c wp³yw elektrowni wiatrowych na
mo¿liwoœci zachowania przedmiotów ochrony. Na tej podstawie wskazano obszary,
które s¹ konfliktowe i powinny pozostaæ poza strefami lokalizacji turbin. Uwzglêdniaj¹c wskazania proponowane przez innych autorów [Gromadzki, PrzewoŸniak 2002;
Stryjecki i in. 2007; Wytyczne… 2008; Niecikowski, Kistowski 2008; PSEW 2008;
Keppel (red.) 2009], ale maj¹c na uwadze g³ównie specyfikê obszaru badañ, dla wiêkszoœci obszarów przyrodniczo-cennych wskazano strefy buforowe o szerokoœci od
0,5 km do 10 km, na których nie powinno siê lokalizowaæ turbin. Uzasadnienie przyjêtych stref przedstawiono w tabeli 1. Najszersze strefy przypisano obszarom, na których chroni siê awifaunê. Ponadto z lokalizacji farm wykluczono tereny leœne oraz
mozaikowatego krajobrazu rolno-osadniczego, o zró¿nicowanej rzeŸbie terenu, z du¿ym udzia³em trwa³ych u¿ytków zielonych, wód powierzchniowych i szuwarów.
Obszary takie maj¹ wysokie walory krajobrazowe, zarówno w zakresie struktury i
funkcjonowania œrodowiska przyrodniczego, jak i cech fizjonomicznych. Równie¿ tereny wa¿ne dla podtrzymywania spójnoœci przestrzennej sieci Natura 2000 zosta³y wy³¹czone z lokalizacji elektrowni.
Uzyskan¹ wstêpn¹ mapê korzystnych lokalizacji elektrowni wiatrowych poddano
dalszej analizie, celem eliminacji s¹siedztwa terenów zabudowanych bli¿szego ni¿ 0,5 km,
a tak¿e wykluczenia z lokalizacji terenów wodno-b³otnych, g³ównie dolin rzecznych,
które nie znalaz³y siê na obszarach chronionych lub projektowanych do ochrony. Badania kartograficzne by³y prowadzone na mapach topograficznych w skalach 1:10000
i 1:50000.
Wykonane analizy nie zamykaj¹ dalszego postêpowania optymalizuj¹cego obejmuj¹cego kryteria inne ni¿ przyrodnicze. Wyznaczaj¹ jedynie strefy najkorzystniejszych
lokalizacji ze wzglêdu na potrzebê ochrony przyrody i krajobrazu.
98
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
CHARAKTERYSTYKA TERENU BADAÑ I JEGO PREDYSPOZYCJE
DO ROZWOJU ENERGETYKI WIATROWEJ
Obszar badañ obejmuje po³udniow¹ czêœæ województwa opolskiego (rys. 1), znajduj¹c¹ siê pod szczególnie du¿¹ presj¹ inwestorsk¹ lokalizacji elektrowni wiatrowych.
Powierzchnia obszaru wynosi ok. 3100 km2. W przedstawionej przez IMGW mapie
stref energetycznych wiatru znajduje siê on w IV, przedostatniej strefie, o ma³o korzystnych warunkach [Lorenc 1996], przy czym nie udostêpniane wyniki pomiarów
wykonywanych przez inwestorów na wysokoœci ok. 100 m wskazuj¹, ¿e instalowanie
turbin na tej wysokoœci bêdzie op³acalne.
Korzystne dla energetyki wiatrowej s¹ warunki zagospodarowania terenu, z dominuj¹cymi gruntami ornymi na wysoczyznach i niewielkim udzia³em lasów, które mog³yby zak³ócaæ warunki wietrzne. Najbardziej odpowiednia struktura zagospodarowania
wystêpuje w czêœci po³udniowo-wschodniej, na intensywnie u¿ytkowanym rolniczo
P³askowy¿u G³ubczyckim.
Rys. 1. Podzia³ fizyczno-geograficzny i podstawowe formy zagospodarowania
terenu po³udniowej czêœci województwa opolskiego
99
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
Zachodni¹ czêœæ obszaru obejmuje Przedgórze Sudeckie, reprezentowane przez
urozmaicone pod wzglêdem rzeŸby terenu Wzgórza Niemczañsko-Strzeliñskie i Przedgórze Paczkowskie. Miêdzy nimi jest Obni¿enie Otmuchowsko-Nyskie z kilkoma du¿ymi zbiornikami zaporowymi. Na po³udniu wystêpuj¹ Góry Opawskie, charakteryzuj¹ce siê du¿¹ lesistoœci¹. Pozosta³y obszar nale¿y do Niziny Œl¹skiej, na terenie której
najwiêcej farm wiatrowych ma byæ zlokalizowana na P³askowy¿u G³ubczyckim i Równinie Grodkowskiej. Wystêpuj¹ tam najwiêksze koncentracje wielkopowierzchniowych
gruntów ornych, sprzyjaj¹cych lokalizacji. P³askowy¿ G³ubczycki charakteryzuje siê
niewielk¹ lesistoœci¹ nie przekraczaj¹c¹ 10%.
£¹ki i pastwiska na ca³ym obszarze wystêpuj¹ g³ównie w dolinach rzecznych, które s¹ zazwyczaj g³êboko wciête w wysoczyznê i w strefie dennej charakteryzuj¹ siê
du¿ym udzia³em siedlisk hydrogenicznych. Na wysoczyznach lokalnie wystêpuj¹ wiêksze
kompleksy leœne, które najwiêksze powierzchnie zajmuj¹ w czêœci zachodniej i w Górach Opawskich. Od pó³nocy obszar zamyka du¿y kompleks leœny Borów Niemodliñskich. W strefach o bardziej zró¿nicowanej rzeŸbie terenu wystêpuj¹ niewielkie
lasy i liczniejsze zadrzewienia, stabilizuj¹ce przeciwerozyjnie stoki i zbocza dolin.
W czêœci zachodniej w Obni¿eniu Otmuchowsko-Nyskim wybudowano 3 du¿e zbiorniki zaporowe Kozielno (3,4 km2), Otmuchowski (20,6 km2) i Nyski (20,8 km2), na
których wystêpuj¹ znaczne koncentracje ptactwa wodno-b³otnego, co sta³o siê przyczyn¹ uznania ich za ostoje o randze miêdzynarodowej. Trzy mniejsze zbiorniki o powierzchni od 20 ha do 86 ha wystêpuj¹ na zachód od Pakos³awic, na po³udniowy
wschód i na po³udnie od G³ubczyc.
OBSZARY KONFLIKTOWE W STOSUNKU DO LOKALIZACJI
FARM WIATROWYCH
Po³udniowa czêœæ województwa opolskiego, mimo intensywnego rozwoju produkcji rolniczej, charakteryzuje siê wysokimi walorami œrodowiska przyrodniczego.
Na analizowanym terenie stwierdzono wystêpowanie:
– 2 OSO Natura 2000, obejmuj¹cych Zbiorniki Otmuchowski i Nyski (rys. 2),
– 5 projektowanych SOO Natura 2000 (rys. 2), obejmuj¹cych kompleks gr¹du ko³o
Rozumic, zró¿nicowane siedliska i gatunki Gór Opawskich, siedliska nietoperzy
w kamienio³omie w S³awniowicach i we wsi Burgrabice, kompleks nadrzecznych
³êgów i gr¹dów w dolinie Bia³ej G³ucho³askiej ko³o Przy³êku, a tak¿e ostoje nietoperzy w fortyfikacjach nyskich,
– 6 istniej¹cych rezerwatów przyrody (rys. 3), najczêœciej o niewielkiej powierzchni
(najwiêkszy ma ok. 100 ha), a tak¿e 7 rezerwatów projektowanych,
– Park Krajobrazowy Góry Opawskie,
– 5 istniej¹cych i 15 projektowanych obszarów chronionego krajobrazu, wœród których s¹ formy chroni¹ce lub maj¹ce chroniæ korytarze ekologiczne o znaczeniu
krajowym i regionalnym.
100
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
Rys. 2. Istniej¹ce i projektowane obszary Natura 2000 w po³udniowej czêœci województwa
opolskiego, wraz z obszarami wa¿nymi dla podtrzymywania spójnoœci przestrzennej sieci
Rys. 3. Obszary o najwy¿szych walorach przyrodniczo-krajobrazowych w po³udniowej czêœci
województwa opolskiego
101
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
Charakterystykê poszczególnych form ze wskazaniem zasiêgu obszaru buforowego przedstawia tabela 1.
Najwiêksze konflikty z elektrowniami wiatrowymi charakterystyczne s¹ dla obszarów o du¿ych walorach awifaunistycznych. Lokalizacja turbin w zbyt bliskiej
odleg³oœci od OSO Natura 2000 Zbiornik Otmuchowski (w tym projektowanego RP
Otmuchowskie B³ota) i OSO Zbiornik Nyski mo¿e spowodowaæ wyst¹pienie licznych kolizji z ptakami, które wykorzystuj¹ zbiornik oraz jego okolice podczas wiosennych i jesiennych migracji, a tak¿e jako zimowisko. £¹cznie stwierdza siê tu koncentracje 84 tys. os. ptaków wodno-b³otnych, które przemieszczaj¹ siê w okolicach
zbiorników oraz miêdzy zbiornikami w poszukiwaniu ¿erowisk i miejsc wypoczynku. W szczególnoœci nara¿one s¹ du¿e ptaki stadne, w tym gêsi, których liczebnoœæ
na obu zbiornikach oceniana jest na kilkanaœcie tysiêcy. ¯eruj¹ one masowo na gruntach ornych, na których planuje siê lokalizacjê elektrowni. Dla obszarów ostoi ptaków wyznaczono strefê buforow¹ 10 km, obejmuj¹c¹ m.in. tereny najczêœciej wykorzystywanych przez gêsi pól.
Obszarami o znacznej konfliktowoœci s¹ równie¿ ostoje nietoperzy, które chronione s¹ w projektowanych SOO: Forty Nyskie, Ostoi S³awniowicko-Burgrabickiej (jej
czêœci¹ jest projektowany RP Marmurowa Dolina) oraz w Górach Opawskich. Dla
tych obszarów wyznaczono za wytycznymi PIGEO [Wytyczne… 2007], strefê buforow¹ 5 km, która powinna byæ wolna od lokalizacji turbin.
Strefy ochrony dla pozosta³ych obszarów cennych ze wzglêdu na walory przyrodnicze i krajobrazowe s¹ znacznie mniejsze. Do ochrony istniej¹cych obszarów chronionego krajobrazu oraz projektowanego OChK Dolina Nysy K³odzkiej, który jest korytarzem ekologicznym rangi krajowej, a tak¿e dla powiêkszenia Otmuchowsko-Nyskiego
OChK, zaplanowano strefy 2 km. Dla pozosta³ych obszarów chronionego krajobrazu,
projektowanych dla ochrony regionalnych korytarzy ekologicznych, wyznaczono strefy 1 km, które chroni³yby migruj¹ce wzd³u¿ korytarza ptaki i nietoperze przed efektem
utraty siedlisk, którego zasiêg oceniany jest na l¹dzie na 800 m od turbin [Gromadzki,
PrzewoŸniak, 2002].
Najmniej konfliktowymi obszarami s¹ rezerwaty przyrody, poza wy¿ej wymienionymi projektowanymi RP Otmuchowskie B³ota i RP Marmurowa Dolina. Przedmiotem
ochrony wiêkszoœci z nich s¹ leœne zbiorowiska roœlinne z odpowiadaj¹cymi im zespo³ami faunistycznymi. Dla tych terenów wystarczaj¹c¹ stref¹ buforow¹ jest 0,5 km.
Niektóre z rezerwatów nie wymagaj¹ wyznaczenie strefy buforowej ze wzglêdu na
otoczenie kompleksami leœnymi (np. RP Cicha Dolina, projektowany RP Wilczy Staw)
lub terenami zabudowanymi (RP Las Bukowy, RP Nad Bia³k¹), które nie bêd¹ obszarami lokalizacji elektrowni.
Oceniaj¹c przestrzenne rozmieszczenie stref, które powinny byæ wy³¹czone z lokalizacji elektrowni wiatrowych najwiêksze konfliktowe zagro¿enia wystêpuj¹ na zachodzie. Stwierdzono tu znaczne iloœci obszarów o du¿ych walorach przyrodniczych i
krajobrazowych, w tym szczególnie konfliktowych ostoi awifauny. Najmniej cennych
oraz wymagaj¹cych ochrony terenów wystêpuje w centrum i na wschodzie. Istniej¹ce
102
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
Tabela 1. Charakterystyka terenów o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, konfliktowych w stosunku do lokalizacji farm wiatrowych
:\V]F]HJyOQLHQLH
3RZLHU]FKQLD
>KD@
*áyZQ\SU]HGPLRW
RFKURQ\
262=ELRUQLN2WPX
FKRZVNL
262=ELRUQLN1\VNL
3URMHNWRZDQ\622
)RUW\1\VNLH
3URMHNWRZDQ\622
2VWRMD6áDZQLRZLF
NR%XUJUDELFND
3URMHNWRZDQ\622
5R]XPLFNL/DV
]LPRZLVNDRUD]O JRZLVND
QLHWRSHU]\
VLHGOLVNDOH QHJU GRZH
3URMHNWRZDQ\622
3U]\á N1DG%LDá *áXFKRáDVN 3URMHNWRZDQ\622
*yU\2SDZVNLH
VLHGOLVNDOH QHá JRZH
VLHGOLVNDODVyZJyUVNLFK
á NRUD]QLHWRSHU]H
535R]XPLFH
]ELRURZLVNDOH QHRFKD
UDNWHU]HQDWXUDOQ\P
53*yUD*LSVRZD
]ELRURZLVNDUR OLQQR FL
VWHSRZHM
53&LFKD'ROLQD
531DG%LDáN 53/DV%XNRZ\
ODVPLHV]DQ\R]Uy QLFR
ZDQHMVWUXNWXU]HZLHNRZHM
LJDWXQNRZHM
SU]HáRPELDáHMJáXFKRáD
VNLHM]H ODGDPL UHGQLR
ZLHF]QHJRJyUQLFWZD
GU]HZRVWDQRGX \FK
ZDORUDFKSU]\URGQLF]\FKL
NUDMREUD]RZ\FK
QDWXUDOQ\ODVOL FLDVW\
533U]\á N
3URMHNWRZDQ\53
2WPXFKRZVNLH%áRWD
3URMHNWRZDQ\53
0D NRZLFH
3URMHNWRZDQ\53
*ZDUNRZD3HUü
NRQFHQWUDFMHSWDNyZPL
JUXM F\FKL]LPXM F\FK
NRQFHQWUDFMHSWDNyZPL
JUXM F\FKL]LPXM F\FK
]LPRZLVNDRUD]O JRZLVND
QLHWRSHU]\
HNRV\VWHPXM FLDU]HNLGR
]ELRUQLND]DSRURZHJR]
FKDUDNWHU\VW\F]Q IDXQ L
IORU ODVá JRZ\ZGROLQLHQ\V\
NáRG]NLHM
RGVáRQL FLDZDUVWZDQGHO
VNRKRUVNLFKZVWDU\P
NDPLHQLRáRPLH
=DVL J
VWUHI\
8]DVDGQLHQLH]DVL JX
EXIRURZHM
VWUHI\EXIRURZHM
>NP@
WHUHQLQWHQV\ZQHM
SHQHWUDFMLDZLIDXQ\
WHUHQLQWHQV\ZQHM
SHQHWUDFMLDZLIDXQ\
SRWHQFMDOQ\WHUHQ
HURZDQLDFKURQLRQ\FK
QLHWRSHU]\
SRWHQFMDOQ\WHUHQ
HURZDQLDFKURQLRQ\FK
QLHWRSHU]\
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ SRWHQFMDOQ\WHUHQ
HURZDQLDFKURQLRQ\FK
QLHWRSHU]\ZVWUHILH
NPRGPLHMVFLFKZ\
VW SRZDQLDGODSR]R
VWDáHJRREV]DUXNP
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ QLHZ\PDJDZ\]QD
F]HQLDVWUHI\]HZ]JO GXQDRWRF]HQLH
QLHZ\PDJDZ\]QD
F]HQLDVWUHI\]HZ]JO GXQDRWRF]HQLH
QLHZ\PDJDZ\]QD
F]HQLDVWUHI\]HZ]JO GXQDRWRF]HQLH
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ VWUHIDRFKURQ\IDXQ\
ZRGQREáRWQHM
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
KDáDVRZHJRLQDDZL
IDXQ QLHZ\PDJDZ\]QD
F]HQLDVWUHI\]HZ]JO GXQDRWRF]HQLH
103
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
c.d. tabeli 1.
:\V]F]HJyOQLHQLH
3RZLHU]FKQLD
>KD@
3URMHNWRZDQ\53
' EQLDN
3URMHNWRZDQ\53
0DUPXURZD'ROLQD
3URMHNWRZDQ\53
:LOF]\6WDZ
3URMHNWRZDQ\53
3LHOJU]\PyZ
3.*yU\2SDZVNLH
2&K.2WPXFKRZ
VNR1\VNL
2&K.%RU\1LHPR
GOL VNLH
2&K./DV*áXE
F]\FNL
2&K.5HMRQ0RNUH
±/HZLFH
2&K.:URQLQ±
0DFLRZDNU]H
3URMHNWRZDQ\2&K.
'ROLQD1\V\.áRG]
NLHM
3R]RVWDáHSURMHNWR
ZDQHREV]DU\FKUR
QLRQHJRNUDMREUD]X
104
=DVL J
VWUHI\
8]DVDGQLHQLH]DVL JX
EXIRURZHM
VWUHI\EXIRURZHM
>NP@
ODVRFKDUDNWHU]HZLOJRWQHM
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
SRGJyUVNLHMG EURZ\
KDáDVRZHJRLQDDZL
DF\GRILOQHM
IDXQ ELRLJHRUy QRURGQR ü
SRWHQFMDOQ\WHUHQ
VWDU\FKNDPLHQLRáRPyZ
HURZDQLDFKURQLRQ\FK
PDUPXUXJáyZQLHVLHGOLVND
QLHWRSHU]\
QLHWRSHU]\
QLHZ\PDJDZ\]QD
VWDQRZLVNDUR OLQILWRFH
F]HQLDVWUHI\]HZ]JO QR]\LZDORU\NUDMREUD]RZH
UyGOH QHJR]ELRUQLND
GXQDRWRF]HQLH
ZRGQHJR
VWUHIDRGG]LDá\ZDQLD
QDWXUDOQH]ELRURZLVND
KDáDVRZHJRLQDDZL
UR OLQQH
IDXQ ZDORU\SU]\URGQLF]HNUD
:JUDQLF\ QDSRGVWDZLHRSUDFR
MREUD]RZHLNXOWXURZHJyU
RWXOLQ\ ZDQLDZ\NRQDQHJRGR
RSDZVNLFK
SODQXRFKURQ\SDUNX
>EDGRUD@
VWUHIDRFKURQ\ZDORUyZ
NUDMREUD]REQL HQLDRWPX
IL]MRQRPLF]Q\FK
FKRZVNRQ\VNLHJR]GZR
PDGX \PL]ELRUQLNDPL
]DSRURZ\PLL]ZL ]DQ\PL]
QLPLZDORUDPLSU]\URGQL
F]\PL
ZLHONRSU]HVWU]HQQ\NRP
VWUHIDRFKURQ\ZDORUyZ
SOHNVOH Q\
IL]MRQRPLF]Q\FK
VWUHIDRFKURQ\ZDORUyZ
GX \NRPSOHNVODVyZ
IL]MRQRPLF]Q\FK
OL FLDVW\FKQDZ\OHVLRQ\P
SáDVNRZ\ XOHVVRZ\P
IUDJPHQWJyURSDZVNLFKR
VWUHIDRFKURQ\ZDORUyZ
GX \FKZDORUDFKSU]\URG
IL]MRQRPLF]Q\FK
QLF]\FKLNUDMREUD]RZ\FK
VWUHIDRFKURQ\ZDORUyZ
IUDJPHQWSáDVNRZ\ X
IL]MRQRPLF]Q\FK
JáXEF]\FNLHJRRERJDWHM
U]H ELHWHUHQXLGX \FK
ZDORUDFKSU]\URGQLF]R
NUDMREUD]RZ\FK
NRU\WDU]HNRORJLF]Q\UDQJL
VWUHIDRFKURQ\PLJUX
SRQDGUHJLRQDOQHM
M F\FKZNRU\WDU]\
JDWXQNyZSWDNyZL
QLHWRSHU]\
NRU\WDU]HHNRORJLF]QH
VWUHIDRFKURQ\PLJUX
UDQJLUHJLRQDOQHM
M F\FKZNRU\WDU]\
JDWXQNyZSWDNyZL
QLHWRSHU]\
*áyZQ\SU]HGPLRW
RFKURQ\
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
oraz projektowane formy ochrony przyrody s¹ tu niewielkie, rozmieszczone w du¿ej
odleg³oœci od siebie i nie wymagaj¹ wyznaczenia znacz¹cych zewnêtrznych stref ochrony
przed elektrowniami wiatrowymi.
OPTYMALIZACJA ROZMIESZCZENIA FARM ELEKTROWNI
WIATROWYCH
Wyniki analizy optymalizuj¹cej rozmieszczenie elektrowni wiatrowych w stosunku
do walorów przyrodniczo-krajobrazowych przedstawia rysunek 4.
A¿ 10 spoœród 14 najbardziej optymalnych stref rozwoju form wiatrowych zidentyfikowana zosta³a na P³askowy¿u G³ubczyckim. W pó³nocnej czêœci Kotliny Raciborskiej, na pograniczu z Równin¹ Niemodliñsk¹, wystêpuj¹ dwie niewielkie strefy, a w
po³udniowej czêœci Równiny Grodkowskiej kolejne dwie. Nie stwierdzono wystêpowania stref o korzystnych warunkach rozwoju energetyki wiatrowej na Przedgórzu
Sudeckim i w Górach Opawskich. Nagromadzenie form ochrony przyrody, zró¿nico-
Rys. 4. Obszary o najmniejszej konfliktowoœci rozmieszczenia elektrowni wiatrowych w stosunku
do walorów przyrodniczo-krajobrazowych po³udniowej czêœci Opolszczyzny.
105
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
wana rzeŸba terenu oraz bardziej mozaikowate formy zagospodarowania z wiêkszym
udzia³em lasów, ograniczaj¹ mo¿liwoœci lokalizacji elektrowni.
PODSUMOWANIE
Rozwój energetyki wiatrowej, jako jednej z wa¿niejszych dróg pozyskiwania
energii z odnawialnych Ÿróde³ w Polsce bêdzie postêpowaæ. W ró¿nych rejonach
kraju, maj¹cych korzystne uwarunkowania wietrzne oraz charakteryzuj¹cych siê
sprzyjaj¹cym, rolniczym zagospodarowaniem, bêd¹ powstawaæ farmy wiatrowe.
Proces ten dotyczy równie¿ po³udniowej czêœci województwa opolskiego. Elektrownie wiatrowe, jak ka¿dy inny rodzaj podejmowanej w œrodowisku przyrodniczym dzia³alnoœci, powinny podlegaæ procedurom rzetelnej oceny wp³ywu na œrodowisko przyrodnicze, w tym na jego walory przyrodniczo-krajobrazowe. Analizy
takie nie zawsze niestety s¹ podejmowane. Najczêœciej stosowana procedura przygotowuj¹ca lokalizacjê elektrowni polega na podpisywaniu wstêpnych umów z w³aœcicielami gruntów rolnych, a nastêpnie forsowaniu podjêtych lokalizacji w planach zagospodarowania przestrzennego i decyzjach œrodowiskowych. Taki sposób
postêpowania stwarza liczne konflikty przestrzenne. Nara¿a równie¿ inwestorów
na straty. Dzia³aniem ograniczaj¹cym konflikty przestrzenne jest wykonanie oceny
walorów przyrodniczo-krajobrazowych terenu lokalizacji farm i optymalizacji rozmieszczenia turbin.
Ocena przyrodniczo-krajobrazowych uwarunkowañ lokalizacji farm wiatrowych
w po³udniowej czêœci województwa opolskiego wskazuje, ¿e na znacznych obszarach wystêpuj¹ du¿e konflikty miêdzy walorami przyrodniczo-krajobrazowymi i energetyk¹ wiatrow¹, pomimo znacznego przekszta³cenia œrodowiska przyrodniczego na
skutek intensywnego rozwoju rolnictwa. Najbardziej konfliktowymi obszarami s¹
ostoje ptaków i nietoperzy, a tak¿e strefy od 5 km do 10 km od ich granic, gdzie
przemieszczaj¹ca siê awifauna jest najbardziej nara¿ona na kolizje z turbinami. Ochrony
wymagaj¹ równie¿ korytarze ekologiczne, w tym krajowy korytarz ekologiczny doliny Nysy K³odzkiej oraz liczne korytarze regionalne. Stosunkowo najmniej nara¿one
s¹ istniej¹ce i projektowane rezerwaty przyrody, które poza nielicznymi wyj¹tkami
chroni¹ obszary leœne.
Strefy o najmniejszej konfliktowoœci farm wiatrowych z walorami przyrodniczokrajobrazowymi obejmuj¹ wysoczyzny lessowe P³askowy¿u G³ubczyckiego, pozbawione lasów i wiêkszych kompleksów siedlisk wodno-b³otnych, a tak¿e charakteryzuj¹ce siê stosunkowo niewielkim zró¿nicowaniem rzeŸby terenu. Poza nielicznymi
niewielkimi dolinkami rzek g³ówne przeciwwskazania do lokalizacji elektrowni wiatrowych stanowi¹ tereny mieszkaniowe.
Badania wskazuj¹, ze optymalizacja przyrodnicza lokalizacji fam wiatrowych powinna byæ podstaw¹ racjonalnego rozwoju tego rodzaju energetyki odnawialnej.
106
In¿ynieria Ekologiczna Nr 23, 2010
PIŒMIENNICTWO
1. Badora K., 2010. Operat szczegó³owy ochrony przyrody nieo¿ywionej i krajobrazu PK
Góry Opawskie. Opole.
2. Gromadzki M., PrzewoŸniak M., 2002. Uwarunkowania lokalizacji elektrowni wiatrowych w
pó³nocnej i centralnej czêœci województwa pomorskiego. Proeko, Gdañsk.
3. Keppel A. (red.), 2009. Tymczasowe wytyczne dotycz¹ce oceny oddzia³ywania elektrowni
wiatrowych na nietoperze, wersja II, grudzieñ 2009. Porozumienie dla Ochrony Nietoperzy.
4. Lorenc H., 1996. Struktury i zasoby energetyczne wiatru w Polsce. IMGW, Warszawa.
5. Niecikowski K., Kistowski M., 2008. Uwarunkowania i perspektywy rozwoju energetyki
wiatrowej na przyk³adzie strefy pobrze¿y i wód przybrze¿nych województwa pomorskiego. Gdañsk.
6. PSEW, 2008. Wytyczne w sprawie oceny oddzia³ywania elektrowni wiatrowych na ptaki.
Szczecin.
7. Stryjecki M., Mielniczuk K., Podgajniak T., 2007. Ocena ryzyka œrodowiskowego przy
realizacji inwestycji w energetyce wiatrowej, przewodnik dla inwestorów. PIGEO, Warszawa.
8. Wytyczne w sprawie przyrodniczych analiz przedrealizacyjnych i monitoringu farm wiatrowych. PIGEO, Warszawa 2007.
LOCATION OF WIND FARMS IN SOUTH PART OF THE OPOLE PROVINCE
AND NATURE AND LANDSCAPE VALUES
Summary
In south part of The Opole Province several dozen wind farms are planned. Investors of wind farms
very often don’t take in to account a lot of nature and landscape values of this area what provoke a
lot of spatial conflicts. To counteraction of spatial conflicts were done nature and landscape valorization and spatial optimization of wind farms distribution. Indicated areas of high risk of wind farms
development and predestinate to development. A lot of spatial conflicts observed in The Sudety
Foreland and The Opawskie Mountain area, where are situated Special Protection Areas Natura 2000
(The Otmuchów and The Nysa Dam Reservoir), existing and planned to nature protect: landscape
conservation areas, Opawskie Mountain Landscape Park and Special Areas of Conservation Natura
2000. The best areas to wind farms development are agricultural areas of central and south part of
The G³ubczyce Plateau.
Key words: Wind farms, nature and landscape conservation, The Opole Province.
107