Badania w naukach społecznych

Badania w
naukach
społecznych
Twierdzenia nauk
społecznych
• Pojęcia języka nauk społecznych
słuŜą do formułowania twierdzeń
• Twierdzenie – zdanie orzekające
coś o przedmiocie, którego dotyczy
Analityczne
Jednostkowe
Ogólne prawa nauki
Ogólne
Empiryczne
Generalizacje
historyczne
Szczegółowe
Tezy wartościujące
Twierdzenia
statystyczne
Oceny
Normy
Instrumentalne
Właściwe
Twierdzenia
Twierdzenia
analityczne/syntetyczne
Prawdziwość zagwarantowana
przez pewne umowy
terminologiczne
Analityczne
Okrąg to zbiór wszystkich punktów
odległych od ustalonego punktu o
zadaną odległość.
Prawdziwe wtedy, gdy rzeczy,
zjawiska, zdarzenia, procesy są
takie, jak głoszą te twierdzenia
Białystok jest
największym miastem w
województwie podlaskim.
Twierdzenia
Empiryczne
Zdania jednostkowe
i zdania ogólne
Kultura polska okresu
międzywojennego wydała wiele
wybitnych dzieł
Podmiot jest nazwą
jednostkową
Zdanie jednostkowe
Twierdzenia
empiryczne
Jan Kowalski mieszka w Łapach
Wszyscy obywatele Polski są
obywatelami Unii Europejskiej
Podmiot jest nazwą
ogólną, a zdanie
dotyczy wszystkich jej
desygnatów
śadne państwo członkowskie Unii
Europejskiej nie przewiduje kary
śmierci za najpowaŜniejsze
przestępstwa
Niektórzy mieszkańcy
Białegostoku kochają swoje miasto
Zdanie ogólne
Szczegółowe
Podmiot jest nazwą
ogólną, ale orzecznik
dotyczy niektórych
desygnatów podmiotu
Jednostkowe czy ogólne?
• Wszyscy mieszkańcy
Białegostoku bardzo kochają
swoje miasto.
• Ludność Białegostoku bardzo
kocha swoje miasto
Zdania ogólne
Zdania ogólne
Twierdzenia statystyczne
Stwierdziwszy, iŜ nie wszystkie
przedmioty typu A mają własność B
stwierdzamy, ile spośród przedmiotów
typu A ma własność B.
Normy i oceny
Prawa naukowe
(∀x )[W (x ) → Z (x )]
Czym jest teoria?
• W potocznym rozumieniu, teoria oznacza
przypuszczenie, opinię, spekulację. Nie musi ona w
tym przypadku mieć oparcia w faktach
• „Pomysł lub zespół pomysłów, który ma na celu
wyjaśnienie czegoś na temat Ŝycia lub świata,
zwłaszcza taki, którego prawdziwości dotąd nie
udowodnono” Longman Dictionary of Contemporary
English, Essex 2000
• W nauce, teoria jest zaproponowanym opisem,
wyjaśnieniem lub modelem odnoszącym się do
zbioru zjawisk naturalnych, zdolnym do
przewidywania przyszłych zjawisk i moŜliwym do
sprawdzenia poprzez eksperyment lub obserwację
Ścisłe pojęcie teorii
naukowej
• gr. theorein – „przyglądać się,
kontemplować, rozwaŜać”
• Najbardziej rygorystyczne ujęcie
teorii zawdzięczamy Davidowi
Hilbertowi i rozwijanej przez
niego w latach 1917-1931
metamatematyce
Metamatematyczne pojęcie
teorii
• Teorią T nazywa się domknięty
dedukcyjnie zbiór zdań
• Domknięty dedukcyjnie zbiór zdań T to
taki zbiór, którego kaŜda konsekwencja
logiczna naleŜy do T
• Twierdzenia teorii są konsekwencjami
logicznymi aksjomatów
• KaŜde zdanie teorii jest aksjomatem
lub twierdzeniem
Teoria aksjomatyczna
Aksjomaty – nietestowalne twierdzenia o
których zakładamy, Ŝe są prawdziwe
Aksjomaty Euklidesa:
•
•
•
•
•
Dowolne dwa punkty moŜna połączyć
odcinkiem.
Dowolny odcinek moŜna przedłuŜyć
nieograniczenie.
Dla danego odcinka moŜna zaznaczyć okrąg
o środku w dowolnym punkcie i promieniu
równym odcinkowi.
Wszystkie kąty proste są równe.
Dwie proste, które przecinają trzecią w taki
sposób, Ŝe suma kątów wewnętrznych po
jednej stronie jest mniejsza od dwu kątów
prostych, przetną się z tej właśnie strony, jeśli
się je odpowiednio przedłuŜy.
Koło Wiedeńskie
„cała metodologia jest
zbiorem
przypisów do Koła
Wiedeńskiego”
Rodzaje teorii
• Ze względu na zakres:
– Makroteorie
– Mikroteorie
• Ze względu na funkcje
– Teorie dotyczące zjawisk
dynamicznych
– Teorie dotyczące zjawisk
statycznych
Poziomy teorii według
Parsonsa i Shilsa
Systemy klasyfikacyjne ad
hoc
Arbitralne kategorie
skonstruowane po to, aby
uporządkować i zebrać
obserwacje empiryczne.
Są to systemy ad hoc, poniewaŜ
nie są wyprowadzane z
ogólniejszej teorii porządku
społecznego
Taksonomie
• Są to systemy kategorii
skonstruowanych odpowiednio do
obserwacji empirycznych.
• Opisują związki pomiędzy
kategoriami.
• Dostarczają badaczowi jednostkę
rzeczywistości empirycznej i
inspirują badania deskryptywne
Struktury pojęciowe
• W strukturach pojęciowych kategorie
deskryptywne są wbudowane w
szeroką strukturę budowanych
explicite twierdzeń.
• Pozwalają zatem nie tylko opisywać,
ale równieŜ przewidywać.
• Twierdzenia odnoszące się do struktur
pojęciowych są uzaleŜnione od
obserwacji
Koncepcja systemu politycznego
Eastona
Systemy teoretyczne
• System teoretyczny składa się z
twierdzeń powiązanych ze sobą w
sposób, który umoŜliwia
wyprowadzenie jednych twierdzeń
z innych.
• System teoretyczny składa się z
pojęć, zmiennych oraz twierdzeń
tworzących system dedukcyjny
Teoria samobójstw Durkheima
• W kaŜdej grupie społecznej
odsetek samobójstw zaleŜy
wprost od stopnia indywidualizmu
• Stopień indywidualizmu zaleŜy
od zasięgu wpływu
protestantyzmu
• Odsetek samobójstw zaleŜy od
wpływu protestantyzmu
• Zasięg wpływu protestantyzmu z
Polsce jest mały
• Odsetek samobójstw w Polsce
jest mały
Model
Model jest miniaturowym
odzwierciedleniem rzeczywistości,
uwzględniającym elementy istotne,
zaś pomijającym niekonstytutywne
elementy zjawiska
Modele słuŜą do
zrozumienia
zjawisk, które nie
zawsze da się
całościowo
obserwować
Model procesu wdraŜania polityki
Thomasa Smitha
Teorie jako modele
• Ludzie tworzą teorie w celu
wyjaśniania, przewidywania i
panowania nad zjawiskami. W wielu
przypadkach oznacza to tworzenie
modeli rzeczywistości.
• „teoria jest dobrą teorią, jeśli celnie
opisuje szeroką klasę obserwacji na
bazie modelu złoŜonego z niewielu
elementów.
Teoria naukowa charakterystyka
Teoria naukowa powinna:
• Być spójna z bardziej ogólnymi
teoriami naukowym,
• Opierać się na wielu róŜnorodnych
dowodach
• Być podatna na sprawdzanie,
dyskusję
• Być dynamiczna, podatna na zmianę
• Być moŜliwie prosta
Teoria naukowa wg K.R. Poppera
• UmoŜliwia potwierdzenie bądź weryfikację
obserwacji
• Najlepsze są weryfikacje będące
rezultatem ryzykownych przypuszczeń
• Dobra teoria wskazuje raczej na to, co się
nie moŜe stać z wyjaśnianymi zjawiskami,
niŜ na to, co się moŜe stać
• Teoria, której nie da się zaprzeczyć nie
jest teorią naukową
• KaŜdy uczciwy test danej teorii jest próbą
obalenia jej
• Potwierdzenie teorii jest mniej poŜądane
niŜ jej negatywna weryfikacja
Teoria przed badaniami
1. Skonstruuj explicite teorię
2. Wybierz twierdzenie, które poddasz
obserwacji
3. Zweryfikuj empirycznie twierdzenie
4. JeŜeli twierdzenie zostanie
odrzucone, wprowadź zmiany do
teorii i powróć do etapu 2
5. Jeśli twierdzenie nie zostaje
odrzucone, wróć do 2
Badania przed teorią
• Analiza zjawiska i określenie
jego podstawowych cech
• Zmierzenie tych cech w róŜnych
sytuacjach
• Analiza otrzymanych danych w
celu stwierdzenia prawidłowości
• W przypadku stwierdzenia
prawidłowości – budowa teorii