Parki naukowo-technologiczne

Innowacje
Parki naukowo-technologiczne
Katalizator rozwoju inteligentnej i innowacyjnej
Polski wschodniej
Ewa Romanowska
Parki naukowo-technologiczne stanowią
integralny element współczesnej tkanki miejskiej. O ich znaczeniu w procesie
budowy nowoczesnych i innowacyjnych
miast i regionów znakomicie świadczą
takie przykłady jak wiedeński park technologiczny Tech Gate bądź krakowski Life
Science Park. Idea ośrodków innowacji
wspierających tworzenie i rozwój nowych
firm technologicznych pączkuje również
w makroregionie Polski wschodniej, dynamizując lokalny ekosystem innowacji
w kierunku formowania się regionu uczącego się1 opartego na kapitale przedsiębiorczości2.
Fenomen koncepcji parku
naukowo-technologicznego
Pod względem organizacyjnym parki są
uznawane za najbardziej kompleksowe
i najlepiej rozwinięte ośrodki innowacji,
co jest związane m.in. z ich ponad 60-letnią tradycją funkcjonowania na świecie.
W Polsce swoje 20-lecie świętuje w tym
roku pierwszy rodzimy park naukowotechnologiczny, założony i prowadzony
w ramach Fundacji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu3.
Parki są uznawane za
najbardziej kompleksowe
i najlepiej rozwinięte
ośrodki innowacji.
Dla opisania fenomenu parkowego stosuje się różne definicje i terminologię. Pojęcie park naukowy jest powszechnie używane w Europie, podczas gdy park badawczy
w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie,
a park technologiczny w Azji. Podział ten
odzwierciedla specyfikę inicjatyw parkowych i pełnione przez nie funkcje. W Polsce najczęściej spotykaną formą jest park
naukowo-technologiczny. Według Mię-
dzynarodowego Stowarzyszenia Parków
Naukowych park to organizacja zarządzana przez wykwalifikowanych specjalistów,
której podstawowym celem jest zwiększenie dobrobytu społeczności, w której operuje. Ośrodki te poprzez swoją działalność
promują kulturę innowacji, konkurencji
i przedsiębiorczości wśród organizacji
opartych na wiedzy4. Aby zrealizować
powyższe cele, parki wspierają przepływ
wiedzy i technologii pomiędzy szkołami
wyższymi, instytucjami badawczo-rozwojowymi, przedsiębiorstwami i rynkiem
oraz ułatwiają tworzenie i rozwój firm innowacyjnych za pomocą procesów inkubacji i pączkowania (spółki typu spin-off
i spin-out5). Wartością dodaną dla przedsiębiorstw są również oferowane przez
ośrodki parkowe wysokiej jakości usługi
okołobiznesowe, obiekty i pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt
oraz terytoria o wysokim standardzie. Tym
samym w praktyce parki zapewniają przestrzeń do prowadzenia innowacyjnej działalności gospodarczej – przestrzeń biurową, magazyny, hale produkcyjne, laboratoria, sale konferencyjne, pracownie komputerowe bądź wzorcownie prototypowe
oraz świadczą na rzecz swoich lokatorów
i partnerów biznesowych usługi w zakresie
m.in. zakładania firm, tworzenia biznesplanów, pośrednictwa kooperacyjnego, usługi doradczo-prawne, analiz rynkowych,
dostępu do funduszy europejskich i, co
najważniejsze, usługi związane z transferem i komercjalizacją wiedzy. Ponadto ich
kluczową zaletą jest pośredniczenie w relacjach pomiędzy środowiskiem akademickim, światem biznesu i administracją
publiczną, a więc pełnienie funkcji instytucji wspierających partnerstwo społecznoekonomiczne w ramach potrójnej helisy
(ang. triple helix6). Nierzadko parki łączą
się ze specjalnymi strefami ekonomicznymi, tak jak ma to miejsce w przypadku
Krakowskiego Parku Technologicznego
i Krakowskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, oraz powołują innowacyjne klastry,
czego przykładem jest utworzenie przez
Wrocławski Park Technologiczny klastra
żywnościowo-biotechnologiczno-biomedycznego NUTRIBIOMED.
Czas na Polskę wschodnią
Makroregion Polski wschodniej obejmuje
pięć województw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmińskomazurskie, które łącznie zajmują niemal
1/3 powierzchni kraju. W oparciu o diagnozę postawioną w Programie Operacyjnym Polska Wschodnia 2014–2020 ww.
regiony odznaczają się peryferyjnością
zarówno w wymiarze przestrzennym, jak
i społeczno-gospodarczym. Województwa
Parki wspierają przepływ
wiedzy i technologii
pomiędzy szkołami
wyższymi, instytucjami
badawczo-rozwojowymi,
przedsiębiorstwami
i rynkiem.
tzw. ściany wschodniej należą do najuboższych regionów Unii Europejskiej, a ich
zapóźnienia rozwojowe dotyczą przede
wszystkim niskiej innowacyjności, słabej
konkurencyjności oraz niewielkiej atrakcyjności inwestycyjnej. Istotna jest ponadto jeszcze jedna niekorzystna tendencja
charakterystyczna dla tego obszaru: stały
odpływ ludzi młodych i wykształconych
do innych regionów Polski oraz emigracja
do innych państw. Powstrzymaniu tych
negatywnych zjawisk służą działania aktywizujące lokalny potencjał społeczno-ekonomiczny oraz podnoszące konkurencyjność gospodarki regionu i innowacyjność
miejscowych przedsiębiorstw. Należy
tutaj wymienić działania podejmowane
Biuletyn euro info (02)
17
Innowacje
Parki naukowo-technologiczne w Polsce wschodniej
Nazwa parku
Lubelski Park NaukowoTechnologiczny
Podkarpacki Park NaukowoTechnologiczny „AEROPOLIS”
Park Naukowo-Technologiczny
Polska-Wschód
Białostocki Park NaukowoTechnologiczny
Elbląski Park Technologiczny
Park Naukowo-Technologiczny
w Ełku
Olsztyński Park NaukowoTechnologiczny
Kielecki Park Technologiczny
Puławski Park NaukowoTechnologiczny
Podstawowe informacje
W ofercie parku znajdują się sale szkoleniowe, aula konferencyjna, powierzchnia laboratoryjna,
sala wystawiennicza oraz pomieszczenia biurowe. W ramach parku są realizowane projekty
pn.: INNO-BROKER – w jego ramach zostanie wyłoniona strategia i model kształcenia brokerów
innowacji, którzy będą działali na Lubelszczyźnie; MadeByLubelskie – ma na celu promocję
lubelskich innowacji. Zrealizowanymi projektami są m.in.: Lubelski Wschód Innowacji, Bank
Innowacyjnych Pomysłów czy Cooperation in Visegrad Group and Eastern Partnership. W ramach
wspierania innowacyjności park zajmuje się kojarzeniem partnerów, oferuje wsparcie w uzyskaniu
opinii o innowacyjności, organizuje wizyty studyjne oraz pracuje nad powołaniem Regionalnego
Ośrodka Informacji Patentowej.
Park cieszący się największym potencjałem rozwojowym. Ośrodek ma charakter branżowy. Jego
siłą są powiązania z zakorzenioną na Podkarpaciu tradycją przemysłu lotniczego. Na terenie
parku znajduje się powierzchnia „Green Field”, preinkubator akademicki, laboratorium badawcze,
inkubator technologiczny, centrum obsługi inwestora oraz centrum transferu technologii.
Misją parku jest podniesienie spójności społeczno-gospodarczej oraz rozwój Polski północnowschodniej. W ofercie parku znajdują się tereny inwestycyjne, usługa dzierżawy serwerów, hala
procesów technologicznych, centrum konferencyjno-wystawiennicze, inkubator technologiczny,
laboratoria oraz pomieszczenia biurowe. Obecnie w parku są realizowane dwa projekty: Podlaski
Program Innowacji w branży budownictwa i zielonych technologii oraz Północno-Wschodni Klaster
Edukacji Cyfrowej.
Kluczowymi celami parku są: inkubacja, wsparcie współpracy B+R, zarządzanie terenami
inwestycyjnymi oraz pozyskiwanie inwestorów. Preferowanymi branżami dla lokatorów są: IT,
biotechnologia i farmakologia, technologie materiałowe, nanotechnologie oraz elektronika
i elektrotechnika. W ofercie parkowej znajdują się: powierzchnie biurowe, sale konferencyjne,
szkoleniowe i wystawiennicze, laboratoria, inkubator technologiczny, centrum technologiczne
oraz tereny inwestycyjne. Pomimo krótkiego okresu funkcjonowania park zrealizował i realizuje
liczne projekty, m.in.: Talenty XXI wieku, Akcelerator innowacji, kooperacji i przedsiębiorczości
akademickiej BPN-T, PLACES – Platform of Local Authorities and Communicators Engaged in Science,
Anioły w Białymstoku.
Na terenie parku znajduje się Centrum Biznesu, Rozwoju i Innowacji, Warmińsko-Mazurska
Specjalna Strefa Ekonomiczna, Inkubator Przedsiębiorczości, powierzchnie biurowe, usługowe
i laboratoryjne oraz sale konferencyjne i szkoleniowe. Park realizuje projekt Opracowanie
innowacyjnych rozwiązań dla firm w Elbląskim Parku Technologicznym poprzez transfer
specjalistycznej wiedzy.
Park oferuje pomieszczenia biurowe, hale produkcyjne, sale konferencyjne, inkubatory
przedsiębiorczości i inkubator technologiczny oraz tereny inwestycyjne (włączone w obszar
Podstrefy Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Ełku).
Park składa się z trzech części: Parku Technologicznego, Inkubatora Przedsiębiorczości i Centrum
Transferu Technologii. Sukcesem parku jest wsparcie projektu pn. Staże dla naukowców.
Na terenie parku jest dostępny inkubator technologiczny, centrum technologiczne, tereny
inwestycyjne, centrum konferencyjne oraz powierzchnie biurowe. Obecnie przy parku powstaje
Energetyczne Centrum Nauki oraz Ogród Energetyczny.
W ofercie parku znajduje się inkubator technologiczny, centrum przedsiębiorczości oraz centrum
technologiczne, kompleks konferencyjno-szkoleniowy. Przy parku działa również Uniwersytet
Dziecięcy.
Źródło: Opracowanie własne
w celu stymulowania tworzenia i rozwoju
klastrów przemysłowych oraz ośrodków
innowacji i przedsiębiorczości, czyli instytucji otoczenia biznesu – IOB.
W ujęciu ilościowym w 2012 r. w Polsce
wschodniej funkcjonowały aktywnie 72
rozwinięte inicjatywy klastrowe, które
stanowiły 35% wszystkich skupisk w Polsce. Współpraca klastrowa województw
wschodnich jest rozwijana przede wszyst-
18
Biuletyn euro info (02)
kim w sektorze turystycznym, ICT, budowlanym, odzieżowym oraz w branży lotniczej7. Za adekwatną do potrzeb ocenia
się liczbę powstałych i funkcjonujących
w makroregionie ośrodków innowacji
i przedsiębiorczości. Zgodnie z danymi
Stowarzyszenia Organizatorów Ośrodków
Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce
(SOOIPP) w 2012 r. we wszystkich pięciu
regionach łącznie działały 202 tego typu
podmioty8.
Dominującą pozycję w Polsce wschodniej zajmują ośrodki przedsiębiorczości,
czyli instytucje szkoleniowo-doradcze
i inkubatory przedsiębiorczości. Najsłabiej rozwiniętą grupą podmiotów są
instytucje wspierające finansowo działalność innowacyjną, czyli fundusze
pożyczkowe, poręczeń kredytowych,
kapitału zalążkowego oraz „aniołowie
biznesu”.
Innowacje
Parki naukowo-technologiczne należą do
grupy ośrodków innowacji, w której znajdują się również centra transferu technologii,
akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz inkubatory technologiczne. Parki
naukowo-technologiczne funkcjonujące
w Polsce wschodniej znajdują się na różnym
etapie swojego rozwoju. Pierwszą grupę
ośrodków stanowią podmioty prowadzące
rozwiniętą działalność operacyjną. Należą
do nich Lubelski Park Naukowo-Technologiczny, Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny „AEROPOLIS” oraz Park Naukowo-Technologiczny Polska-Wschód. Drugą
grupę tworzą parki będące w początkowej
fazie rozwoju. Są nimi: Białostocki Park Naukowo-Technologiczny, Elbląski Park Technologiczny, Park Naukowo-Technologiczny
w Ełku, Olsztyński Park Naukowo-Technologiczny, Kielecki Park Technologiczny oraz
Puławski Park Naukowo-Technologiczny.
Ostatnią grupę tworzą zaś ośrodki, które są
w trakcie przygotowań do podjęcia działalności. Mowa tu o takich parkach jak Południowo-Wschodni Park Naukowo-Technologiczny, Tarnobrzeski Park PrzemysłowoTechnologiczny bądź Regionalne Centrum
Naukowo-Technologiczne w Podzamczu
Chęcińskim9.
Pomimo zróżnicowania w poziomie rozwoju parki w Polsce wschodniej postawiły
w ostatnim czasie na współpracę. W ubiegłym roku dyrektorzy parków z Kielc, Olsztyna, Elbląga, Rzeszowa, Lublina, Ełku,
Suwałk, Białegostoku i Puław zawiązali
stowarzyszenie, które ma na celu budowę
sieci współpracy między tymi ośrodkami.
Stowarzyszenie parków naukowo-technologicznych Polski wschodniej jako inicjatywa oddolna zamierza wspólnie realizować różnorodne projekty, które będą
wspierać rozwój tych parków, jak również
aktywność i kooperację międzynarodową.
Ponadto głównymi obszarami współpracy
parkowej makroregionu będą:
● wspólna organizacja imprez,
● wymiana wiedzy i doświadczeń,
● wspólna praca w zakresie poszerzania
oferty usług dla MŚP,
● wspólne opracowanie i realizacja strategii zrównoważonego rozwoju parków.
W nowej perspektywie finansowej 2014–
2020 stowarzyszenie zamierza wspólnie
aplikować o wsparcie finansowe z funduszy europejskich.
Fot. Bartosz Bartosiński
Parki naukowo-technologiczne
w Polsce wschodniej
Parki naukowo-technologiczne
w nowej perspektywie
finansowej 2014-2020
W poprzedniej perspektywie finansowej
2007–2013 parki naukowo-technologiczne z pięciu województw Polski wschodniej
były objęte wsparciem w ramach schematu 4. Działania 1.3. PO RPW10. Przewidywał
on pomoc dla projektów dotyczących
budowy, rozbudowy, modernizacji oraz
uruchamiania parków technologicznych.
Instytucją odpowiedzialną za nabór wniosków (instytucją pośredniczącą) w odniesieniu do PO RPW była Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości, instytucją
zarządzającą zaś – Ministerstwo Rozwoju.
Pozostałymi działaniami wspierającymi
tworzenie oraz rozwój parków naukowo-technologicznych w Polsce w latach
2007–2013 były:
● Działanie 5.3 Wspieranie ośrodków innowacyjności Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka,
● działania w ramach 16 regionalnych
programów operacyjnych.
W nowej perspektywie finansowej wsparcie
parków naukowo-technologicznych będzie
kontynuowane, ale będzie ono ukierunkowane na rozwój proinnowacyjnych usług,
a nie na budowę infrastruktury.
Programem specjalnie dedykowanym
Polsce wschodniej jest Program Operacyjny Polska Wschodnia 2014–2020 (PO
PW). Beneficjentami programu w ramach
osi priorytetowej I Przedsiębiorcza Polska
Wschodnia, priorytetu inwestycyjnego
3a11 są ośrodki innowacji, w tym parki naukowo-technologiczne. Kluczowym celem
Przedsiębiorczej Polski Wschodniej jest
zwiększenie liczby firm innowacyjnych
i technologicznych w pięciu województwach wschodnich, czemu służyć ma Działanie 1.1 Platformy startowe dla nowych
pomysłów. Wskazane działanie stanowi
kompleksowy program wsparcia innowacyjnych startupów, których pomysły biznesowe zostały zakwalifikowane do udziału w Platformie. Działanie będzie realizowane dwuetapowo, za pomocą Poddziałania 1.1.1. Platformy startowe dla nowych
pomysłów oraz Poddziałania 1.1.2 Rozwój
startupów w Polsce Wschodniej. W ramach Podziałania 1.1.1 programu będą
udzielane indywidualne usługi wspierające rozwój nowego pomysłu biznesowego,
w tym związane z testowaniem i analizą
nowatorskich idei i koncepcji w celu opracowania odpowiedniego modelu biznesowego. Tymczasem Poddziałanie 1.1.2
dotyczące rozwoju startupów w Polsce
wschodniej ma na celu udzielenie wsparcia finansowego na początkowym etapie
działalności firmy, której produkt wyłoniony jako wartościowy pomysł na pierwszym
etapie Platformy gotowy jest na proces komercjalizacji.
Dotacją będą objęte:
wprowadzenie wyrobu na rynek polski i/
lub zagraniczny (tzw. pierwsza sprzedaż),
● realizacja opracowanego i przetestowanego modelu biznesowego.
●
Biuletyn euro info (02)
19
Innowacje
Rozwój biznesu dzięki indywidualnemu
wsparciu, dostępowi do finansowania i nowym
partnerom biznesowym
Przygotowaniem oraz przeprowadzeniem
działań w ramach instrumentu Platformy
startowe będą się zajmować ośrodki innowacji pełniące funkcję animatorów Platformy. Wyłonienie ośrodków innowacji,
m.in. parków naukowo-technologicznych,
nastąpi w wyniku oceny strategii rozwoju
ich działalności oraz ich potencjału finansowego, technicznego i organizacyjnego.
Ponadto weryfikacji będą podlegać także
projekty tych instytucji dotyczące programu akceleracji przedsiębiorstw innowacyjnych. Instytucją pośredniczącą w działaniu
będzie Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, instytucją zarządzającą – Ministerstwo Rozwoju. Do obowiązków wyłonionych animatorów instrumentu będzie
należało również monitorowanie efektów
inkubacji nowych startupów oraz ich działalności biznesowej po zakończeniu programu.
Parki naukowo-technologiczne jako instytucje otoczenia biznesu będą mogły ubiegać się o dofinansowanie również w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (PO IR), finansującego badania,
rozwój i innowacje. Zostały one objęte
II osią priorytetową Wsparcie otoczenia
i potencjału przedsiębiorstw do prowadzenia działalności B+R+I. Dotyczy ona
m.in. wsparcia proinnowacyjnych usług
dla firm, świadczonych przez instytucje
otoczenia biznesu (IOB). Rozwój i profesjonalizacja usług instytucji otoczenia biznesu może dotyczyć następujących przykładowych projektów:
20
Biuletyn euro info (02)
●
ś wiadczenie usług proinnowacyjnych
na rzecz sektora MŚP,
● rozwój kadr instytucji otoczenia biznesu,
● inwestycje w infrastrukturę i aparaturę
badawczo-rozwojową, w szczególności
w parkach naukowo-technologicznych
i inkubatorach technologicznych. Infrastruktura ta ma ułatwiać świadczenie
usług proinnowacyjnych przez te instytucje.
Funkcję instytucji pośredniczącej pełni
w ramach PO IR Ministerstwo Rozwoju,
a instytucji wdrażającej – Ministerstwo
Rozwoju i Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Projekty w ramach II osi
priorytetowej PO IR będą realizowane na
terenie całego kraju. n
Ewa Romanowska,
ekspert ds. IOB, doktorantka Szkoły
Głównej Handlowej.
Autorka kilkudziesięciu publikacji
w zakresie zarządzania, marketingu,
prawa i polityk Unii Europejskiej
1
oncepcja regionu uczącego się (learning reK
gion) rozwijana jest od lat 90. ubiegłego stulecia. Zgodnie z definicją zaproponowaną przez
D. Czyżewską, region uczący się jest obszarem,
na którym aktorzy regionalni angażują się
w procesy uczenia się, umożliwiające rozwój
wiedzy, umiejętności i kompetencji koniecznych do zwiększania poziomu innowacyjności
i konkurencyjności regionu. Na podstawie:
D. Czyżewska, Ośrodki wspierania innowacji
a konkurencyjność regionalna na przykładzie regionu uczącego się Rodan-Alpy, Poznań, 2012.
2
Pojęcie kapitału przedsiębiorczości zostało
wprowadzone przez D.B. Audretscha i M. Keilbacha. Jak wskazują autorzy, termin ten
oznacza zdolność regionu do rozwijania aktywności i działań przedsiębiorczych oraz stymulujących powstawanie nowych przedsiębiorstw. Kapitał przedsiębiorczości kształtuje
się w kontekście historycznym, kulturowym
oraz społeczno-gospodarczym danego regionu. Na podstawie: M. Godowska, Region uczący się – uwarunkowania i determinanty rozwoju
na przykładzie województwa małopolskiego,
Przedsiębiorczość – Edukacja, 8, 2012.
3
Mowa o Poznańskim Parku Naukowo-Technologicznym, założonym w 1995 r.
4
Organizacje oparte na wiedzy, czyli inteligentne firmy, to takie podmioty, których najcenniejszym zasobem jest wiedza. Mają zdolność gromadzenia kapitału intelektualnego oraz umiejętność zarządzania procesami uczenia się.
5
Przedsiębiorstwo typu spin-off/spin out jest to
nowy podmiot gospodarczy, którego założycielem jest pracownik naukowy, absolwent lub student uczelni wyższej, którego celem jest komercjalizacja nowej wiedzy i/lub technologii. Firma
spin-off poza wymienionymi atrybutami odznacza się również powiązaniami kapitałowymi
bądź operacyjnymi z organizacją macierzystą,
firma spin-out tymczasem – niezależnością oraz
autonomicznymi źródłami finansowania.
6
Model potrójnej helisy (ang. triple helix): układ
powiązań pomiędzy trzema środowiskami:
przedsiębiorstwami, jednostkami B+R i placówkami naukowymi oraz administracją publiczną na określonym obszarze, w ramach
którego następuje przepływ wiedzy.
7
Dane według mapy klastrów Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości: www.pi.gov.
pl/PARP/data/klastry na podstawie: Program
Operacyjny Polska Wschodnia 2014–2020…,
op. cit., s. 23–24.
8
A. Bąkowski, M. Mażewska (red.) (2012), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport
2012. Warszawa: PARP.
9
Kryterium podziału (etap rozwoju ośrodka)
zaproponowane w raporcie: A. Bąkowski,
M. Mażewska (red.), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości… 2012, op. cit., s. 40.
10
Schemat 4. Wsparcie na rozwój ośrodków innowacyjności Działania 1.3 Wspieranie innowacji osi priorytetowej Nowoczesna Gospodarka Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej na lata 2007–2013.
11
Priorytet inwestycyjny 3a PO PW: Promowanie
przedsiębiorczości, w szczególności poprzez
ułatwianie gospodarczego wykorzystywania
nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu
nowych firm.